Ya lılıkta Bakıma Muhtaçlık ve Sosyal Bakım Sigortası. Prof. Dr. smail Tufan

Transkript

1 Ya lılıkta Bakıma Muhtaçlık ve Sosyal Bakım Sigortası Prof. Dr. smail Tufan 1

2 çindekiler G R... 3 YA LILIKTA FELÇ, TME VE GÖRME ENGELL L... 3 TÜRK YE ANAL ZLER... 4 SONUÇ VE SOSYAL BAKIM S GORTASI ÖNER S... 6 KAYNAKÇA

3 Giri Türkiye de ya lıların sayısı ço almaktadır. Ya lılar kendi içersinde döneminde 60+ ku a ı %57, 80+ ku a ı %266 oranında artmı tır. Demografik de i imler bunun devam edece ini ortaya koymaktadır (Tufan 2007) 1. Ya lılık, sa lık sorunlarının arttı ı ve hastalık türlerinin de i ti i bir ya am dönemidir. Bu hastalıkların ço unda yardıma veya bakıma muhtaçlık durumları da ortaya çıkmaktadır. Ya lılıkta en sık görülen hastalıklar unlardır: Depresyon (Katon & Sullivan 1990) 2, diyabet (Hauner et. al. 2003) 3, kalp-kan dola ımı hastalıkları (Dahlöf et.al. 1991) 4, inkontinens (Pfisterer et. al. 1998) 5, osteoporoz (Scheidt-Nave 2003) 6, Parkinson hastalı ı (Gerlach et. al. 2003) 7, felç/inme (Kolominsky-Rabas et. al. 2001) 8, Alzheimer hastalı ı (Kornhuber 1995) 9 ve tümör hastalıkları (Conti & Christman 1995) 10. Bu hastalıkların hepsi yardıma ve bakıma muhtaçlık yaratmasa da, ço unda bu sorunlarla kar ı kar ıya kalınmaktadır. Demografik de i imlerle ba lantılı bu sa lık sorunlarının çözümünde sa lık hizmetlerinin gerontolojik bakı a ihtiyacı vardır. Ayrıca hastayı ve ailesini sosyal ve psikolojik yönden etkileyen, ekonomik sorunlara yol açan bu problemlerin çözümde tıbbi hizmetler yeterli gelmemektedir. Ya lılık sadece hastalanma riskinin yükseldi i bir ya am dönemi de ildir, aynı zamanda ya lanmanın normal ilerledi i süreçlerde de ortaya duyusal fonksiyon kayıpları çıkmaktadır. Burada ya lılıkta daha sık kar ıla ılan felç, i itme ve göre özürlülü ü hakkında özet bilgilere, ülkemizin resmi istatistikleri üzerine görü ler ortaya konulacaktır. Daha sonra sosyal bakım sigortası üzerine tartı ılacaktır. Ya lılıkta Felç, itme ve Görme Engellili i Felç, hem felçlinin hem de aile üyelerinin hayatını felce u ratan sorundur. Ya lılar arasında daha sık ortaya çıkmaktadır. Ba kalarının yardımına ve bakımına muhtaçlıktan ötürü hastanın 1 Tufan,. Birinci Türkiye Ya lılık Raporu. GeroYay: Antalya, (2007). 2 Katon, W. & Sullivan, M.D. Depression and chronic medical illness. J Clin Psychiatry, 51, 3-11, (1990). 3 Hauner, H., Köster, I. & von Ferber, L. Praevalenz des Diabetes mellitus in Deutschland Sekundaeranalyse einer Versichertenstichprobe der AOK Hessen/KV. Hessen. DMW 128: , (2003). 4 Dahlöf, B., Lindholm, L.H., Hansson, L., Schersten, B., Ekbom, T. & Wester, P.O. Morbidity and mortality in the Swedish Trial in Old Patients with Hypertension. Lancet 338: , (1991). 5 Pfisterer, M., Kuno, E., Muller, M., Schlierf, G. & Oster, P. Harninkontinenz im Alter. Teil 1: Formen der Harninkontinenz Basisdiagnostik Zusatzdiagnostik. Fortschr Med 116: 22-26, (1998). 6 Scheidt-Nave, C. Osteoporotische Wirbelfrakturen Epidemiologie und Krankheitslast. Z Allg Med 79: , (2003). 7 Gerlach, M. Reichmann, H. & Riederer, P. Die Parkinson-Krankheit. Berlin: Springer, (2003). 8 Kolominsky-Rabas, P.L., Weber, M., Gefeller, O, Neudoerfer, B & Heuschmann, P.U. Incidence, Recurrence and Long-term Survival in Ischaemic Stroke Subtypes according to TOAST-Criteria: a Population-Based Study. Stroke 32: , (2001). 9 Kornhuber, H.H. Zur kausalen Praevention und Therapie der Alzheimerdemenz: Oxydativer Streb, Mikroangiopathie und Cortex-Infektion. Klinikarzt 8: , (1995). 10 Conti, J.A. & Christman, K. Cancer chemotherapy in the elderly. J Clin Gastroenterol 21: 65-71, (1995). 3

4 sadece bedensel de il, aynı zamanda ruhsal ve sosyal ya amı radikal ekilde de i mektedir. Felç kavramının ardında farklı hastalık görüntüleri yer almaktadır (örn. serebral kan dola ımı rahatsızlıkları, beyin kanaması). Bunlar patoanatomik, etiyolojik, diyagnostik, terapik ve epidemiyolojik ba lamlarda farklı kategorilerde yer alan hastalıklardır. Tıbbi sınıflandırma sistemleri üzerine detaya girmeden, u tanım yeterlidir: Beyin fonksiyonlarında hızlı ekilde ortaya çıkan, en azından 24 saat süren veya ölüme yol açan ve vasküler sebeplere dayanan fokal veya global beyin arızaları felç veya inme olarak tanımlanır (Aho & Harmsen et. al. 1980) 11. Örne in Almanya da yılda ile arasında ki i bu sorunla kar ı kar ıya kalmaktadır. Sa lık giderlerine getirdi i yük 4 milyar Euro ya yakla maktadır (Haeussler 1996). Felç riski ya a ba lı olarak artmaktadır ya grubunda de 200 ile 400 ki i iken 75 ya ve üzerindeki gruplarda de 1000 ki iye ula maktadır. Kadınlarda daha sık görülmektedir. Dü me ve bundan kaynaklanan kırıklar da ya lılı ın en önemli sorunları arasında yer almaktadır. Dü melerin ço u evde otururken, aya a kalkarken, yürürken, ayakta dururken veya dönerken meydana gelmektedir. Dü melerin %10 ile %20 si yaralanmalara ve yakla ık %5 i kırıklara yol açmaktadır. Dü meler ya a ba lı olarak ço almaktadır. Ya ı 65 ve üzerindeki bireylerin toplamında binde 6,6 civarındadır. 65 ya ındaki kadınlarda binde 1,63 iken 95 ya ındaki kadınlarda binde 40 a ula maktadır (Jacobsen et. al. 1990) 12. E er ortaya çıkma sıklı ı göz önüne alınırsa, görme ve i itme kaybı ya lılı ın en karakteristik özellikleri olarak nitelendirilebilir. Görme yetene ini önemli ölçüde kaybetmi olan bireylerin yakla ık %70 inin ya ı 60 veya üzerindedir. Bunların ço u (%90) sonradan kör olan veya görme yetene ini büyük ölçüde yitirenlerdir. Ya ı 65 ten büyük olanların %10 u ve ya ı 80 den büyük olanların %20 si gözlük kullanmak suretiyle gazete okuyabilecek durumda de illerdir (Holz et. al. 1996) 13. Türkiye Analizleri Felç, dü me ve görme/i itme kayıpları üzerine yukarıda sunulan bulgulardan hareket ederek bu sorunlarla kar ı kar ıya olan Türkiye deki ya lı sayıları tahmin edilmeye çalı ılacaktır. Kar ıla tırma yapabilmek için TÜ K in 2002 yılına ait verileri analiz edilecektir. O yıl Türkiye de ya lı 60 ve üzerindeki bireylerin sayısı 5,7 milyon civarındaydı (TÜ K, 2002) 14. TÜ K in rakamlarına göre ya ı 60 ve üzerindeki görme özürlü birey sayısı , i itme özürlü birey sayısı ise civarındadır. Uluslararası ara tırmalar görme ve i itme kayıplarının herhangi bir üpheye yer vermeyecek ekilde ya a ba lı olarak arttı ını ortaya koymu tur. 11 Aho, K. & Harmsen, P. et. al. Cerebrovasccular disease in the community: results of WHO collaborative study. Bull WHO 58, , (1980). 12 Jacobsen, S.J., Goldberg, J. Miles, T.P. Hip fracture incidence among the old and very old: a population-based study of cases. Am J Public Health, 80, , (1990). 13 Holz, H. F., Blankenagel, A. & Völcker, H. E. Anatomie, Physiologie und Pathologie des Sehens im Alter (S ), C. Tesch-Römer & H.-W. Wahl (Ed.), Seh- und Höreinbussen aelterer Menschen: Herausforderungen in Medizin, Psychologie und Rehabilitasion. Darmstadt: Steinkopf, (1996). 14 T.C. Ba bakanlık Türkiye statistik Kurumu, Ankara, (2002). 4

5 TÜ K verilerinin analizleri hem i itme özürlü hem görme özürlü ya lıların ya gruplarına göre da ılımlarına bakıldı ında her ikisinin de ya a ba lı olarak azaldı ını göstermektedir. Ya ı ( ki i) ve ( ki i) arasındaki görme özürlülerin toplamdaki payı %45,4 iken ya ı 85 ve üzerindekilerin payı %7,5 tur. Benzer bir durum i itme özürlü ya lılar için de geçerlidir. Ya ı ( ki i) ve ( ki i) arasındakilerin toplamdaki payı %42 iken ya ı 85 ve üzerindekilerin payı %8,4 te kalmaktadır. Bunun sebebi ya ilerledikçe bireylerin sayısında meydana gelen azalmadır. Ama bu analiz unu ortaya koymu tur: itme ve görme özürlü 10 ya lıdan 4 ü henüz ya ları arasındadır. Gerontolojik yayınlarda genç ya lı olarak tanımlanan bu grubun en belirgin özelli i olan sa lıklı olu u, en azından görme özürlü Türk ya lısı açısından geçerli de ildir. Tablo 1: Türkiye de görme özürlü ya lılar (60+ ya grubu) (Kaynak: TÜ K 2002). Ya Grubu Görme Özürlü Ya lılar Görme Özürlü Ya lılar (%) , , , , ,8 85 ve üzeri ,5 Toplam ,0 Tablo 2: Türkiye de i itme özürlü ya lılar (60+ ya grubu) (Kaynak: TÜ K 2002). Ya Grubu Görme Özürlü Ya lılar Görme Özürlü Ya lılar (%) , , , , ,3 85 ve üzeri ,4 Toplam ,0 Türkiye de de hem i itme hem de görme özürlü ya lılar ya a ba lı olarak ço almaktadırlar. Ya ı arasındaki bireylerin %1,4 ü, buna kar ın ya ı 85 ve üzerindekilerin %4,6 sı görme özürlüdür. itme özürlülerde de ya a ba lı olarak artı vardır ya ındakilerin %0,8 i, buna kar ın ya ı 85 ve üzerindekilerin %2,8 i i itme özürlüdür. Ancak uluslar arası rakamlara göre bunlar çok dü üktür. Muhtemelen özürlü kavramının tanımı ile ili kili bir sorunla kar ı kar ıyayız. Türkiye Özürlüler daresi özürlü ki inin tanımını sosyal yeti kavramına ba lı olarak yapmaktadır. Sosyal yetilerini kısmen veya tümüyle yitiren ki ileri özürlü olarak nitelendirmektedir (Bkz. Türkiye Özürlüler Ara tırması 2002) 15. Burada analizi yapılan verilerin Türkiye Özürlüler 15 T.C. Ba bakanlık Türkiye Özürlüler daresi. Türkiye Özürlüler Ara tırması Raporu, Ankara, (2002). 5

6 Ara tırması na ait oldukları göz önüne alınırsa, ya bu tanımın yarattı ı bir karma ıklık vardır, ya da gerçekten sosyal yeti kayıpları (bu engellilik türlerinde) erken ya larda ba lamaktadır. Fakat buna ihtimal veremeyiz, çünkü bir insanın gözleri görmeyince ve kulakları i itmeyince sosyal yetileri ortadan kaybolmamaktadır. Bir olasılık da udur: Türkiye Özürlüler daresi nin sosyal yeti kavramı bilimsel yayınlardakilerden tamamen ayrılmaktadır. Bu durumda sosyal yeti kavramının kesin tanımının yapılması da gerekirdi. Görme yetene ini kaybetmi olan bireylerin ço unun sonradan kör oldukları veya görme yetene ini büyük ölçüde yitirdiklerine yukarıda de inilmi ti ve 65+ ku a ının %10 nun ve 80+ ku a ının %20 nin gözlük kullanmak suretiyle gazete okuyabilecek durumda olmadıkları belirtilmi ti (Holz et. al. 1996). Türkiye açısından da bunların geçerli oldukları kabul edilirse, Türkiye de gözlükle gazete okuyamayacak derecede görme kaybına sahip ya ı 65 ve üzerindeki bireylerin sayısı ve ya ı 80 ve üzerindekilerin sayısı civarında olması gerekir. Bu durumda 65+ ku a ında üç misli, 80+ ku a ında ise dört misli daha fazla görme özürlü ya lının bulundu undan hareket edilmesi gerekir. itme engeli açısından da benzer rakamlardan hareket edilebilir ve yine resmi istatistiklerin çok üzerinde olan tahmini rakamlara eri ilir. Felç veya inme problemini bedensel özürlü kavramı altında görmek gerekir. Bu durumdaki ya lıların sayısı civarındadır (TÜ K, 2002). A a ı yukarı Türkiye nin nüfusuna sahip olan Almanya da yılda ile ya lının felç oldu u göz önüne alınırsa, ya lılıkta bedensel engellilik probleminin Türkiye de pek büyük bir problem olmadı ı dü ünülebilir. Ancak bu problemin de tama olarak tespit edilemedi inden hareket edilmesi gerekmektedir. Çünkü kaza sonucunda aynı yıl ya lının bakıma muhtaç hale geldi ini TÜ K rakamları ortaya koymaktadır (TÜ K, 2002). Bunun ortalama bir rakam oldu unu kabul edersek, 2002 den buyana geçen süre içersinde sırf ev kazası veya sokaktaki kazalardan ötürü bakıma muhtaç hale gelen ya lıların sayısının civarında oldu undan hareket edilmesi gerekir. Bu varsayımdan hareket etmemeyi gerektiren hiçbir mantıklı gerekçe de yoktur. Çünkü bu süre zarfında hem ya lıların sayısı 9,4 milyona ula mı tır hem de kazaya yol açan ko ullarda hiçbir düzelme sa lanamamı tır. Resmi istatistiklerin ya lılıkta engellilik problemiyle ilgili gerçe i yansıtmadı ının en belirgin göstergesi ise zihinsel özürlü kategorisinde yer alan civarındaki ya lılardır (TÜ K, 2002). Oysa sadece Alzheimer hastası ya lıların den fazla oldu una dikkat çekilmektedir (Tufan 2007). Sonuç ve Sosyal Bakım Sigortası Önerisi Anthony Giddens in (1995) 16 vurguladı ı gibi ya lılık, bedenin ba arısızlı ı ile aynı anlama gelmiyor. Ama ya landıkça hastalıklar ço alıyor ve türleri de i iyor. Bu yüzden sa lık sorunları sadece tıbbi açıdan de erlendirilmemelidir. Bunları yaratan ko ullar, bireyler açısından yarattıkları psikolojik, sosyal, ekonomik ve bedensel sonuçlarla birlikte algılanmalıdırlar. Bu yüzden ya lılık güncel demografik ko ullarda temel sosyal 16 Giddens, A. Soziologie. Nausner & Nausner: Graz, Wien, (1995). 6

7 kategorilerden biri olarak kabul edilmektedir (Niederfranke, Schmitz-Scherzer & Filipp, 1999) 17. Toplumsal ya lanmanın yarattı ı sorunların ba ında ya lılıkta bakıma muhtaçlık gelmektedir. Bakıma muhtaçların %75 ni ya ı 65 ve üzerindeki bireyler meydana getirmektedir (Rückert, 1999) 18. Bakıma muhtaç ya lılar yönelik olarak planlanan hizmetlerin aileyi koruyucu birer önlem olarak dü ünülmesi de arttır (Kardorff 2005) 19. Nüfus yapısının ya lıların lehine de i mesine yol açan demografik süreçler (Korte & Schäfers 1997) 20, bakıma muhtaçlık riskine kar ı güvence altına alınmayı isteyenlerin ço almasına yol açmı tır. Bunlar sadece ya lılardan ibaret de de illerdir. Fakat yukarıda aktarılan bilgiler iki noktanın belirginle mesine yardımcı olmu tur: Bir taraftan ya lıların sa lık durumu ve bakıma muhtaçlı ı ile ilgili verilerin yeterince güvenilir olmadıklarıdır. Di er taraftan demografik ya lanma nedeniyle sa lık durumu bozulan ya lılar arasında bakıma muhtaçların hızla ço alaca ı algılanmı tır. Toplumsal ya lanmanın yol açtı ı geli melere bir tek bilimin çabaları ile çözüm getirilmesi mümkün de ildir. Gerontolojik sorunlar disiplinler arası çalı maları zorunlu kılmaktadır (Scheider 2000) 21. Fakat bakım hizmetlerindeki dikkat çekici düzeye varan kıtlık bir yana, mevcut bakımlardaki kalite düzeyi de aslında belli de ildir. Kurumsal bakımların denetimi ve organizasyonu açısından pek çok eksikliklerimiz vardır. Gebert & Kneubühler in (2003, S.45) 22 deyimiyle, kalıcı hale gelen bakıma muhtaçlık sorununun görmezlikten gelinmesi bakım hizmetlerine duyulan ihtiyacın gözden kaçmasına yol açmı tır. Ya lanma ve ya lılık bugün sosyalpolitik konuların ba ında gelmektedir. Sosyal politikaların hedefi bireylerin sosyal risklerini azaltmak veya mümkünse ortadan kaldırmaktır. Demografik de i imler politika ve gerontolojinin ortak bir düzlemde bula arak bunun yarattı ı olumsuz sonuçlara ortak cevaplar aramalarının faydalı olaca ını göstermektedir. Bazı ülkelerde bu oldukça iyi ba arılırken (Schulz-Nieswandt, 2006) 23, Türkiye de henüz bu açıdan olumlu bir geli me görülmemektedir. Buna ra men Gerontolojiden beklenen toplumu ve politikayı demografik de i imlerin kaçınılmaz sonuçlarına hazırlamasıdır (Jasper 2002) 24. Bu hazırlı ın nasıl yapılabilece i konusunda farklı öneriler getirilmektedir. Bizim önerimiz sosyal güvenlik sisteminin içersine sosyal bakım sigortasının eklenmesi olacaktır. 17 Niederfranke, A., Schmitz-Scherzer, R. & Filipp, S.-H.. Altern. Lernen Ein Vorwort, Funkkolleg 1: Die vielen Gesichter des Alterns, Ed: A. Niederfranke, G. Naegele & E. Frahm. Westdeutscher Verlag: Opladen, Wiesbaden, (1999). Pp: Rückert, W. Von Mensch zu Mensch. Hilfe und Pflege im Alter, Funkkolleg Altern 2: Lebenslagen und Lebenswelten, soziale Sicherung und Altenpolitik. Ed: A. Niederfranke, G. Naegele & E. Frahm. Westdeutscher Verlag: Opladen, Wiesbaden, (1999). Pp: Kardorff, E. von. Kein Ende der Ausgrenzung, Sozialer Ausschluss und Soziale Arbeit. Positionsbestimmungen einer kritischen Theorie und Praxis Sozialer Arbeit, Ed: R. Ahorn, F. Bettinger. VS Verlag für Sozialwissenschaften: Wiesbaden, (2005). Pp: Korte, H., Schäfers, B. Einführung in Praxisfelder der Soziologie, 2.Aufl., Opladen: Leske + Budrich, (1997). 21 Schneider, H.-D. Interdisziplinaere Perspektiven, (S ), H.-W. Wahl & C. Tesch-Römer (Eds.), Angewandte Gerontologie in Schlüsselbegriffen. Stuttgart: Kohlhammer, (2000) 22 Gebert, A.J. & Kneubühler, H.-U. Qualitätsbeurteilung und Evaluation der Qualitätssicherung in Pflegeheimen. Huber Verlag: Bern, Göttingen, Toronto, Seattle, (2003). 23 Schulz-Nieswandt, F. Sozialpolitik und Alter. Stutgart: Kohlhammer, (2006). 24 Jasper, B. M. Gerontologie: Lehrbuch Altenpflege. Hannover: Vincentz, (2002). 7

8 Sosyal bakım sigortası (SBS) çe itli ülkelerde sosyal güvenlik sisteminin be inci sütunu olarak devreye girmi tir. Bu sadece ya lıları göz önüne almamaktadır. Ya ından ve bakıma muhtaçlı ın sebebinden ba ımsız olarak tüm bireylere yöneliktir. Bakıma muhtaçlı ın derecesine göre bakım hizmetlerinden faydalanma olanakları sunmakla kalmayıp, bakıma muhtaç bireyin sosyoekonomik pozisyonunu yükseltmektedir. Bakıma muhtaçlık derecesine göre sunulan bakım ve yardım hizmetlerinin yanı sıra bakımlarda gereken yardımcı teknik araç-gereçleri de sunmaktadır. Bakıma muhtaç ki iye bakıma muhtaçlık derecesine göre bir bakım parası öngören bu sigorta, bakıma muhtaç ki iye bakan aile üyelerinin sa lı ını da korumaktadır. Finansmanı, çalı an ve geliri olanların (örn. emekliler) aylık gelirinden yapılan yakla ık %2 lik kesintilerle sa lanmaktadır. verenler, personel ba ına ilgili personelin brüt aylık maa ından kesilen toplam miktar kadar ödeme yapmaktadır. Sigortadan yararlanabilmek için bakıma muhtaçlı ın meydana geldi i tarihten geriye do ru son 10 yılın 5 yılında sigortalı olarak çalı mı olmak zorunlulu u vardır. Bu da sigortalı çalı an bireylerin ço almasına yol açacak yan etkilerinden biridir. Di er taraftan bakıma muhtaç ki inin ekonomik olanaklarını arttırması (bakım parası), bakım sektörüne yatırımları da te vik edecektir. Bakım sektöründe öncelikle kadınların çalı tı ı göz önüne alınırsa, kadınların istihdamına yapaca ı olumlu etkilerini de burada belirtmekte yarar vardır. Bakım sektörünün ihtiyacı olan kalifiye personelin yeti mesi açısından bu alana kalifiye eleman yeti tiren e itim kurumlarını da harekete geçirecektir (Tufan 2006) 25. Kaynakça Aho, K. & Harmsen, P. et. al. Cerebrovasccular disease in the community: results of WHO collaborative study. Bull WHO 58, , (1980). Conti, J.A. & Christman, K. Cancer chemotherapy in the elderly. J Clin Gastroenterol 21: 65-71, (1995). Dahlöf, B., Lindholm, L.H., Hansson, L., Schersten, B., Ekbom, T. & Wester, P.O. Morbidity and mortality in the Swedish Trial in Old Patients with Hypertension. Lancet 338: , (1991). Gebert, A.J. & Kneubühler, H.-U. Qualitätsbeurteilung und Evaluation der Qualitätssicherung in Pflegeheimen. Huber Verlag: Bern, Göttingen, Toronto, Seattle, (2003). Gerlach, M. Reichmann, H. & Riederer, P. Die Parkinson-Krankheit. Berlin: Springer, (2003). Giddens, A. Soziologie. Nausner & Nausner: Graz, Wien, (1995). Hauner, H., Köster, I. & von Ferber, L. Praevalenz des Diabetes mellitus in Deutschland Sekundaeranalyse einer Versichertenstichprobe der AOK Hessen/KV. Hessen. DMW 128: , (2003). Holz, H. F., Blankenagel, A. & Völcker, H. E. Anatomie, Physiologie und Pathologie des Sehens im Alter (S ), C. Tesch-Römer & H.-W. Wahl (Ed.), Seh- und Höreinbussen aelterer Menschen: Herausforderungen in Medizin, Psychologie und Rehabilitasion. Darmstadt: Steinkopf, (1996). Jacobsen, S.J., Goldberg, J. Miles, T.P. Hip fracture incidence among the old and very old: a population-based study of cases. Am J Public Health, 80, , (1990). 25 Tufan,. Sosyal Bakım Sigortası ve Türkiye de Yeni Bir Bakım Kültürü, Yayınlanmamı çalı ma; (2006). 8

9 Jasper, B. M. Gerontologie: Lehrbuch Altenpflege. Hannover: Vincentz, (2002). Kardorff, E. von. Kein Ende der Ausgrenzung, Sozialer Ausschluss und Soziale Arbeit. Positionsbestimmungen einer kritischen Theorie und Praxis Sozialer Arbeit, Ed: R. Ahorn, F. Bettinger. VS Verlag für Sozialwissenschaften: Wiesbaden, (2005). Pp: Katon, W. & Sullivan, M.D. Depression and chronic medical illness. J Clin Psychiatry, 51, 3-11, (1990). Kolominsky-Rabas, P.L., Weber, M., Gefeller, O, Neudoerfer, B & Heuschmann, P.U. Incidence, Recurrence and Long-term Survival in Ischaemic Stroke Subtypes according to TOAST-Criteria: a Population-Based Study. Stroke 32: , (2001). Kornhuber, H.H. Zur kausalen Praevention und Therapie der Alzheimerdemenz: Oxydativer Streb, Mikroangiopathie und Cortex-Infektion. Klinikarzt 8: , (1995). Korte, H., Schäfers, B. Einführung in Praxisfelder der Soziologie, 2.Aufl., Opladen: Leske + Budrich, (1997). Niederfranke, A., Schmitz-Scherzer, R. & Filipp, S.-H.. Altern. Lernen Ein Vorwort, Funkkolleg 1: Die vielen Gesichter des Alterns, Ed: A. Niederfranke, G. Naegele & E. Frahm. Westdeutscher Verlag: Opladen, Wiesbaden, (1999). Pp: Pfisterer, M., Kuno, E., Muller, M., Schlierf, G. & Oster, P. Harninkontinenz im Alter. Teil 1: Formen der Harninkontinenz Basisdiagnostik Zusatzdiagnostik. Fortschr Med 116: 22-26, (1998). Rückert, W. Von Mensch zu Mensch. Hilfe und Pflege im Alter, Funkkolleg Altern 2: Lebenslagen und Lebenswelten, soziale Sicherung und Altenpolitik. Ed: A. Niederfranke, G. Naegele & E. Frahm. Westdeutscher Verlag: Opladen, Wiesbaden, (1999). Pp: Scheidt-Nave, C. Osteoporotische Wirbelfrakturen Epidemiologie und Krankheitslast. Z Allg Med 79: , (2003). Schneider, H.-D. Interdisziplinaere Perspektiven, (S ), H.-W. Wahl & C. Tesch-Römer (Eds.), Angewandte Gerontologie in Schlüsselbegriffen. Stuttgart: Kohlhammer, (2000) Schulz-Nieswandt, F. Sozialpolitik und Alter. Stutgart: Kohlhammer, (2006). T.C. Ba bakanlık Türkiye statistik Kurumu, Ankara, (2002). T.C. Ba bakanlık Türkiye Özürlüler daresi. Türkiye Özürlüler Ara tırması Raporu, Ankara, (2002). Tufan,. Birinci Türkiye Ya lılık Raporu. GeroYay: Antalya, (2007). Tufan,. Sosyal Bakım Sigortası ve Türkiye de Yeni Bir Bakım Kültürü, Yayınlanmamı çalı ma; (2006). 9