MESLEKİ AKCİĞER HASTALIKLARI. Prof. Dr. Zeki KILIÇASLAN

Transkript

1 MESLEKİ AKCİĞER HASTALIKLARI Prof. Dr. Zeki KILIÇASLAN

2 MESLEKİ AKCİĞER HASTALIKLARI PNÖMOKONYOZLAR ASBEST İLGİLİ HASTALIKLAR MESLEKİ ASTIM VE BİSİNOSİS EKSTRENSEK ALLERJİK ALVEOLİT

3 68 yaşında erkek. 10 yıldır eforla nefes darlığı. Zaman zaman Öksürük, balgam Çıkarma Sigara:40 p/yıl 10 yıl önce bırakmış

4 Dünya da Bir Yılda İşle ilgili Ölümler Mesleki Akciğer Hastalıkları Verileri, ILO Meslek hastalıkları ancak yeterli bilgi varsa ve aranırsa bulunabilen hastalıklardır.

5 ÇALIŞMA YAŞAMINDA TOZ SORUNU-1 Toz Sorunu olan İş Kolları ve Meslekler Maden ocakları Kömür-Krom-Civa Bakır-Demir İmalat sanayi Döküm-Çimento-Tuğla-Seramik-Cam-Aspest Pamuk-Kendir İnşaat işleri Yol-Tünel Tarım

6 ÇALIŞMA YAŞAMINDA TOZ SORUNU-2 Toz Türleri Ve Sağlık Sakıncaları Toz : Havada asılı olarak kalabilen mikron çapında katı parçacıklar. Solunabilen toz ; mikron çapında. Kimyasal yapı... Organik-inorganik Fizik yapı... Kristal Amorf Biyolojik özellik... Allerjen-toksik-fibrojen-non-fibrojen

7 SOLUNUM SİSTEMİNİN SAVUNMASI Partiküllerin eliminasyonu Üst hava yolları; Mükosilier klirens Alt hava yolları ; Öksürük Mükosilier klirens Alveoler makrofajlar İmmünolojik savunma Asiner klirens Yapısal faktörler Sigara Bronş daralması Kr.Bronş infeksiyonu Alkol Alveole ulaşan mik. tozların %98-99 u dışarı atılır.

8 Tozların Hava yollarında depolanma mekanizmaları a) Çarpma b) Çökme c) Durma d) Diffüzyon

9 PNÖMOKONYOZLAR-1 Akciğerlerde biriken inorganik tozlarla oluşan, açık radyolojik belirti veren hastalıklardır. İnorganik, kristal yapılı, fibröz tozların bazıları Aerodinamik çapları 0,5-5 mikron Tozun yoğunluğu yıl süreyle maruziyet Kişisel farklılıklar

10 PNÖMOKONYOZLAR-1 Pnömokonyoz yapan tozlar Ağır-ciddi hastalık yapanlar ; Silis tozu, aspest tozu Orta derecede ağır hastalık yapanlar; Kömür tozu, silikatlar (mika..) Minimal doku değişikliği yapanlar; Demir oksit, baryum

11 SİLİKOZİS Etken madde: Silika (Sio2) En sık görülen meslek hastalıklarından biri. Riski İşler Maden ocakları Döküm temizleyiciler Yol-baraj-tünel yapımı Seramik ve cam sanayi Ateş tuğlası yapımı Kumlama işleri

12 SİLİKOZİS Patogenez Silis yüklü makrofaj-lizozim paraçlanması prteolitik enzimler-fibrozis Mikronodül, nodül, büyük fibroz kümeler Klinik Nefes darlığı (geç dönemde) Öksürük, balgam çıkarma (Silikotüberküloz?) SFT ZVK, ZVK 1.sn İlerlemiş olgularda bozulur. Seri ölçümlerde karşılaştırma önemli!

13 SİLİKOZİS PATOGENEZ Silicium dioxide (SiO 2 ) inhalalasyon birikme Akciğerlerde Fibrotik reaksiyon irreversible progressive 13

14 SİLİKOZİS Maruzuyet süresine bağlı olarak; AKUT AKSELER- Hızlanmış KRONİK Weeks-5 years 5-10 years 10 years or more 14

15 Akciğer grafisi SİLİKOZİS Erken bulguları yakalamak için periyodik muayenelerde rutin çekilen grafilerin karşılaştırılması gerekli.

16 SİLİKOZİS Basit silikozis

17 SİLİKOZİS- Basit silikozis.

18 30 yaşında erkek. 4 sene kot kumaşların kumlanması işinde çalışmış. Yaygın nodüler opasite. q/ 3/3

19 Akut silikozis (Alveoler siliko-lipoproteinozis) Yoğun toza maruz kalma sonucu kısa sürede gelişebilen Alveoller içine proteinden zengin eksüdasyon varlığı ile karakterize tablo. 44 yaşında, kum püskürtme işçisi. 7 yıldır, korunmasız çalışmış.

20 SİLİKOZİS Komplikasyonlar Kompensatuar amfizem Pnömotoraks Silikotüberküloz PMF

21 SİLİKOZİS Progresif Massif Fibrozis (PMF)

22 24 yaşında erkek hasta. Kot kumaşlarının kumlama işinde çalışmış. Akciğerde yaygın opasite ve iki taraflı pnömotoraks komplikasyonu

23 SİLİKOZİS- Korunma Mühendislik- Madenlerde ; Sulu çalışma, uygun havalandırma Döküm temizleme de ve seramik işlerinde ; Yerel aspirasyon Kum püskürtme işlemi: Özel odalarda yapılmalı. İşçiye dışardan hortumla, Kişisel Koruyucu- Toz maskeleri!

24 İşçinin «uzay kiyafeti» içinde çalıştığı ortam dışından gelen havayı soluması gerekir.

25 İlkel yöntemlerle yapılan kot Kumlama işi. Çok yüksek hastalanma riski!

26 KÖMÜR İŞÇİLERİ PNÖMOKONYOZU (KİP) Kömür tozu silisyuma göre daha az da olsa patogendir Kömür tozu % 1-2 oranında silisyum içerir! Risk grupları Kömür madenlerinde- Kazmacılar-Lağımcılar Kömür yükleyiciler

27 KÖMÜR İŞÇİLERİ PNÖMOKONYOZU (KİP) Klinik ve Laboratuar Basit KİP Küçük yuvarlak opasiteler. Solunum fonksiyonlarında minimal değişiklikler İyi prognoz Komplike KİP Massif fibrozis odakları Solunum Fonksiyon bozuklukları Kötü prognoz

28 50, erkek Eforla nefes Darlığı Kömür işçiliği yapmış

29 KÖMÜR İŞÇİLERİ PNÖMOKONYOZU Radyoloji-gelişim (2) Kömür İşçileri Pnömokonyozu- PMF (Progresif Masif Fibrozis Komplikasyonu)

30 ASBESTOZ (ASBESTOZİS) Serpentin Amfibol Krosidolit (mavi asbest)! İnşaat işleri ; Yalıtım malzemeleri-döşeme-tavan Boru Balata üretimi Tekstil; Dayanıklı malzeme üretimi Gemi-uçak sanayi

31 ASBESTOZ (ASBESTOZİS) Çevresel maruziyet ; Türkiye de yaygın. Ak toprak. (Sıva) Asbest ve zeolit bölgeleri Hiç beyaz toprakla sıva, badana yapılan bir evde oturdunuz mu?

32 ASBESTİN YOL AÇTIĞI HASTALIKLAR Selim hastalıklar Plevrada fibrokalsifikasyonlar Plevra sıvısı Perikard sıvısı Prikardial fibrozisi İnterstisyel fibrozis (ASBESTOZİS) Malign hastalıklar Malign Plevral Mezetelyoma Akciğer kanseri Malign Peritoneal Mezotelyoma Diğer kanserler Hastalık için 5-20 yıllık süre Sigara içilmesi riski kat artırır.

33 60 yaşında erkek 25 yıl Gemi inşaat işinde çalışmış. Eforla nefes darlığı.

34 IPF? Asbest?

35 20 yıldır asbest madeni öğütülme işinde çalışmış. Yıl; 1957 Akc. Graf:Normal

36 20 yıldır asbest madeni öğütülme işinde çalışmış. Yıl ; 1969 Akciğer PA; Hafif-orta asbestozis. (Orta alt alanlarda retiküler opasiteler- s tipi)

37 20 yıldır asbest madeni öğütülme işinde çalışmış. Yıl; 1978 İleri hastalık- (Ort alt alanlarda ilerlemiş kaba retiküler opasiteler t/u tipinde)

38 58, Ev kadını Öksürük Sigara: (-) Diyarbakır doğumlu İki tarafta, düzensiz, keskin sınırlı,lob/segment anotomisine uymayan opasiteler. Fibrokalsifiye plevral plaklar. Çevresel asbest maruzuyetine bağlı selim lezyonlar

39 60, erkek İşçi Sigara: 20 p/yıl 3 aydır Sağ yan ağrısı Eforla nefes darlığı Sağda multipl yuvarlak oapsiteler. Plevra kökenli (?)

40 Sağda multipl plevral opasiteler- Malign mezetelyoma

41 Sağda multipl plevral opasiteler- Malign mezetelyoma

42 Aspsestozisli akciğerde asbest cisimcikleri

43 MESLEKİ ASTIM İş yerinde karşılaşılan toz, gaz buhar ve duman şeklindeki maddeler bağlı olarak gelişen reverzibl, yaygın hava yolu obstrüksiyonu. 1. Bisinozis ; Bronş aşırı duyarlılığı olmadığı için mesleki astım kabul edilmez. 2. Önceden astımı olan kişilerin iş yere koşullarından etkilenmeleri.

44 MESLEKİ ASTIM A. İMMÜNOLOJİK MEKANIZMA 1. IgE yolu; a) Yüksek molekül ağırlıklı (Lab hayvanları, ilaç,un,enzim b) Küçük molekül ağırlıklı (Anhidritler, metaller.) 2. IgE ye bağlı olmayanlar İzosiyanatlar B. NON-İMMUNOLOJİK (Formaldehit, RADS, Patroom asthma)

45 MESLEKİ ASTIM HAZIRLAYICI FAKTÖRLER Etkisiz faktörler Yaş Cinsiyet, ırk Genetik, Artırıcı faktörler: Sigara Atopi Viral enfeksiyonlar Maruziyetin yoğunluğu-süresi Önceden astım bulunması Antijenin potansiyeli

46 MESLEKİ ASTIM BAŞLICA ETKENLER Antijen Bitki Antijenleri Buğday, arpa, çavdar,un Polen, Soya fasulyesi Tütün, çay,kına, Ağaçlar Meslek Tarım, değirmen Fırıncılar yem,gübre Marangoz, doğrama

47 MESLEKİ ASTIM BAŞLICA ETKENLER Antijen Biolojik enzimler Bacillus subtilis enzimleri Trypsin Pankreatin,bromelain,Plaviastaz Papain,Alfa-amilaz Labferment Meslek Deterjan üretimi Plastik, ilaç sanayi Hazır yemek,pasta peynir..

48 MESLEKİ ASTIM Antijen Hayvan antijenleri Kedi-Köpek Tavuk-Kuş-Fare Diğer.Lab. ve deney hayv. Böcekler BAŞLICA ETKENLER Meslek Tarım,hayvancılık. Veterinerlik. Hayvan Lab. Ev tozu ve tahıl akarları. Arı. İpek böceği. Tarım. Arıcılık.

49 MESLEKİ ASTIM BAŞLICA ETKENLER Kimyasal antijenler a) İlaç ve dezenfektanlar b) Metaller metal tuzları c) İzosiyanatlar d) Anhidridler e) Diğer

50 MESLEKİ ASTIM BAŞLICA ETKENLER İlaç ve dezenfektanlar Antibiyotikler Penisilinler Sefalosporinler Streptomisin, tetrasiklin Cimetidin Salbutamol Cloramin

51 Vandyum,tungsten MESLEKİ ASTIM BAŞLICA ETKENLER Metaller metal tuzları Antijen Krom, dikromatlar Meslek İnşaat, metal Platin tuzları Nikel tuzları Kobalt Aluminyum Galvanizasyon Kaynakçılık Ağır metal sanayi

52 MESLEKİ ASTIM BAŞLICA ETKENLER İzosiyanatlar Toluen Hekzametilen Difenil metan Naftalin İzosiyanat Poliüretan, izolatör Boya, plastik Kimya, kauçuk Mobilya cila işleri.

53 Fransa da Mesleki Astım yılları arasında 3422 mesleki astım olgusu En sık hastalık görülen meslekler Fırıncı ve pastacılar ; % 19.2 Sağlık çalışanları ; % 10.4 Kuaförler ; % 8 Boyacılar ; % 7.5

54 MESLEKİ ASTIM TANI 1. Astım tanısı Öykü, S.Fonks. Testleri, Reversibilite testi, Br.Provakasyon testi 2. Mesleki astım tanısı Öykü, Ekspozisyon testleri, PEF takibi

55 MESLEKİ ASTIM TANI- ÖYKÜ Maruziyetin başlaması ile semptomların çıkışı arasında sessiz dönem varlığı. Öksürük, balgam,nefes darlığı, hırıltı,göğüs ağrısı. Semptomlar iş saati dışında da ortaya çıkıp-devam edebilir. İş den uzak günlerde semptomlarda düzelme. Tetiği çeken faktörler?

56 MESLEKİ ASTIM TANI Mesleki astım şüpheli olgu Hasta astımlı mı? ZVK, ZVK 1.sn, ZVK 1/ZVK Normal PEF Takibi VE/VEYA Non-spesifik Bronş Provokasyon Testi (-) Normal (+) ASTIM Obstrüksiyon ZVK 1.sn/ZVK < % 70 Reversibilite testi (+) (-) KOAH

57 Astım tanısı olan hasta Mesleki astım mı? ÖYKÜ!! PEF Takibi ZVK 1. Takibi Non-spesifik BPT Takibi SPESİFİK BPT Laboratuar koşullarında İşyeri koşullarında (+) Mesleki astım

58 Çalışma dışı günler ort.pef Çalışma günleri ort.pef Marangoz, 44, E Astım? 4 hafta süreyle 2 saatte bir PEF ölçümü Dr. P. Sherwood Burge,2000

59 O.K 30 yaşında, erkek 10 senedir mobilya cilacısı. ZVK : 3900 ml ZVK 1. SN: 3200 ml ZVK 1./ZVK : % 82 Non-spesifik Bronş provokasyon Testi.(Histamin) + Astım Mesleki astım?

60 O.K 30 yaşında, erkek 10 senedir mobilya cilacısı. PEF Takibi. Spesifik provokasyan testi ; İşyeri provokasyonu yapıldı. Ertesi gün sabaha karşı astım krizi ; ACİL BAŞVURU!!!

61 MESLEKİ ASTIM- KORUYUCU YAKLAŞIM 1.Primer Koruma ; Mesleki ekspoz. önlenmesi-azaltılması 2.Sekonder Koruma ; Olguların erken tanınması 3.Tersiyer Koruma ; Olguların ağırlaşması ve komplikasyonların önlenmesi.

62 BİSSİNOZİS Pamuk, keten, kenevir tozlarına maruz kalanlarda gelişebilen akciğer hastalığı. Başlangıç döneminde ; Reversibl bronş spazmı.. Bronko-alveolit İleri dönemde : KOAH benzeri tablo.(irreversibl) Etyoloji: ENDOTOKSİNLER İmmünolojik etki Kimyasal etki

63 BİSSİNOZİS- Riskli işler Pamuklu tekstil Çırçır,harman-hallaç, Tarak,Vater,Çözgü Keten,Kendir ve kenevir fabrikaları. Maruziyet süresi ; 5-6 yıl Yükümlülük süresi:15 gün, 3yıl

64 BİSSİNOZİS- KLİNİK Semptomlar ; Göğüste sıkışıklık hissi, öksürük, hırıltı, hafif nefes darlığı, ateş Evre ½ ; Bazı tatil sonraları-pazartesiler semptom varlığı Evre 1 ; Her tatil-pazartesi sonrası Evre 2 ; Tüm çalışma günlerinde Evre 3 ; KOAH bulguları

65 BİSSİNOZİS- TANI Klinik bulgular + Akciğer radyolojik muayene ; Normal Vardiya içinde ZVK 1.sn de % 5-10 azalma ; Hafif % = Orta >% 20 = Ağır.

66 BİSSİNOZİS- Prevelans Endenozya ; % 30 Sudan ; % 37 (1987) Etyopya ; % 40 Hindistan % İngiltere; ; % % % 3.9

67 EKSTRİNSİK ALLERJİK ALVEOLİT Antijenik, organik partiküllerin inhalasyonu sonucu gelişen akut ve kronik tabloları olan akciğer hastalığı. Çiftçi akciğeri- Bagassosis Tahıl işçileri akciğeri,istiridye işçileri akciğeri Nemlendirici/Air condt. akciğeri Kuş besleyicileri akciğeri,peynir işçileri akc. Malt işçileri akciğeri, Kimya işçileri akc.,

68 EKSTRİNSİK ALLERJİK ALVEOLİT ANTİJENLER ; Termofil bakteriler -Micropolyspora, Termoaktinomiçesler Diğer bakteriler- Bacillus subtilis Mantarlar Penicillium, Aspergillus Hayvan proteinleri- Kuş Diğer

69 EKSTRİNSİK ALLERJİK ALVEOLİT Tanıya yaklaşım Çevre anamnezi- klinik Presipitan antikorlar Deri testleri İnhalatif provokasyon testi Akciğer biopsileri

70 EKSTRİNSİK ALLERJİK ALVEOLİT İki klinik tip ; 1. Akut ; Ateş, öksürük, nefes darlığıantijen exp.kesilince tablo geriler. (Gribai inf?, Pnömoni? ) 2. Kronik hastalık : Yavaş ilerleyen nefes darlığı (IPF?)

71 Ektrinsik Allerjik Alveolit Akut Tablo. Yoğun allerjenlere maruz kalan hasta. Akut hastalık. Klinik ve radyoloji pnömoniye benzer.

72 62. Erkek 12 yıldır zaman zaman nefes darlığı. ZVK: 3.28 l (% 82) ZVK 1. :2.21.( % 82) ZVK 1/ZVK: % 67 (DLCO) ; 15.1 ml/min/mmhg (75%) ph 7.44, pco2: 34, po2 ; 63

73 62. Erkek 12 yıldır zaman zaman nefes darlığı. Serumda presipitan antikor tayini ; Micropolyspor a faeni, Thermoactino myces candidus, ve Thermoactino myces vulgaris

74 Kronik Ekstrensek allerjik alveolit. Kronik tablo. Diğer intertisyel akciğer hastalıklarıana benzer.

75 Transbronşial akciğer biopsisi: Lenfosit/histiosit infiltrasyonu Kazeifikasyon nekrozu göstermeyen granülom Gunnar Gudmundsson,* M.D. Jeff Wilson, M.D.