21 Temmuz 1997 yangýnýnda Zarar Gören Düzlerçamý Bölgesi'nin (Antalya) Likenleri

Transkript

1 ARAÞTIRMA NOTU 21 Temmuz 1997 yangýnýnda Zarar Gören Düzlerçamý Bölgesi'nin (Antalya) Likenleri Ekoloji 17, 67, Geliþ: Kabul: Özge TUFAN ÇETÝN, Hüseyin SÜMBÜL Akdeniz Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, ANTALYA Özet Bu makale, 21 Temmuz 1997 yangýnýnda zarar gören Düzlerçamý Bölgesi'nin liken florasýný içermektedir. Mart 2002-Eylül 2003 tarihleri arasýnda yapýlan arazi çalýþmalarý sýrasýnda toplanan örnekler teþhis edilmiþ ve alanda 13 familyadan 18 cins, 36 tür, 2 varyete (toplam 38 takson) likenize mantarýn geliþtiði tespit edilmiþtir. Anahtar Kelimeler: Antalya, biyoçeþitlilik, Düzlerçamý Yangýn Alaný, liken. Lichens of Duzlercamý Region (Antalya) Damaged in the 21 July 1997 Fire Abstract This paper includes the lichen flora of Düzlerçamý Region dameged in the 21 July 1997 fire. From 13 familia 18 genus, 36 species and 2 varieties (total 38 taxa) were determined from lichen samples gathered in the area research done between the dates March 2002 and September Keywords: Antalya, biodiversity, Fire Region of Duzlercamý, lichen. GÝRÝÞ Bazý alglerin ve mantarlarýn karþýlýklý fayda iliþkisi doðrultusunda bir araya gelerek, yardýmlaþma (mutualizm) olarak adlandýrýlan yaþam þeklini tercih etmeleriyle oluþturduklarý ekolojik birlikteliðe liken denir. Bu birliktelik sonucunda likenler, alglere ve mantarlara hiç benzemeyen, yepyeni morfolojik, anatomik ve fizyolojik özellikler gösterirler. Böylece likenleri oluþturan algler ve mantarlar, kýsýtlý yaþam koþullarýnda var olmalarýna neden olan karakterlerini kaybedip, üstün özelliklerini ön plana çýkarma þansý bulurlar. Likeni oluþturan bu mutual birlikteliðe, üretici (ototrof) canlý olan alg besin temin ederken, mantar havadan su buharý ve kendi üzerinde birikmiþ mineralleri kazandýrmaktadýr. Her ne kadar iki canlý grubu karþýlýklý kazanç elde ediyormuþ gibi görünse de, asýl faydayý algten besin temin eden mantar saðlamaktadýr. Bu nedenle, alg-mantar birlikteliðinde baskýn canlý mantar olup, likenler Fungi alemi içerisinde sýnýflandýrýlmakta ve liken oluþturan mantarlar olarak isimlendirilmektedir (Nash 1996, Cavalier-Smith 1998). Ancak mantarýn koruyucu özelliði nedeniyle alge daha geniþ alanlarda, daha uzun süre yaþama imkaný tanýmasý, mantar-alg iliþkisinde kontrollü bir parazitlik durumunun bulunduðunu göstermektedir (Nash 1996). Likenler geçmiþten günümüze kadar eczacýlýk, tekstil, kozmetik gibi alanlardaki kullanýmlarý ile önem kazanarak, pek çok bilimsel çalýþmaya konu olmuþtur. Yapýlan çalýþmalar sonucunda likenlerin yaklaþýk 350 kadar ikincil bileþik içerdikleri (Yýlmaz ve ark. 2004), bunlardan bazýlarýnýn bilim dünyasý için yeni organik bileþikler olduðu (Elix ve ark. 1995, Rezanka ve Guschina 2000, Ernst-Russell ve ark vb.) ve çoðunun insan ve bitki patojenleri üzerine antimikrobiyal etki gösterdiði ortaya konmuþtur. Likenlerde oldukça yaygýn olarak bulunan ve çok sayýda çalýþmanýn konusunu oluþturan usnik asidin antiproliferatif, antienflamatuar ve analjezik özelliklere sahip olduðu (De Carvalho ve ark. 2005) tespit edilmiþtir. Bununla birlikte likenlerin, "likenin" adlý liken karbonhidratýndan glikoz ve alkol eldesinde; parfüm, þampuan, sabun gibi kozmetik ürünlerde kullanýlan fiksatifin üretiminde kullanýldýðý bilinmektedir (Tutel 1986, Öztürk 1995, Nash 1996). Ayrýca 100'e yakýn liken türü farklý renklerde organik tekstil boyalarýnýn imalinde (Casselman 2001) kullanýlmaktadýr. Likenler, insanoðluna hava kirliliði ile doðaya verilen zararýn seyri hakkýnda ipuçlarý verebilmektedir. Su ve mineral maddeleri alabilecekleri kök benzeri yapýlara sahip olmadýklarý için bu ihtiyaçlarýný tallus yüzeyleri ile karþýlamak zorundadýrlar. Bu nedenle atmosferde bulunan kükürt, azot ve florlu kirleticiler yanýnda aðýr metaller ve radyasyon liken bünyesinde birikip, likenin geliþimini olumsuz etkilemektedir. Hava kirliliðine karþý verdikleri bu tepkilere dayanarak belli liken türlerine; kirleticilere duyarlý, kirleticilere dayanýklý ve kirlilik likenleri gibi isimler verilmiþ ve yayýlýþ durumlarýna göre inceleme alanlarý kirlilik zonlarýna ayrýlmýþtýr (Tutel 1986, Öztürk 1995, Sommerfeldt ve John 2001). Likenleri daha iyi tanýmak ve daha geniþ alanlarda kullanabilmek için ilk adým likenlerle ilgili floristik çalýþmalar yapmaktýr. Günümüzde pek çok ülkede olduðu gibi ülkemizde de likenlerle ilgili floristik çalýþmalara verilen önem artmýþtýr. 31

2 Ekoloji Ö. TUFAN ÇETÝN, H. SÜMBÜL Çalýþma alanýmýzý kapsayan Düzlerçamý Ormaný, hektarlýk alana sahip olup, 36º 55' 00"-37º 15' 28" kuzey enlemleri ile 30º 25' 05"-30º 37' 56" doðu boylamlarý arasýnda yer almaktadýr. Genel olarak bitki örtüsüne bakýldýðýnda, kýzýlçam (Pinus brutia Tenore) baþta olmak üzere, laden (Cistus creticus L.), sandal aðacý (Arbutus andrahne L.), böðürtlen (Rubus sanctus Schreb.), geven (Astragalus) gibi aðaç, aðaççýk ve çalýlarýn baskýn olduðu görülmektedir. 21 Temmuz 1997 tarihinde meydana gelen büyük yangýnda Düzlerçamý Ormaný'nýn 1715 hektarlýk kýsmý yanmýþtýr. Aðaçlarýn belli bir kapalýlýkta bir araya gelerek oluþturduklarý yaþam birliði olan ormanlar, topraðý, özel iklimi, mikroorganizmalarý, bitki ve hayvanlarý ile doðal bir bütün olarak düþünüldüðünde yangýnlarýn sadece alandaki aðaçlara deðil pek çok canlýya da zarar verdiði veya yok ettiði görülmektedir. Bu baðlamda, Düzlerçamý yangýn alanýnýn liken türü çeþitliliði açýsýndan inceleyen bu çalýþma 21 Temmuz 1997 tarihindeki büyük yangýnýn ardýndan gerçekleþtirilmiþ ve yakýn bölgelerle karþýlaþtýrýlarak yangýnýn etkisini ortaya konulmuþtur. Düzlerçamý Yangýn Alaný, kuzeyde Aþaðýgöladasý Mevkii; güneyde Durdualliler Mahallesi ve Aþaðýkaraman Köyü; güneybatýda Doyran köyü; batýda Güvercinliðinken Sýrtý, doðuda Hacýhasanyýkýðý Mevkii ve Küçükboynuzalaný Mevkii ile çevrelenmiþ olup, denizden yüksekliði m arasýnda deðiþmektedir. Alanýnýn biyoiklim tipi, en yakýn iklimsel karakter ve mesafedeki Antalya Merkez Ýstasyonu'ndan alýnan çok yýllýk iklim verilerinin ( yýllarý) deðerlendirilmesiyle belirlenmiþtir. Buna göre alanýn yaz yaðýþlarýnýn düþük olmasý (Yaz aylarý yaðýþ toplamý PE <200 mm), keskin bir yaz kuraklýðýnýn bulunmasý (Yaz aylarý yaðýþ toplamý/yaz aylarýnýn ortalama sýcaklýðý PE/ME<5) ve ayrýca Yaðýþ-sýcaklýk emsali Q>98; Yýllýk yaðýþ miktarý P<1000 mm deðerlerini göstermesi ile yaðýþlý Akdeniz iklimine ve KSÝY yaðýþ rejimi ile Yaðýþlý Merkezi Akdeniz Biyoiklim Tipi'ne sahip olduðu tespit edilmiþtir. Öte yandan iklim verilerine göre hazýrlanan Antalya ili iklim diyagramýnda, kurak periyodun Mayýs ayýnda baþlayýp, Ekim ayýna kadar sürdüðü ve Temmuz ile Aðustos aylarýnýn en kurak aylar olduðu görülmektedir (Þekil 1). MATERYAL VE METOT Liken örnekleri, Düzlerçamý Yangýn Alaný'ndan belirlenmiþ olan 16 lokaliteden (Tablo 1, Þekil 2) toplanmýþtýr. Belirlenen her bir lokalitenin yükseklik ve koordinat özellikleri GPS cihazý ile belirlenip, kayýt edilmiþtir. Arazi çalýþmasýnda, tayin aþamasýnda gerekli olacak yapýsal birimlere sahip, yeterli miktarda örnek alýnmasýna özen gösterilmiþtir. Kaya üzerinde yaþayan liken örneklerini almak için çekiç ve keski, bitki üzerinde yaþayan liken örneklerini almak için ise sert keskin bir çaký veya budama makasý kullanýlmýþtýr. Alýnan liken örneklerinin bozulmamasý için ince kaðýtlara sarýlarak, liken örneðinin numarasý, tutunduðu substrat (kaya, taþ, bitki, aðaç, liken, vb. ), bitki üzerinde yaþýyorsa bitkinin türü, toplanma tarihi, lokalite koordinatý ve yüksekliðinin not edildiði parþömen zarflara konulmuþtur. Arazi çalýþmalarýndan sonra laboratuvara getirilen örnekler zarflarýndan çýkarýlarak, herhangi bir iþleme tabi tutulmaksýzýn 24 saat oda sýcaklýðýnda kurutulmuþtur. Liken örneklerinin teþhislerinde morfolojik incelemeler ve ölçümler için Nikon marka stereomikroskop, anatomik incelemeler için oküler mikrometrik okülerli Olympus marka ýþýk mikroskobu kullanýlmýþtýr. Örnekler, "Die Flechten Baden - Württembergs" (Wirth 1995), "Likenoj de Okcidenta Eurupo" (Clauzade ve Roux 1985) ve "The Lichen flora of Great Britain and Ireland" (Purvis ve ark. 1992) adlý floralardan yararlanýlarak adlandýrýlmýþtýr. Ayrýca teþhisler esnasýnda "Key to Crustose Lichen Genera of California" (Tucker ve Thiers 1998) gibi bazý bölgelere ait cins anahtarlarý, "The lichen genus Physcia and Allied Genera in Fennoscandia" (Moberg 1977), "Die Flechtengattung Catapyrenium in Europa" (Breuss 1990), "Türkiye likenlerinden Hypogymnia (Nyl.) Nyl. cinsi üzerinde taksonomik araþtýrma" (Zeybek ve ark. 1993), "The lichen genus Xanthoparmelia (Ascomycotina, Parmeliaceae) in Italy" (Giordani ve ark. 2002) gibi bazý cinslere ait yayýnlar ile "Kuzey Kýbrýs Türk Cumhuriyeti'nin Kuzey-Doðu Bölgesi likenleri üzerinde taksonomik ve ekolojik araþtýrmalar" (Güvenç 1998) gibi teþhis anahtarlý yayýnlanmýþ tez çalýþmasýndan yararlanýlmýþtýr. Likenlerin bünyelerinde 350 kadar madde taþýmalarý, türlerin birbirinden ayrýlmasýnda kolaylýk saðlamaktadýr. Burada ayýrt edici özellik, belli liken türlerinde belli maddelerin bulunmasýdýr. Bu maddelerin liken içerisindeki varlýðýný da bilinen bazý çözeltilerle reaksiyonlarý sonucu teþhis anahtarlarýnda belirtilen renkleri verip, vermemesine göre anlamak mümkün olmaktadýr. Bu amaçla teþhis aþamasýnda kullanýlacak reaktifler (Purvis ve ark. 1992, Güvenç 1998, Candan 1999) hazýrlanmýþ ve teþhis anahtarlarý 32

3 21 Temmuz 1997 yangýnýnda zarar gören Düzlerçamý Bölgesi'nin... Ekoloji Þekil 2. Düzlerçamý Yangýn Alaný ve çalýþma lokaliteleri. Þekil 1. Antalya ili iklim diagramý. a : Meteoroloji istasyonun adý i : Yaðýþlý periyot b : Ýstasyonun denizden yüksekliði (m) k : Ortalama sýcaklýðý 0ºC'nin altýnda olan aylar c : Rasat süresi (yýl) l : Mutlak sýcaklýðý 0ºC'nin altýnda olan aylar d: Yýllýk ortalama sýcaklýk (ºC) m : En soðuk ayýn en düþük sýcaklýk ortalamasý (ºC) e : Yýllýk ortalama toplam yaðýþ (mm) n : Mutlak minimum sýcaklýk (ºC) f : Sýcaklýk eðrisi o : Mutlak maksimum sýcaklýk (ºC) g : Yaðýþ eðrisi p : En sýcak ayýn en yüksek sýcaklýðý (ºC) h : Kurak periyot doðrultusunda liken örneklerine uygulanmýþtýr. Kaya veya toprak üzerinde yaþayan likenlerin teþhisinde, kaya veya topraðýn silisli veya kalkerli olma durumlarý oldukça önemlidir. Bunun için %10'luk hidroklorik asit çözeltisinin kalkerli substrat üzerinde köpürme özelliði kullanýlmýþtýr. Liken türlerinin yazar isimleri Authors of Plant Names (Brummitt ve Powell 1992) adlý kitaptan, tür isimleri ise Dictionary of Fungi adlý esere göre düzenlenmiþ olan Index Fungorum internet sitesinden kontrol edilmiþtir. Teþhis edilen örnekler, kartona yapýþtýrýldýktan sonra kaðýt zarflara yerleþtirilerek etiketlenmiþ, -20ºC 'deki derin dondurucuda 5 gün süre ile bekletildikten sonra, Akdeniz Üniversitesi Herbaryumu'na (AKDU) konulmuþtur. Tablo 1. Liken örneklerinin lokalite bilgileri. BULGULAR Likenler, liken oluþturan mantarlar olarak nitelendirildikleri için sýnýflandýrýlmalarý mantarlara dayalý olarak yapýlmaktadýr. Bu amaçla Dictionary of Fungi'de yer alan sýnýflandýrma sistemi kullanýlmýþtýr. 33

4 Ekoloji Ö. TUFAN ÇETÝN, H. SÜMBÜL Aþaðýda araþtýrma alanýndan tespit edilen türlerin sistematik kategorileri kendi aralarýnda alfabetik olarak sýralanmýþ ve liken türlerinin alan içerisindeki tür yayýlýþlarýný gösteren lokalite numaralarý ve substratlarý belirtilmiþtir. Familia : Acarosporaceae Acarospora macrospora (Hepp.) A. Massal. ex Bagl. 2, 6 Familia : Bacidiaceae Solenopsora liparina (Nyl.) Zahlbr. 12 Squamarina cartilaginea (With.) P. James 2, 8, 11, 12, 15 ve karayosunu S. lentigera (Weber) Poelt 6, 8 toprak Familia : Catillariaceae Toninia sedifolia (Scop.) Timdal 2, 6, 13 toprak Familia : Collemataceae Collema crispum (Huds.) Weber ex F.H.Wigg. 2, 4, 13 C. cristatum (L.) Weber ex F.H.Wigg. var. cristatum 12, 14 ve toprak C.cristatum (L.) Weber ex F.H.Wigg. var. marginale Degel. 4, toprak C. furfuraceum (Arnold) Du Rietz 1 Cistus creticus C. tenax (Sw.) Ach. 2 toprak Familia : Hymeneliaceae Aspicilia coronata (A.Massal.) Anzi 11, 12 A. farinosa (Flörke) Motyka 11 Lobothallia radiosa (Hoffm.) Hafellner 1, 6, 11, 12, 14 Familia : Incertae sedis Lepraria lobificans Nyl. 13 L. nivalis J.R.Laundon 11, 13 Familia : Physciaceae Rinodina bischoffii (Hepp) A.Massal 3 Familia : Placynthiaceae Placynthium nigrum (Huds.) Gray 1, 11, 14, 16 ve toprak Familia : Porpidiaceae Clauzadea immersa (F.Weber) Hafellner & Bellem. 2 Familia : Psoraceae Psora decipiens (Hedw.) Hoffm. 2, 3, 6 toprak P. testacea Hoffm. 5 Familia : Teloschistaceae Caloplaca alociza (A. Massal.) Mig. 3 kalkerli kaya C. aurantia (Pers.) Hellb. 3, 6, 8, 11, 12, 14, 15, 16 C. chrysodeta (Vain. ex Räsänen) Dombr. 11, 12 C. citrina (Hoffm.) Th.Fr. 12 C. flavescens (Huds.) J.R.Laundon 3 kalkerli kaya C. holocarpa (Hoffm. ex Ach.) A.E.Wade 3 C. ca lactea (A.Massal.) Zahlbr. 5 C. ochracea (Schaer.) Flagey 4 C. variabilis (Pers.) Müll.Arg. 10 C. xantholyta (Nyl.) Jatta 11 Fulgensia fulgens (Sw.) Elenkin 2, 3, 8, 12, 14 ve toprak Familia : Thelotremataceae Diploschistes ocellatus (Vill.) Norman 6, 14, 15, 16 Familia : Verrucariaceae Catapyrenium rhizinosum Breuss 3 toprak C. squamulosum (Ach.) Breuss 6 toprak Verrucaria hochstetteri Fr. 9 V. macrostoma Dufour ex DC. 3 kalkerli kaya V. muralis Ach. Lok. 7, 11 üzerinde V. nigrescens Pers. Lok. 3, 11 üzerinde TARTIÞMA Araþtýrma alaný olan Düzlerçamý Yangýn Alaný'ndan 13 familyaya ait 18 cins, 36 tür, 2 varyete olmak üzere toplam 38 takson tespit edilmiþtir. Araþtýrma alanýna özgü likenlerle ilgili daha önceden yapýlmýþ bir çalýþma olmadýðý için, belirlenen 38 liken taksonu bu alandan ilk kez kaydedilmiþtir. Ayrýca, Acarospora macrospora, Aspicilia coronata türleri Akdeniz Bölgesi için, Caloplaca ochracea, Clauzadea immersa türleri ise Antalya ili için yeni kayýttýr. Düzlerçamý Yangýn Alaný'ndan morfolojik yapýlarýna göre 25 kabuksu, 8 pulsu ve 5 yapraksý liken taksonunun, substrat tercihlerine göre þu þekilde daðýlým gösterdiði tespit edilmiþtir: 26 takson sadece kaya, 1 takson sadece bitki, 4 takson sadece toprak, 3 takson toprak ve kaya, 1 takson karayosunu ve toprak, 3 takson ise karayosunu, toprak ve kaya üzerinden belirlenmiþtir. Alanda kaya üzerinde yayýlýþ gösteren likenlerin çok sayýda olmasýnýn en büyük nedeni, likenler için uygun substratlar oluþturan aðaçlarýnýn yangýn nedeniyle ortadan kalkmasý veya zarar görmüþ olmasýdýr. 34

5 21 Temmuz 1997 yangýnýnda zarar gören Düzlerçamý Bölgesi'nin... Ekoloji Arazi çalýþmalarý esnasýnda Düzlerçamý Yangýn Alaný'nýn yakýn çevresinde bulunmasýna raðmen, Yangýn Alaný'nda Cladonia convoluta (Lam.) Cout., C. cervicornis subsp. (Ach.) Flot. cervicornis, C. pyxidata (L.) Hoffm. subsp pyxidata, C. rangiformis Hoffm. gibi toprak seviyesinin hemen üzerinde yaþayan makro liken türleri ile Evernia prunastri (L.) Ach., Lecanora expallens Ach., Physcia adscendens (Th. Fr.) H. Olivier, Physconia distorta (With.) J.R. Laundon, Xanthoria parietina (L.) Th. Fr. gibi epifitik liken türleri bulunmamaktadýr. Bu türlerin yangýndan etkilendiði açýktýr. Buna göre yangýn, Düzlerçamý liken biyoçeþitliliðinde, arazinin çýplak kalmasý nedeniyle larý tercih eden geniþ ekolojik hoþgörüye sahip kabuksu türler ile, güneþi seven Fulgensia fulgens, Psora decipiens, Squamarina cartilaginea, Toninia sedifolia (Purvis ve ark. 1994) gibi türlerin alana hakim olmasýna neden olmuþtur. Antalya il sýnýrlarý içerisinde Düzlerçamý Yangýn Alaný'na en yakýn likenlerle ilgili flora çalýþmasý yapýlan alan, "Termessos Milli Parký (Antalya) ve Temmuz 1997 yangýnýnda zarar gören Düzlerçamý Bölgesi'nin liken floralarýnýn karþýlaþtýrýlmasý" (Tufan 2003) isimli tezin araþtýrma alanýný bir bölümünü oluþturan, Termessos Milli Parký'ndan 161 liken taksonu tespit edilmiþtir (Tufan ve ark. 2005). Bu alanda belirlenen takson sayýsý Düzlerçamý Yangýn Alaný'ndakine oranla oldukça fazladýr. Bunun nedeni; Termessos Milli Parký'nýn doðal ormanlýk alan olmadýr. Bu alanda likenlerin geliþimi için uygun olan kenardan iç kýsýmlara doðru artan gölgeli ve nemli habitatlar ile aðaçlarýn seyrek olduðu bölgelerde nispeten kuru habitatlar yer almaktadýr. Termessos Milli Parký'nda aðaç kabuðu, karayosunu, kaya, toprak gibi çok farklý substratlarýn yer almasý ve metreler arasýnda deðiþen yüksekliklerin bulunmasý liken çeþitliliðini artýran diðer önemli faktörlerdir. Ayrýca, Termessos Milli Parký'nýn özel statüsü ve Düzlerçamý Yangýn Alaný'na göre Antalya þehir merkezinden daha uzakta bulunmasý, antropojenik kaynaklý liken tür kayýplarýný engellemiþtir. Düzlerçamý Yangýn Alaný'nda sadece larýn bulunmasý da alandaki liken çeþitliliðini azaltmaktadýr. Bitkisel substrat yönünden iki alan irdelendiðinde, Düzlerçamý Yangýn Alaný'nýn yangýn nedeniyle aðaç ve çalýlarýný kaybetmesiyle bitki üzerinde yaþayabilen liken türlerinden yoksun olduðu görülmektedir. Araþtýrma alanýndan çalý formundaki Cistus creticus üzerinde yaþayan Collema furfuraceum kayýt edilirken, ermessos Milli Parký'nda 56 epifitik liken taksonu bulunmuþtur. Termessos Milli Parký ile Düzlerçamý Yangýn Alaný'nýn benzer yükseklik ve aðaç örtüsüne sahip bölgelerinden tespit edilen 15 liken türü ortak olup, farklý olarak Termessos Milli Parký'nda aðaç kabuklarý üzerinde yaþayan Collema nigrescens (Huds.) DC., Lecanora expallens, Physcia stellaris (L.) Nyl., Physconia perisidiosa (Erichsen) Moberg ile toprak üzerinde yaþayan Toninia diffracta (A.Massal.) Zahlbr., Cladonia convoluta türleri bulunmaktadýr. Bu türlerin Termessos'un yangýn alanýna eþdeðer özellikteki kesimlerinde bulunmasýna raðmen Düzlerçamý Yangýn Alaný'nda olmamasý aslýnda bahsedilen türlerin araþtýrma alanýnda bulunduðu ancak yangýn nedeniyle yok olduðu görüþünü açýða çýkartmaktadýr. Türkiye'den þu ana kadar kayýt edilen tür sayýsý, liken zenginliðimizi ortaya koymaktan yoksun olduðundan, likenlerle ilgili biyoçeþitliliðin belirlenmesi amaçlý çalýþmalara daha çok önem verilmelidir. Bu baðlamda, yüksek canlý potansiyeline ve farklý floristik yapýlarýn oluþmasýný saðlayan deðiþik topoðrafik, jeolojik ve iklimsel karakterler içeren yerlerin araþtýrma alaný olarak tercih edilmesi, likenlerle ilgili yapýlacak pek çok çalýþma için temel oluþturacaktýr. TEÞEKKÜR Makalenin incelenmesi ve deðerlendirmesi aþamalarýnda verdiði emek için Sayýn Prof. Dr. Ayþen ÖZDEMÝR TÜRK'e (Anadolu Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü), araþtýrmaya maddi destek saðlayan (Proje no: ), Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araþtýrma Projeleri Birimi'ne teþekkürlerimizi sunarýz. KAYNAKLAR Breuss O (1990) Die Flechtengattung Catapyrenium in Europa. Stapfia 23, Linz. Brummitt RK, Powell CE (1992) Authors of Plant Names. Royal Botanical Gardens, Kew. Candan M (1999) Malatya Orduzu Bölgesi likenlerinin taksonomik ve ekolojik özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskiþehir. Casselman KD (2001) Lichen Dyes: The New Source Book. Dover Publications, Mineola. Cavalier-Smith T (1998) A revised six-kingdom system of life. Systema Naturae 73, Clauzade G, Roux C (1985) Likenoj de Okcidenta Europo. Bulletin de la Societe Botanique du Centre- Ouest Nouvelle serie, Royan. 35

6 Ekoloji Ö. TUFAN ÇETÝN, H. SÜMBÜL De Carvalho EAB, Andrade PP, Silva NH, Pereira EC, Figueiredo RCBQ (2005) Effect of Usnic Acid from the Lichen Cladonia substellata on Trypanosoma cruzi in vitro: an ultrastructural study, Micron 36, Elix JA, Feige GB, Lumbsch HT, Mies B, Wardlaw JH, Willis, AC (1995) The Structure Determination of Simonyellin- a New Lichen Naphthopyran. Australian Journal of Chemistry Ernst-Russell MA, Chai CL, Wardlaw JH, Elix, JA (2000) Euplectin and coneuplectin, new naphthopyrones from the lichen Flavoparmelia euplecta. Journal of Natural Products 63, 1, Giordani P, Nicora P, Rellini I, Brunialti G, Elix JA (2002) The lichen genus Xanthoparmelia (Ascomycotina, Parmeliaceae) in Italy. Lichenologist 34, 3, Güvenç Þ (1998) Kuzey Kýbrýs Türk Cumhuriyeti'nin Kuzey-Doðu Bölgesi likenleri üzerinde taksonomik ve ekolojik araþtýrmalar. Doktora Tezi, Uludað Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa. McCunne B (2002) Key to the Lichen Genera of The Pasific Northwest. Corvallis. Moberg R (1977) The lichen genus Physcia and Allied Genera in Fennoscandia. Almquist and Wiksell International, Stockholm. Nash TH (1996) Lichen biology. Cambridge University Press, New York. Öztürk Þ (1995) Yüzyýllarýn Çevrecisi Likenler. Bilim ve Teknik Mart, Purvis OW, Coppins BJ, Hawksworth DL, James PW, Moore DM (1992) The Lichen flora of Great Britain and Ireland, Edmundsbury Press, London. Rezanka T, Guschina IA (2000) Glycosidic compounds of murolic, protoconstipatic and allo-murolic acids from lichens of Central Asia. Phytochemistry 54,6, Sommerfeldt M, John V (2001) Evalution of a method for the reassessment of air quality by lichen mapping in the city of Izmir, Turkey. Turkish Journal of Botany 25, Tucker S, Thiers H (1998) Key to Crustose Lichen Genera of California. Bulletin of the California Lichen Society 5, 1, Tufan Ö (2003) Termessos Milli Parký (Antalya) ve Temmuz 1997 Yangýnýnda Zarar Gören Düzlerçamý Bölgesinin Liken Floralarýnýn Karþýlaþtýrýlmasý. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Antalya. Tufan Ö, Sümbül H, Özdemir Türk A (2005) The lichen flora of the Termessos National Park in Southwestern Turkey. Mycotaxon 99, Tutel B (1986) Liken biyolojisi ve faydalarý. Marmara Üniversitesi Eczacýlýk Fakültesi Dergisi 2, 2, Wirth V (1995) Die Flechten Baden-Württembergs. Teil: 1-2, Eugen GmbH & Co., Stuttgart Yýlmaz M, Özdemir Türk A, Tay T, Kývanç M (2004) The Antimicrobial Activity of Extracts of Lichen Cladonia foliacea and Its (-)-Usnic Acid, Atranorin and Fumarprotocetraric Acid Constituents. Zeitschrift für Naturforschung 59c, Zeybek U, John V, Lumbsch HT (1993) Türkiye likenlerinden Hypogymnia (Nyl.) Nyl. cinsi üzerinde taksanomik araþtýrma. Doða-Turkish Journal of Botany 17,