Ekonomi Bülteni. 23 Eylül 2013, Sayı: 35. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi ve Strateji

Transkript

1 Ekonomi Bülteni, Sayı: 35 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi ve Strateji FED den Gelen İki Süpriz Haber Piyasaların Gidişatını Değiştirdi... Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Ali Can Duran 1

2 Yurt Dışı Gelişmeler FED den beklenmeyen bir karar. FED Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantısı sonucunda politika faizinde beklendiği gibi bir değişikliğe gitmeyerek % de sabit tuttu. Merakla beklenen aylık 85 milyar $ lık tahvil alım programıyla ilgili olarak ise piyasaları şaşırttı ve alımlara aynı hızıyla devam edeceğini açıkladı. Piyasa beklentileri FED in varlık alımlarını milyar $ arasında bir miktarda azaltacağı yönündeydi. Faiz oranlarının işsizlik oranı %.5 e veya altına gerilemediği sürece ve uzun vadeli enflasyon görünümü %2.5 in üzerine çıkmadığı sürece yükseltilmeyeceği görüşünü ise yineledi. Karar açıklamasından ve Ben Bernanke nin karar sonrası yaptığı basın toplantısındaki söylemlerinden çıkan en dikkat çekici nokta ekonomik aktivitenin alımları azaltılmasını destekleyecek kadar hızlanmadığı görüşü oldu. Bernanke, ekonomideki büyüme de dahil olmak üzere orta vadeli ekonomik görünümün Haziran ayında öngördükleri seviyelere yakın seyrettiği, bu öngörülerin Haziran toplantısında varlık alımlarının bu toplantıda indirime gidilebileceği için yeterli olacağı düşünüldüğü fakat ekonomik verilerin bu toplantıda bir azaltıma gitmeleri için yeterli ortamı yaratmadığını söyledi. Ayrıca FED ekonomik büyüme tahminlerinde Temmuz tahminlerine göre aşağı yönlü revizeye gitti. Bu yıl için % aralığında olan tahminini % aralığına düşürürken, 201 tahminini % ten % aralığına revize etti. ABD de sanayi üretimi ve kapasite kullanım oranı arttı. ABD de açıklanan sanayi üretimi Ağustos ayında mevsimsellikten arındırılmış olarak bir önceki aya göre %0.5 olan beklentilerin hafif altında %0. artış kaydetti. Kapasite kullanım oranı ise beklentinin 0.1 puan altında açıklanarak %77. dan %77.8 e yükseldi. Ekonominin %20 sinden daha az bir oranını oluşturmasına karşın ekonominin genel durumu hakkında sinyal veren ve sanayi üretiminin büyük bir kısmını oluşturan üretim ise %0.7 lik bir artış kaydetti. Ayın başında açıklanan ISM endeksinin üretim sektörünün son 2 yılın en hızlı oranında büyümesine işaret etmesinin ardından açıklanan veri ekonominin yeniden güç kazanmaya başlamış olabileceğinin sinyalini verdi. ABD konut sektörü verileri. ABD de yeni konut inşaat başlangıçları yönünü yeniden yukarı çevirerek bir önceki aya göre %0.9 arttı ve beklentilerin altında kalsa da 891 bin adet olarak açıklandı. Önümüzdeki döneme ait sinyaller veren inşaat ruhsatları ise %3.8 oranında gerileyerek 918 bin adet olarak açıklansa da toparlanmanın yükselen faiz oranlarına karşın devam ettiğini gösteriyor. Özellikle, açıklanan 2.el konut satışlarının 5.8 milyon adet ile 2007 den bu yana en yüksek değerine ulaşması sektörün artan mortgage faizlerine karşın toparlandığının önemli bir göstergesi oldu. Hindistan Merkez Bankası ndan sürpriz faiz artırımı. Hindistan Merkez Bankası, piyasanın ekonomiye destek vermesi için faizlerde artırıma gitmemesi beklentisine karşın politika faiz oranını 25 baz puan artırarak %7.5 seviyesine yükseltti. Faiz kararının arkasında yatan neden olarak ise enflasyon oranının daha kabul edilebilir seviyelere indirilme ihtiyacı gösterildi. Faiz kararından birkaç gün önce açıklanan enflasyon oranı son ayın en yüksek değerine ulaşarak %.1 e yükselmişti. Ülke ekonomisinde görülen yavaşlamaya karşın diğer gelişmekte olan ülke para birimlerinde olduğu gibi Rupi de de yaşanan sert değer kaybı enflasyon üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturuyordu. Almanya da güven yükselmeye devam etti. ZEW ekonomik beklentiler anketi 5 olan beklentilerin üzerinde 9. olarak açıklandı. Kasım ayından beri pozitif değerler alan anket sonuçları Mart ayında 8.5 ile yılın en yüksek seviyesine ulaşmış sonrasında ise bu seviyeleri koruyamamıştı. Son iki aydır yükselen endeks Nisan 2010 dan beri en yüksek değerine ulaştı. Anketin detayları incelendiğinde finansal piyasaların Almanya ekonomisinin hız kazanmaya devam edeceği görüşünü korudukları dikkat çekti. Draghi nin destek söylemleri devam ediyor. Avrupa Merkez Bankası Başkanı Mario Draghi ekonomide hafif bir toparlanma görmelerine karşın Euro Bölgesi ekonomisinin halen kırılgan olduğunu belirtti. Bu nedenle ECB faiz kararı sonrasında da dile getirdiği gibi ekonomiyi desteklemek adına faiz oranlarını düşük tutmaya devam edeceklerini gerçekleştirdiği bir konuşmada yineledi. Çin de konut fiyatları balon endişesi yaratmaya devam ediyor. Çin de açıklanan konut fiyat endeksi Ağustos ayında da artış kaydederek arka arkaya 8 aydır yükselmiş oldu. Konut fiyatları bir önceki aya göre %0.8 oranında artış gösterirken, önceki ay artış oranı da %0.7 olarak gerçekleşmişti. Çin resmi istatistik kurumunun yayımladığı verilere göre yapılan hesaplamada bir önceki yıla göre artış oranının %7.5 ten %8.3 e yükselerek son 2.5 yılın en yüksek değerine ulaşması Çin hükümetinin işini zorlaştırıyor. Ülkenin en önemli sektörlerinden biri olan konut sektörüne desteğini devam ettirerek fiyatları kontrol altında tutma çabası giderek zorlaşıyor. 2

3 Yurt İçi Gelişmeler TCMB Faiz Kararı, Haziran 2013 TCMB PPK toplantısı sonrası daha önce yapılan açıklama paralelinde faiz oranlarında herhangi bir değişiklik gerçekleştirmedi. Politika faiz oranı %.5 ve koridor ise % bandında sabit tutuldu. Ayrıca MB ROK ve zorunlu karşılıklar hakkında herhangi bir açıklama gerçekleştirmeyerek bekle gör politikası uyguladığının sinyalini verdi. Faiz kararı ile ilgili açıklanan metin incelendiğinde ise; Yurt içi talep ve ihracatta ılımlı büyüme eğiliminin görüldüğü belirtilirken, sermaye akımlarında gözlemlenen zayıflama, temkinli para politikası duruşunun ve alınan makroihtiyati önlemlerin kredi büyüme hızlarını kademeli olarak düşürmesi beklendiği belirtildi. Önceki karar metninden farklı olarak son aylarda yaşanan döviz kuru oynaklığının çekirdek enflasyon oranlarında bir süre daha baskı oluşturması beklendiği belirtildi. Karar metninde ayrıca fiyat istikrarı ve finansal istikrarı etkileyen gelişmelerin takip edilmeye devam edilip TL kompozisyonunda gerekli ayarlamaların yapılmaya devam edileceği belirtildi. İstisnai gün uygulamasına devam edileceğinin sinyali olarak ise enflasyon görünümü orta vadeli hedeflerle uyumlu olana kadar para politikasındaki temkinli duruşun korunarak gerekli görülen sıklıkta ek parasal sıkılaştırmaya gidilmesinin uygun olacağını belirtmiştir ifadesine yer verildi. Bütçe Dengesi, Temmuz Ağustos yılı Temmuz ve Ağustos dönemlerine ait Merkezi Yönetim Bütçe gerçekleşmeleri açıklandı. Ağustos 2012 de 1. milyar TL açık veren bütçe bu yıl Ağustos ayında yaklaşık iki katı 3.1 milyar TL açık verdi. 12 aylık bütçe açığı ise bir önceki döneme göre %29 azalarak 20 milyar TL seviyesine kadar geriledi. Yılın ilk 8 ayında geçen yıl verilen 8.5 milyar TL lik açığın aksine, bu yıl 0.2 milyar TL lik fazla verildiği, gelirlerdeki artış hızının harcamalara göre daha yüksek seyrettiği gözlemlendi. Ağustos ayında bütçe gelirleri bir önceki yıla göre %5.5 artış göstererek önceki aylardaki yıllık artış oranının oldukça altında kaldı ve 31.9 milyar TL olarak gerçekleşti. Yıl genelinde vergi gelirlerindeki güçlü seyrin Ağustos ayında çok daha limitli kalmasından kaynaklı bütçe gelirlerinin yavaş artışına ek olarak, bütçe harcamalarında personel giderlerinin ve hükümet müdahalesinin göreceli olarak sınırlı olduğu kalemlerin yer aldığı cari transferler kalemlerindeki artışın gücünü koruması Ağustos ayındaki daha zayıf performansı açıklayan ana nedenler olarak öne çıkıyor. Bütçe harcamaları bir önceki yılın aynı ayına göre %10.1 artış kaydederek 35.1 milyar TL olarak gerçekleşti. Ağustos Değişim GELİR % Vergi % Vergi Dışı 38 15% HARCAMA % Faiz 38 3 % Faiz Dışı % Bütçe Dengesi Faiz Dışı Denge % 2013 Hedef % Tamam % 318 8% 52 8% 0 % 53 71% 351 3% % Ocak-Ağustos döneminde ise bütçe gelirleri ve giderlerinin bir önceki yılın aynı dönemine göre artış oranları sırasıyla %17.9 ve %13. seviyesinde gerçekleşti ve bütçe performansındaki olumlu seyrin devam ettiğinin göstergesi oldu. Bütçe gelirlerinin yaklaşık %8 sını oluşturan vergi gelirlerindeki artış oranı ise %18. seviyesine yükseldi. Yılın ilk 8 ayında bir önceki yıla göre İthalde alınan KDV %29. oranında artarken, ÖTV ve KDV lerin sırasıyla %2.1 ve %23. oranında artış kaydettiği görülüyor. Ocak-Ağustos döneminde gelirlerde görülen %17.9 luk artış performansına paralel yıl sonu 370 milyar TL lik bütçe gelir hedefinin şimdiden %70 i tamamlandı. Harcamalar tarafında ise %13. lük artış ile 0 milyar TL lik yıl sonu bütçe gider hedefinin daha düşük bir oranı % ünün tamamlandığı gözlemleniyor. Bu görünüme göre bütçe açığının yıl sonu hedefi olan 3 milyar TL lik açığın altına kalınabileceği ihtimali kuvvetleniyor. Ağustos ayı itibarıyla 2.çeyrek büyüme rakamlarında da gözlemlediği gibi iç talepteki toparlanma ve öncü verilerin bunun devamına işaret etmesi, Maliye Bakanı Mehmet Şimşek in altını çizdiği gibi özelleştirme uygulamalarından öngörülenin üzerinde elde edilen gelirler sayesinde yıl sonunda OVP hedeflerinin (%2.2 Bütçe Açığı) dışına çıkılmayacağı beklentimizi koruyoruz. 3

4 Finansal Göstergeler Haftalık ve Aylık Getiri 5 Günlük Değ (%, $ Bazında) Emtia End Altın 2.3 TL-Basket 1.8 EURO/$ 1.8 MSCI TR 11.5 MSCI EM 3. ABD-S&P Aylık Değ (%, $ Bazında) Emtia End. 0.0 Altın -1.0 TL-Basket -1.7 EURO/$ 0.8 MSCI TR 11.9 MSCI EM 9.7 ABD-S&P FED in tahvil alımına devam kararı piyasalarda risk iştahını artırdı Para Piyasaları USD Libor 1 ay, 3 ay ve 12 ay (%) % Aylık USD Libor 3 Aylık USD Libor 0. 1 Aylık USD Libor 0.3 % %0.18 Ocak 13 Mart 13 Mayıs 13 Temmuz 13 Eylül Aylık Libor Faizi (%) USD 0.30 JPY EUR 0.25 % % % Ocak 13 Mart 13 Mayıs 13 Temmuz 13 Eylül 13 Libor faizleri gerilemeye devam etti H. Senedi Piyasaları Endonezya-JCI Kore-Kospi Hindistan-Sensex Çin-Shangai TR- BIST100 Mac-Bux Rus-Micex Cz-Prague Pol-WIG Br-Bovespa Meks-Bolsa MSCI Emerging Jp-Nikkei225 Ger-Dax Fr-Cac0 UK-FTSE 100 EU-DJ Stoxx 50 ABD-DJ Indus ABD-S&P G-7 Ortalama MSCI Global Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) Hisse Senedi Endeksleri (Ocak 2012=100) 10 MSCI Türkiye Endeksi MSCI GOÜ Endeksi Hisse senedi endeksleri risk iştahının arttığı ortamda özellikle GOÜ endekslerinde hızla yükseldi Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir.

5 Finansal Göstergeler Tahvil Piyasaları Gösterge Tahvil Faiz Oranı MB Haftalık Repo Faizi Politika Faiz Oranları (%) Gecelik Borç Alma ve Borç Verme Faiz Koridoru MB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi 0 Ocak 11 Ocak 12 Ocak GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; Fitch, LT FX) TR, BBB- Poland, A- Rus, BBB Bra, BBB Ocak 11 Ocak 12 Ocak 13 Gösterge tahvil getirisi ve risk priminde (CDS) önemli gerileme yaşandı Döviz Piyasaları USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL MXN CZK PLN HUF ZAR KRW TRY JPY GBP Aylık Değ (%) 1.0 EURO Günlük Değ (%) GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı Ocak-12=100) Ocak 12 Mayıs 12 Eylül 12 Ocak 13 Mayıs TL GOÜ Ortalaması 120 Değerleniyor Değer Kaybediyor Bu ortamda para birimleri USD ye karşı değer kazandı Emtia Piyasaları Emtia Endekslerinde Değişim (%) -1.3 Tarım Tem. Maden Değ. Maden Enerji Aylık Değ (%) Top. Endeks Günlük Değ (%) Endişe (VIX) Endeksi Altındaki güçlü artış değerli madenlere liderlik etti Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir. 5

6 Makro Ekonomi & Strateji FED den Gelen İki Süpriz Haber Piyasaların Gidişatını Değiştirdi... Hafta başından bugüne Borsa İstanbul %9 yükselirken TL Dolar karşısında %2. değerlendi. Türkiye nin 5 yıllık CDS spreadleri (yani Türkiye nin risk primi) 0 baz puan inerek 17 baz puana geriledi. Geçen Cuma %9.13 seviyesinde olan 2 yıllık gösterge tahvil getirisi 130 baz puan gerileyerek %7.80 e indi. 5 günlük bu pozitif resim sadece Türkiye ye değil tüm gelişmekte olan ülkelere (GOÜ) özgüydü, ama Türkiye son aylarda en çok satış yiyen pazarlardan biri olduğu için düzeltme hareketi bizde daha fazla hissedildi. FED in 19 Haziran daki toplantısının ardından Bernanke basın toplantısında FED in çıkış planını şu şekilde anlatmıştı. 85 milyar $ lık varlık alımları 2013 yılı içinde azaltılmaya başlanacak; İşsizlik %7.0 a indiğinde (ki o tarihte ABD de işsizlik oranı %7. dıydı ve FED bunun 201 ortalarında %7.0 a dönmesini beklediğini açıklamıştı) sonlandırılacak. %0.25 lik politika faizi ise işsizlik oranı %.5 e indiği zaman yükseltilmeye başlanacaktı. Bu açıklamanın yanında FED in sadece işsizlik oranı değil diğer büyüme dinamikleri ve enflasyon gibi verilere de bakacağı açıklanmış; ve veriler ekonomik projeksiyonlara paralel açıklandığı taktirde alımların azaltılmaya başlanacağı açıklanmıştı. Bu ifadelerin arından piyasalarda FED in de beklentilerinin üzerinde bir satış dalgası başlamıştı. Bu toplantının ardından FED in 31 Temmuz da bu yanlış algılamayı düzeltme şansı vardı, ama bunu kullanmayınca Ağustos ta satış dalgasının şiddetlenmeye başladığı görüldü. Verilerin projeksiyonlara paralel gerçekleşmesinin de etkisiyle piyasalar artık 18 Eylül deki FED toplantısında aylık 85 milyar $ lık varlık alım programının yavaşlatılmaya başlanacağına neredeyse emindi. Geçtiğimiz hafta sürprizlerle başladı. Önce FED in yeni başkan adayları arasında ilk sırada gösterilen Summers adaylıktan çekildiğini açıkladı. Summers ın FED in mevcut gevşek para politikası konusunda endişeleri olduğu, ve Ocak 201 ten itibaren yeni FED başkanı olursa çıkış politikasını hızlandırabileceğine ilişkin güçlü emareler (Summers ın son dönemdeki makaleleri ve açıklamaları) olduğu düşünülürse piyasalar açısından bu haber oldukça pozitif karşılandı. İkinci pozitif haber de Çarşamba akşamı geldi. Bernanke FOMC toplantısının ardından yaptığı açıklamada bu sefer varlık alımlarının azaltılmasını Haziran daki gibi işsizlik oranına endekslemedi, büyüme trendinin geçici de olsa biraz hız kestiği mesajını vererek büyüme trendinin ilk bakılacak gelişme olduğu sinyalini ve enflasyonun hedefinin altında kalmaya devam edeceği beklentisini paylaşarak yukarı yönlü bir baskının ellerini zora sokmadığının sinyalini verdi. Piyasa tepkisi Haziran daki açıklamanın ardından ne kadar abartılıysa (Bkz: 15 Temmuz tarihli Bültenimiz) şimdi de o kadar abartılı. FED şimdi olmasa bile Ekim sonu ya da 18 Aralık taki toplantılardan birinde varlık alımlarını azaltmaya başlayacak. 3.7 trilyon $ a yükselmiş FED bilançosunda varlık alımlarındaki 2 aylık bir gecikme piyasaya milyar $ gibi limitli ek likidite verilmesini etkileyecek. Bunun yanında, Summers çekilmiş olsa bile Yellen halen yeni başkan olarak açıklanmadı. Başkan Obama son anda bir sürpriz yapıp piyasaları şaşırtan bir açıklama yapabilir. Buna karşın önümüzdeki günlerde Yellen yeni FED başkanı olarak açıklanırsa bunun piyasalar açısından oldukça pozitif bir gelişme olacağını da vurgulamak gerek. Zira Yellen halihazırda Bernanke nin yakın çalışma arkadaşı ve mevcut gevşek para politikasının en şiddetli savunucularından. Yellen in yeni başkan olduğu kesinleşirse varlık alımlarının azaltılmasında çok materyal bir değişiklik olmasa da faiz artışları biraz daha ertelenebilir. Mevcut durumda piyasaların beklentisi politika faizi artışlarının 2015 yılından itibaren başlaması. Ama yeni FED başkanını bekleyen en zor konu da bu. 200 yılında %1 düzeyinde olan FED politika faizini yükseltmek için o dönemin FED başkanı piyasaları rahatsız etmeyecek bir formül bulmuş ve politika faizini 0.25 lik ufak adımlarla arttırarak 200 yılında %5.25 e kadar yükseltmiş; bu artışa paralel 30 yıllık mortgage faizleri %5 li seviyelerden %.8 e kadar çıkmış, bu 2007 de başlayan mortgage krizinin en önemli sebeplerinden biri olmuştu (yandaki grafik). Bernanke de bu hafta yaptığı toplantıda Haziran daki açıklamanın ardından mortgage kredi faizlerinin 100 baz puanın üzerinde yükseldiğini bunun da konut kredisindeki kırılgan toparlanmayı negatif etkileyeceğini açıklamış olmasını bu çerçeveden okumak gerekiyor ABD 30 Yıllık Mortgage ve Politika Faizi (%) 9 Mortgage Faiz FED Politika Faizi (Sağ Eksen)

7 Makro Ekonomi & Strateji Özet ve Sonuç: FED in son açıklaması piyasalar için bir sürpriz oldu ve ardından piyasalardan bir düzeltme hareketi geldi. Ama bunun devam edip etmeyeceğinde yeni başkanın kim olacağı ve nasıl bir çıkış politikası açıklanacağı önemli olacak. Buna paralel Summers ın adaylıktan çekilmesi ve Yellen in en önemli aday olması piyasalar açısından oldukça pozitif. Önümüzdeki günlerde yeni başkan adayı olarak Yellen ismi açıklanırsa piyasalardaki mevcut rallinin bir süre daha devam etmesi beklenmeli. Aksi bir durumda (kimin seçildiğine bağlı olarak) mevcut olumlu resim bir anda dağılabilir. Daha uzun perspektifte FED in varlık alımlarından nasıl ve ne zaman çıkacağı değil faizleri neye göre ve ne kadar arttıracağı önemli olacak. Bernanke nin bu hafta faiz artışları için işsizlik oranı %.5 e inene ve enflasyon %2 lik hedefin 0.5 puan üzerine çıkana kadar beklenebileceğini ifade etmiş olması da çok önemli. Bu açıklama Yellen in etkisinin şimdiden görülmeye başlandığını; bunun kısa vadede olduğu kadar uzun vadede de piyasalar açısından önemli bir çıpa oluşturabileceğini gösteriyor. 7