Malignite Kaynaklı Plevra Sıvılarında Lipide Bağlı Sialik Asit Düzeyi Tayininin Tanısal Değeri

Transkript

1 Malignite Kaynaklı Plevra Sıvılarında Lipide Bağlı Sialik Asit Düzeyi Tayininin Tanısal Değeri Güven BEKTEMÜR*, Faruk ÖZER**, Fikret KANAT**, Oktay İMECİK** * Mustafa Yazıcı Göğüs Hastalıkları Hastanesi, AKSARAY ** Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, KONYA ÖZET Bu çalışmada, Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı nda yatırılarak tetkik edilen plevral efüzyonlu 68 hastanın plevra sıvısı ve serum lipide bağlı sialik asit (LBSA) düzeyleri ile kontrol grubu olarak seçilen 30 sağlıklı bireyin serum LBSA düzeyleri araştırıldı. Olgular plevral efüzyonun etyolojisine göre malignite kaynaklı ve malignite dışı nedenli plöreziler olmak üzere iki gruba ayrıldı. Malignite grubunda 32, malignite dışı grupta ise 36 olgu yer aldı. Gerek malignite gerekse malignite dışı hasta gruplarında ortalama serum LBSA düzeyinin kontrol grubuna göre belirgin derecede arttığı saptandı (p< 0.001, p< 0.001). Hasta gruplarının ortalama serum LBSA değerleri arasındaki fark ise istatistiksel olarak anlamlı değildi. Malignite grubunun ortalama plevra sıvısı LBSA düzeyi (23.34 mg/dl) malignite dışı grup (17.97 mg/dl) ile karşılaştırıldığında anlamlı derecede yüksek bulundu (p< 0.05). Hasta gruplarında saptanan ortalama plevra sıvısı/serum LBSA oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı gözlendi. Plevra sıvısında LBSA düzeyi ölçümünün malignite kaynaklı plevral efüzyonların ayırıcı tanısında sensitivitesi %91 ve spesifitesi %51 olarak belirlendi. Sonuç olarak, malignite kaynaklı plevral efüzyonların ayırıcı tanısında bir tümör belirteci olarak LBSA düzeyinin tanısal değeri beklenen düzeyde olmamakla birlikte, tanı zorluğu ile karşılaşılan olgularda yüksek plevra sıvısı LBSA konsantrasyonunun maligniteyi destekleyici bir parametre olarak kullanılabileceği kanısına varıldı. Anahtar Kelimeler: Plevral efüzyon, malignite, lipide bağlı sialik asit. SUMMARY Diagnostic Efficiency of Serum Lipid-Bound Sialic Acid Level in Malignant Pleural Effusions In this study, pleural fluid and serum lipid-bound sialic acid (LBSA) levels of 68 cases with pleural effusion hospitalised at the department of Chest Diseases in the Medical School of Selçuk University, and serum LBSA levels of 30 healthy individuals as control group were studied. Pleural effusions of 32 cases were due to malignancy of which considerably lung cancer. In the other 36 cases the causes were nonmalignant in origin. Levels of mean serum LBSA in malignant and benign groups were significantly higher than control group (p< 0.001). However, difference of the mean serum LBSA levels of malignant and benign groups was not statistically significant. We found the mean pleural fluid LBSA level of mg/dl in Yazışma Adresi (Address for Correspondence): Dr. Faruk ÖZER, Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, 42080, Meram, KONYA - TÜRKİYE faruk.ozer@turk.net 265 Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2003; 51(3):

2 Malignite Kaynaklı Plevra Sıvılarında Lipide Bağlı Sialik Asit Düzeyi Tayininin Tanısal Değeri malignant group and it was significantly higher than benign group (17.97 mg/dl) (p< 0.05). It was observed that there was no significant statistical difference between the pleural fluid to serum LBSA ratios of malignant and benign groups. In differential diagnosis of malignant pleural effusions, sensitivity and specificity of pleural fluid LBSA were 91%, and 51%, respectively. In conclusion, for the differentiation of malignant pleural effusions LBSA is not believed to be a reliable tumor marker since it may also increase in various chronic and inflammatory diseases. Despite of that, in cases with a suspicion of malignancy, the increased level of pleural fluid LBSA may be useful as a supportive parameter. Key Words: Pleural effusion, malignancy, lipid-bound sialic acid. Plevra aralığında anormal sıvı birikimi olarak tanımlanan ve sık rastlanan bir klinik tablo olan plörezi, plevranın primer hastalıkları yanında intratorasik, ekstratorasik ya da sistemik hastalıklar sonucu gelişebilir. Plörezilerin etyolojik tanısında ilk basamak plevra sıvısının transüda veya eksüda olup olmadığının saptanmasıdır. Nedenleri arasında malignitelerin ilk sıralarda yer aldığı eksüdatif plevral efüzyonların etyolojik tanısında sıklıkla tanı zorluğu ile karşılaşılır. Ayrıntılı incelemelere rağmen olguların yaklaşık %20 sinde plörezinin nedeni ortaya çıkarılamaz (1-4). Son yıllarda malignite tanı ve tedavisinde çok sayıda yeni yöntemlerin geliştirilmesine karşın kanserin erken tanısında henüz kolay uygulanabilir, sensitivitesi ve spesifitesi yüksek, ekonomik ve noninvaziv bir yöntem bulunamamıştır. Bununla birlikte, immünolojik ve biyokimyasal yöntemler üzerinde çok sayıda çalışma yapılmaktadır (5-12). Malign hücrelerin kaybettikleri matür hücre özelliklerinin ve kazandıkları yeni özelliklerin pek çoğunun hücre membranındaki çeşitli değişikliklere bağlı olduğu gerçeği, tümör belirteçleri çalışmalarını plazma membran komponentlerine, dolayısıyla glikoprotein ve glikolipidlere yöneltmiştir. Pek çok malignitede hücre yüzeyinde ve serumundaki glikoprotein ve glikolipid fraksiyonlarında kalitatif ve kantitatif değişiklikler bildirilmiştir (13-19). Glikolipid fonksiyonlarında belirleyici rol oynayan oligosakkarid yan zincirinde yer alan bir monosakkarid olan sialik asitin malignite tanısında kullanımına yönelik çok sayıda araştırma vardır (20-30). Ayrıca, sialik asitin lipide bağlı formunun da [lipide bağlı sialik asit (LBSA)] malignite kaynaklı plevra sıvılarında bir tümör belirteci olarak kullanılabileceği belirtilmiştir (31-40). Ancak farklı çalışmalarda sonuçların birbirleriyle çeliştiği dikkati çekmektedir. Plörezilerin etyolojik tanısında, plevra sıvısı LBSA düzeyi ölçümüne yönelik araştırmalar ise sınırlı sayıdadır. Bu nedenlerle çalışmamızda malignite kaynaklı plevra sıvılarının tanısında LBSA düzeyi ölçümünün tanısal değerinin araştırılması amaçlanmıştır. MATERYAL ve METOD Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı nda yatırılarak tetkik edilen ardışık 68 plevral efüzyonlu hasta ile kontrol grubu olarak 30 sağlıklı birey çalışmaya alındı. Olgular etyolojik tanılarına göre malignite ve malignite dışı olmak üzere iki gruba ayrıldı. Fizik muayene ve radyolojik inceleme sonucu plevral efüzyon saptanan her hastanın torasentezle alınan plevra sıvılarında rutin biyokimyasal, mikrobiyolojik ve sitolojik incelemeler yapıldı. Plevra sıvısı eksüda niteliğindeki olguların hepsine plevra iğne biyopsisi uygulandı. Ayrıca olgulara tanıya yönelik olarak gerektiğinde toraks ultrasografisi (USG), toraks bilgisayarlı tomografisi (BT), lenf bezi biyopsisi, transtorakal iğne aspirasyonu, bronkoskopiyle bronş biyopsisi ve bronş lavajı, balgam sitolojisi ve torakoskopi yapıldı. Malignite kaynaklı plörezi tanısı için plevra sıvısı ve/veya plevra biyopsisi örneklerinde malign hücrelerin görülmesi koşulu arandı. Çalışmaya alınan hastalardan kliniğimize yatışlarını takiben eş zamanlı kan ve plevra sıvısı ile kontrol grubundan kan örnekleri alındı. Kan örneklerinin serumları ve plevra sıvılarının süpernatantları ayrılarak çalışma anına kadar -20 C de derin dondurucuda saklandı. Plevra sıvısı ve kan örneklerinin LBSA düzeyleri topluca ölçüldü. Serum ve plevra LBSA düzeyleri, Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya Anabilim Dalı nda Katapodis ve Stock tarafından tanımlanan yöntemle ölçüldü (31). Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2003; 51(3):

3 Bektemür G, Özer F, Kanat F, İmecik O. İstatistiksel analizler bilgisayar ortamında SPSS for Windows 10.0 istatistik programı ile yapıldı. Sonuçlar ortalama ± standart sapma olarak ifade edildi. Bağımsız grupların karşılaştırılmasında Student s t-testi kullanıldı. Değişkenler arasındaki ilişki ise korelasyon analizi ile değerlendirildi. Tanısal değerin saptanmasına yönelik olarak en yüksek tanısal verimlilik sağlayan uygun cut-off noktası Receiver Operating Characteristic (ROC) Curve analizi ile belirlendi (Şekil 1). İstatistiksel anlamlılık sınırı olarak p< 0.05 kabul edildi. BULGULAR Olgularımızda saptanan plörezi nedenleri Tablo 1 de gösterilmiştir. Çalışmamızda malignite grubunda yaş ortalamaları 61 ± 10 olan 22 si erkek, 10 u kadın toplam 32 hasta yer aldı. Malignite dışı grupta yaş ortalamaları 47 ± 15 olan 25 i erkek, 11 i kadın toplam 36 hasta bulunmaktaydı. Kontrol grubu ise yaş ortalamaları 46 ± 12 olan sağlıklı 18 erkek ve 12 kadından oluşmuştu. Malignite ve malignite dışı hasta gruplarının yaşları arasındaki fark anlamlı derecede olmakla birlikte, yaş ile LBSA değerleri arasında korelasyon saptanmadı (p> 0.05). Sensitivite Spesifisite ROC Curve slbsa pslbsa Şekil 1. Serum ve plevra sıvısı LBSA düzeyi ölçümünün tanısal değerlerinin saptanmasında elde edilen ROC eğrisi. Tablo 1. Olgularımızda saptanan plörezi nedenleri. Tanı Olgu sayısı Malignite 32 Mezotelyoma 9 Metastatik kanserler 23 Akciğer kanseri 18 Mide kanseri 1 Meme kanseri 1 Non-Hodgkin lenfoma 1 Prostat kanseri 1 Over kanseri 1 Malignite dışı hastalıklar 36 Tüberküloz plörezisi 11 Konjestif kalp yetmezliği 9 Kronik nonspesifik plörit 5 Parapnömonik efüzyon 6 Pulmoner emboli 3 Kronik böbrek yetmezliği 2 Malignite grubunda plevra sıvılarının tamamı eksüda niteliğinde iken, malignite dışı hasta grubunda plevra sıvısı 11 (%30.6) olguda transüda, 25 (%69.4) olguda eksüda niteliğinde bulundu. Ortalama serum LBSA düzeyi malignite grubunda ± mg/dl, malignite dışı grupta ± mg/dl ve kontrol grubunda ± 5.34 mg/dl olarak saptandı (Tablo 2). Bu değerler, gerek malignite gerekse malignite dışı hasta gruplarında serum LBSA düzeylerinin kontrol grubuna göre anlamlı derecede yükselmiş olduğunu göstermektedir (p< 0.001). Malignite grubu ile malignite dışı hasta grubunun ortalama serum LBSA düzeyleri arasındaki fark ise istatistiksel olarak anlamlı değildi (p> 0.05). Çalışmamızda saptanan plevra sıvısı ortalama LBSA düzeyleri, malignite ve malignite dışı hasta gruplarında sırasıyla ± 6.55 mg/dl ve ± mg/dl olup, iki grup arasındaki fark anlamlı derecede idi (p< 0.05). Olguların plevra sıvısı/serum LBSA oranları malignite grubunda ortalama 0.83 ± 0.28 olarak bulundu. Bu değer malignite dışı gruptaki (0.75 ± 0.41) ile istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermemekteydi (p> 0.05). Gerek malignite gerekse malignite dışı hasta gruplarında plevra sıvısı ve serum LBSA değer- 267 Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2003; 51(3):

4 Malignite Kaynaklı Plevra Sıvılarında Lipide Bağlı Sialik Asit Düzeyi Tayininin Tanısal Değeri Tablo 2. Çalışmamızda saptanan ortalama serum ve plevra sıvısı LBSA düzeyleri ile ortalama plevra sıvısı/serum LBSA oranları. Grup Serum (mg/dl) Plevra sıvısı (mg/dl) Plevra sıvısı/serum Malign ± ± ± 0.28 Benign ± ± ** 0.75 ± 0.41 Kontrol ± 5.34 * * Hasta gruplarıyla karşılaştırıldığında p< 0.001, ** Malignite grubuyla karşılaştırıldığında p< leri arasında korelasyon mevcuttu (r= , p< 0.001; r= , p< 0.001). Hasta yaşı ile serum ve plevra sıvısı LBSA düzeyleri arasında korelasyon saptanmadı. Sigara içimi ile serum LBSA düzeyleri arasında sadece malignite grubunda istatistiksel anlamlılık ifade eden (r= , p< 0.05) korelasyon saptanırken, plevra sıvısı LBSA düzeyleri ile sigara içimi arasında ilişki saptanmadı. Sınır değer olarak serum LBSA için 23.5 mg/dl, plevra sıvısı LBSA için 14.5 mg/dl alındığında malignite kaynaklı ve malignite dışı plevral efüzyonlu hastaların ayırıcı tanısında serum ve plevra sıvısı LBSA nın sensitivitesi sırasıyla %78 ve %91, spesifisitesi ise sırasıyla %61 ve %51 olarak saptandı (Tablo 3). TARTIŞMA Son yıllarda malign plevral efüzyonların tanısında, plevra sıvısında kanser ile ilişkili birçok biyokimyasal belirteç üzerinde durulmuş ve bunların malignite tanısındaki değerleri araştırılmıştır. Ancak üzerinde çalışılan çoğu tümör belirteçlerinin sensitivite ve spesifisitesinin düşüklüğü nedeniyle malign plevral efüzyonların ayırıcı tanısında klinisyene yeterli derecede yardımcı olamadığı görülmüştür (6-8,10,12). Malign hücrelerin kaybettikleri matür hücre özelliklerinin ve kazandıkları yeni özelliklerin pek çoğunun hücre membranındaki çeşitli değişikliklerin sonucu olduğu ileri sürülmektedir (14-16). Nitekim çeşitli araştırmalar da malignitelerde gerek hücre yüzeyi gerekse hücresel değişikliklere bağlı olarak serum glikoprotein ve glikolipid fraksiyonlarında kalitatif ve kantitatif değişikliklerin varlığını göstermiştir (16,17). Bu değişikliklerin çoğalma kontrolünün kaybolduğu malign hücrelerde alışılmamış glikosilasyon süreçlerine bağlı olarak membran glikoprotein ve glikolipidlerin içeriğinde yer alan karbonhidratların biyosentezindeki değişikliklerle ilişkili olduğu bildirilmektedir. Bu nedenle tümör belirleyicilere yönelik çalışmalar hücre membran komponentlerine ve çoğunlukla membran glikolipid ve glikoproteinleri üzerine yoğunlaşmıştır (14-19). Bu bağlamda çeşitli araştırmalarda serum ve diğer vücut sıvılarında glikoprotein ve glikolipidlerin yapılarında yer alan bir karbonhidrat molekülü olan sialik asit düzeyi ölçümünün malignitelerdeki tanısal değeri araştırılmıştır (8,10,18,20-30). Total sialik asit düzeyi ölçülen bu çalışmaların sonuçlarının birbiri ile uyumlu olmadığı anlaşılmaktadır. Öte yandan sialik asitin lipide bağlı formunun da (LBSA) birçok kanser türünde serumda artmış konsantasyonlarda bulunduğu bildirilmektedir. Bunlar arasında meme, akciğer, karaciğer, gastrointestinal sistem, genitoüriner sistem, lenfoma, tiroid ve serebral maligniteler yer almaktadır (10,18,28,30-40). Akciğer kanserli hastalarda serum LBSA düzeyinin kontrol gruplarına göre anlamlı derecede yüksek olduğu bildirilmekle birlikte ulaşılan ortak olan kanı, serum LBSA düzeyi yüksekliğinin tanıdan çok malign hastalığın izleminde değerli oldu- Tablo 3. Malign plevra sıvılarının ayırdedilmesinde plevra sıvısı ve serum LBSA düzeyi ölçümünün tanısal değeri. Sensitivite (%) Spesifisite (%) PPD (%) NPD (%) Tutarlılık (%) Serum LBSA > 23.5 mg/dl Plevra sıvısı LBSA > 14.5 mg/dl PPD= Pozitif prediktif değer, NPD= Negatif prediktif değer. Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2003; 51(3):

5 Bektemür G, Özer F, Kanat F, İmecik O. ğudur (10,18,28,34). Bununla birlikte Polivkova, farelerde benzpiren ile oluşturulan tümörlerde klinik kanıt saptanmadan önce serum LBSA düzeylerinin yükseldiğini gözlemlemiştir (36). Bu durum serum LBSA konsantrasyonunda saptanan artışın, tümörün erken tanısında da önemli olabileceği yönünde yorumlanmıştır. Malignitelerde serum LBSA düzeyinin kanserin evresi, tümör yükü, metastaz derecesi ve hastalığın nüksü ile korelasyon gösterdiği, tümörün cerrahi yoldan çıkarılması ve etkili tedaviyle azaldığı bildirilmiştir. Bu nedenle artma eğilimindeki LBSA değerlerinin kötü prognozun göstergesi olduğu belirtilmektedir (27,34,35). Çalışmamızda sağlıklı grupta saptanan serum LBSA konsantrasyonu ortalama 15.1 mg/dl olarak bulunmuş olup, önceki çalışmalar ile uyumludur. Sağlıklı bireylerde beklenen normal serum LBSA düzeyi Patel, Kakari ve Katapodis tarafından sırasıyla 15.1 mg/dl, 17.8 mg/dl ve 15.5 mg/dl olarak saptanmıştır (25,28,31). Bulgularımız çoğunluğunu akciğer kanserinin oluşturduğu maligniteler yanında malignite dışı hastalıklarda da serum LBSA düzeyinin kontrol grubuna göre anlamlı derecede yükseldiğini göstermiştir (Tablo 2). Malignite dışı hastalıklarla karşılaştırıldığında malignitelerde serum LBSA düzeyi daha yüksek olmasına karşın, iki grup arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. Bazı araştırmalarda da serum LBSA konsantrasyonunun çeşitli kronik inflamatuvar hastalıklarda da arttığı ve bu artışın akut faz reaktanları ile korelasyon gösterdiği saptanmıştır (22,32,38,41). Bu nedenle malignitelerde LBSA konsantrasyonundaki yükselmenin, neoplastik süreçten çok maligniteye eşlik eden inflamatuvar yanıt ile ilişkili olduğu öne sürülmüştür (22,27,38,39). LBSA düzeyi malignitelerde serum dışında diğer vücut sıvılarında da araştırılmıştır. Meme kanserli olgularda meme kist sıvısında yüksek LBSA değerleri bildirilmiştir (29,37). Kakari, beyin tümörlü hastaların tanısında serebrospinal sıvıda LBSA nın bir tümör belirteci olarak kullanılabileceğini belirtmiştir (30). Malignite kaynaklı plörezilerde plevra sıvısı LBSA düzeyi ölçümünün tanısal değerini inceleyen araştırmalar oldukça sınırlı sayıdadır. Toumbis, maligniteli hastalar ile malignite dışı hastalığı olan olguların gerek serum gerekse plevra sıvısı LBSA düzeyleri arasında anlamlı farklılık bulunmadığını bildirmiştir (8). Çalışmamızda malignite kaynaklı plörezilerde plevra sıvısı ortalama LBSA düzeyinin, malignite dışı nedenlerle oluşan plöreziler ile karşılaştırıldığında anlamlı derecede arttığı belirlenmiştir. Ayrıca, plevra sıvısı LBSA ölçümünün 14.5 mg/dl - den yüksek değerler için malignite kaynaklı plevral efüzyonların ayırıcı tanısındaki sensitivitesi %91 ve spesifisitesi %51 olarak bulunmuştur. Çalışmamızda her iki hasta grubunda da ortalama serum LBSA düzeylerinin plevra sıvısı LBSA düzeylerinden yüksek olması yanında, plevra sıvısı LBSA düzeyi ile serum LBSA düzeyi arasında anlamlı derecede bir korelasyon saptanmıştır. Bu bulgu ile birlikte ortalama plevra sıvısı/serum LBSA oranlarının malignite ve malignite dışı hastalıklar grupları arasında anlamlı farklılık göstermemesi her iki grupta da plevra sıvısı ve serum LBSA konsantrasyonunun birbirine benzer oranda arttığını ve plevra sıvısı LBSA içeriğinin serum konsantrasyonu ile ilişkili olduğunu düşündürmektedir. Ancak plevra sıvısı ortalama LBSA düzeyinin malignite grubunda malignite dışı nedenlerle gelişen plörezilerdekinden anlamlı derecede yüksek olması nedeniyle plevra sıvısındaki LBSA içeriğinin kısmen plevra aralığında lokalize tümör hücrelerinden de kaynaklanmış olabileceği ileri sürülebilir. Sonuç olarak, malignite kaynaklı plevral efüzyonların ayırıcı tanısında serum LBSA düzeyi, malignite dışı hastalıklarda da artmış bulunması nedeniyle güvenilir bir tümör belirteci olarak bulunmamıştır. Ancak plevra sıvısı LBSA düzeyi ölçümünün malignite kaynaklı plörezilerin ayırt edilmesinde, özellikle şüphede kalınan olgularda diğer tanısal incelemeleri destekleyici bir parametre olarak kullanılabileceği kanısına varılmıştır. 269 Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2003; 51(3):

6 Malignite Kaynaklı Plevra Sıvılarında Lipide Bağlı Sialik Asit Düzeyi Tayininin Tanısal Değeri KAYNAKLAR 1. Leuallen EC, Carr DT. Pleural effusion: A statistical study of 436 patients. N Engl J Med 1955; 252: Storey DD, Dines DE, Coley DT. Pleural effusions: A diagnostic dilemma? JAMA 1976; 236: Peterman TA, Speicher CE. Evaluating pleural effusions. JAMA 1984; 252: Sahn SA. The pleura. Am Rev Respir Dis 1988; 138: Vladuitio AO, Adler RH, Brason FW. Diagnostic value of biochemical analysis of pleural effusions: Carcinoembryonic antigen and beta-2 microglobulin. Am J Clin Pathol 1979; 71: Niwa Y, Kishimato H, Shimokata K. Carcinomatous and tuberculous pleural effusions: Comparison of tumor markers. Chest 1985; 87: Tamura S, Nishigaki T, Mariwaki Y. Tumor markers in pleural effusion diagnosis. Cancer 1988; 61: Toumbis M, Chondros K, Ferderigos AS, et al. Clinical evaluation of four tumor markers in malignant and benign pleural effusions. Anticancer Res 1992; 12: Valdes L, San Jose E, Alwarez D. Diagnosis of tuberculous pleurisy using the biologic parameters adenosine deaminase, lysozyme, and interferon gamma. Chest 1993; 103: Patel PS, Raval GN, Rawal RR, et al. Assessing benefits of combining biochemical and immunological markers in patients with lung carcinoma. Cancer Letters 1994; 82: Erdem F, Alper D. Akciğer kanserlerinde tümör belirleyicileri. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi 1995; 15: Marel M, Stanstny B, Melinova L, et al. Diagnosis of pleural effusions. Chest 1995; 107: Spiro RG. Glycoproteins: Their biochemisty, biology and role in human disease. N Engl J Med 1969; 281: Nigam VN, Cantero A. Polysaccharides in cancer: Glycoproteins and glycolipids. Adv Cancer Res 1973; 17: Lipton A, Harvey HA, Elong S, et al. Glycoproteins and human cancer. Cancer 1979; 43: Yogees G. Cell surface glycolipids and glycoproteins in malignant transformation. Adv Cancer Res 1983; 80: Hakomori S. Novel fucolipids accumulating in human adenocarcinoma. J Biol Chem 1984; 259: Patel PS, Baxi BR, Balar DB. Significance of serum sialoglycoproteins in patients with lung cancer. Neoplasma 1989; 36: Baxi BR, Patel PS. Usefulness of serum glycoconjugates in precancerous and cancerous diseases of the oral cavity. Cancer 1991; 67: Mabry EW, Carubelli R. Sialic acid in human cancer. Experientia 1971; 28: Krolikowsky FJ, Reuter K, Waalkes TP, et al. Serum sialic acid levels in lung cancer patients. Pharmacology 1976; 14: Silver HK, Karim KA, Archibald EL, Salinas F. Serum sialic acid and sialyltransferase as monitors of tumor burden in malignant melanoma patients. Cancer Res 1979; 39: Hogan-Ryan A, Fennelly JJ, Jones M, et al. Serum sialic acid and CEA concentrations in human breast cancer. Br J Cancer 1980; 41: Colli A, Buccino G, Cocciolo M, et al. Diagnostic accuracy of sialic acid in the diagnosis of malignant ascites. Cancer 1989; 63: Patel PS, Baxi BR, Adhvaryu SG. Evaluation of serum sialic acid, heat stable alkaline phosphatase and fucose as markers of breast carcinoma. Anticancer Res 1990; 10: Imecik O, Ozer F. Diagnostic value of sialic acid in malignant pleural effusions. Chest 1992; 102: Waters PJ, Lewyr E, Pennock CA. Measurement of sialic acid in serum and urine: Clinical applications and limitations. Ann Clin Biochem 1992; 29: Kakari S, Stringou E, Toumbis M, et al. Five tumor markers in lung cancer: Significance of total and lipid-bound sialic acid. Anticancer Res 1991; 11: Chondros K, Dapolla V, Stringou E, et al. Correlation of total and lipid bound sialic acid levels with cytology of cyst or body fluids in cancer patients. Anticancer Res 1991; 11: Kakari S, Avgoustatos G, Ferderigos AS, et al. Total and lipid-bound sialic acid in the cerebrospinal fluid of patients with brain tumors. Anticancer Res 1984; 3: Katopodis N, Hirshaut Y, Geller NL, Stock CC. Lipid-associated sialic acid test for the detection of human cancer. Cancer Res 1982; 42: Schutter E, Visser JJ, Kamp GJ, Mensdorff-Povilly S. The utility of lipid-associated sialic acid as a serum marker for malignancy. Tumor Biol 1992; 13: Oztokatlı A, Ozkardes H, Ovul E, Erol D. The significance of serum lipid-bound sialic acid in bladder tumors. Int Urol and Nephrol 1992; 24: Dwivedi C, Dixit M, Hardy RE. Plasma lipid-bound sialic acid alterations in neoplastic diseases. Experientia 1990; 46: Polivkova J, Vosmikova K, Horak L. Utilization of determining lipid-bound sialic acid for the diagnosis and further prognosis of cancer. Neoplasma 1992; 39: Polivkova J, Vosmikova K, Pospisil J. Changes of lipidbound sialic acid in the plasma of mice bearing benzpyrene-induced tumors. Neoplasma 1989; 36: Mannello F, Bocchiotti GD, Troccoli R, Gazzenelli G. Lipid-associated sialic acid levels in human breast cyst fluids. Breast Cancer Res Treat 1992; 24: Voigtmann R, Pokorny J, Meinshausen A. Evaluation and limitations of the lipid-associated sialic acid test for the detection of human cancer. Cancer 1989; 64: Dreyfuss AI, Clark JR, Andersen JW. Lipid-associated sialic acid, squamous cell carcinoma antigen, carcinoembryonic antigen and lactic dehydrogenase levels as tumor markers in squamous cell carcinoma of the head and neck. Cancer 1992; 70: Erbil KM, Sen SE, Zincke H, Jones JD. Significance of serum protein and lipid-bound sialic acid as a marker for genitourinary malignancies. Cancer 1986; 57: Hag M, Hag S, Tutt P, Crook M. Serum total sialic acid and lipid-associated sialic acid in normal individuals and patients with myocardial infarction and their relationship to acute phase proteins. Ann Clin Biochem 1993; 30: Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2003; 51(3):