6-12 YAġ ARASI OBEZ ÇOCUKLARIN GĠYSĠ SORUNLARININ ĠNCELENMESĠ. Fahrünnisa SAYIM

Transkript

1

2 6-12 YAġ ARASI OBEZ ÇOCUKLARIN GĠYSĠ SORUNLARININ ĠNCELENMESĠ Fahrünnisa SAYIM YÜKSEK LĠSANS TEZĠ GĠYĠM ENDÜSTRĠSĠ VE MODA TASARIMI EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ HAZĠRAN, 2014

3 TELĠF HAKKI ve TEZ FOTOKOPĠ ĠZĠN FORMU Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koģuluyla tezin teslim tarihinden itibaren 2 yıl (24) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir. YAZARIN Adı Soyadı Bölümü : Fahrünnisa : SAYIM : Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi Ġmza : Teslim tarihi : TEZĠN Türkçe Adı: 6-12 YaĢ Arası Obez Çocukların Giysi Sorunlarının Ġncelenmesi Ġngilizce Adı: A Study Into The Clothing Promlems Of Obese Children At The Age Of 6-12 ii

4

5

6 v Canım Aileme

7 TEġEKKÜR AraĢtırmanın planlanmasından sonuçlanmasına kadar geçen süreçte değerli katkılarını hiçbir zaman esirgemeyen danıģman hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. H. Fatma ġener e, araģtırmanın yürütülmesi sırasında emeği geçen Yrd. Doç. Dr. Melek GÜNGÖR ÖZTÜRK e, Doç. Dr. NeĢe YaĢar ÇEĞĠNDĠR e, Doç. Dr. Bülent ALTUNKAYNAK a, bana olan inançlarını yitirmeyen ve her zaman yanımda olan aileme ve sevgili dostum Habibe ANMAÇ a teģekkür eder, saygılarımı sunarım. Fahrünnisa SAYIM vi

8 6-12 YAġ ARASI OBEZ ÇOCUKLARIN GĠYSĠ SORUNLARINI ĠNCELENMESĠ (Yüksek Lisans Tezi) Fahrünnisa SAYIM GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ Haziran 2014 ÖZ Bu araģtırmanın amacı, 6-12 yaģ grubu obez çocukların ve ailelerinin giysi kullanımı ve satın alma konusunda yaģadıkları problemleri tespit etmek, çözüm önerileri getirmek ve çocuk hazır giyim üreticilerine üretim stratejilerini oluģturmada öneriler sunmaktır. Bu araģtırmada, tarama modeline dayalı betimsel araģtırma yöntemi kullanılmıģtır. AraĢtırmada veri toplama aracı olarak anket kullanılmıģtır. Anketin hazırlanması aģamasında öncelikle konu ile ilgili literatür taranmıģtır. Uzman görüģleri alınarak kız ve erkek öğrencilere uygulanmak üzere I. ve II. bölümden oluģan 32 soruluk anket hazırlanmıģtır. Hazırlanan anket araģtırmanın örneklem grubunu oluģturan 6-12 yaģ arası obez çocuklara ve ailelerine birlikte uygulanmıģtır. AraĢtırmanın evrenini, Ankara ilinde yaģayan 6-12 yaģ grubu obez çocuklar oluģturmaktadır. AraĢtırmanın örneklemi, %99 güvenirlik düzeyi dikkate alınarak Yamane (2010) örneklem büyüklüğü formülü uygulanmıģ, çıkan sonuç dahilinde tesadüfi yöntemle tespit edilen 200 çocuk ve aileleri araģtırmanın örneklemini oluģturmuģtur. Uygulanan anketlerden elde edilen verilerin değerlendirilmesinde SPSS 21.0 paket programı kullanılmıģtır. Ankette yer alan görüģlerin frekans, yüzde, dağılımları hesaplanmıģ, gerekli görülen cevapların standart sapmaları, aritmetik ortalamaları, maksimum ve minimum değerleri alınmıģ ki-kare ve t testleri uygulanmıģtır. vii

9 AraĢtırma sonucunda elde edilen veriler doğrultusunda anket sorularına verilen cevapların, frekansları, yüzdeleri ve ki-kare testleri dikkate alınarak 6-12 grubu arası obez çocukların giysi kullanımı ve satın alma sorunlarına iliģkin obez çocukların (6-12 yaģ grubu) ve ailelerinin görüģleri tespit edilmiģtir. AraĢtırma verilerinden elde edilen sonuçlar incelendiğinde; obez çocukların hazır giysileri tercih ettikleri, yetiģkin ve çocuk mağazalarından giysilerini temin ettikleri, en çok yaģadıkları vücuda uyum sorunlarının giysilerde kol boyları ve paça boylarının uzunluğu olduğu, giysi seçimindeki en önemli faktörün giysinin bedene uygun olması olduğu, giysilerinde kumaģ türü olarak pamuklu ve elastik (likralı) kumaģları, kumaģ yüzeyi olarak desenli kumaģları ve kumaģ yapısı olarakta dokuma kumaģları tercih ettikleri görülmektedir. AraĢtırmada çıkan sonuçlar kendi içinde tutarlı olup, daha önceki yıllarda çocuk giysilerine yönelik yapılan çalıģmaların sonuçlarına da paralellik göstermektedir. Bilim Kodu : - Anahtar Kelimeler : Obezite, Çocuk, Giysi, Giysi sorunları, Sayfa Adedi : 120 DanıĢman : Yrd. Doç. Dr. H. Fatma ġener viii

10 A STUDY INTO THE CLOTHING PROMLEMS OF OBESE CHILDREN AT THE AGE OF 6-12 (Master Thesis) Fahrünnisa SAYIM GAZĠ UNIVERSITY INSTITUTE OF EDUCATIONAL SCIENCES June 2014 ABSTRACT The purpose of this research is to determine problems experienced by 6-12 age group obese children in purchase and use of readymade clothing, provide potential solutions and recommend possible production strategies for the readymade clothing manufacturers. In this research, descriptive research method was used depending on survey method. As a data collection method, questionnaire was used in the research. At the stage of preparing the questionnaire, related literature was examined. Expert views were taken and the questionnaire with 32 items that was made up of 1 st and 2 nd part to apply boy and girl students was prepared. The questionnaire prepared was applied to obese children at the age of 6-12 and their parents who comprised the sampling group of the research. The sample size of the population for the survey was determined by applying Yamane (2010) sample size formula with 99 percent confidence level. As a result, 200 obese children from the 6-12 age group living in Ankara were selected to conduct this research. In the analysis of the data obtained in the questionnaire applied, SPSS 21.0 package software program was used. The frequency, percentage and distributions of the views in the questionnaire were calculated, standard deviations, arithmetic means, maximum and minimum values of the answers were taken when necessary and chi-square and t tests were applied. ix

11 The problems 6-12 age group obese children experience in purchase and use of readymade clothing were determined by conducting a survey completed by the obese children (6-12 age group) and their parents. The survey responses were statistically evaluated by using frequency, percentage and chi-square test methods. Depending on the results obtained from the data of the research, it was found that obese children preferred readymade clothing, they bought their clothes from adult and child stores, the most important problem they had with clothing was with the sleeves, the length of legs, the most significant factor with the selection of clothes was its suitability to the body fit, they chose cotton and elastic (lycra) clothes, as the clothing surface, they chose patterned ones and they preferred woven clothes as the tissue of the clothing. The results obtained in the research were consistent and there was a parallelism with the results of earlier studies carried out over child clothing. Science Code : - Key Words : Obesity, Child, Clothing, Clothing Problems Page Number : 120 Supervisior : Yrd. Doç. Dr. H. Fatma ġener x

12 ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa ÖZ... vii ABSTRACT... ix ĠÇĠNDEKĠLER... xi TABLOLAR LĠSTESĠ... xiv ġekġller LĠSTESĠ... xvii KISALTMALAR LĠSTESĠ... xviii BÖLÜM I... 1 GĠRĠġ Problem Durumu AraĢtırmanın Amacı AraĢtırmanın Önemi Varsayımlar Sınırlılıklar Tanımlar... 8 BÖLÜM II KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE ĠLGĠLĠ ARAġTIRMALAR Kavramsal Çerçeve Çocukluk Döneminde Obezite Obezitenin Sınıflandırılması ve Obeziteye Etki Eden Faktörler Eksojen (Basit) Obezite Endojen Obezite Obeziteyi Saptama Yöntemleri Direkt Yöntemler Ġndirekt Yöntemler Obezite Hastalığı ve Komplikasyonları Obezitenin Dünyada ve Türkiye de Yaygınlığı Dünyada Çocuk ve Adölesan Obezite Prevalansı xi

13 Sayfa Türkiye de Çocuk ve Adölesan Obezite Prevalansı Obez Çocukların Giysi Ergonomisi Hazır Giyim Sektöründe Kullanılan Antropometrik Ölçüler ve Vücut Oranları Ġlgili AraĢtırmalar BÖLÜM III YÖNTEM AraĢtırma Modeli Evren ve Örneklem Verilerin Toplanması Verilerin Analizi BÖLÜM IV BULGULAR VE YORUM Obez Çocukların Vücut Özelliklerinin Cinsiyete Göre Ġncelenmesi Obez Çocukların Giysi Temin Etme ġeklinin ve Yerinin Cinsiyete Göre Ġncelenmesi Obez Çocukların Hazır Aldıkları Giysilerde YaĢadıkları Problemlerin Cinsiyete Göre Ġncelenmesi Obez Çocukların Giysi ÇeĢitlerinde YaĢadıkları Vücuda Uyum Sorunlarının Cinsiyete Göre Ġncelenmesi Obez Çocukların Giysi Seçimini Etkileyen Faktörlerin Cinsiyete Göre Ġncelenmesi Obez Çocukların Tercih Ettikleri KumaĢ Özelliklerinin Cinsiyete Göre Ġncelenmesi Obez Çocukların Tercih Ettiği Giysi ÇeĢitleri Obez Çocukların Giysilerinde Tercih Ettikleri Model Özelliklerin Cinsiyete Göre Ġncelenmesi BÖLÜM V SONUÇ VE ÖNERĠLER Sonuçlar Öneriler KAYNAKÇA xii

14 Sayfa EKLER EK 1: Anket Formu ÖZGEÇMĠġ xiii

15 TABLOLAR LĠSTESĠ Tablo Sayfa Tablo YaĢ Arası Çocukların Ortalama Boy ve Kilo GeliĢim Tablosu... 2 Tablo 2. Rölatif Persentil Dağılımı Tablo 3. Erkek ve Kız Çocuklar Ġçin Bel Çevresi Persentil Dağılımı (cm cinsinden) Tablo 4. Triseps Deri Kıvrım Kalınlığı Erkek ve Kız Çocuklar Ġçin Persentil Dağılımı Tablo 5. Erkek ve Kız Çocuklar Ġçin Vücut Kitle Ġndeksi Persentil Dağılımı (kg/m²) Tablo 6. AraĢtırmaya Katılan Obez Çocukların Cinsiyet ve YaĢ Gruplarına Göre Dağılım Tablo 7. Obez Çocukların Boy, Kilo ve VKĠ Değerlerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 8. AraĢtırmaya Katılan Obez Çocukların Boy, Kilo, VKĠ Durumuna ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Tablo 9. Obez Çocukların Anne ve Babalarının Meslek Durumlarına ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Tablo 10. VKĠ Değerinin Annenin ÇalıĢma Durumuna Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 11. Obez Çocukların Vücut Tipinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 12. Obez Çocukların Vücut Tiplerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Tablo 13. Obez Çocukların Üst Giysi Bedeninin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 14. Obez Çocukların Alt Giysi Bedeninin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 15. Obez Çocukların Giysilerini Temin Etme ġeklinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 16. Obez Çocukların Giysilerini Temin Ettiği Yerin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım xiv

16 Tablo Sayfa Tablo 17. Obez Çocukların Giysi Kullanımında YaĢadıkları Sorunların Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 18. Obez Çocukların Giysilerinde Yıpranmaların Olduğu Yerlerin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 19. Obez Çocukların Gömlek/Bluzda YaĢadıkları Vücuda Uyum Sorunlarının Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 20. Obez Çocukların Pantolonlarda YaĢadıkları Vücuda Uyum Sorunlarının Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 21. Obez Kız Çocukların Etekte YaĢadıkları Vücuda Uyum Sorunlarına ĠliĢkin Dağılım Tablo 22. Obez Çocukların Mont ve Kabanlarda YaĢadıkları Vücuda Uyum Sorunlarının Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 23. Obez Kız Çocukların Elbise YaĢadıkları Vücuda Uyum Sorunlarına ĠliĢkin Dağılım Tablo 24. Obez Çocukların Giysi Seçimini Etkileyen Faktörlerin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 25. Obez Çocukların Giysilerinde En Çok Tercih Ettiği KumaĢ Türlerin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 26. Obez Çocukların Giysilerinde En Çok Tercih Ettikleri KumaĢ Yapısının Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 27. Obez Çocukların Giysilerinde En Çok Tercih Ettikleri KumaĢ Yüzeyinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 28. Obez Çocukların Giysilerini OluĢturan KumaĢ Tercihlerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağlım Tablo 29. Obez Çocukların Giysilerindeki Renk Tercihlerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 30. Obez Çocukların DıĢarı Çıkarken En Çok Giymeyi Tercih Ettikleri Giysi ÇeĢitlerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 31. Obez Çocukların Giysilerinde En Çok Kullanmayı Tercih Ettikleri Kapama Yerlerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 32. Obez Çocukların Giysilerinde En Çok Tercih Ettikleri Kapama Malzemelerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢin Dağılım xv

17 Tablo Sayfa Tablo 33. Obez Çocukların Giysilerinde En Çok Tercih Ettikleri Model Özelliklerine ĠliĢkin Dağılım Tablo 34. Obez Çocukların Gömlek/Bluzda En Çok Tercih Ettikleri Model Özelliklerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 35. Obez Çocukların Gömlek/Bluz/Elbiselerde En Çok Tercih Ettikleri Model Özelliklerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 36. Obez Kız Çocukların Elbiselerinde En Çok Tercih Ettikleri Model Özelliklerine ĠliĢkin Dağılım Tablo 37. Obez Kız Çocukların Eteklerde En Çok Tercih Ettikleri Model Özelliklerine ĠliĢkin Dağılım Tablo 38. Obez Çocukların Pantolonlarda En Çok Tercih Ettikleri Model Özelliklerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Tablo 39. Obez Çocukların Pantolon/Etek Bellerinde En Çok Tercih Ettikleri Model Özelliklerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım xvi

18 ġekġller LĠSTESĠ ġekil Sayfa ġekil 1. Çocukluk çağı obezitesinin oluģum aģamaları ġekil 2. Kol çevresi ölçümü ġekil 3. Triseps deri kıvrım kalınlığı ölçümü ġekil 4. Vücut kitle indeksi görsel grafiği ġekil 5. Obezitenin Riskleri ġekil 6. Ülkelere göre obezite istatistikleri ġekil 7. Türkiye de obezite prevalans dağılımı ġekil 8, 9, 10. Vücut üzerinde göğüs, bel ve basen çevresi ölçümü (Ġstanbul tekstil ve konfeksiyon ihracatçı birlikleri) ġekil 11, 12, 13. Vücut üzerinde ön, sırt/arka geniģlik ve arka uzunluk ölçümü ġekil 14, 15, 16. Vücut üzerinde arka ortadan göğüs ucu, arka ortadan ön uzunluk ve omuzdan ön uzunluk ölçümü ġekil 17, 18, 19. Vücut üzerinde omuzdan göğüs ucu, karın geniģliği ve bel çevresi ölçümü ġekil 20, 21, 22. Vücut üzerinde kol boyu, pazu ve bilek çevresi ölçümü ġekil 23, 24, 25. Vücut üzerinde boyun, kafa çevresi ve basen açısı ölçümü ġekil 26, 27, 28. Vücut üzerinde omuz geniģliği, eğimi ve omuzdan omuza ölçümü ġekil 29, 30, 31. Vücut üzerinde koltuk geniģliği, derinliği ve ayak bileği çevresi ölçümü ġekil 32, 33, 34. Vücut üzerinde boy uzunluğu, yan ve iç boy ölçümü ġekil 35, 36, 37. Vücut üzerinde baldır, belden diz yeri ve vücut derinliği ölçümü ġekil 38, 39. Vücut üzerinde oturuģ yüksekliği ve kalça düģüklüğü ölçümü ġekil yaģ arası çocuklarda vücut oranları xvii

19 KISALTMALAR LĠSTESĠ AÜ BĠA DSÖ HBSC NHNES RA SBTSHGM TEHARF TKD TOAD TOHTA TURDEP VKĠ WHO (DSÖ) Anadolu Üniversitesi Ġmpedans Ölçümü Dünya Sağlık Örgütü DSÖ Ortak Çapraz Ulusal AraĢtırması Beslenme Ve Sağlık Taraması Rölatif Ağırlık Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Türkiye de EriĢkinlerde Kalp Hastalığı Risk Faktörleri Türk Kardiyoloji Derneği Türkiye Obezite Profil ÇalıĢması Türk Diyabet, Obezite ve Hipertansiyon AraĢtırması Türkiye Diyabet, Obezite ve Hipertansiyon Epidemiyolojisi Vücut Kitle Ġndeksi Dünya Sağlık Örgütü xviii

20 BÖLÜM I GĠRĠġ Bu bölümde araģtırmanın giriģ, problem durumu, araģtırmanın amacı, araģtırmanın önemi, sınırlılıklar, varsayımlar ve tanımlar kısmına yer verilmiģtir Problem Durumu Giyim, insanın temel fizyolojik ihtiyaçlarından biri olan, vücudu dıģ etkilerden koruma amacıyla kullanılırken, günümüzde bu amacın yanı sıra kiģinin kültürünü, gelenek ve göreneklerini, ait olduğu ve olmak istediği grubu, estetik, zevk ve beğenilerini, ekonomik durumunu, yaģını, cinsiyetini ortaya koyan iletiģim aracı halini almıģtır. Birey, çocukluğundan yaģlılığına kadar geliģen yaģam çizgisi üzerinde farklı geliģim dönemlerinden geçmekte ve bu dönemler içerisinde birbiriyle aynı olmayan fizyolojik ve psikolojik bazı özellikler göstermektedir. Bu kapsamda yaģam çizgisi dikkate alınarak bireyin hayatı genel hatlarıyla; çocukluk, ergenlik/gençlik, yetiģkinlik ve yaģlılık gibi geliģim dönemlerine ayrılabilmektedir (Koç, 2004, s. 232) yaģ arası çocukların fiziksel geliģim tablosu Tablo 1 de verilmiģtir. 1

21 Tablo YaĢ Arası Çocukların Ortalama Boy ve Kilo GeliĢim Tablosu YaĢ Grubu Cinsiyet Ortalama Boy (cm) Ortalama Kilo (kg) 6 YaĢ Kız ,2 Erkek YaĢ Kız ,5 Erkek 121,5 23,2 8 YaĢ Kız ,4 Erkek ,1 9 YaĢ Kız 130,5 29,4 Erkek ,5 10 YaĢ Kız Erkek 137,5 33,7 11 YaĢ Kız ,0 Erkek 143,5 38,5 12 YaĢ Kız 152,5 44,8 Erkek ,1 (Anonim 5, 2014, s. 1) Normal geliģim gösteren çocukların fiziksel geliģimi incelendiğinde Tablo 1 deki verilere ulaģılırken, günümüzde dünyayı tehdit altına alan ve özellikle doğum öncesi ve doğum sonrasında çocuklarda sık görülen obezite hastalığının hızla artması sonucunda çocukların bedensel geliģiminde farklılıklar görülmektedir. YaĢıtlarına göre daha iri ve hareketsiz olan obez çocukların sayısındaki artıģ obez bir toplum sorununu da beraberinde getirmektedir (Aydemir, 2010, s. 45). Tüm dünyada geleceğimizi oluģturacak olan çocuklarda, obezite hastalığının ciddi boyutta olduğu anlaģılmıģ ve bunun üzerine birçok ülkede geniģ kapsamlı araģtırmalar yapılmaya baģlanmıģtır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından Asya, Afrika ve Avrupa nın 6 ayrı bölgesinde yapılmıģ olan ve 12 yıl süren MONICA çalıģmasında obezite görülme sıklığında 10 yılda %10 ila %30 arasında bir artıģ saptanmıģtır (Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü [SBTSHGM], 2010, s. 23). Amerika BirleĢik Devletleri (ABD) nde çocuk nüfusun %25 inin ĢiĢman olduğu söylenmektedir. ABD de gerçekleģtirilen beslenme ve sağlık taramaları National Health and Nutrition Examination Survey, NHANES II. dönemine denk gelen yılları arasında 6-11 yaģ grubu %54 ve yaģ grubunda ise %64 oranında ĢiĢmanlık sıklığının 2

22 artmıģ olduğu sonucuna ulaģılmıģtır. NHANES III yılları arasında gerçekleģtirilen tarama sonuçlarında; VKĠ 95. persentil üzerinde olan (obez) 6-11 yaģ arasındaki çocukların oranı %13,7 (erkeklerde %14,7, kızlarda %12,5) ve yaģ arasındaki çocukların oranı ise %11,5(erkeklerde %12,3, kızlarda %10,7) olarak belirlenmiģtir (KurĢun, 2008, s. 5). Avrupa da okul çağı çocuklarında fazla kilolu olma prevalansı en yüksek olan ülkeler Ġspanya (6-9 yaģta %35) ve Portekiz (7-9 yaģta %32) olarak bulunmuģtur. En düģük olan ülkeler ise Slovakya (7-9 yaģta %15), Fransa (7-9 yaģta %18), Ġsviçre (6-9 yaģta %18) ve Ġzlanda (9 yaģta %18) olarak belirlenmiģtir (SBTSHGM, 2010, s. 23). Türkiye nin obezite ile ilgili mevcut duruma bakıldığında ise; beslenme durumu geliģmiģ ve geliģmekte olan ülkelerin sorunlarının her ikisini de içerdiği görülmektedir. Türkiye de halkın beslenme durumu; bölgelere, mevsimlere, sosyo-ekonomik düzeye ve kentsel-kırsal yerleģim yerlerine ve benzeri özeliklere göre önemli farklılıklar göstermektedir. Gelir dağılımındaki dengesizlik beslenme sorunlarının niteliği ve obezite görülme sıklığı üzerinde etkili olurken beslenme konusundaki bilgisizlik, hatalı piģirme ve saklama yöntemleri beslenme sorunlarının boyutlarının büyümesine yol açmıģtır (SBTSHGM, 2010, s ). Çocuklarda obezite sadece doğum sonrasında oluģan bir hastalık değildir. Anne karnında bebeğin yağ hücrelerinin artıģ gösterdiği bazı kritik dönemler vardır. Bu konuda anneleri bilinçlendirmek ve bu dönemlere dikkat etmek gerekmektedir (Samur, 2008, s. 10). Çocuklarda obezitenin kritik dönemleri incelendiğinde; Gebelikte son iki ay, Doğum sonrası ilk 18 ay, Okul öncesi (5-7 yaģ) ve Adölesan dönemi (kız çocuklarında arası yaģlar, erkek çocuklarında ise arası yaģlar) olduğu görülmektedir (Anadolu Üniversitesi [AÜ], 2011, s ). Yağ hücre sayısında hızlı artıģ görülen bu kritik dönemlerde aģırı beslenme ve hareketsizlik çocuklarda yağ hücre sayısının gerektiğinden fazla artmasına ve çocukların ileride ĢiĢman yetiģkinler olmalarına zemin hazırlamaktadır. Adölesan dönemine ĢiĢman olarak girmek ve bu dönemde aģırı kilo almak veya aldıkları kiloların verilememesi durumları ileri yaģlarda obeziteyi ve obezitenin getirdiği sağlık sorunlarını kaçınılmaz hale getirebilmektedir. Çünkü adölesan döneminden sonra yağ hücreleri sayısında artıģ olmamakta, bunun yerine 3

23 aģırı beslenme sonucu yağ hücreleri hacim olarak büyümeye baģlamaktadır (Güler ve diğerleri, 2009, s. 4). Bu yaģ aralığındaki çocukların genel geliģim özellikleri incelendiğinde ise; 6-12 yaģ, çocukların eğitim-öğretim süresini kapsayan dönemdir. Okul çağı, çocuğun topluma ilk kez bilinçli olarak girdiği bir dönemdir. Bu dönemde büyüme ve geliģme hızlı olmaktadır. Bu dönemde çocuklar yaģam boyu sürebilecek davranıģlarını büyük ölçüde oluģturmaktadır. En hızlı büyüme kızlarda yaģ, erkeklerde ise yaklaģık yaģlarında baģlamaktadır (SBTSHGM, 2011, s. 3). Bu dönemde beden sağlığı ile düģünme gücü arasında yakın bir iliģki olduğundan çocukların sağlıklı ve dengeli beslenmeleri önemlidir. Çocukların en önemli duygusal ihtiyacı her dönemde olduğu gibi bu dönemde de sevilmek ve beğenilmektir. Çocuklar okula baģladıkları için artık dıģ çevredeki özellikle de okuldaki kiģiler ve onlarla kurdukları iliģki çok önem kazanmıģtır. Ġlgi odağı olmak, baģarılı olmak isterler. Sevilen ve beğenilen çocuğun ruh sağlığı daha sağlıklı bir görünüm arz eder. Bu dönemin özellikleri; somut düģünceden soyut düģünceye, çocukluk beden yapısından gençlik beden yapısına ve çocuksu duygulardan yetiģkin duygulara geçiģtir yaģ ergenlik dönemine geçiģin yaģandığı bir dönemdir. Bu dönemde çocuklar ergenlik döneminde meydana gelecek bedensel, zihinsel ve sosyal-duygusal yönden önemli değiģikliklere hazırlanmaktadır (Mutlu Çocuklar Derneği, 2014, s.1). Her geliģim döneminin bir takım ihtiyaçları bulunmaktadır. Çocukluk ve ergenlik döneminde bedenin fizyolojik ve psikolojik geliģimine uyum sağlayabilecek, hareketlerini kısıtlamayacak, kullanımı kolay giysilerin tercih edilmesi gerekmektedir. Obez çocukların vücutları normal kiloya sahip çocuklara göre yapısal farklılıklar göstermektedir. Obez olarak ifade ettiğimiz (büyük beden) çocuklarda ĢiĢmanlık nedeniyle vücudundaki fiziksel geliģimler ve ölçülerde oluģan orantısızlık sonucunda normal fiziksel geliģim gösteren çocuklar; giysi ihtiyaçlarını çocuk giysisi satan mağazalardan rahatlıkla karģılayabilmekte iken, obez çocuklar giysi ihtiyaçlarını temin etme ve kullanım sürecinde pek çok problemle karģılaģmaktadırlar (Ataç, 2005, s. 1; AktaĢ, 2008, s. 11). Ġhtiyaç 4

24 duydukları giysileri mağazalarda bulamayan obez çocukların büyük çoğunluğu giysilerini diktirerek temin etmek zorunda kalmıģlardır. Obezitenin artıģ göstermesi ve vücut ölçülerindeki hızlı değiģim, Türkiye de ve dünyada hazır giyim sektöründe yeni bir pazar oluģumunu sağlamıģtır. Bu durumu fark eden firmalar pazarda oluģan bu talebi karģılamak amacıyla büyük beden giysi üretimi çalıģmalarına baģlamıģlardır. BaĢlangıçta koyu renklerde, düz ve bol giysiler üreterek tüketicilerin beğenisine sunan firmalar tüketicilerden bekledikleri ilgiyi görememiģlerdir. Son yıllarda talebin artması ile geliģim gösteren firmalar büyük beden giysi üretimi yapan markalara dönüģmüģlerdir. Çocuk ve genç yetiģkinler için üretim yapan markalardan çok azı ürün yelpazesini obez çocuklara hitap edecek Ģekilde geniģletmiģlerdir. Türkiye de büyük beden çocuk giysi üretimi yapan firmaların yetersiz olması, obez çocukları yaģ ve beden olarak kendilerinden büyük yaģtaki çocuklar için üretilmiģ giysileri almak zorunda bırakmaktadır. Bu durum da hazır alınan giysiler, tadilatlar yapılarak çocukların bedenlerine uygun hale getirilmeye çalıģılmaktadır. Üretici firmalar, çocukların beden ölçülerindeki değiģime uygun olarak büyük beden giysi tüketicisi olan çocukların ihtiyaçlarına yönelik beklentiyi karģılayamadıkları görülmektedir. Kendini giysileri ile ifade edebilme ve modaya uyum açısından bir takım güçlükler yaģamakta olan obez çocuklarda, obezite sağlık sorunlarının yanı sıra fizyolojik, sosyal ve psikolojik sorunları da beraberinde getirmektedir. Bu durum çocukların özellikle psikolojik geliģiminde olumsuz etkileri bulunmaktadır. Çocuklarının psikolojik geliģimi aileleri de çok yakından ilgilendiren bir konudur. Bu nedenle çocukluk dönemi obezite sadece çocuklar için değil aynı zamanda aileleri için de sorun teģkil etmektedir. Bu dönemdeki çocuklarda obezitenin oluģturmuģ olduğu en önemli psikolojik sorun düģük benlik saygısı ve beden imajı ile yaģam kalitesinin azalmasıdır (Törüner K. ve SavaĢer, 2010, s. 64). Tolumda kendine yer edinmeye ve çevresine güzel görünmeye çalıģan obez çocuk ve ergenlerde psikolojik destek olarak giysi önemli bir etkendir. Kendini görsel olarak güzel ve güçlü hisseden çocuk ve ergenler çevresiyle daha kolay iletiģim kura bilmektedir. Giyim, çocukların kendi bedenlerinden memnun olma düzeylerini arttırmaya yardımcı olmaktadır (Civitçi ve Harmankaya, 2012, s. 50). Bu nedenle obez çocukların giysi sorunlarının detaylarıyla incelenmesi gerekmektedir. 5

25 1.2. AraĢtırmanın Amacı AraĢtırmanın genel amacı: 6-12 yaģ arası obez çocukların giysi kullanımı ve satın alma konusunda yaģadıkları problemleri tespit etmek, bu problemler dahilinde çözüm önerileri getirmektir. Bu amaçlar doğrultusunda; 1. Obez çocukların vücut özelliklerinin cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? 2. Obez çocukların giysi temin etme Ģekli ve yerin cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? 3. Obez çocukların hazır aldıkları giysilerde yaģadıkları problemler cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? 4. Obez çocukların giysi çeģitlerinde yaģadıkları vücuda uyum sorunları cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? 5. Obez çocukların giysi seçimini etkileyen faktörler cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? 6. Obez çocukların tercih ettikleri kumaģ özellikleri cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? 7. Obez çocukların tercih ettiği giysi türleri cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? 8. Obez çocukların giysilerinde tercih ettiği model özellikleri cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? 1.3. AraĢtırmanın Önemi Gelecekteki toplumların temelini çocuklar oluģturmaktadır. Bu nedenle sağlıklı bireyler yetiģtirebilmek onların giriģimci, üretken ve aktif olmalarını sağlamak kendi ebeveynleri kadar toplumu da ilgilendiren bir konudur. Günümüzde yaģam Ģartlarının değiģmesi, teknoloji ve onun getirmiģ olduğu kolaylıklar, beraberinde insanlarda fiziksel hareketsizliği de getirmektedir. Çocukların büyük bir çoğunluğu odalarından çıkmayarak, günün büyük bir bölümünü bilgisayar ya da televizyon baģında geçirmeyi tercih etmektedir. Ayrıca beslenme alıģkanlıklarının değiģmesi, fastfood tarzı yüksek kalorili, hızlı tüketim sağlayan yiyeceklerin günden güne daha çok tercih edilmesi dünyayı ve ülkemizi de tehdit eden obezitenin nedenlerinin baģında gelmektedir. 6

26 Vücudun ihtiyacından fazla besin tüketilmesi, ihtiyaç fazlası enerjinin vücuttan atılamaması kilo alımına hatta obezite hastalığının oluģmasına neden olmaktadır. Çocukluk dönemindeki obezite hastalığının önlenmesinde toplumu bilinçlendirmek ve sağlıklı yaģam için gerekli bilgilerin aktarılması sağlıklı bir toplum açısından önem taģımaktadır. OluĢan ĢiĢmanlığın tedavisinden çok ĢiĢmanlığın oluģumunu önlemek çok daha önem taģımaktadır. Çocukluk çağından itibaren bireye beslenme eğitimi hem aile içinde hem de okulda verilmelidir. Böylece çocuk küçük yaģtan itibaren doğru beslenme bilgilerini alarak, yeterli ve dengeli beslenmeyi öğrenecektir. (Mercanlıgil, 2008, s. 7). Yapılan birçok araģtırmada obezitenin küçük yaģlarda (doğumdan itibaren) baģladığı, 6-12 yaģ arasındaki çocuklarda büyük oranda görüldüğü belirtilmektedir. Okul dönemini oluģturan 6-12 yaģ aralığındaki çocuklar günün büyük bir bölümünü okulda geçirmektedir. Bu yaģ aralığındaki çocukların geliģim döneminin özelliklerinden birisi; arkadaģlarının düģüncelerinden çok fazla etkilenmeleridir. Çocuklar kendileriyle ilgili arkadaģlarının her türlü düģüncesine özellikle dıģ görünüģü hakkındaki düģüncelerini önemsemektedirler. Obez olan çocuklar ise dıģ görünüģleri konusunda çok daha fazla hassasiyet göstermektedirler. ArkadaĢlarına göre daha kilolu olan obez çocukların arkadaģ grubu tarafından kabullenilme konusunda sorun yaģamalarının yanı sıra obez çocuklar bedenine göre giysi bulmakta güçlük çekmekte, bedenlerine uygun kıyafetler bulduklarında ise kendi zevklerini ve isteklerini tam olarak karģılamamaktadır. Model, renk, desen ve fonksiyon olarak tercih olanakları kısıtlanmaktadır (Harmankaya ve Civitçi, 2010, s.19). Giyim, psikolojik açıdan bireyin bedeninden memnun olmasına, özgüven kazanmasına, statü sahibi olmasına, akranları arasına kabul görmesine yardımcı olan bir araçtır. Bu nedenle obez çocuk ve ön ergenlerin giysi tercihlerinin incelenmesi gerekmektedir. AraĢtırma, kilo problemli kiģilerin hazır giysileri temin edebilmesi, giysilerin vücuda uyumunda yaģanan problemlerin belirlenmesi, uyum problemlerinin çözümü için geliģtirilecek önerilerin sunulması açısından önem taģımaktadır. (Civitçi ve Harmankaya, 2012, s.51). Obez çocukların giysi problemlerini tespit etmeye yönelik yapılmıģ olan araģtırmaların sayıca azlığı araģtırmayı önemli kılmaktadır. AraĢtırmadan elde edilen verileri, bu alanda faaliyet gösteren hazır giyim iģletmelerine obez çocuklara yönelik giysi üretimleri konusunda fikir vermesi ve bundan sonraki araģtırmalara katkı sağlaması açısından önem taģımaktadır. 7

27 1.4. Varsayımlar 1. Kullanılan anketi geçerliliği konusunda uzman kanısı yeterlidir. 2. Örneklemin evreni temsil ettiği kabul edilmektedir. 3. Öğrencilerin ve velilerin ankete doğru ve samimi cevap verdikleri varsayılmaktadır Sınırlılıklar 1. AraĢtırmanın konusu 6-12 yaģ arası obez çocukluların karģılaģtıkları giysi kullanımı ve satın alma sorunlarının incelenmesi ile sınırlıdır. 2. AraĢtırmanın örneklem grubu Ankara ilinde Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi ve Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Cebeci Hastanesi nin Pediatrik Endokrin bölümünde obezite tedavisi gören 6-12 yaģ arasında bulunan 200 çocuk ve ailelerin görüģleri ile sınırlıdır Tanımlar AraĢtırmada kullanılan terimleri tanımları aģağıdadır. Giysi: Eski çağlada bireyin temel fizyolojik ihtiyaçlarından vücudu dıģ etkenlerden koruma ve vücuda rahatlık sağlama amacıyla baģlayan günümüzde bu amacın yanı sıra kiģinin kültürünü, gelenek ve göreneklerini, ait olduğu ve olmak istediği grubu, estetik, zevk ve beğenilerini, ekonomik durumlarını, yaģını, cinsiyetini ortaya koyan iletiģim aracıdır. Obezite (ĢiĢmanlık): Vücutta bulunan yağ kütlesinin yağsız (kas) kütleye oranının aģırı artması sonucunda boya göre ağırlığın olması gereken düzeyin üzerine çıkması durumudur (Mercanlıgil, 2008, s. 7). Prevalans: Yaygınlık (Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi [KÜTF], 2006, s. 64). Persentil: Yüzdelik (KÜTF, 2006,s. 61). Sedanter YaĢam Tarzı: Enerjinin fazla harcanmadığı bir yaģam tarzı (Karacan, 2003, s. 134). Son Çocukluk Dönemi: Ġlköğretim çağında kızlarda 6-11 yaģ, erkeklerde 6-13 yaģ aralığında bulunan çocukların oluģturduğu dönemdir (Yavuzer, 1998, s. 31). 8

28 Tadilat: Daha öncesinde kullanılmıģ veya kullanılma ömrünü yitirmiģ giysi üzerinde yapılan yenileme, bakım onarım iģlerinin tümüne verilen isimdir. Vücut Kütle Ġndeksi (VKĠ): Bireyin kilosunun boy uzunluğunun karesine bölünmesi sonucunda elde edilen veridir. Bu veriler kiģinin persentil değerlerini oluģturmaktadır. Epidemiyoloji: Sağlık araģtırma yöntem bilimi (KÜTF, 2006, s. 29). 9

29 10

30 BÖLÜM II KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE ĠLGĠLĠ ARAġTIRMALAR 2.1. Kavramsal Çerçeve Bu bölümde araģtırmanın kavramsal çerçevesi ve problemle ilgili araģtırmaların kısa özetine yer verilmiģtir Çocukluk Döneminde Obezite Obezite; Latince ĢiĢman anlamına gelen Obese sözcüğü Obesus sözcüğünden türeyen bir isim olup çok yemek yiyen anlamına gelmektedir. Gün içerisinde vücudun ihtiyaç duyduğu enerjinin üzerinde tüketim yapılması, bu durumun uzun süre devam etmesi sonucunda vücudun sağlığını bozacak düzeyde vücut yağ dokusunun artması durumunda ortaya çıkan bir hastalık olarak kabul edilmektedir (Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği [TEMD], 2011, s. 50). Obezite yaģam kalitesini oldukça düģüren bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından vücut kompozisyonunda insan sağlığını olumsuz Ģekilde etkileyecek düzeyde yağ miktarının artıģı olarak tanımlamaktadır (MenteĢ, MenteĢ ve Karacabey, 2011, s. 967). ġimģek ve arkadaģlarının tanımına göre obezite; vücutta aģırı yağ depolanması ile ortaya çıkan, fiziksel ve ruhsal sorunlara neden olabilen bir enerji metabolizması bozukluğudur. Tüketilenden daha fazla enerji alınması obezitenin en önemli nedenidir (ġimģek ve diğerleri, 2005, s. 164). Obezite vücutta yağ dokusunun yani yağ hücrelerinin çapının büyümesi (hipertrpfi) ve yağ hücrelerinin sayısındaki artıģ (hiperplazi) olarak tanımlanmaktadır (Köksal ve Özel, 2008, s. 7). 11

31 Obezite tüm dünyada yetiģkinler, çocuk ve adölesanlarda görülme sıklığı gittikçe artan çeģitli sağlık sorunlarına neden olan bir hastalıktır. Çocukluk döneminde obez olan kiģilerin, yetiģkinlik dönemlerinde de obez olmaya yatkın oldukları görülmektedir (Güler ve diğerleri, 2009, s. 6). Obezitenin tarihsel geliģimi incelendiğinde obezite hastalığına bakıģ açısının günümüzle çok farklı olduğu görülmektedir. TaĢ devri kalıntılarındaki obez insan figürleri ve Frigya ana tanrıçası Kibele gibi semboller incelendiğinde o dönemde ĢiĢman insanlar kuvvetli, savunma ve mücadele gücü yüksek, doğurgan ve bereketli insanların sembolü olarak kabul edilmiģtir (BaĢkal, 2002, s. 330; Özarmağan ve Bozbora, 2002, s. 1). Daha sonraki yıllarda, Hipokrat (MÖ ) ĢiĢman kiģilerde ani ölüm zayıflara göre daha çok görülmektedir iddiası ile yaptığı araģtırmalar sonucunda ĢiĢmanlığın olumlu yönlerini çürüterek, insan sağlığını olumsuz yönde etkilediğini ortaya koymuģtur (Sertkaya ve Orhan, 2008, s. 1; BaĢkal, 2002, s. 330). Fakat bu durumun kabul edilmesi uzun yıllar sürmüģ ve günümüzde tedavi edilmesi gereken bir hastalık, bir halk sağlığı problemi olarak kabul edilmeye baģlamıģtır (SBTSHGM, 2010, s. 15). Obezitenin sadece bireyi ilgilendiren estetik bir sorun olmadığı, fizyolojik, organik hormonal, metabolik, sistemik ve psikolojik etkileri ile toplumu tümüyle etkileyen çok ciddi bir problem olduğu görülmüģ ve çok hızlı artıģına dikkat çekilmiģtir. (BaĢkal, 2002, s. 330). Günün hızlı çalıģma temposuna uyum gösterecek fiziksel nitelikteki insanların tercih edilmesi kilolu kiģilerin hantal, sorunlu, yavaģ ve sağlıksız terimleriyle birlikte anılmalarına neden olmuģtur (Özarmağan ve Bozbora, 2002, s. 1). Kısacası günümüzde obezite; Tedavi edilebilen kronik bir hastalıktır. Genellikle sağlıksız beslenme alıģkanlıklarının sedanter yaģam tarzı ile birleģmesi sonucu oluģmaktadır. Fazla enerjinin vücut yağı olarak depolandığı, enerji alımı ve kullanımı arasındaki dengesizliktir. Obez bireylerin vücudunda deri altı ve iç organların çevresindeki yağlarda artıģ görülmekte ve bu artıģ sağlık risklerini arttıracak düzeylere ulaģmaktadır (Yıldırım, Aksoy ve Ersoy, 2008, s. 7). 12

32 Çocukluk çağı obezitesi; çocuğun yaģına uygun önerilen değerin en az %10 fazla olma durumudur. Daha geniģ tanımla çocuklarda yaģa ve cinsiyet özelliklerine göre VKĠ 95. persantil ĢiĢmanlık, VKĠ 85. ve 95. persantiller arasında olanlar ise hafif ĢiĢman olarak tanımlanmaktadır (Törüner K. ve ġavaģer, 2010, s. 64). Obezite, çocuk ve adölesanların %25-30 unu etkileyen önemli bir beslenme problemidir. Çocukluk cağı obezitesi özellikle geliģmiģ ülkelerde olmakla beraber bütün dünyada artan bir prevalansa sahiptir. Adölesan döneme obez girenlerin %50 sinin eriģkin dönemde obez olduğu görülmektedir (Öztora ve diğerleri, 2006, s. 1). Çocuk obezitesinin oluģum aģamaları Ģekil 1 de görülmektedir. ġekil 1. Çocukluk çağı obezitesinin oluģum aģamaları (KarakaĢ, 2011, s. 8) Çocukluk dönemindeki obezitenin %90 ı büyüme için gerekenden fazla kalori alması sonucu ortaya çıkan ekojen (basit) obezitedir (Babaoğlu ve Hatun, 2002, s. 8). Beslenme, büyüme ve geliģmenin hızlı olduğu bebeklik ve çocukluk döneminde büyük öneme sahiptir. Hayatının ilk evrelerinde baģlayan beslenme alıģkanlıklarına dikkat edilmediğinde, dengesiz ve yetersiz beslenildiğinde büyüme ve geliģme aksamakta, dikkat edilmediği sürece tüm yaģamımızı olumsuz yönde etkilemektedir. Yapılan çalıģmalarda 13

33 obezite görülme sıklığının anne sütü ile beslenen çocuklarda daha düģük oranda olduğu, anne sütü verme süresinin de obezite oluģumunu etkilediği sonucuna ulaģılmıģtır (SBTSHGM, 2010, s. 18). Okul çağı çocuklarda yaģla birlikte artan obeziteyi etkileyen faktörler arasında sosyoekonomik durumun etkili olduğu görülmektedir. Özellikle çalıģan annelerin çocukları obezite riski altında bulunmaktadır. Okul çağı çocuklarının beslenmesi, ailenin ve toplumun tüm kesimlerinin eğitimiyle birlikte ülke politikası haline oluģturulmalıdır (Aköz, Dallar ve TaĢar, 2006, s. 258 ). Obezite oranı eriģkinlerde olduğu gibi çocuk ve adölesanlarda da giderek artmaktadır (TaĢçılar ve diğerleri, 2010, s. 32). Çocuklarda obezite değerlendirilmesi yapılırken yetiģkinlerden farklı olarak değerlendirilmektedir. Kiloları fazla olmasına rağmen boyları uzun ve kas kitleleri fazla olan çocuklar obez değillerdir. Bu nedenle çocuklarda obezitenin değerlendirilmesinde, boya göre ağırlık ve vücut yağ kitlesini yansıtan ölçümler kullanılmalıdır. Bu duruma göre tanım yapılacak olursa obezite; çocuğun ağırlığının boyuna uyan ideal ağırlıktan %20 fazla olması durumudur (Aydemir, 2010, s. 10). Çocukluk döneminde baģlayan obezite, bulaģıcı hastalıkların artmasına ve birçok hastalıkların oluģmasına zemin hazırlayarak bireylerin yaģam süresinin kısalmasına neden olmaktadır (KaĢ, 2009, s. 2) Obezitenin Sınıflandırılması ve Obeziteye Etki Eden Faktörler Çocukluk dönemi obezitenin sınıflandırılması iki ana baģlık altında incelenmektedir. Bunlar basit obezite olarak bilinen Eksojen obezite, metabolik ve hormonal bozukluklar sonucunda genetik sendromlarla birlikte oluģan obezite ise Endojen obezitedir (Gürel ve Ġnan, 2001, s. 42) Eksojen (Basit) Obezite Basit obezitenin oluģumunda organik bir problem bulunmamaktadır. Obez çocuk ve adölesanların büyük bir kısmında var olan eksojen obezite, dengesiz beslenmeye bağlı olarak geliģmektedir. Alınan enerji ve kullanılan enerji arasında dengesizlik sonucunda meydana gelmiģse de bu tip obezitenin oluģumunda çeģitli faktörler etkili olmaktadır (Güler ve diğerleri, 2009, s. 170). Bu faktörler incelendiğinde; genetik, yaģ, cinsiyet, 14

34 beslenme alıģkanlıkları, fiziksel aktivite, sosyo-ekonomi ve kültür düzeyi ve psikolojik faktörlerdir. Obezitenin oluģumunda genetik faktörlerin %25-80 oranında rol oynadığı düģünülmektedir. Ailedeki ĢiĢmanlık durumu, çocukluk çağı obezitesi için en güçlü risk faktörüdür. Aile, çocuğu hem genetik hem de çevresel olarak etkilemektedir (Köksal ve Özel, 2008, s. 8). Çocuk, çevresel faktörlere anne karnından itibaren maruz kalmaya baģlamaktadır (Gürel ve Ġnan, 2001, s. 42). Obez anne babaların çocukları, obez olmayanlara göre daha fazla risk altında bulunmaktadır (Güler ve diğerleri, 2009, s. 170). Eğer bir çocuğun anne-babasının her ikisi de obez ise kendisinin obez olma oranı %80, bir tanesi obez ise kendisinin obez olma oranı %40, her ikisi de obez değilse kendisinin obez olma oranı %7 olarak saptanmaktadır (Törüner K. ve SavaĢer, 2010, s. 65). Fizyolojik olarak vücut yağ dokusunun hızlı arttığı dönemlerde obezite daha sıklıkla görülmektedir. Bu dönemler yaģamın ilk 5 yılı, 5-6 yaģ arası ve adölesan dönemidir. Bu dönemlerde insan vücudunda büyük değiģiklikler meydana gelmektedir. Süt çocukluğu dönemi sonunda yürümenin baģlaması ile artan hareket için gereken enerji, adölesan döneminde ise hızlı büyüme nedeni ile gereken enerji ihtiyacı yağ dokusundaki artıģa neden olmaktadır (Güler ve diğerleri, 2009, s. 171). BeĢ yaģından önce ve on beģ yaģından sora oluģan obezite çok daha tehlikeli olmaktadır (Köksal ve Özel, 2008, s. 8). Yağ hücreleri, oluģtuktan sonra kaybolmamaktadır. Ergenlik döneminden itibaren yağ hücrelerinde çoğalma meydana gelmemekte sadece yağ hücrelerinin büyüklüğü değiģmektedir. ġiģman çocuklarda yağ hücrelerinin sayısı çoğu kez normal çocuklarınkinin yaklaģık üç katıdır. Ergenlik döneminden sonra yağ hücre sayısı yaģam boyu hemen hemen aynı kalmaktadır. Bu nedenle çocukluk döneminde baģlayan, yağ hücrelerinin sayıca çok artması ile oluģan çocukluk obezitesinin kontrol altında tutulması önem taģımaktadır (Güler ve diğerleri, 2009, s. 171). Obezite her iki cinsiyette de görülmektedir. Fakat kız çocuklarında görülme sıklığı daha yüksektir. Her vücut ağırlığı birimi için kadınlar erkeklerden daha fazla yağ içermektedir (Parlak ve Çetinkaya, 2007, s. 27). Türkiye de yapılan çalıģmalarda ilkokul çağında ve ergenlik dönemlerinde kızlar arasında erkeklere kıyasla daha yüksek oranda ĢiĢmanlık olgusuna rastlanmaktadır (Güler ve diğerleri, 2009, s. 171). 15

35 Obezitenin geliģiminde etkili olan en önemli faktör aģırı ve hızlı yemek yeme davranıģıdır. Beslenme tekniği, çeģitliliği, sıklığı, miktarı çocukluktaki beslenme alıģkanlığında önemli belirleyicilerdir (Köksal ve Özel, 2008a, s. 9). Adölesan dönemde fiziksel aktiviteyi kısıtlayan en önemli faktörlerden biri de televizyon izleme süresidir. Günlük televizyon izleme süresi ile obezite arasında doğru orantı bulunmaktadır. Televizyon sedanter yaģama neden olurken besin tüketimini de uyarmaktadır. Televizyon izleme süresince yüksek kalorili yiyecekler tüketilmesi obezitenin artmasına neden olmaktadır (MenteĢ, MenteĢ ve Karacabey, 2011, s. 970). Bilgisayar kullanımı, video oyunları, sınavlara hazırlanmak için oturularak geçirilen uzun saatler, okula servis ile gitmek çocuk ve adölesanlarda fiziksel aktivitenin azalmasına ve buna paralel olarak obezitenin artmasına neden olmaktadır (Köksal ve Özel, 2008a, s. 10). Çocukların yemek yeme davranıģları çoğunlukla annenin bilgisi ve algısına göre Ģekillendiğinden annenin eğitim durumunun, çocukluk çağı obezitesinde önemli bir faktör olduğu bilinmektedir. Yapılan çalıģmalarda düģük eğitim düzeyine sahip annelerin çocuklarında, yüksek eğitim düzeyine sahip annelerin çocuklarına göre daha fazla oranda hafif ĢiĢmanlık ve ĢiĢmanlık riski olduğu bulgularına ulaģılmıģtır (Törüner K. ve SavaĢer, 2010, s. 66). AraĢtırmalara göre geliģmiģ ülkelerde obezite düģük sosyo-ekonomik düzeydeki insanlarda, geliģmekte olan ülkelerde ise sosyo-ekonomik düzeyi yüksek insanlarda daha sık görüldüğü tespit edilmektedir (Babaoğlu ve Hatun, 2002, s. 8). Ülkemizde ise obezitenin, sıklıkla yüksek ve orta sosyo-ekonomik düzeydeki insanlarda görüldüğü tespit edilmiģtir. Morbit obezite (ölümcül obezite) sosyo-ekonomik durumdan tamamen bağımsız bulunmaktadır (Öztora, 2005, s. 17). Obezite ve psikolojik faktörler arasında doğru orantılı bir iliģki olduğu kabul edilmektedir. Ev ortamının huzursuz olması, aile içi yaģanan olumsuz iliģkiler, çocuğun anne ya da babadan ayrı yaģaması, arkadaģ grupları tarafından kabul edilmeme, derslerdeki baģarısızlıklar çocuğun ruh sağlığını olumsuz yönde etkileyerek yeme bozukluklarına neden olmaktadır (KaĢ, 2009, s. 2). Obezite kendine olan güvensizlik, üzüntü, yalnızlık, sinirlilik, sosyal ortamdan kaçınma gibi psiko-sosyal sorunlara da yol açmaktadır. Ayrıca obez çocuklar sigara, alkol kullanımı gibi riskli ve sağlığını olumsuz yönde etkileyecek davranıģlara yönelmektedirler (Öztora, 2005, s. 17). 16

36 Çocukluk döneminde fiziksel Ģiddet ve cinsel taciz görmek de obeziteye sebep olabilmektedir. Çocuk aģırı kiloyu vücudunun dıģ etkenlerden koruyan bir zırh olarak görmekte kilo vermeyi bilinçli ya da bilinçsiz olarak ret edebilmektedir (Anonim 1, 2001, s. 1). Bazı çocukların yaģadığı psikolojik sorunlara karģı tepkilerinde farklılıklar bulunmaktadır (Parlak ve Çetinkaya, 2007, s. 31). Çocukların tepkileri incelendiğinde; Anoreksiya nevrozu (yemek yememe) Bakımia nevrozu (kusarak yediği besinlerden yararlanamama) Gece yeme sendromları Binge eating (tırak yeme) sendromlarının olarak görülmektedir. Yemek yeme bozuklukları, vücut ağırlığı sorunu, vücudun Ģekli ile ilgili olumsuz düģüncelerin olduğu ruhsal rahatsızlık grubudur. Yeme bozukluğu yaģayan kiģilerin kendi vücutlarıyla ilgili yanlıģ algıları vardır (Ege Üniversitesi, 2014, s.3). Yeme bozuklukları sonucunda oluģan obezitenin asıl nedeni psikolojik rahatsızlıklardır (KaĢ, 2009, s. 3). Bazı durumlarda obezitenin psikolojik sonuçları fizyolojik zararlarından daha ağır olabilmektedir. YetiĢkinlerde olduğu gibi çocuklar arasında da zayıf olmak beğeni toplamaktadır. Çocuk bedeninin biçimi ve kilosu ile ilgili aģırı endiģe duyması sonucu, aç kalma davranıģı geliģtirmekte ve yeme bozukluklarının oluģmasında etken olmaktadır (KaĢ, 2009, s. 2). Çocukluk dönemi obezitesi hem duygusal hem de fiziksel bir hastalık olduğu için tedavide çok zorluk yaģanmaktadır (Parlak ve Çetinkaya, 2007, s. 32) Endojen Obezite Hormonal veya genetik bir bozukluğa bağlı olarak geliģen obeziteye sekonder veya endojen obezite denir (Güler ve diğerleri, 2009, s. 173). Endojen obezitenin nedenlerine bakıldığında üç faktörün etkili olduğu görülmektedir. Bu faktörler ilaç, genetik sendromlar ve hipotalamik bozuklukların oluģturduğu faktörlerdir. Obez çocuklarda kanda serbest yağ asitleri, gliseral, keton düzeyleri artmaktadır. Ġnsülin direnci bulunmakta ve buna bağlı hiperinsülinizm geliģmektedir (MenteĢ, MenteĢ ve Karacabey,2011, s. 971). Obeziteye neden olan endokrin nedenler incelendiğinde; Cushing sendromu Ġnsülinoma 17

37 Hipotroidizm Büyüme hormonu eksikliği Mauriac sendromu Psödohipoparatrodizm Hipogonalot sendromlarda oluģmaktadır (Güler ve diğerleri, 2009, s. 173). Çocuklarda bazı hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların da endojen obeziteye neden olduğu öne sürülmektedir (Güler ve diğerleri, 2009, s. 173). Bu ilaçlardan bazıları aģağıda verilmektedir. Glikokortikoidler Progesteron Lityum Fenotiyazin Trisiklik Antidepresanlar Antitroid ilaçlar Siproheptadin Östrojen (MenteĢ, MenteĢ ve Karacabey, 2011, s. 971). Bazı genetik sendromların endojen obezitesinin nedenleri arasında bulunmakta ve bu genler direkt olarak obeziteye neden olmaktadırlar (Sözen, 2006, s. 2). Bunlar incelendiğinde; Turner Sendromu Barbet-Biedl Sendromu (Direkt obeziteye neden olmaktadır) Prader-Willi Sendromu (Direkt obeziteye neden olmaktadır) Down Sendromu Cohen Sendromu ve Carpenter Sendromu olduğu görülmektedir (MenteĢ, MenteĢ ve Karacabey, 2011, s. 972). Son yıl içinde obezite görülme sıklığındaki artıģın asıl nedeni olarak; endüstrinin geliģmesi sonucunda fiziksel güce dayalı yaģam tarzı yerine aktivite azlığına dayalı yaģam tarzına geçiģ ve beraberinde yüksek kalori içeren besinler tüketilmesi olarak görülmektedir (Uskun ve diğerleri, 2005, s. 20). Hipotalamik bozuklar incelendiğinde; Frohlich Sendromu Travma 18

38 Tümör ve Post-enfeziyös olduğu görülmektedir (Güler ve diğerleri, 2009, s. 174) Obeziteyi Saptama Yöntemleri Çocukluk yaģ grubunda ne kadar yağ dokusunun morbidite ve mortaliteye neden olduğu ve dolayısıyla obezite olarak tanımlanacak yağ miktarı hala tartıģmalıdır. Bu nedenle obezite tanı kriterlerini oluģturmada zorluklar yaģamaktadırlar. Vücut yağ miktarını ölçmek için kullanılan değiģik yöntemler kullanılmaktadır (Bideci ve diğerleri, 2012, s. 38). Bu yöntemlerin hepsinde amaç; vücuttaki yağ dokusu ile yağ dokusu dıģında kalan doku miktarının belirlenmesidir. Vücutta bulunan yağ miktarı direkt ölçülebileceği gibi yağ dokusunun yağsız dokuya oranı alınarak ta ölçülebilmektedir (Gürel ve Ġnan, 2001, s. 40). EriĢkin obezitesinin belirlenmesinde kullanılan bazı metotların çocuk hastalar üzerinde kullanılması uygun değildir. Bu nedenle obez çocuk hastalarda vücut yağ miktarını belirlemede kullanılan yöntemlerin özenle seçilmesi gerekmektedir. Vücutta bulunan yağ miktarı ölçümü için direkt laboratuar metotları ve indirekt (antropometrik) yöntemler geliģtirilmiģtir (Güler ve diğerleri, 2009, s. 168). Obezitenin saptanmasında Ģu yöntemler kullanılmaktadır: Direkt Yöntemler Direkt yöntemler incelendiğinde 9 adet direkt yöntem olduğu görülmektedir. Bu yöntemler; Hidrodansimetri (Vücut Dansitesinin Hesaplanması), Toplam Vücut Suyunun Ġzotop Kullanılarak Hesaplanması, Toplam Vücut Potasyumunun Ölçümü, Dual Enerji Absorpsiyonun Ölçümü (Dual Enerji X-Ray), Ġmpedans Ölçümü (BĠA), Ġletkenliğin Saptanması (Total Vücut Elektriksel Geçirgenlik), Notron Aktivasyon, Magnetik Rezonans Görüntüleme, Bilgisayarlı Tomografidir. Çocuk obezitesinin belirlenmesinde kullanılan direkt yöntemler aģağıda açıklamaları ile verilmektedir. Toplam Vücut Potasyumunun Ölçümü; Vücut yağ miktarı hakkında bilgi veren bir yöntemdir. Kullanılan aletlerin pahalı olması nedeniyle yaygın olarak kullanılmamaktadır. Bu ölçümün yapılabilmesi ve çevreden gelen radyasyonun engellenebilmesi için oldukça korunaklı ölçüm odalarını yapılması gerekmektedir (Sertkaya ve Orhan, 2008, s. 55). 19

39 Dual Enerji Absorpsiyonun Ölçümü (Dual Enerji X-Ray); Çocuklar için rahatlıkla kullanılabilen ve çocukların daha az radyasyona maruz kaldığı bir yöntemdir. Fakat laboratuar Ģartları gerektirmesi ve küçük sağlık merkezlerinde veya doktor muayenehanelerinde kullanılamaması kullanım alanlarını kısıtlamaktadır (Gürel ve Ġnan, 2001, s. 40). Ġmpedans Ölçümü (BĠA); Bu yöntem yağsız doku kütlesi ile yağ dokusunun elektriksel iletkenlik farkına dayalı bir yöntemdir. Vücuda zayıf elektriksel akım verilerek oluģan direnç yani impedans ölçülür (Akbulut ve diğerleri, 2007, s. 5). BĠA yöntemi kolay ve doğrudan uygulanması, vücut yağ yüzdesinin iyi bir belirleyici olması nedeniyle çocuk ve adölesanlarda kullanılmaktadır (MenteĢ, MenteĢ ve Karacabey, 2011, s. 968). Ġletkenliğin Saptanması (Total Vücut Elektriksel Geçirgenlik); Yağsız dokunun elektrik enerjisini yağ dokusundan daha iyi iletmesi sistemine dayanmaktadır. Ġçinden mhz alternatif radyo dalgası geçen uzun ve uniform bir sarmal bobinden ibarettir. Ġçi boģken ve hasta varken oluģan manyetik alan ölçülerek aralarındaki farktan yağsız doku miktarı hesaplanmaktadır. Ġnsan vücudu elektromanyetik alanın içindeki enerjide değiģiklik yapmaktadır. Bu değiģiklik kiģinin vücut ebadına ve yağsız dokunun iletkenliğine bağlıdır. Yağsız doku miktarı bulunduktan sonra yağ dokusu miktarı hesaplanmaktadır. Doğru ve hızlı sonuç veren kolay bir yöntemdir ve çocuklarda da kullanılabilmektedir. Buna rağmen cihazın pahalı oluģu yaygınlaģmasını engellemektedir. Tekrarlanabilirliği oldukça yüksek bir yöntemdir (Özbey ve Orhan, 2002, s. 49). Notron Aktivasyon; Ġnsan vücudunun multielementar ölçümü için mevcut tek yöntemdir. Vücut içeriğini belirleyerek yağ miktarının hesaplanmasında kullanılmaktadır. Protein, su, mineral ve yağdan oluģan dört kompartımanlı bir modele dayanmaktadır ve total vücut protein miktarını hesaplamaktadır. Oldukça doğru sonuçlar vermesine rağmen sistemin pahalı oluģu, deneyimli personel gerektirmesi ve radyasyon yayması geniģ çapta kullanılmasını engellemektedir (Özbey ve Orhan, 2002, s. 47). Magnetik Rezonans Görüntüleme; Bilgisayarlı tomografi gibi vücut yağ miktarının hesaplanmasından daha çok vücut yağ miktarının yağ dağılımının saptanmasında kullanılmaktadır (Sertkaya ve Orhan, 2008, s. 57). Bu yöntemde 20

40 manyetik bir alana yatırılan hasta radyo dalgaları ile taranmaktadır. Görüntünün parlaklığı incelenen bölgedeki yağ ve su protonlarının yoğunlaģmasına ve reklasyon özelliklerine bağlıdır. Radyasyon saçmamasına karģın iģlemin uzun sürmesi çocuklarda kullanılmasını güçleģtirmektedir. Diyet, ilaç ve egzersizin etkilerinin takip çalıģmalarında hastalara tehlike yaratmadan tekrarlanabilmektedir (Özbey ve Orhan, 2002, s. 48). Obezite yaygın bir sorun olduğu için değerlendirmede kullanılan yöntemlerin ucuz, kolay ve tekrarlanabilir olması gerekmektedir (Köksal ve Özel, 2008, s. 13). Direkt laboratuar yöntemleri pratik ve ekonomik değildir. Ayrıca bu yöntemlerin büyük çoğunluğunun çocuklarda uygulanması uygun olmadığı gibi çocuklar tarafından da tolere edilmemektedir (Güler ve diğerleri, 2009, s. 168) İndirekt Yöntemler Ġndirekt yöntemler incelendiğinde 4 adet indirekt yöntem olduğu görülmektedir. Boya Göre Ağırlık Ölçümleri (Rölatif Ağırlık-RA); Obezite yönünden çocuklar ve adölesanlar değerlendirilirken, özellikle boyları göz önüne alınıp çocuğun ağırlığı ile ideal ağırlığı karģılaģtırılmaktadır (MenteĢ, MenteĢ ve Karacabey, 2011, s. 968). Ġdeal ağırlığın tespit edilmesinde her ülke kendi standartlarını kullanmaktadır. YaĢ ve cinsiyete göre düzenlenmiģ boy ve vücut ağırlığı tablosundan yararlanılarak çocuğun boy-yaģına uygun ağırlığı bulunmalıdır. Boyunun 50 persentilde olduğu yaģın 50 persentildeki ağırlığı o çocuğun ideal ağırlığıdır (Öztora, 2005, s. 19). Rölatif ağırlık; Hastanın Ölçülen Ağırlığı/aynı boydaki çocuğun ağırlığı X 100 formülü ile elde edilmektedir. Bu yöntemle yapılan değerlendirmeler Tablo 2 de gösterilmektedir (Öztora, 2005, s. 19). 21

41 Tablo 2. Rölatif Persentil Dağılımı < %70 Ciddi beslenme yetersizliği % Orta derece beslenme yetersizliği % Hafif beslenme yetersizliği % Normal % Obezite riski taģıyan grup (owerweight) % Obezite >%140 Ciddi obezite (Gönç, 2012, s. 40). Tablo 2 incelendiğinde rölatif ağırlığın %120 nin üzerinde olan çocuklar obezite hastası olarak kabul edilmektedir. Çevre ölçümleri; vücut dansitesi (yağsız vücut dokusu), adipoz doku kitlesi, total vücut protein kitlesi ve enerji depoları çevre ölçümleri ile tespit edilmektedir. Çevre ölçümlerinde üst orta kol, bel, kalça ve baldır çevreleri kullanılmaktadır (Güler ve diğerleri, 2009, s. 169). Bel çevresi ölçümü santral obeziteyi gösteren en önemli araçlardan biridir. Çocukluk yaģ grubunda bel ölçümünün santral obeziteyi göstermede duyarlılığı saptanmıģtır (Gönç, 2012, s. 46). Bel çevresi ölçümü; kiģi ayakta, karın rahat, kollar yanda ve ayaklar birleģik durumda iken ölçülmelidir. Esnemeyen bir mezura yardımı ile kalça ve göğüs arasında vücudun en ince olduğu bölge tespit edilerek ölçüm yapılmaktadır. Farklı ülkelerin çocukluk yaģ grubu için yaģa ve cinsiyete göre değiģkenlik gösteren bel çevresi ölçüm çizelgeleri bulunmaktadır. Türkiye deki çocuklar için 7-17 yaģ grubu için bel çevresi persentili Tablo 3 te verilmektedir (Gönç, 2012, s. 46). 22

42 Kız Çocuklar Erkek Çocuklar Tablo 3. Erkek ve Kız Çocuklar Ġçin Bel Çevresi Persentil Dağılımı (cm cinsinden) (Gönç,2012, s. 46) YaĢ 3% 5% 10% 25% 50% 75% 85% 90% 95% 97% 7 46,0 46,9 48,4 50,9 54,2 57,7 59,8 61,3 63,7 65,3 8 47,6 48,5 50,1 52,9 56,4 60,4 62,7 64,4 67,1 68,9 9 49,0 50,0 51,7 54,7 58,5 62,8 65,5 67,3 70,3 72, ,4 51,5 53,2 56,4 60,5 65,1 67,9 69,9 73,2 75, ,9 53,0 54,9 58,3 62,5 67,4 70,3 72,5 75,9 78, ,6 54,7 56,7 60,2 64,6 69,7 72,7 74,9 78,5 80,9 YaĢ 3% 5% 10% 25% 50% 75% 85% 90% 95% 97% 7 45,6 46,5 47,9 50,3 53,3 56,7 58,7 60,1 62,3 63,8 8 46,5 47,5 48,9 51,5 54,7 58,4 60,5 61,9 64,4 65,9 9 47,7 48,7 50,2 52,9 56,4 60,2 62,5 64,1 66,6 68, ,2 50,2 51,8 54,6 58,2 62,2 64,6 66,3 69,0 70, ,8 51,8 53,4 56,3 59,9 64,1 66,6 68,4 71,2 73, ,4 53,4 55,0 58,0 61,7 65,9 68,5 70,3 73,2 75,2 Tablo 3 incelendiğinde 95. persentil ve üstü ölçümler obezite olarak kabul edilmektedir. Kız ve erkek çocukların persentil dağılımlarında yaģ arttıkça aralarındaki farkın da arttığı görülmektedir. ġekil 2. Kol çevresi ölçümü (Gönç, 2012, s. 42) Kol çevresi ölçümü çocuğun beslenmesi ve yağ dağılımı hakkında bilgi vermektedir. ġekil 2 de de gösterildiği gibi kiģinin kol çevresi ölçümü için ilk olarak üst kol bölümünün orta 23

43 noktası belirlenmelidir. KiĢi ayakta iken kol yanda serbest durumda, iģaretlenen orta noktadan geçecek Ģekilde kolun çevresi mezura yardımı ile ölçülmektedir. Aynı iģlem üç kez yinelendikten sonra ölçümlerin ortalaması alınarak ölçüm sonlandırılmaktadır. Çıkan sonuçlar kol çevresi persentil tablosundaki verilerle karģılaģtırılarak çocuğun obezite hastası olup olmadığına karar verilmektedir (Gönç, 2012, s. 40). Cilt Kıvrım Kalınlığı (Triseps Deri Kıvrım Kalınlığı); Çocuklar için kullanılabilen bir diğer metot ise cilt altı yağ dokusunu ölçen cilt kıvrım kalınlığıdır. Obezitede yağın bir kısmı deri altında toplanmaktadır. Deri alt yağ dokusunu belirlemek için ölçümde kaliper adı verilen özel bir alet kullanılmaktadır (Gürel ve Ġnan, 2001, s. 40). Cilt kıvrım kalınlığı ölçümünde triseps (kolun arka kısmı), biseps (kolun ön kısmı), subskapular ve supailiak ve son olarak ta medial (baldır) bölgelerinde kullanılmaktadır. Bu bölgeler arasında en yaygın olarak triseps (kolun arka kısmı) cilt kıvrım kalınlığı ölçümü kullanılmaktadır (MenteĢ, Mente, Karacabey, 2011, s. 968). ġekil 3. Triseps deri kıvrım kalınlığı ölçümü (Gönç, 2012, s. 42). Triseps deri kıvrım kalınlığı ölçümünde ilk basamak üst kolun orta noktasının belirlenmesidir. Ölçüm esnasında çocuk dik oturmalı ve kol yanda rahat bir Ģekilde serbest durmalıdır. Deri kıvrımları aletin uçları arasında tutturulduktan sonra kalınlık göstergeden okunarak ölçüm gerçekleģtirilmektedir. Aynı iģlem üç kez tekrarlandıktan sonra ortalaması alınarak ölçüm sonlandırılmaktadır (Gönç, 2012, s. 42). Boy ve ağırlık ölçümlerine göre cilt kıvrım kalınlığı ölçümlerinin avantaj ve dezavantajları vardır. Yağ kalınlığının gerçek değerini ortaya çıkarması avantaj iken, çocukların cilt kıvrım kalınlığı ölçümünden rahatsız olması dezavantajdır (Gürel ve Ġnan, 2001, s. 40). 24

44 Kız Çocuklar Ġçin Persentil Dağılımı Erkek Çocuklar Ġçin Persentil Dağılımı Triseps cilt kıvrım kalınlığı yaģa ve cinsiyete göre değiģkenlik göstermektedir. Bu nedenle gerçekleģtirilen yaģa göre cilt kıvrımın kalınlığı persentil çizelgelerine göre değerlendirilmesi gerekmektedir (Gürel ve Ġnan, 2001, s. 40). Tablo 4. Triseps Deri Kıvrım Kalınlığı Erkek ve Kız Çocuklar Ġçin Persentil Dağılımı YaĢ 3% 5% 10% 25% 50% 75% 85% 90% 95% 97% y 4,73 5,06 5,62 6,73 8,30 10,35 11,70 12,75 14,51 15, y 4,59 4,91 5,47 6,59 8,20 10,32 11,73 12,83 14,71 16, y 4,49 4,81 5,38 6,52 8,17 10,39 11,88 13,06 15,07 16, y 4,44 4,77 5,35 6,52 8,24 10,57 12,17 13,43 15,62 17, y 4,43 4,77 5,36 6,58 8,39 10,87 12,59 13,96 16,36 18, y 4,45 4,80 5,42 6,69 8,59 11,25 13,11 14,61 17,25 19, y 4,49 4,86 5,50 6,83 8,84 11,68 13,70 15,34 18,25 20, y 4,55 4,92 5,59 6,98 9,10 12,14 14,33 16,12 19,33 21, y 4,60 4,98 5,67 7,12 9,35 12,59 14,95 16,88 20,40 23, y 4,63 5,02 5,73 7,22 9,55 12,97 15,49 17,57 21,39 24, y 4,63 5,03 5,75 7,28 9,68 13,26 15,91 18,12 22,21 25, y 4,60 5,00 5,73 7,28 9,73 13,42 16,19 18,51 22,83 26, y 4,53 4,94 5,66 7,22 9,70 13,45 16,30 18,70 23,20 26, y 4,44 4,84 5,56 7,10 9,58 13,36 16,25 18,70 23,33 27,19 YaĢ 3% 5% 10% 25% 50% 75% 85% 90% 95% 97% y 5,45 5,87 6,58 7,98 9,90 12,31 13,86 15,02 16,93 18, y 5,40 5,83 6,55 7,99 9,98 12,51 14,13 15,36 17,39 18, y 5,39 5,82 6,57 8,05 10,13 12,78 14,50 15,81 17,97 19, y 5,41 5,86 6,63 8,18 10,35 13,15 14,98 16,37 18,69 20, y 5,46 5,93 6,73 8,34 10,63 13,60 15,55 17,03 19,52 21, y 5,54 6,03 6,86 8,55 10,96 14,10 16,18 17,77 20,44 22, y 5,63 6,13 7,00 8,77 11,30 14,64 16,84 18,54 21,40 23, y 5,72 6,24 7,14 8,99 11,64 15,16 17,50 19,30 22,34 24, y 5,80 6,34 7,28 9,19 11,97 15,65 18,12 20,02 23,23 25, y 8,87 6,43 7,40 9,38 12,27 16,12 18,69 20,68 24,05 26, y 5,94 6,51 7,52 9,57 12,56 16,56 19,24 21,31 24,82 27, y 6,09 6,70 7,64 9,76 12,85 16,98 19,76 21,90 25,53 28, y 6,19 6,82 7,76 9,95 13,14 17,40 20,26 22,47 26,22 28, y 6,19 6,82 7,91 10,16 13,45 17,84 20,78 23,04 26,89 29,73 (Gönç, 2012: 43,44) 25

45 Tablo 4 incelendiğinde, kız ve erkek çocuklarında persentil obezite riski taģıyan grubu temsil ederken 95 persentil üstü ölçüler obezite grubunu temsil etmektedir. Vücut Kitle Ġndeksi (VKĠ); Boy ve vücut ağırlığının birlikte değerlendirildiği diğer bir yöntem vücut kitle indeksidir (MenteĢ, MenteĢ ve Karacabey, 2011, s. 968). Günümüzde obezitenin değerlendirilmesinde en çok kullanılan yöntemdir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından da kullanılmaktadır (Güler ve diğerleri, 2009, s. 169). Çocuklarda VKĠ vücut yağ miktarını belirlemek için ideal bir yöntem değildir. Vücut ağırlığı değerlendirilirken yağ miktarının yanında yağsız kitle miktarı da ölçülmektedir. Kası fazla olan bireyler yağ dokusu az olduğu halde vücut kitle indeksi fazla çıkabilmektedir. Ayrıca boy ölçüsü de VKĠ değerlerini etkilemektedir. Kısa boylu çocuklarda VKĠ yüksek hesaplanıp çocuğun beslenmesi hakkında yanlıģ bilgi verilebilmektedir. Boy etkeninin yanında vücudunda ödem veya tümör bulunan çocuklarda da yanlıģ teģhislerin konulabilmesi söz konusu olabilmektedir. Etnik kökene göre de VKĠ değerlerinde değiģim söz konusudur (Gönç, 2012, s. 40). Vücut kitle indeksi eriģkin yaģ grubu için sık kullanılan güvenilir bir yöntemdir. Diğer yöntemler daha doğru ve güvenilir olmasına rağmen VKĠ basit, ucuz ve kolay uygulanabilir bir yöntem olduğu için yetiģkinlerde yaygın olarak çocuklar için ise epidemiyolojik amaçlı kullanılabilir (Gürel ve Ġnan, 2001, s. 40). VKĠ obezite hastası olmayan bireyleri belirlemede daha güvenilir olup obez olan bazı hastaları normal hesaplayabilmektedir. Tüm bu olumsuzluklara rağmen özellikle iki yaģ üstü çocuklarda obezite değerlendirilmesinde ilk aģama tetkiklerinden en önemlisidir (Gönç, 2012, s. 40). VKĠ, vücut ağırlığının (kg) boyun metre cinsinden karesine (m²) bölünmesiyle elde edilmektedir. VKĠ nin tek bir çocuktaki yağ miktarının belirlenmesinde kullanılabilmesi için %4,7-7,3 lük yanılma payını göz önünde bulundurulması ve obezite değerlendirmelerinin bu yönde sonuçlandırılması gerekmektedir (Gürel ve Ġnan, 2001, s. 40). DSÖ tarafından kabul edilen VKĠ değer aralıkları Ģekil 4 te verilmektedir 26

46 ġekil 4. Vücut kitle indeksi görsel grafiği (Anonim 2, 2014, s. 1) Çocukluk çağında boy ve kilo ağırlığında sürekli değiģim yaģanmaktadır. YaĢanılan değiģime etki eden etmenlerden biri yaģ iken diğer bir etmen de cinsiyettir. Her yaģın geliģim dönemi farklı olduğu gibi kız ve erkek çocuklarda da geliģim farklılıklar göstermektedir. Çocuklarda VKĠ kullanılırken yaģ ve cinsiyet göz önünde bulundurmalıdır (Gürel ve Ġnan, 2001, s. 40). Çocuklarda obeziteyi belirlemek için uluslar arası düzeyde çalıģmalar sonucunda kabul edilen 2-18 yaģ grubunda yaģ ve cinsiyete göre VKĠ tablosu kullanılmaktadır (Güler ve diğerleri, 2009, s. 169). Diğer yöntemlerde olduğu gibi bu yöntemde de her ülkenin kendi çocukları için persentil tabloları oluģturması gerekmektedir yaģ arası Türk çocuklarının VKĠ referansları, yapılan çalıģmalar sonucunda 2006 yılında yayınlanmıģtır. Tablo 5 de 6-12 yaģ arası Türk kız ve erkek çocukların VKĠ persentili verilmektedir. 27

47 Kız çocuklar vki persentil dağılımı Erkek çocuklar vki persentil dağılımı Tablo 5. Erkek ve Kız Çocuklar Ġçin Vücut Kitle Ġndeksi Persentil Dağılımı (kg/m²) YaĢ 3% 10% 25% 50% 75% 90% 97% 6 13,61 14,04 14,55 15,25 16,13 17,20 18,70 6,5 13,20 13,79 14,48 15,42 16,61 18,02 19, ,39 14,02 14,77 15,73 16,91 18,21 19,82 7,5 13,39 14,08 14,89 15,94 17,21 18,62 20, ,41 14,11 14,94 16,02 17, ,73 8,5 13, ,19 16,35 17,81 19,51 21, ,86 14,59 15,45 16,60 18,02 19,64 21,71 9,5 13,73 14,50 15,44 16,73 18,40 20,43 23, ,62 14,44 15,43 16,77 18,49 20,53 23,29 10,5 13,71 14,67 15,81 17,33 19,22 21,38 24, ,23 15,26 16,53 18,29 20,62 23,50 27,57 11,5 14,42 15,69 17,18 19,14 21,49 24,07 27, ,76 16,07 17,60 19,61 22,04 24,68 27,85 YaĢ 3% 10% 25% 50% 75% 90% 97% 6 12,74 13,48 14,38 15,65 17,34 19,48 22,67 6,5 12,81 13,49 14,32 15,46 16,93 18,71 21, ,03 13,68 14,46 15,53 16,91 18,59 20,93 7,5 12,97 13,65 14,47 15,58 17,02 18,74 21, ,17 13,89 14,76 15,93 17,41 19,16 21,50 8,5 13,22 14,00 14,93 16,18 17,76 19,60 22, ,24 14,10 15,12 16,48 18,17 20,10 22,55 9,5 13,23 14,20 15,33 16,81 18,60 20,55 22, ,55 14,52 15,67 17,22 19,16 21,39 24,24 10,5 13,43 14,46 15,67 17,25 19,18 21,30 23, ,85 14,94 16,22 17,90 19,94 22,19 24,93 11,5 14,50 15,59 16,88 18,59 20,68 23,02 25, ,94 16,10 17,44 19,14 21,11 23,19 25,57 (Gönç, 2012, s. 41) Genel olarak ağırlığın boy uzunluğuna göre düzenlendiği tablolarda ağırlığın 95. persantilin üstünde bulunması obezite olarak kabul edilmektedir (Sertkaya ve Orhan, 2008, s. 40). Tablo 5 incelendiğinde %85-95 persentil aralığı obezite riski taģıyan grubu 28

48 (overweigh), %95-99 persentil aralığı obezite grubunu ve son olarak ta %99 persentil ve üstü morbid obeziteyi (ölümcül obezite) riskini taģıyan grubun persentil dağılımını göstermektedir Obezite Hastalığı ve Komplikasyonları Çocukluk çağı obezitesi, ciddi klinik etkileri olan bir sorun olup sağlık üzerine etkisi oldukça fazladır. Obeziteye 40 tan fazla tıbbi ve psikolojik problemin eģlik ettiği bilinmektedir. Bu problemlerin çoğu yetiģkinlik döneminde görüldüğü ancak birçoğunun obez çocuk ve adölesanlarda da görüldüğü belirtilmiģtir (Törüner K. ve SavaĢer, 2010, s. 66). ġekil 5. Obezitenin Riskleri (Anonim 3, 2014, s. 1) Obezitenin çeģitli hastalıklarla iliģkisi bilinmekte olup morbitide ve mortaliteyi arttırıcı etkisi de ortaya konulmuģtur. Genel olarak çocuklarda obezitenin yol açtığı sağlık sorunları incelendiğinde; Obez çocuklar iri ve erken olgunlaģan çocuklardır. Ergenlikten önce boyları ve kemik olgunlaģma düzeyleri yaģıtlarına göre ileridir. Bu nedenle ergenlik belirtileri erken 29

49 yaģta ortaya çıkmakta ve büyüme de erken yaģta tamamlanmaktadır. Bazı çocuklarda ise bu durumun tam tersi olarak yetiģkinliğe geçiģte direnç gösterdiği görülmektedir. Obez çocuklarda ekstremitelerin (kol ve bacakların) alt bölümlerinde yağ depolanması fazla olduğu için çocukların yürümelerinde gecikmeler yaģanabilmektedir. Düztabanlık, bacaklarda eğrilik gibi ortopedik sorunlar sıklıkla yaģanmaktadır. Deri kıvrımlarında ve bacak aralarında sürtünme sonucu piģikler oluģmaktadır. Obez erkek çocukların da meme bölgesinde yağ toplanması görülmektedir. Karın ve kalçalarda yağ fazlalığı nedeniyle deri çatlamaları gözlenmektedir. Deri altı yağ dokusunun artıģı ile deri enfeksiyonları görülmektedir. Çocuklarda en çok görülen önemli solunum yolu rahatsızlıklardan bir de uyku apnesidir. Soluk alıp vermede güçlük obez çocukların en önemli solumun yolu rahatsızlıklarındandır. Obezite kalp-damar hastalıkları, hipertansiyon, diyabet gibi hastalıkların çocukluk yaģlarında ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Kan yağları ve kolestrol düzeyleri artmaktadır. Obezite ne kadar erken baģlarsa hastalık riski de o oranda artıģ göstermektedir. Obezite dengesiz beslenme sonucu geliģtiğinden gerekli besin öğelerinin tüketilmesi sonucunda bağıģıklık sisteminin geliģimini ve etkinliğini de azaltmaktadır. Bu nedenle obezite çeģitli hastalıkların hazırlayıcısı olarak karģımıza çıkmaktadır (Köksal ve Özel, 2008a, s. 12). Obez olan çocuklarda çok fazla sağlık sorunları yaģanması, sağlık ve bakım giderlerinin yüksek olması nedeni ile obeziteyi önleyici sağlık önlemlerinin alınması gerekmektedir. Çocuklarda fazla kilo artıģının erken dönemde belirlenmesi ve önlenmesi için uygun giriģimlerin planlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi sağlıklı bireyler ve toplum için önem taģımaktadır (Neyzi ve diğerleri, 2008, s. 12) Obezitenin Dünyada ve Türkiye de Yaygınlığı Obezite küresel boyutta önemli bir halk sorunudur. Hem geliģmiģ hem de geliģmekte olan ülkelerde obezite her geçen gün artıģ göstermektedir. Obezitenin giderek halk sağlığı sorunu haline gelmesi, tüm dünyada obezite ile mücadele çalıģmalarını baģlamasına ve birçok çalıģmanın yapılmasına neden olmaktadır (SBTSHGM, 2013, s. 1). Obezite 30

50 prevalansını belirlemeye yönelik çalıģmalar genellikle çocuk ve yetiģkin prevalans çalıģmaları olmak üzere iki gruba ayrılarak yapılmaktadır. DSÖ tarafından Asya, Afrika ve Avrupa nın altı ayrı bölgesinde yapılan, ülkemizin de bu araģtırma kapsamında bulunduğu ve 12 yıl süren MONICA çalıģması yetiģkinler üzerinde yapılmıģ ve yetiģkin prevalansının 10 yılda %10-30 oranında bir artıģ olduğu belirtilmiģtir (SBTSHGM, 2010, s. 23). Birçok ülkeyi kapsayan bu çalıģmaya göre, dünyada 400 milyonun üzerinde obez ve yaklaģık 1.6 milyar fazla kilolu bireyin bulunduğu, 2015 yılında ise bu rakamların sırasıyla 700 milyon ve 2.3 milyara ulaģılacağı düģünülmektedir (Güler ve diğerleri, 2009, s. 166). ġekil 6. Ülkelere göre obezite istatistikleri (Anonim 4, 2013, s. 1) ġekil 6 incelendiğinde obezitenin en çok görüldüğü ülkelerin ABD (%33,8), Meksika (%30) ve Ġngiltere nin (%23) olduğu; en az obezite prevalansına sahip olan ülkelerin ise Kore (%3,8), Japonya (%3,9) ve son olarak ta Norveç (%10) olduğu görülmektedir. Avrupa ülkelerine bakıldığında Güney Avrupa ülkelerinde görülen obezite oranı, Kuzey Avrupa ülkelerinden daha yüksek olduğu görülmektedir (Akbulut, Özmen ve Besler, 2007, s. 3). Ülkemizde yetiģkinlerde obezite prevalansını geniģ çapta araģtıran dört büyük çalıģma bulunmaktadır. Türkiye de EriĢkinlerde Kalp Hastalığı Risk Faktörleri ÇalıĢması (TEHARF), Türkiye Obezitesi ve Hipertansiyon AraĢtırması (TOHTA), Türkiye Diyabet, 31

51 Obezite ve Hipertansiyon Epidemiyolojisi (TURDEP) çalıģması ve Türkiye Obezite Profil ÇalıĢması (TOAD) dır (SBTSHGM, 2010, s. 25). Türkiye Diyabet, Obezite ve Hipertansiyon Epidemiyolojisi (TURDEP-I) çalıģması yılları arsında Ġstanbul Üniversitesi, Ġstanbul Diyet Bilim Dalı, Türkiye Ġstatistik Kurumu ve Sağlık Bakanlığı tarafından Dünya Sağlık Örgütü nün gözetimi altında ulusal ölçekte yapılan ilk çalıģmadır. Türkiye nin yaģ, cinsiyet ve yerleģim birimi göz önüne alınarak random sistemiyle belirlenen 540 (270 kentsel, 270 kırsal) merkezden, 20 yaģ ve üzeri ( kadın, erkek) kiģi yer almaktadır. %85 katılım oranı bulunan TURDEP-I de BKĠ 30 kg/m² nin obezite olarak kabul edildiği bu çalıģmada kadınlarda %29,9 ve erkeklerde %12,9 olarak bulunmuģtur (Kandemir, 2011, s. 1). TURDEP I çalıģmalarından yaklaģık 12 yıl sonra TURDEP-II çalıģması yapılmıģtır. Aynı yöntem ve aynı merkezlerde yapılan çalıģma yaklaģık 5 ay sürmüģtür. Bu çalıģama Ġstanbul, Bursa, EskiĢehir, Ankara, Konya, Denizli, Antalya, Ġzmir, Adana, Gaziantep, Malatya, Diyarbakır, Erzurum, Trabzon ve Samsun illerinde uygulanmıģtır. 20 yaģ ve üzeri kiģinin katıldığı bu çalıģmada katılım oranı %89 dur. ÇalıĢma sonucunda Türk toplumunun 2/3 ü kilolu veya obez olarak bulunmuģtur. TURDEP-I çalıģmasına göre kadınlarda obezite prevalansı %34, erkeklerde ise %107 arttığı gözlemlenmiģtir (CoĢkun, 2013, s. 1). ġekil 7. Türkiye de obezite prevalans dağılımı (SBTSHGM, 2014, s.1) Bölgesel obezite sıklığına bakıldığında; Güneydoğu Anadolu da en düģük olduğu, diğer bölgelerin ise birbirine yakın oranlarda olduğu görülmektedir. ÇalıĢmanın yapıldığı 15 il içerisinde ise obezitenin en düģük oranda görüldüğü il Erzurum dur. Adana ise %43,5 ile 32

52 obezitenin en yoğun olduğu Ģehirlerden olup bu ili Bursa, Ġstanbul, Samsun, Malatya, Ankara ve Konya illeri izlemektedir. Bu illerin tümünde obezite sıklığı %35 in üzerinde orana sahiptir. 12 yıl önceki TURDEP-I ve II çalıģmaları ülkemizde obezite prevalansını etkileyen faktörlerin belirlenmesi açısından yol gösteren bir çalıģma olmuģtur (Kandemir, 2011, s.1). Türkiye de yılları arasında 20 yaģ üzeri eriģkinler üzerinde yapılan Türkiye Obezite ve Hipertansiyon Taraması (TOHTA) araģtırmasının ilkinde kiģi araģtırmaya katılmıģtır. AraĢtırma sonuçlarına bakıldığında kadınların %50 si, erkeklerin %40 ı ve genel olarak eriģkinlerin %44,4 ünün normal vücut ağırlığının üzerinde olduğu saptanmıģtır (SBTSHGM, 2010, s. 25). TOHTA çalıģmasının ikincisi 2002 yılında kiģi üzerinde yapılan çalıģmada; genel olarak bulgulara bakıldığında %41 oranında fazla kilolu, %25,2 oranında obez olduğu; kadınlarda %36,17 ve erkeklerde %21,56 oranında, kırsal kesimde %19,6, kentlerde %23,8, Doğu Anadolu da %17,2 ve Ġç Anadolu da %25 olarak bulunmuģtur (SBTSHGM, 2009, s. 1) yılında yapılan Türk Kardiyoloji Derneği (TKD) tarafından yapılan 3681 kiģiyi kapsayan Türkiye de EriĢkinlerde Kalp Hastalığı Risk Faktörleri (TEHARF) çalıģmasında BKĠ 30 kg/m² obezite olarak tanımlanmıģ, 30 yaģ ve üzeri 3681 kiģi üzerinde yapılan çalıģmada obezite prevalansı kadınlarda %44,2, erkeklerde ise %25,2 oranında bulunmuģtur (Onat, 2003, s. 282). Türkiye Obezite AraĢtırma Derneği (TOAD) tarafından yılları arasında 6 ilde (Ġstanbul, Konya, Denizli, Gaziantep, Kastamonu ve Kırklareli) 20 yaģ üstü kiģi üzerinde yapılan Türkiye Obezite Profili çalıģmasında genel obezite prevalansı %29,5 olarak bulunurken, kadınlarda %34,5 ve erkeklerde %2,8 inin obez (BKĠ30 kg/m²) olduğu bulgularına ulaģılmıģtır (SBTSHGM, 2010, s. 26) Dünyada Çocuk ve Adölesan Obezite Prevalansı Çocukluk çağı obezitesindeki artıģ tüm dünyada giderek büyümektedir. Günümüzde obezite eğilimi özellikle çocuk ve adölesanlarda çok ciddi boyutlara ulaģmıģ bulunmaktadır. Bugün gelinen noktada çocukluk çağ obezitesi prevalansı 1970 lerdeki değerlerinden on kat fazla olduğu bilinmektedir. Çocukluk çağı obezitesinin belirlenmesine yönelik çok sayıda çalıģma olmasına karģın veri toplama metotlarının farklılığı, sonuçların 33

53 değerlendirilmesinde araģtırmacılara zorluklar yaģatmaktadır (Gürel ve Ġnan, 2001, s ). Çocuk ve adölesanlarda obezite prevalansını belirlemek amacıyla dünya çapında çalıģmalar yapılmamıģ olmamakla birlikte birçok ülkenin kendi toplumuna yönelik çalıģmaları bulunmaktadır. Ülkeler arasında en çok obezite prevalansına sahip olan Amerika BirleĢik Devleti (ABD) çocuk nüfusunun %25 inin obezite kapsamında bulunduğunu açıklamıģtır (Gürel ve Ġnan, 2001,s. 40). ABD tarafından çocuklar ve adölesanlarda obezite prevalansının NHNES (Beslenme ve Sağlık Taraması) çalıģmasının değerlendirilmesi sonucunda yıllarında 2-19 yaģ grubu çocuklar ve adölesanların %16,3 ünün obez (>95. Persentil ve üstünü obez olarak kabul etmiģtir) olduğu belirtilmiģtir (SBTSHGM, 2010, s. 23). Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde pediatrik obezitenin prevalans ve artıģ eğilimi tahmin çalıģmaları obezitenin tanımındaki metodolojik problemler ve nüfusun demografik, kültürel ve sosyo-ekonomik kompozisyonunu yansıtacak verilerin yetersiz olması nedeni ile tam sonuçlara ulaģılamamıģtır. Ancak genel olarak AB ülkelerinde küçük çocuklarda obezite prevalansının adölesan dönemdeki çocuklardan düģük olduğu ve cinsiyet arasında belirgin bir fark görülmediği söylenebilmektedir. AB ülkelerine bakıldığında güney ve doğu bölgelerindeki ülkelerde prevalans daha yüksek olduğu görülmektedir. AB ülkelerinde çocuk ve adölesanların prevalanslarını belirlemek amacıyla yapılan çalıģmalar incelendiğinde; Yunanistan da yaģ grubunda rölatif ağırlığı (RA) 95. Persentil ve üzerini obezite olarak kabul eden çalıģmada obezite prevalansı %32,5 olarak bulunmuģtur. Hollanda da VKĠ nin 97. Persentil ve üzerini obezite olarak kabul eden çalıģmada çocuk ve adölesanlarda obezite prevalansı %8 olarak bulunmuģtur. Ġsveç te rölatif ağırlığı (RA) nın %120 nin üzerini obezite olarak kabul edilen çalıģmada 8 yaģ çocuklarda obezite prevalansı %3 olarak bulunmuģtur. Finlandiya da aynı popülasyonun 3 er yıllık aralarla izlendiği ve Triseps Deri Kıvrım Kalınlığının (TCKK) 90. Persentil ve üzerini obezite olarak kabul eden çalıģmada 6 yaģındaki çocuklarda obezite prevalansı erkeklerde %9,7 ve kızlarda %8,7, 9 yaģındaki çocuklarda obezite prevalansı erkeklerde %12,1 ve kızlarda %9,3 ve son olarak ta 12 yaģ grubu çocuklarda obezite prevalansı erkeklerde %10,2 ve kızlarda %8,5 olarak bulunmuģtur. 34

54 Avusturya da rölatif ağırlığın (RA) %120 ve üzerinin obezite olarak kabul eden çalıģmada 7-9 yaģ grubu çocuklarda obezite prevalansı erkeklerde %19 ve kızlarda %16, yaģ grubu çocuklarda obezite prevalansı erkeklerde %22 ve kızlarda %15 olarak bulunmuģtur. Ġspanya da VKĠ nin 95. Persentil ve üzerini obezite olarak kabul eden çalıģmada 6-7 yaģ grubu çocuklarda obezite prevalansı erkeklerde %6,4 ve kızlarda %10 olarak bulunmuģtur (Gürel ve Ġnan, 2001, s. 41). DSÖ Avrupa Bölge Ofisi tarafından Avrupa bölgesinde çocukların ve adölesanların yaklaģık %20 sinin fazla kilolu olduğunu ve bunların üçte birinin obez olduğu bilinmektedir. Bu çalıģmalarla birlikte Ġsveç, Fransa ve Avustralya gibi ülkelerden umut vaat eden haberler gelmektedir. Bu ülkelerde alınan tedbirler sayesinde çocuklarda obezite prevalansındaki artıģ durdurulmuģ, hatta bazı yaģ gruplarında obezite prevalansının düģmekte olduğu belirtilmiģtir (Erkan, 2014, s. 8) Türkiye de Çocuk ve Adölesan Obezite Prevalansı Türkiye de yakın zamana kadar çocuklardaki ĢiĢmanlık üzerinde pek durulmamıģ ve ĢiĢman çocuk sağlıklı çocuktur, fazla kilosu varsa boyu uzadıkça boya verir anlayıģı aileler tarafından uygun bir biçimde kabul görmüģtür. Ancak son yıllarda dünya ile birlikte ülkemizde de artan obezite prevalansı çocukluk çağı obezitesiyle hipertansiyon, diyabet, kardiyovasküler hastalıklar gibi birçok hastalık arasında yakın iliģki olduğunun anlaģılması tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de toplumun çocukluk çağı obezitesine bakıģ açısı değiģmiģtir (Anamur U. ve Bodur, 2007, s. 6; SBTSHGM, 2013, s. 1). Türkiye de ülke genelinde çocuklarda ve adölesanların obezite prevalansını araģtırmak amacıyla çalıģmalar bulunmamakta, lokal ve bölgesel düzeyde çalıģmalar bulunmaktadır. Çocuk ve adölesanlarda obezite prevalansının belirlenmesi amacıyla, ulaģılabilen farklı Ģehirlerde yapılan çalıģmalar kaynak taraması kapsamında verilmiģtir. Ankara da Sağlık Bakanlığı, Hacettepe Üniversitesi Hastanesi ve Ankara Numune Hastanesinde yürütülen Türkiye Beslenme ve Sağlık AraĢtırması-2010 ön çalıģma raporuna göre Türkiye de; 0-5 yaģ obezite sıklığı %8,5 (erkeklerde %10 ve kızlarda %6,5) 35

55 6-18 yaģ obezite sıklığı %8,2 (erkeklerde %9,1 ve kızlarda %7,3) olarak bulunmuģtur (SBTSHGM, 2013, s.1). HBSC (DSÖ ortak çapraz ulusal araģtırması) araģtırmasında yıllarında BKĠ ne göre yapılan araģtırmada ülkemizde 11 yaģ grubundaki kızların %7 si erkeklerin %14 ü, 13 yaģ grubunda kızların %7 si erkeklerin %13 ünün, 15 yaģ grubunda ise kızların %5 i erkeklerin %14 ünün fazla kilolu veya obez olduğu sonucuna ulaģılmıģtır (SBTSHGM, 2010, s. 26). ġiģmek ve arkadaģlarının 2005 yılında Ankara ilinin Mamak ilçesine bağlı ilköğretim okulu ve lisede 6-17 yaģ grubundaki 1510 çocuk üzerinde yapılan araģtırmada; 6-12 yaģ arasındaki çocuklarda obezite sıklığı %4,4 olarak saptanmıģtır. Obez çocukların geneline bakıldığında kız çocuklarının oranının %55,6 olduğu bulgusuna ulaģmıģlardır (ġimģek ve diğerleri, 2005, s ). Gemlik bölgesinde 6-12 yaģ grubu çocuklarda obezite sıklığı prevalansı çalıģmasında; gemlik ilçesine bağlı 10 köyde bulunan ilköğretim okullarında okuyan 4487 öğrenci (2158 kız ve 2329 erkek) araģtırma kapsamına alınmıģtır. Çocuklardaki obezite prevalansına bakıldığında en az 8 yaģ grubu %12,5 ve en çok ise 12 yaģ grubu %23,0 olarak bulunmuģtur. Erkeklerde ise en az 9 yaģ grubunda %8,6 ve en fazla 12 yaģ grubu %13,9 olarak bulunmuģtur (Pala, Aytekin ve Aytekin, 2003, s ). Muğla da 6-15 yaģ grubu 4260 (2040 kız ve 2220 erkek) çocuk üzerinde yapılan çalıģmada kız öğrencilerin %7,6 sı, erkek öğrencilerin ise %9,1 inin fazla kilolu ve obez olduğu bulgusuna ulaģmıģlardır (Süzek, Arı ve Uyanık, 2005, s. 290). Edirne de yaģ arası 989 çocuk üzerinde yapılan araģtırma sonucunda adölesanlarda obezite prevalansı kızlarda %2,1 erkeklerde ise %1,6 olarak saptanmıģtır (DiĢcigil, 2007, s. 93). Konya ilinde yapılan yaģ grubu 496 çocuk üzerinde yapılan çalıģmada çocuklarda obezite prevalansı %3,8 bulunurken fazla kilolu prevalansı %17,8 oranında bulunmuģtur (Anamur U. ve Bodur, 2007, s. 1). Sakarya da 7-15 yaģ grubu 402 öğrenci üzerinde yapılan çalıģmada çocuklarda obezite prevalansı %13,9 iken fazla kilolu prevalansı %14,2 oranında çıkmıģtır (Önsüz ve diğerleri, 2011, s. 86). 36

56 Kastamonu ilinde yapılan çalıģmada yaģ gurubu 480 öğrenci araģtırmanın kapsamında incelenmiģ, çocuklarda fazla kilolu prevalansı %10,4 iken obezite prevalansı %1,3 oranında olduğu bulgusuna ulaģmıģlardır (Metinoğlu, Pekol ve Metinoğlu, 2012, s ). Diyarbakır da yapılan çalıģmada Diyarbakır ve çevresinden seçilen 23 okulda öğrenim gören 9-17 yaģ arası 3040 (2230 erkek ve 810 kız) çocuk üzerinde yapılan çalıģmada %2,1 oranında fazla kilolu prevalansı, %0,9 oranında obezite prevalansı saptanmıģtır (Ece ve diğerleri, 2004, s. 128). Denizli de 6-15 yaģ grubu 850 çocuk üzerinde yapılan çalıģmada çocukların %1,4 ü obez, %11,6 sının ise fazla kilolu olduğu sonucuna ulaģılmıģtır (Semiz ve Özdemir ve Özdemir, 2008, s. 1) Aydın ilinde yapılan çalıģmada 7-15 yaģ arası 2331 öğrenci (1101 kız, 1230 erkek) çalıģmanın örneklemini oluģturmuģtur. 95. persentil ve üzerini obezite olarak kabul edildiği çalıģmada obezite prevalansı kızlarda %13,7, erkeklerde %22,5 iken, fazla kilolu prevalansı kızlarda %12,9 ve erkeklerde %13,6 oranında bulunmuģtur (Karayağız M. ve diğerleri, 2012, s. 68). Kayseri il merkezinde 6-16 yaģ grubu 1226 öğrenci üzerinde yapılan çalıģmada fazla kilolu prevalansı %12,4, obezite prevalansı ise %6,5 olarak bulunmuģtur (SBTSHGM, 2009, s. 1). Mardin il merkezinde ilköğretim okullarında öğrenim gören 6-15 yaģ grubu 715 çocuğun katıldığı çalıģmada fazla kilolu prevalansı kızlarda %16,9 iken erkeklerde %12,7, obezite prevalansı ise kızlarda %4,4, erkeklerde %4,3 oranında olduğu sonucuna ulaģmıģlardır (Gözü, 2007, s. 31). Bursa ili Orhangazi ilçesinde 6-14 yaģ arası 5795 çocuk üzerinde yapılan çalıģmada kilo fazlalığı prevalansı kızlarda %9,1, erkeklerde %8,4 iken obezite prevalansı kızlarda %1,5 erkeklerde %1,8 olarak bulunmuģtur (AkıĢ ve diğerleri, 2003, s. 17). Ankara il merkezinde 6-16 yaģ grubu (5714 kız, 5821 erkek) çocuk üzerinde yapılan çalıģmada, VKĠ esas alınarak fazla kilolu prevalası %4,7, obezite prevalansı ise %3,8 oranında bulunmuģtur. Obezite sıklığı en yüksek erkeklerde %4,2, kızlarda %3,4 oranında 6-7 yaģ grubunda olduğu belirtilmiģtir (Cinaz ve diğerleri, 2013, s. 1). 37

57 Yeditepe üniversitesi tarafından yüksek sosyo-ekonomik bölgede 20 özel yuva, ilköğretim okulu ve lisede öğrenim gören 1669 çocuk üzerinde yapılan beslenme araģtırmasın sonuçlarına göre her altı çocuktan birinin obezite sınırında olduğu, kızlarda %16,7, erkeklerde ise %25 sıklıkla görüldüğü, yaģ grubu erkek çocuklarının %34,4 ünün obezite açısından yüksek risk altında olduğu sonucuna ulaģılmıģtır (SBTSHGM, 2010, s. 25). Genel olarak ülkemizde çocuk dönemi obezitesine bakıldığında Avrupa Bölgesindeki ülkelerle benzer özelikler taģıdığı görülmektedir. Avrupa ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de doğu bölgelerde obezite sıklığı düģük iken (Diyarbakır ve çevresinde fazla kilolu oranı %2,1, obez oranı %0,9) batıya doğru gidildikçe obezite prevalansında yükselme (Denizli de fazla kilolu oranı %11,6, obez oranı %1,4) olduğu görülmektedir (SBTSHGM, 2010, s. 27). Sağlık bakanlığının ve ulaģılabilen diğer araģtırmaların sonuçları obezite oranlarındaki hızlı artıģı ortaya koymaktadır. Bu hızlı artıģa paralel olarak obez çocukların giysi ihtiyaçlarını karģılayamaya yönelik, hazır giyim firmalarının çalıģmalarının yetersiz olduğu görülmektedir. Ġstenilen ve ihtiyacı karģılayabilecek nitelikte çocuk giysisi üretebilmek, hedef kitlenin geliģim evrelerinin (anatomik) özelliklerinin bilinmesi ve üretilen giysilerin obez çocukların antopometrik ölçüleri göz önünde bulundurularak ergonomik giysiler üretilebilmesi ile mümkün olacaktır Obez Çocukların Giysi Ergonomisi Ergonomi, üretim araçları ergonomisi ve ürün ergonomisi Ģeklinde iki sınıfa ayrılmaktadır. Üretim araçları ergonomisinde; üretim araçları ve gereçlerinin ergonomik olması söz konusu iken ürün ergonomisinde üretilecek ürünlerin (arabaların, elektrikli ev aletlerinin, hazır giyim sektöründe üretilen ürünlerin vs.) kullanacak olan kiģilerin antropometrik ölçü Ģartlarına uyumu ile söz konusudur (Uğur, 2006, s. 18). Obezitenin artması sonucu toplumun antropometrik ölçümlerin de büyük oranda değiģiklikler görülmektedir. ġiģmanlık hekimlerin yanı sıra uçak mühendisleri, otomobil tasarımcıları, stadyum, spor sahaları, sinema, tiyatro ve konser salonu gibi gösteri yerlerinin mimarisini planlayan kiģilerin de sorunu haline gelmiģtir. Koltuklarda, oturma yerlerinde ve aralarındaki hareket mesafeleri gibi hesaplamalar yapılırken obez kiģilerin antropometrik ölçüleri göz önüne alınarak bir takım değiģiklikler yapmak zorunda 38

58 kalmıģlarıdır. Bunun yanı sıra giysi ihtiyaçlarındaki değiģim hazır giyim sektöründe yeni bir pazarın oluģmasına neden olmuģtur (Sertkaya ve Orhan, 2008, s. 1). Giysi açısından ergonomi; insanın anatomik, psikolojik ve biyolojik yapısına uygun, statik ve dinamik antropometrik bulgulardan yararlanarak vücudun hareketlerini ve giyimde rahatlığı da göz önünde bulundurarak daha rahat, kullanıģlı, estetik, vücuda uyumlu ve fonksiyonel giysiler üretmeye ve geliģtirmeye çalıģan çok yönlü bir bilim dalı olarak tanımlanmaktadır (Kurt, 2007, s. 41). Ergonomik araģtırmalar ve uygulamalar ürünün ortaya çıkıģından yok oluģuna kadar tasarımın her evresinde gereklidir (Civitci ve Harmankaya, 2012, s. 202). Obez kiģiler vücutlarında olması gerekenden daha fazla yağ oranına sahiptirler. Bu durum obezlerin hareketlerini kısıtlamaktadır. Giysi içinde rahat hareket etmeleri için giysilerin ergonomik olarak üretilmeleri büyük önem taģımaktadır (AktaĢ, 2008, s. 15). Giysi konforu, giyenin kendini rahat hissedeceği, sağlığını koruyabileceği ve çalıģma verimini azaltmayan giysilerin tasarımı ve üretimini sağlayabilecek kuralları ortaya koymaktır. Bunların baģında insan vücudunun yapısı, vücuda uygun kalıp hazırlama, kumaģ ve dikim özellikleri, modaya uygunluk ve konfor gelmektedir (Vural ve diğerleri, 2006, s. 343). Çocuk vücut antropometrisi; Vücudun ağırlık, boy, göğüs, kol ve baģ çevresi, yağ miktarı gibi fiziksel özelliklerin bilimsel olarak ölçülmesi ve aralarındaki iliģkilerin saptanması Ģeklinde tanımlanmaktadır (Sabancı ve Sümer, 2011, s. 116). Ġnsanları verimli ve sağlıklı olabilmesi için yaģadığı mekanın kullandığı ürünlerin antropometrik ölçülerine ve biyomekanik özelliklere uygun hale getirilmesi gerekmektedir. (Akarslan, 2008, s. 10). Toplumun antropometrik ölçüleri zaman içerisinde değiģim gösterebilmektedir. YaĢam standartlarının yükselmesine (özellikle Türkiye gibi geliģmekte olan ülkelerde) bağlı olarak antropometrik ölçülerde artıģ görülürken, savaģ, kıtlık ve doğal afet gibi olumsuz Ģartlarda toplumun antropometrik ölçülerinde düģüģler görülebilmektedir (Bayraktar, 2007, s. 28). Yapılan araģtırmalar sonucunda antropometrik ölçümlerin yaģ, cinsiyet, ırk ve hatta meslek gruplarına göre farklılıklar gösterdiği saptanmıģtır (Eray ve Aras, 1999, s. 450). Antropometrik ölçüler statik (yapısal) ve dinamik (fonsiyonel) antropometri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır (Sabancı ve Sümer, 2011, s. 68). 39

59 Statik (Yapısal) Antropometri; Statik antropometri hareketsiz vücudun fiziksel öğeleri ve karakteristiklerinin ölçülmesiyle ilgilenmektedir (Uğur, 2006, s. 21). Giysilerde alt ve üst sınırların belirlenmesinde yapısal antropometrik verilerinden yararlanılmaktadır (Sabancı ve Sümer, 2011, s. 68). Dinamik (Fonksiyonel) Antropometri; Dinamik antropometri insanı hareket halindeki bir sistem olarak ele almakta ve insanın iģlevsel ölçülerine ulaģmaya çalıģmaktadır (Uğur, 2006, s. 22). Dinamik antropometriden elde edilen veriler, sabit bir referans noktasına göre vücudun bir bölümünün hareketlerini tanımlayan verilerdir. Ayakta duran bir kiģinin ileriye doğru uzanabileceği maksimum mesafe verileri ile elde edilen veriler dinamik antropometriye örnek olarak verilebilmektedir (Sabancı ve Sümer, 2011, s. 120). Genel olarak dinamik antropometriye nazaran statik antropometri verilerine daha çok baģvurulmakta ve bu konuda daha çok çalıģmalar yapılmaktadır. Giysi bireyin kiģiliği hakkında çevresine mesaj veren kiģisel bir dıģa vurum aracıdır (Çığa, 2001, s. 21). Bireyin kendini topluma kabul ettirmesi ve prestij açısından giysi çok büyük önem taģımaktadır (Ataç, 2005, s. 1). YetiĢkinlerde olduğu gibi çocuklarda da belirli bir gruba dahil olma isteği bulunmaktadır. YaĢıtlarından oluģan arkadaģ gruplarının içinde kabul görme ve etkinliklere katılma açısından giysiler iletiģim ve benlik oluģturma aracı olarak etkendir (Ağaç ve Harmankaya, 2009, s. 4). Çocuğun kiģiliğinin geliģmesinde, kimliğinin belirlenmesinde, toplum içerisinde nasıl bir görev ve yer alacağına iliģkin alt yapının oluģturulmasında geniģ anlamda toplumun, dar anlamda da ailenin sosyo-ekonomik ve kültürel yaģantısının düzeyi, çocuğun geleceği açısından dikkate değer bir önem taģımaktadır. Çocuk aile içinde psikolojik, sosyal ve fiziksel ihtiyaçlarının doyurulabilmesine bağlı olarak mutlu ya da mutsuz olabilmektedir. Fiziksel anlamda giyinme psikolojik ve sosyal anlamda iyi giyinme doyurulması gereken ihtiyaçlar arasında önemli bir yere sahiptir (Vural, 1995, s. 1). Düzgün ve güzel bir giysi yaģamın her döneminde önemlidir. Ancak algısal, duygusal ve biliģsel davranıģların geliģme gösterdiği çocukluk ve ergenlik döneminde güzel bir giysi daha da önem kazanmaktadır (Çeğindir, 2008, s. 58). Çocuklar giydikleri giysiden dolayı sıkıldıklarında, utandıklarında, rahatsız olduklarında ve kendilerini endiģeli hissettiklerinde psikolojik olarak rahatsız olmaya baģlamaktadır (Safa, 2007, s. 17). Ayrıca güzel giyindiğine inanan bir çocuk, akran grupları içerisinde bir yeri olduğuna inanmakta ve bu 40

60 durum çocukların kendine olan güvenlerini arttırmaktadır. Bu nedenle çocukların giysi seçiminde en çok paya sahip olan ebeveynlere önemli bir sorumluluk düģmektedir (Vural, 1995, s. 1). Her türlü kiģilik kalıpları çocukluk döneminde oluģmaktadır. Gençlik döneminde bu kalıplar geliģmeye devam etmekte ve özellikle asıl gençlik döneminde benimsenen davranıģ kalıpları yetiģkinlik dönemine taģınmaktadır. Bu durum çocuklarda yaģam biçiminin ve zevklerinin Ģekillenmesinde belirleyici bir unsurdur (Babaoğlu ve ġener, 2007, s. 129). Çocuklar zevkli ve kendi bedeniyle uyumlu giysiler giymeyi yetiģkinlerin onları yönlendirmeleri sonucunda öğrenmektedirler. Giysi satın alınırken veya diktirilirken çocuğun fikrini sormak, kendine yakıģan ve kiģiliğine uygun giysiler seçmesi konusunda çocuğa yardımcı olmaktadır. Ebeveynlerin çocuklarına giysi temini konusunda dikkat etmesi gereken bazı faktörler bulunmaktadır. Bunlar incelendiğinde; Çocuklar çok hareketli aynı zamanda çok hassas varlıklardır. Bu nedenle hareketlerini kısıtlayıcı özellikte olmayan, kumaģların tene rahatlık hissi veren, dolayısıyla yumuģak ve hipoalerjik özelliklere sahip materyallerden üretilen giysiler seçilmelidir. Çocuk giysilerinde kullanılan kumaģların çocuk sağlığına uygun olması gerekmektedir. Çocuğun cildine zarar veren sentetik ve sert dokulu kumaģlardan kaçınılmalı, doğal materyallerden üretilmiģ kumaģlar seçilmelidir. Genellikle yazın pamuk ağırlıklı, kıģın da cilde batmayan yünlü kumaģlardan üretilen giysiler tercih edilmelidir. Giysinin kumaģı kolay yıkanabilir olmalıdır. Çocuklar giysilerini kolay kirletebildikleri için, seçilen kumaģın çok yıkamaya dayanıklı ve kir tutmayan kumaģ olmasına dikkat edilmelidir. Giysilerin kapanmasının sağlayan düğme, fermuar, kopça, agraf, çıt çıt gibi kapama malzemelerinin kolay açılıp kapanmasına dikkat edilmelidir. Çocuk giysilerinde kullanılan düğme ve aksesuarlar yıkanabilir olmalı, boyama düğmelerden kaçınılmalıdır. Çok sık yıkanan çocuk giysilerinde düğme ve aksesuarlarını çıkartmaya ya da sökmeye ihtiyaç duyulmamalıdır. Hafif ve düģük gramajlı kumaģlardan üretilen giysiler seçilmelidir. Çocuğun giysiyi rahat giyip çıkarabilmesi, üzerinde rahat taģıması açısından önemlidir. Çocuk giysisi, bulunulan ortamın ısısına uygun kalınlıkta olmalıdır. Çocukların kalp atıģları yetiģkin bir insana göre daha hızlı olduğundan çabuk terlemektedirler. Bu nedenle giysinin kumaģı, giyildiği yere ve zamana uygun özellikte olmalıdır. 41

61 Çocuk giysilerinde genellikle küçük desenler, küçük kareler, kombin kumaģlar, çiçek desenler ve güncel çizgi film karakterleri olan giysiler seçilmelidir. Seçilen giysilerin modeli ve giysilerde kullanılacak aksesuarlar çocuğun yaģına uygun olmalı ve çocuklar için yapılan tasarımlarda bu faktörler göz ardı edilmemelidir (ġener, 2000, s. 16; Akarslan, 2008, s ). Giysi tasarımı, öngörülen veya öngörülebilecek gereksinimleri karģılamak amacıyla yeni ve mevcut ürünü veya üretim sistemlerini; Tüketici gereksinimleri doğrultusunda Günün ulaģılmıģ teknik ve teknolojik düzeyi çerçevesinde Tasarımcının yaratıcılığının da katkısıyla problem çözüne yönelik Analiz Sentez Malzeme seçimi Ölçümleme ve kontrol yöntemlerinden oluģan dört temel öğe kullanılarak yürütülen faaliyetlerdendir (Akgöz, 2005, s. 2). Giysi tasarımı genel tasarım olarak ele alındığında; Bir fikri ürüne dönüģtürme çabasıdır. Bugünün olanaklarıyla yarın için bir Ģeyler yapma gücüdür. Bilginin özgün bir biçimde ürüne dönüģme süreci ve sanattır. Bilim ve üretim arasındaki bağdır. DüĢünsel organizasyondur Ģeklinde açıklamak mümkündür (Erenler ve diğerleri, 2003, s ). Giysi tasarımının özü insandır. Ne amaçla olursa olsun kullanılan giysinin zorunlu bir gereksinim olması, tasarımlar oluģturulurken insanı hedef almaktadır. Giysi tasarımı yapılırken; ürünün çizimi, kalıbı, planların hazırlanması, geliģtirilmesi sürecinde kullanılabilir nitelikte ve amaca uygun olması, yaratıcılık ve özgünlük içermesi gerekmektedir (Çığa, 2001, s. 21). Giysi tasarımında ürünün güvenilirliğini, iģlevselliğini arttırmak ve kullanıcıya daha rahat giysiler sunabilmek için anlık ihtiyacı karģılayabilecek çözümlerle problemin giderilmesi, bilimsel verilerden destek alınması, problemin kaynağının tespit edilmesi sorunların tekrarlanmaması sonucunu doğurmaktadır (Vural, Civitçi ve Ağaç, 2001, s. 202). 42

62 Giysinin mükemmelliği, kiģinin giysiler içerisinde rahat hissetmesi ve rahat hareket edebilmesi, vücuduna uyan, hareket serbestliği sağlayan, hava koģullarına uygun giysilerle mümkündür. Rahatlık ve emniyet için olduğu kadar sosyal tatmin içinde giysi tasarımında ergonomik yaklaģım önemli bir etkendir (Vural, Koç, Koca ve Pamuk, 2006, s 343.). Büyük beden giysi, obez çocukların vücuduna uyumlu, rahatlığını sağlamak amacıyla, özel model, tasarım yöntemleri ve kalıp kullanılarak hazırlanan giysilerdir. (Akgöz, 2005, s. 52). Tasarımcı giysi tasarlarken hitap edeceği tüketici gruplarının özelliklerini çok iyi bilmeli ve istekleri doğrultusunda tasarım yapmalıdır (ġener ve Kutlu, 2004, s. 98). Obez çocuklara yönelik üretilecek olan giysilerin özel olarak tasarlanması gerekmektedir (Yıldıran, 2006, s. 13) yaģ grubu çocuklar zamanın büyük bir çoğunluğunu okulda geçirmektedir. Çocuklar okul döneminde oldukça hareketli bir fiziksel yapıya sahiptirler (Ağaç ve Harmankaya, 2009, s. 4). Tırmanma, koģma, yerinde duramama gibi özellikler göstermektedirler. Bu nedenle giysi tasarımının oluģturulmasında vücut hareketlerinin dikkate alınması ve dinamik antropometri ölçüleri göz önünde bulundurulması gerekmektedir (Çığa, 2001, s. 22). Giysi tasarlanırken kiģiye uygun ve iģlevsel olması gerekmektedir. Bu da kiģinin vücut geliģimini iyi tanımakla mümkündür (ġener ve Kutlu, 2004, s. 99). Günümüzde bireylerin günlük yaģamlarında dıģ etkenlerden uzak, rahat durumları tercih etmeleri giysilerden beklentileri değiģtirmiģtir. Giysi tercihlerinde estetik unsurlar, renk, kumaģ desen, model ve modanın yanı sıra giysinin fonksiyonelliği, vücuda uyumu, hareket serbestliği vermesi de önem taģımaktadır (Harmankaya ve Civitçi, 2010, s. 50). Yeni tasarımlar yapılırken bunlar göz önünde bulundurulmalıdır. Obez çocuklara yönelik özellikli giysilerin tasarlanması sürecinde ve kalıpların hazırlanması sürecinde uzman kiģiler destek alınmalıdır (Yıldıran, 2006, s. 13). Uzmanlar, kalıp tasarımı, ergonomi, antropometri ve anatomi bilimleri vb. gibi disiplinler arası bilgiye sahip olmalıdır (Akgöz, 2005, s. 53 ). Kalıp hazırlamadan önce obez çocukların hangi tip vücut yapısına sahip oldukları incelenmelidir (Yıldıran, 2006, s. 13). Büyük beden üretimi için hazırlanacak kalıpların özelliklerini bilmek ve vücuda uyumunu sağlamak için vücudun orantısız yerlerini bilmek ve bu doğrultuda giysi kalıplarının hazırlanması, üretimde yaģanacak sorunların ortadan kalkmasını sağlamaktadır (AktaĢ, 2008, s

63 Giysi ile vücut arasında üç boyutlu uyum (uzunlu, geniģlik ve derinlik) gerekmektedir. Yapılan araģtırmalar sonucunda giysi üretimini sağlayacak bazı faktörler bulunmuģtur. Bu faktörler incelendiğinde; Vücut, eni-boyu ve derinliği olan hacimsel bir oluģumdur. Vücutta birbirine göre boyutsal farklılıklar gösteren kısımlar bulunmaktadır (gövde, kol, bacak, kafa gibi) Gövde, kol, bacak ve baģ birbirlerine göre orantılı boyutsal özellikler göstermektedir. Vücutlar; kadınsı, erkeksi, bebeksi-çocuksu-genç gibi farklı özelliklere sahiptir. Büyük çoğunluğu oluģturan ve bu nedenle normal kabul edilen vücut yapılarına göre farklılık gösteren vücutlar bulunmaktadır. Durağan vücutla hareketli vücut arasında boyutsal faklılıklar bulunmaktadır (Kaynak, 2005, s. 24). Giysi tasarımında yukarıdaki faktörler göz önünde bulundurulmalıdır Hazır Giyim Sektöründe Kullanılan Antropometrik Ölçüler ve Vücut Oranları Ölçü alma, bireye uygun giysi kalıbının oluģturulması için birey üzerinden, çeģitli araç ve gereçler yardımıyla vücut ölçülerini belirlemesi iģlemidir (Ak, 2009, s. 32). Vücut ölçülendirme iģlemi, giysi üretiminin en önemli iģlemlerinden birisidir. Vücut ölçülerinin belirlenmesinde en klasik yöntem mezura ve antropometrik tekniklerin kullanılmasıyla ölçü belirlemedir (Öndoğan ve diğerleri, 2007, s. 266). Vücut ölçülerine göre kalıp elde etmek ve giysi üretebilmek için, ölçülere ve bu ölçülere iliģkin tanımlamalara ihtiyaç duyulmaktadır (Uğur, 2006, s. 22). Ölçü doğru alındığı zaman elde edilen kalıplar vücuda uyum sağlamaktadır. Kalıpta olabilecek hataların önlenebilmesi için ölçülerin vücut üzerinde kontrol edilmesi gerekmektedir (ġener ve Atmaca, 2009, s. 62). Statik vücut ölçüleri, vücut hareketsizken belirli standart pozisyonlarda alınabilen ölçülerdir. Statik vücut ölçülerine bakıldığında; yükseklik, geniģlik, derinlik, uzunluklar (çevresel ve eğrisel uzunluklar), düģüklükler, eriģim uzaklıkları, çıkıntılar ve kiriģlerden oluģmaktadır (AktaĢ, 2008, s. 16). 44

64 Ġnsanlarda 300 den fazla vücut ölçüsü alınabilirken bireyden bireye farklılık gösterdiği bilinmektedir. Önemli olan toplanmıģ veya toplanacak olan değerlerin sayısının amaca uygun olarak saptanmasıdır. Veriler toplanırken temsil yeteneğinin yüksek olması için örneklem gruplarından çok sayıda ölçüm alınması gerekmektedir. Bunun içinde insan vücut ölçümü ile ilgili olan antropometri biliminden yararlanılması ve vücudun anatomik yapısının iyi bilinmesi gerekmektedir (Vural ve diğerleri, 2003, s ). Özellikle giysilerde uyum ve hareket serbestliği, estetik unsurlar ön plana alındığında kalıp formunun oluģturulmasında, vücudun anatomik yapısı önemli olmaktadır (Vural, Civitçi ve Ağaç, 2001, s. 203). Çocuk vücut üzerinden ölçü alınması sırasındaki statik duruģ pozisyonları, hazır giyim sektöründe kullanılan antropometrik ölçüler ve açıklamaları aģağıdaki Ģekillerde gösterilmektedir (ġekil 8-39). 8. GÖGÜS ÇEVRESĠ Göğsün en geniģ bölümünden çevre ölçüsüdür. 9. BEL ÇEVRESĠ Belin yere paralel olarak alınan çevre ölçüsüdür. 10. BASEN ÇEVRESĠ Basenin en geniģ bölümünün yere paralel ölçülen çevre ölçüsüdür. ġekil 8, 9, 10. Vücut üzerinde göğüs, bel ve basen çevresi ölçümü (Ġstanbul tekstil ve konfeksiyon ihracatçı birlikleri) (ĠTKĠP, 2009, s. 4) 11. ÖN GENĠġLĠK Göğsün üstünden ölçülen kol birleģim noktası arası ölçülür. 12. SIRT/ARKA GENĠġLĠK Sırtın en geniģ noktasından yere paralel alınan ölçüdür. 13. ARKA UZUNLUK Arka yaka ortasından (7. omurga kemiği) bele kadar alınan uzunluk ölçüsüdür. ġekil 11, 12, 13. Vücut üzerinde ön, sırt/arka geniģlik ve arka uzunluk ölçümü (ĠTKĠP, 2009, s. 4) 45

65 14. ARKA ORTADAN GÖGÜS UCU 7. omurga kemiğinden baģlayıp göğüs ucuna kadar olan mesafe 15. ARKA ORTADAN ÖN UZUNLUK 7. omurga kemiğinden baģlayıp göğüs ucundan devam edip bele kadar olan mesafe 16. OMUZDAN ÖN UZUNLUK Ön omuz ile yakanın birleģim noktasından bele kadar alınan uzunluk ölçüsüdür. ġekil 14, 15, 16. Vücut üzerinde arka ortadan göğüs ucu, arka ortadan ön uzunluk ve omuzdan ön uzunluk ölçümü (ĠTKĠP, 2009, s. 5) 17. OMUZDAN GÖĞÜS UCU Ön omuz ile yakanın birleģim noktasından göğüs uzuna kadar alınan uzunluk ölçüsüdür. 18. KARIN GENĠġLĠĞĠ Bel hattından ölçülen ön bel ölçüsüdür BEL ÇEVRESĠ Belin 8 cm aģağısından alınan ölçüdür. ġekil 17, 18, 19. Vücut üzerinde omuzdan göğüs ucu, karın geniģliği ve bel çevresi ölçümü (ĠTKĠP, 2009, s. 5) 20. KOL BOYU Omuz ucundan bileğe kadar ölçülen uzunluk ölçüsüdür. 21. PAZU ÇEVRESĠ Kolun en geniģ bölümünün ölçüsüdür. 22. BĠLEK ÇEVRESĠ Kolun el ile birleģtiği bölümün çevre ölçüsüdür. ġekil 20, 21, 22. Vücut üzerinde kol boyu, pazu ve bilek çevresi ölçümü (ĠTKĠP, 2009, s. 6) 46

66 23. BOYUN ÇEVRESĠ Boyun çevresinin ölçüsüdür. 24. KAFA ÇEVRESĠ Kafanın en geniģ bölümünün çevre ölçüsüdür. 25. BASEN AÇISI Basenin belden dıģarı çıkıklığının açı cinsinden ölçülendirilmesi ġekil 23, 24, 25. Vücut üzerinde boyun, kafa çevresi ve basen açısı ölçümü (ĠTKĠP, 2009, s. 6) 26. OMUZ GENĠġLĠĞĠ Omuz ucundan yakaya kadar alınan ölçüdür. 27. OMUZDAN OMUZA Ġki omuz mesafesinin toplam ölçüsüdür. 28. OMUZ EĞĠMĠ Omuz eğiminin açı/cm cinsinden ölçülendirilmesidir. ġekil 26, 27, 28. Vücut üzerinde omuz geniģliği, eğimi ve omuzdan omuza ölçümü (ĠTKĠP, 2009, s. 7) 29. KOLTUK GENĠġLĠĞĠ Bedende ön ve arka kol birleģim noktalarının ara mesafesidir. 30. KOLTUK DERĠNLĠĞĠ Arka yaka ortasından (7. omurga) kolun bedenle birleģtiği noktaya kadar alınan uzunluk ölçüsüdür. 31. AYAK BĠLEĞĠ ÇEVRESĠ Bacağın ayak ile birleģim noktasının çevre ölçüsüdür. ġekil 29, 30, 31. Vücut üzerinde koltuk geniģliği, derinliği ve ayak bileği çevresi ölçümü (ĠTKĠP, 2009, s. 7) 47

67 32. BOY UZUNLUĞU KiĢinin baģ dahil tabana kadar uzunluk ölçüsüdür. 33. YAN BOY Belden ayak tabanına kadar alınan uzunluk ölçüsüdür. 34. ĠÇ BOY Ayak tabanından ağa kadar ölçülen iç bacak boyudur. ġekil 32, 33, 34. Vücut üzerinde boy uzunluğu, yan ve iç boy ölçümü (ĠTKĠP, 2009, s. 8) 35. BALDIR Baldırın en geniģ yerinin çevre ölçüsüdür. 36. BELDEN DĠZ YERĠ Belden diz hattına kadar alınan uzunluk ölçüsüdür. 37. VÜCUT DERĠNLĠĞĠ Göbek ile poponun ara mesafesidir. ġekil 35, 36, 37. Vücut üzerinde baldır, belden diz yeri ve vücut derinliği ölçümü (ĠTKĠP, 2009, s. 8) 38. OTURUġ YÜSEKLĠĞĠ Belden basene kadar (oturarak) alınan ölçüdür. 39. KALÇA DÜġÜKLÜĞÜ Belden basenin en geniģ bölümüne kadar ölçülen uzunluk ölçüsüdür. ġekil 38, 39. Vücut üzerinde oturuģ yüksekliği ve kalça düģüklüğü ölçümü (ĠTKĠP, 2009, s. 9) 48

68 Gerekli ölçüler doğrudan birey üzerinden alınabileceği gibi temel ölçülerden (boy uzunluğu, göğüs çevresi, bel çevresi ve basen çevresi) bazı yardımcı ölçüler (arka koltuk geniģliği, arka bel geniģliği, arka kalça geniģliği, arka yaka geniģliği, arka yaka düģüklüğü, kalça düģüklüğü, ön koltuk geniģliği, ön yaka geniģliği, ön yaka düģüklüğü) orantılar yardımıyla da hesaplanabilmektedir (Bayraktar, 2007, s. 30). Ancak giysi tasarımında sadece statik vücut ölçüleri yeterli olmamaktadır. Giysi yapısının belirlenmesinde insan vücuduna hareket kazandıran eklemler ve vücudun dinamik özellikleri göz önünde bulundurulmalı, bu ölçülerin alınmasında dinamik antropometriden de yararlanılmalıdır (AktaĢ, 2008, s. 16). Ġnsan vücudu üzerinden alınan antropometrik ölçülerin incelenmesi sonucunda birçok vücut tipinin var olduğu saptanmıģtır. Vücut tipleri arasında değiģikliklerin olması vücudun değiģik bölümleri arasındaki oranlarda da farklılıklar göstermesine neden olmaktadır. Her insanın vücudunun ölçü ve oranı kendi içinde değiģiklik göstermektedir. Beden gruplamaları ve vücut oranlamaları yapılırken bu özellikler göz önünde bulundurularak gruplar belirlenmelidir (Ak, 2009, s. 35). Vücut bölümlerinin oranlanmasında en sık kullanılan birim baģ uzunluğudur. YetiĢkinlerde 1/8 baģ oranı kullanılırken çocuklarda yaģ grubuna göre bu oran değiģmektedir (ĠTKĠP, 2009, s. 19). AĢağıdaki ġekil 40 ta 0-15 yaģ arası çocuklarda vücut oranlarını göstermektedir. ġekil yaģ arası çocuklarda vücut oranları (ĠTKĠP, 2009, s. 19) 49

69 Çocukların vücut oranları, yetiģkin vücut oranlarından farklılıklar göstermektedir. YaĢın ilerlemesiyle yetiģkinlerin vücut yapısına doğru değiģim gerçekleģtiren çocuk ve genç vücutlar aģağıdaki özellikleri göstermektedir; Tam boy ile karģılaģtırıldığında büyük bir baģ Çeneden göbeğe kadar, yetiģkinlerin vücuduna benzer uzunluk oranları Tam boy ile karģılaģtırıldığında yetiģkinlere oranla daha uzun bir gövde Daha dar bir göğüs kafesi Tam boy ile karģılaģtırıldığında kısa kol ve bacaklar Çocuk vücutlarının geliģimi süresince, sadece boyda ve ende değil, aynı zamanda orantılarda da değiģim yaģanmaktadır (MEGEP, 2007, s ) Ġlgili AraĢtırmalar Bu araģtırmanın yürütülmesinde ve problemin çözümünde katkı sağlayacağı düģünülen yerli ve yabancı kaynakların taranması sonucu ulaģılabilen araģtırmalardan bazıları özetlenerek tarih sırasına göre sunulmuģtur. Vural (1995); Çocuk Giyiminin Ebeveynler Tarafından Algılama Biçimi ve Giysi Seçiminde Dikkat Edilen Noktalar konulu çalıģmada Ankara da bulunan yedi ilde ikamet eden 1-6 yaģ arası çocukları olan 100 ebeveyne 30 soruluk anket uygulanmıģtır. Çocuklarına giysi seçiminde annenin tercihlerinin ön plana çıktığı ve ebeveynlerin %72 sinin çocuklarının vücut ölçümlerine dikkat etmeden alıģveriģ yaptığı, çocuklarının giysi ihtiyaçlarını yeni giysiler satın alarak giderdiklerini, satın aldıkları giysilerin uzun kullanım özelliğine sahip olmasını, giysileri oluģturan kumaģların doğal liflerden oluģmasını istedikleri ortaya konmuģtur. Ece ve diğerleri (2004); Diyarbakır ve Çevresi Okul Çocuklarında Boy Kısalığı, DüĢük Ağırlık ve Obezite Sıklığı konulu araģtırmada Diyarbakır ve çevresinde seçilen 23 okuldaki 9-17 yaģ arası 3040 çocukta (yaģ ortalaması 12.1±1.5 yıl; 2230'u erkek, 810'u kız) boy kısalığı ve obezite sıklığı araģtırılmıģtır. Çocuklara medikal, sosyal ve demografik özelliklerini içeren ayrıntılı bir anket uygulandıktan sonra boy ve ağırlık ölçümleri yapıldı. Erkek ve kızlarda, boy ve ağırlık persentil değerleri NCHS değerlerinden ve Ġstanbul'daki çocuklara ait değerlerden daha düģük çıkmıģtır. Çocukların kalabalık ailede olması, yatılı okulda olması ya da kırsal bölgeden olmaları boy kısalığı sıklığı üzerinde etkili olmadığı belirtilmiģtir. Relatif ağırlığa göre 660 çocuk (%21,7) düģük ağırlıklı bulunmuģtur. Vücut 50

70 kitle indeksi (kg/m2) sonuçlarına göre 64 çocuk (%2,1) fazla kilolu, 30'u obez (%0,9) bulunmuģtur. Erkek ve kız çocukları arasında boy kısalığı sıklığı bakımından anlamlı farklılık gözlenirken, obezite sıklığı erkek ve kızlarda eģit bulunmuģtur. DüĢük ağırlıklı çocukların oranı (relatif ağırlığa göre); kentlerde kırsaldan, kızlarda erkeklerden, evde kalanlarda yatılı okuyanlardan daha yüksektir. Sonuçlar geliģmiģ ülkeler ve ülkemizin batı bölgeleriyle karģılaģtırıldığında, obezite sıklığının çok düģük, boy kısalığı ve düģük ağırlık sıklığının yüksek olduğu görülmektedir. ġimģek ve diğerleri (2005); Ankara da Bir Ġlköğretim Okulu ve Lisede Obezite konulu çalıģmada Ankara ili Mamak ilçesine bağlı bir ilköğretim okulunda ve lisede 6-17 yaģ grubundaki 1510 çocuğun boy ve ağırlık ölçümleri yapılarak her çocuğun vücut kitle indeksi [VKI=Ağırlık/boy² (kg/m²) ] bulunmuģtur. Dünyada sıklığı artan obezite, okul çocuklarının ve Ģehirde yaģayan çocukların önemli bir sorunu olduğunu, veriler değerlendirildiğinde okulda obezitenin yaģ arasında 6-11 yaģ grubu çocuklara göre daha sık gözlenmesi ergenlik döneminde, özellikle okul çocuklarında bu sorunun sıklığını ve nedenlerini ortaya koymaya çalıģmıģtır. Uskun, Öztürk, KiĢioğlu, Kırbıyık ve Demirel (2005); Ġlköğretim Öğrencilerinde Obezite GeliĢimini Etkileyen Risk Faktörü adlı çalıģmada Isparta ilinde 8-15 yaģ arasında 38 kiģiden oluģan obez çocuk grubu ve 80 kiģiden oluģan normal çocuk grubu olarak iki adet kontrol grubu oluģturulmuģtur. OluĢturulan bu grupların diyet alıģkanlıkları, aile yapısı ve demografik özellikleri ile ilgili bilgiler anket yolu ile elde edilmiģtir. Uzun süre televizyon seyretme süresinin obeziteyi arttıran, uzun oyun süresinin obeziteyi azaltan faktör olduğunu ortaya koymuģtur. Beslenme alıģkanlıklarının ve fiziksel aktivitenin obezite oluģumunda önemini vurgulamıģtır. Öztora ve diğerleri (2006); Ġlköğretim Çağındaki Çocuklarda Obezite Prevalansının Belirlenmesi ve Risk Faktörlerinin AraĢtırılması konusunda yapılan araģtırmada ilköğretim çağındaki yüksek sosyoekonomik düzeyli çocuklarda obezite prevalansı ve obezite geliģiminde risk faktörlerini ortaya koymaya çalıģılmıģtır. ÇalıĢmada Bakırköy ilçesinde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı özel bir ilköğretim okuluna devam eden 6 ile 15 yaģ arası toplamda 299 öğrencinin vücut kitle indeksi (VKĠ) için gerekli ölçümler yapılmıģtır. Bu ölçümler sonrasında öğrencilerin velilerine anne-baba boy ve kiloları, beslenme alıģkanlıkları, televizyon ve bilgisayar baģında geçirilen süre, spor yapma sıklığı hakkında sorular içeren bir anket uygulanmıģtır. Elde edilen veriler doğrultusunda 51

71 çocuklarda görülen obezite hastalığının yüksek ekonomik düzeyle iliģkili olup olmadığı ortaya konmaya çalıģılmıģtır. Üstün ve Çeğindir (2006); Çocuk Giysi Tercihlerinin Çocuklar ve Annelerin GörüĢlerine Göre Değerlendirilmesi konulu çalıģmada 7-17 yaģ arası çocuklar ve annelerinin çocuk giysi tercihlerine yönelik görüģlerini tespit ederek değerlendirmek amacıyla Ankara da yaģayan gönüllü 122 anneye ve onun 7-14 yaģ arasında değiģen 204 çocuğa anket uygulanmıģ. AraĢtırma sonucunda cinsiyet farkı olmaksızın çocukların giysi satın alırken giysinin rengini, modelini, kullanım kolaylığını ve fiyatını çok önemli buldukları, popüler çizgi film kahramanlarının giyim tarzlarından oldukça etkilendiği sonucuna varılmıģtır. Eğitim durumlarına göre fark olmaksızın annelerin, günlük giysi alırken çocuklarının zevk ve isteklerini önemsediği, çocuklara kıģlık kıyafetlerde kadife ve yünlüleri, yazlık giysilerde penye ve bitkisel içerikli dokumaları, kumaģ desenlerinde çiçekli ve film kahramanlarının resimlerinin olduğu desenleri seçtikleri tespit edilmiģtir. Koç ve Arga ġahinoğlu (2006); 0-6 YaĢ Arası Çocuk Sahibi Annelerin Çocuk Giysilerinde Tercih Ettikleri Süslemeler ve KarĢılaĢılan sorunlar konulu çalıģmada Ankara ilinde ikame eden 110 anneye anket uygulanmıģtır. AraĢtırmanın sonucunda büyük bir çoğunluğunun çocuklarının giysilerini annelerinin aldıkları, tercih ettikleri giysilerde çocukların hareket kolaylığı sağlayabilecek olmasına özen gösterdiği, çocukların giysilerinin kolay temizlenebilir özelliğe sahip olmasına dikkat ettikleri bulgusuna ulaģılmıģtır. Çocuklarının giysilerinde kullanılan süslemelerinde çok aplike ile yapılan süslemeleri tercih ettikleri ve çocuk giysilerinde kullanılan süslemelerde boya baskı süslemeleri sorunu ile karģılaģtıkları ortaya çıkmıģtır. Koca ve Bölat Aydinç (2008); YaĢ Arasındaki Ergenlerin Giysi Satın Almada ve Giysi Kullanımı Sırasında YaĢadıkları Sorunlar konulu bu araģtırmada yaģ grubu kız ve erkek ergenlerin giysi kullanımında yaģadıkları problemleri ve giysi satın almada etkili olan unsurları belirlemek amacıyla Ankara ilinde öğrenim gören 200 öğrenciye anket uygulaması yapılmıģtır. Yapılan araģtırma sonucunda, çocukların giysi alıģ veriģine anneleriyle beraber çıktıkları, giysilerini mağazadan satın aldıkları, günlük hayatta en çok t-shirt ve kot pantolon gibi rahat giysileri giymeyi tercih ettikleri, giysi satın alırken karģılaģtıkları problemler içerisinde istedikleri modelleri bulamadıkları gibi bazı sonuçlara ulaģılmıģtır. Neyzi ve diğerleri (2008); Türk Çocuklarında Vücut Ağırlığı, Boy Uzunluğu, BaĢ Çevresi ve Vücut Kitle Ġndeksi Referans Değerleri konulu araģtırmasında; Türk 52

72 çocuklarının büyümelerinin değerlendirilmesinde kullanılabilecek güncel referans değerlerini saptamak ve bu verileri ABD çocuklarının güncel değerleri ile 30 yıl önce elde edilmiģ yerel değerleri karģılaģtırma amaçlarını taģımaktadır. ÇalıĢmada, sağlam çocuk polikliniğinde izlenen 2391 erkek ve 2102 kız çocuğunda elde edilen vücut ağırlığı, boy uzunluğu ve baģ çevresi ölçümleri ile Ġstanbul un sosyoekonomik düzeyi görece iyi semtlerindeki okullara devam eden ve izlenen 1100 erkek ve 1020 kız çocuğundan elde edilen vücut ağırlığı ve boy uzunluğu ölçümleri değerlendirilmiģtir. Her çocuk için ortalama ölçüm sayısı 0-5 yaģ grubunda 8.2±3.6, 6-18 yaģ grubunda 5.5±3.3 olarak belirlenmiģtir. Tüm denekler sosyo-ekonomik durumu iyi ailelerin sağlıklı çocuklarından seçilmiģtir. Doğumda ağırlık, boy ve baģ çevresi verileri ailelerden alınan bilgiye dayandırılmıģ ve bunun dıģında tüm ölçümler eğitimli elemanlar tarafından yapılmıģ. AraĢtırmacılar verilerin incelenmesinde ve persentil eğrilerin hazırlanmasında LMS yöntemini kullanarak belirlemiģlerdir. Sonuçlar yüksek sosyo-ekonomik düzeyden Türk çocuklarının boy uzunluğu değerlerinin ABD çocuklarının değerleri ile benzer olduğunu ve çocuklarımızın daha önceki yerel değerlere göre daha uzun boylu olduklarını ortaya koyulmuģtur. Vücut ağırlığı ve vücut kitle indeksi değerleri ise ergenlik öncesi yaģlardan baģlayarak yükselmekte ve toplumumuzda ĢiĢmanlık sorununun varlığına iģaret ettiğini belirterek görece yüksek baģ çevresi değerleri genetik bir özellik olarak yorumlanmıģtır. Üstün ve Çeğindir (2014); Ön Ergen Çocukların Marka Tercihlerinin Ġncelenmesi konulu bu araģtırma 9-14 yaģ arası çocukların markayı nasıl algıladıklarını belirlemek ve en fazla tercih ettikleri hazır giyim markalarını tespit etmek amacıyla Ankara da yaģayan 400 kiģiye 9-14 yaģ arasındaki çocuklar ve velilerine görüģme formu uygulanmıģtır. AraĢtırma sonucunda, markanın önemine çocukların %44 ünün inandığı, markanın çocukların %35 ine saygınlığı, %30 una kaliteyi ifade ettiği, giysi satın alırken markanın isminden çocukların %63 ünün etkilenmediği, markaların logosundan çocukların %37 nin etkilendiği, %39 nun etkilenmediği, çocukların bir markayı seçmedeki en önemli unsurun aileleri (%26) ve kendi tercihleri (%24) olduğu belirlenmiģtir. Çocukların ilk tercih ettikleri hazır giyim markalarının sırasıyla LCW, Adidas ve Nike olduğu tespit edilmiģtir. Ağaç ve Harmankaya (2009); Ġlköğretim Birinci Kadem Öğrencilerinin Giysi Tercihleri ve Giysi Satın Alma DavranıĢlarına Etki Eden Faktörler adlı makalede ilköğretim birinci kademede öğrenim gören öğrencilerin giysi tercihlerini, giysi alımımdaki seçimlerini ve giysi alma davranıģlarına etki eden faktörleri belirlemek amacıyla Ankara da bulunan özel ve devlet okullarının ilköğretim kademesinde öğrenim gören, 7-11 yaģ arası 220 öğrenciye 53

73 hazırlanan anketler uygulanmıģtır. Giysi satın almada en çok etkenin anneler olduğu, okul türü fark etmeksizin ihtiyaç duyulduğunda alıģ veriģ yapıldığı, renk tercihi olarak büyük çoğunluğun mavi rengini tercih ettiğini ve bu yaģ grubundaki çocuklarda düğme iliklemede sorun yaģadıkları için fermuarlı giysileri tercih ettikleri bulgularına varılmıģtır. Harmankaya ve Civitçi (2010); 6-16 YaĢ Arası Obez Çocukların Giyim Problemleri ve Örnek Model Tasarımları konulu bu çalıģmada, 6 16 yaģ arası obez çocukların giyim konusunda yaģadığı problemleri ortaya koyma amacıyla Ankara ili Çocuk ve Ergen Obezite Derneği ne kayıtlı hastalar arasından random yöntemi ile seçilen toplam 52 obez çocuk aracılığı ile elde edilmiģtir. Anket uygulaması sonucu elde edilen bulgulara göre, alıģveriģlerde giysiler çocuk ve gençlerin bedenlerine ya çok dar ya da çok bol gelmekte olduğu, pantolonlarda belin sıkması, kalçanın ve ağ kısmının dar olması, fermuarın zor kapanması, gömleklerde düğmelerin zor kapanması, göğüs kısmının dar gelmesi, kolların koltuk altının dar gelmesi en önemli yaģanan problemler olarak ortaya konmuģtur. Belirlenen bu problemlere çözüm önerileri getirmek amacıyla çeģitli giysi tasarımları geliģtirmiģtir. Ersoy, Demirci ve Ersoy (2007); Çocukların Tüketim DavranıĢlarına Anne-Babalarının Etkisi konu çalıģmada çocukların tüketim davranıģlarına anne-babaların etkisini belirlemek amacıyla Ankara il merkezinde yaģayan ve en az 6 yaģında çocuğu olan 294 anne-babaya anket uygulanmıģtır. ÇalıĢan anneler, çocuklarının ihtiyaçlarını satın alırken onların fikrini alma, çocuklarının yanlıģ tüketim davranıģlarında onları uyarma ve çocuklarının harçlıklarını nasıl değerlendirdiklerini kontrol etme konularında çalıģmayan annelere göre daha duyarlı davranmaktadırlar. Anne-babanın gelirleri yükseldikçe çocukları ile birlikte alıģveriģ listesi yapma, çocuklarına alıģveriģ listesi yaptırma ve bu listenin dıģına çıkmamaya özendirme konularında daha az istekli oldukları saptanmıģtır. Çocuklarını ilköğretimden önce anaokuluna ya da kreģe gönderen anne-babalar, göndermeyenlere göre reklâmların neden her zaman doğru bilgiler vermediğini daha fazla açıklamakta; çocuklarının ihtiyaçlarını satın alırken onların fikirlerini daha fazla almakta ve harçlıklarını nasıl değerlendirdiklerini daha çok kontrol etmektedir. Çivitçi ve Harmankaya (2012); 6-16 YaĢ Arası Obez Çocukların ve Ergenlerin Giysilerinde Tercih Ettiği Özellikler konulu araģtırmada 6 16 yaģ arası obez çocukların ve ergenlerin giysilerde tercih ettiği özellikleri belirlemek amacıyla Gazi Üniversitesi Hastanesi Endokrinoloji bölümünde kayıtlı hastalar arasından 6 16 yaģ arası 52 çocuğa anket uygulanmıģtır. Anket uygulaması sonucu 6 16 yaģ arasındaki obez çocukların ve 54

74 gençlerin alıģveriģlerinde en çok giysinin beden ölçülerine uygun olmasına, hareketlerini engellememesine önem verdikleri, giysi türü olarak pantolonu, renklerden maviyi, elastik kumaģ türünü tercih ettikleri belirlenmiģtir. Pantolonlarda tercih edilen özellikler açısından bakıldığında kızlarda kot, erkeklerde cepli modeller öne çıkmıģtır. Gömleklerde beden bölgesinin bol olması tercih edilmiģtir. 55

75 56

76 BÖLÜM III YÖNTEM Bu bölümde, araģtıranın yöntemi, evreni ve örneklemi açıklanarak, veri toplama araçlarının nasıl hazırlandığına iliģkin bilgiler ile verilerin toplanmasında ve analizinde uygulanan istatistiklere yer verilmiģtir. 3.1.AraĢtırma Modeli Bu araģtırmada, Ankara ilindeki 6-12 yaģ arası obez çocukların ve ailelerinin görüģlerini belirlemek amacıyla tarama modeline dayalı betimsel araģtırma yöntemi kullanılmıģtır. Tarama modeli, geçmiģte olmuģ veya halen var olan bir durumu var olduğu Ģekliyle betimlemek, değiģkenler arasındaki iliģkileri karģılaģtırmak ve belli bir zaman diliminde, veri toplamaya dayalı bir araģtırma yaklaģımıdır (Karasar, 2000, s. 43). Betimsel araģtırmalar kullanılan tekniklere göre; anket, mülakat ve gözlem araģtırmaları Ģeklinde sınıflandırılmaktadır (Kaptan, 1995, s. 52). Bu araģtırmada, 6-12 yaģ arası obez çocukların ve ailelerinin giysi kullanımı ve satın alma sorunlarına yönelik görüģleri anket araģtırması yoluyla elde edilmiģtir Evren ve Örneklem AraĢtırmanın evrenini Ankara daki 6-12 yaģ arası obez çocuklar oluģturmaktadır. AraĢtırmanı örneklemini; Ankara daki Üniversite hastanelerinden Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesinde Pediatrik Endokrin bölümünde obezite tedavisi gören 6-12 yaģ arası çocuklardan tesadüfi yöntemle ulaģılan 200 çocuk ve ailesi oluģturmaktadır. Örneklem sayısının belirlenmesinde; örneklem büyüklüğü formülünden yararlanılmıģtır (Yamane, 2010, s.124). 57

77 n 2 z pq d 2 Burada z: Güvenirlik düzeyine karģılık gelen tablo değeri d:duyarlılık oranı p:ġstenilen özelliğin evrendeki tahmini oranı q=1-p Bu araģtırmada %99 güvenirlik düzeyi dikkate alınmıģtır. z=2.58 olarak kabul edilmiģtir. ÇalıĢmada cinsiyete göre karģılaģtırmalar önemli olduğundan cinsiyet özelliği dikkate alınarak p=0.5 olarak alınmıģtır. Bunun anlamı kız ve erkeklerin eģit oranda olduğu varsayımıdır. Bu oran tahmininde 0.1 lik bir sapma tolere edildiğinden d=0.1 olarak alınmıģtır. Bu durumda örneklem büyüklüğü için alt sınır; 2 (2.58) (0.5)(0.5) n (0.1) olarak elde edilmiģtir. Bu formüle göre örneklem büyüklüğü en az 167 olmalıdır. AraĢtırmada 07 Ocak 08 ġubat 2013 tarihleri arasında 200 çocuğa anket uygulanmıģtır. Tablo 6, 7, 8, 9 ve 10 da demografik özelliklerden obez çocuklar için; cinsiyet, yaģ, boy, vücut kitle indeksi, aileleri için ise; anne ve babanın mesleği ve annenin çalıģma durumu değiģkenlerine yer verilmiģtir. Tablo 6. AraĢtırmaya Katılan Obez Çocukların Cinsiyet ve YaĢ Gruplarına Göre Dağılım Cinsiyet n X S Min Max Kız 103 9,44 1,83 6,00 12,00 Erkek 97 9,72 1,86 6,00 12,00 YaĢ grupları Kız Erkek Toplam Çocukluk Dönemi f YaĢ % 47,5 46,4 47,0 Son Çocuk Dönemi f YaĢ % 52,4 53,6 53,0 Toplam f % 51,5 48,5 100,0 58

78 Tablo 6 da yer alan araģtırmaya katılan obez çocukların yaģa iliģkin dağılım incelendiğinde; kız çocuklarının ortalama yaģı 9,44 iken erkek çocuklarında ortalama yaģının 9,72 olduğu görülmektedir. Çocukların yaģ durumları incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız çocuklarının %47,5 i erkek çocukların %46,4 ü çocukluk dönemini oluģturan 6-9 yaģ aralığında, kız çocukların %52,4 ü erkek çocukların %53,6 sınin son çocukluk dönemini oluģturan yaģ aralığında yer almaktadır. Tablo 7. Obez Çocukların Boy, Kilo ve VKĠ Değerlerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Özellik Cinsiyet n X S t p Boy Kız ,16 14,10-1,35,18 Erkek ,07 16,38 Kilo Kız ,11 13,24-2,22*,03 Erkek 97 55,75 16,31 VKĠ Kız ,46 8,70-1,52,13 * p<.05 ** p<.01 Erkek 97 29,36 8,99 Tablo 7 de yer alan obez çocukların boy, kilo ve VKĠ değerlerinin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılımı incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız çocuklarının ortalama boy uzunluğu 137,16 cm iken erkek çocuklarının ortalama boy uzunluğu 140,07 cm dir. Çocukların ortalama kiloları incelendiğinde kız çocukları için 51,11 kg ve erkek çocukları için 55,75 kg olduğu görülmektedir. Vücut Kitle Ġndeksi (VKĠ) bakımından kız çocukların ortalama değeri 27,6 iken erkek çocuklarında bu değer 29,36 dır. Tablo incelendiğinde kız ve erkek çocukların ortalama kiloları arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmuģtur [t (198) =-2.22; p<.05]. Buna göre erkek çocukların ortalama kilolarının kız çocuklara göre anlamlı derecede yüksek olduğu söylenebilmektedir. 59

79 Tablo 8. AraĢtırmaya Katılan Obez Çocukların Boy, Kilo, VKĠ Durumuna ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Cinsiyet Boy Grupları Kız Erkek Toplam cm f % 15,6 13,2 28, cm f % 61,1 55,0 116, cm f % 23,3 31,8 55,1 Kilo Grupları Kız Erkek Toplam kg f % 41,7 24,7 66, kg f % 46,5 49,8 96, kg f % 11,8 25,5 37,3 VKĠ Grupları Kız Erkek Toplam f % 59,0 27,8 86, f % 32,0 56,7 88,7 33 ve üstü f % 9,0 15,5 24,5 Tablo 8 de yer alan araģtırmaya katılan obez çocukların boy, kilo, vücut kitle indeksi durumuna iliģkin dağılımları incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız çocukların %61,1 i erkek çocukların %55,0 inin cm aralığında boy uzunluğuna sahip oldukları, kız çocukların %46,5 i erkek çocukların %49,8 inin kg aralığında kiloya sahip oldukları, vücut kitle indeksi incelendiğinde ise kız çocukları %59,0 unun vücut kitle indeksi, erkek çocuklarının %56,7 sinin vücut kitle indeksi aralığında olduğu bulgularına ulaģılmıģtır. 60

80 Tablo 9. Obez Çocukların Anne ve Babalarının Meslek Durumlarına ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ebeveynler Meslek Cinsiyet Anne Baba Ev hanımı ĠĢçi Memur Esnaf Emekli Özel sektör Kız f 72 % 69,9 Erkek f 66 % 68,0 Kız f 6 32 % 5,8 31,1 Erkek f 3 29 % 3,1 29,9 Kız f % 19,4 31,1 Erkek f % 18,6 33,0 Kız f 3 32 % 2,9 31,1 Erkek f 9 31 % 9,3 32,0 Kız f 1 5 % 1,0 4,9 Erkek f 1 4 % 1,0 4,1 Kız f 1 2 % 1,0 2,0 Erkek f 0 1 % 0,0 1,0 Tablo 9 da yer alan obez çocukların anne ve babalarının meslek durumlarına iliģkin dağılım incelendiğinde araģtırmaya katılan kız çocukların en çok %69,9 unun, erkek çocukların ise en çok %68 inin annesinin ev hanımı olduğu bulgusuna ulaģılmıģtır, Çocukların babalarının meslek durumları incelendiğinde ise; kız çocuklarının en çok %31,1 lik oranlarla esnaf, iģçi ve memur olduğu, erkek çocukların en çok %33 lük oranla memur olduğu bulgusuna ulaģılmıģtır. 61

81 Tablo 10. VKĠ Değerinin Annenin ÇalıĢma Durumuna Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım ÇalıĢma durumu n X SS t p ÇalıĢmıyor ÇalıĢıyor * p<.05 ** p< ,29 7, ,84 10,71-2,66*,01 Tablo 10 da yer alan VKĠ değerinin annenin çalıģma durumuna göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılımı incelendiğinde; araģtırmaya katılan çocukların VKĠ değerlerinin annenin çalıģma durumuna göre farklılık gösterdiği söylenebilir [t (198) =-2.66; p<.05]. Ortalama değerler incelendiğinde annesi çalıģan çocukların VKĠ değerlerinin annesi çalıģmayan çocuklara göre önemli derecede yüksek olduğu söylenebilmektedir. ÇalıĢan annenin sağlıklı yemekler hazırlamak için yeterli zaman bulamadıkları, okuldan gelen çocukların yemeklerini kendilerinin hazırlaması ya da fast-food tarzı beslenmeleri bu duruma neden olabileceği düģünülmektedir Verilerin Toplanması Bu araģtırmada 6-12 yaģ arası obez çocukların giysi kullanımı ve satın alma sorunlarını belirlemek amacıyla veri toplama aracı olarak araģtırmacı tarafından hazırlanan anket formu kullanılmıģtır. Anket hazırlama aģamasında ilgili literatür taraması yapılmıģ ve anket soruları konu ile ilgili uzmanların görüģleri alınarak belirlenmiģtir. Bu doğrultuda hazırlanan anketler, 25 obez çocuk ve ailesine pilot uygulama (ön test) yapılarak son Ģekli verilmiģtir. Çocukların ve ailelerinin görüģleri doğrultusunda düzenlenen anket formu iki bölümden oluģmaktadır. 1. bölümde çocukların ve ailelerinin kiģisel bilgileri ile ilgili sorular bulunmaktadır. 2. bölümde ise obez çocukların giysilerinde yaģadıkları sorunlara iliģkin görüģlerini belirlemek amacıyla çocukların giysi kullanımı ve satın alma sırasında yaģadıkları problemler ile ilgili sorular bulunmaktadır. Hazırlanan anketler araģtırma kapsamında bulunan hastanelerin Pediatrik Endokrin bölümünde obezite tedavisi gören 200 çocuğa ailelerinin katılımlarıyla araģtırmacı tarafından uygulanmıģtır. 62

82 3.4.Verilerin Analizi ÇalıĢmada ele alınan problemlerin incelenmesi için öncelikle örneklemi oluģturan bireylerin demografik değiģkenlere göre frekans dağılımları ve yüzdeleri tablolaģtırılmıģ ve yorumlanmıģtır. ÇalıĢmada demografik değiģkenlere göre karģılaģtırmalarda hangi testin kullanılacağına karar vermek için verilerin normal dağılmıģ evrenden gelip gelmediği, yani normallik varsayımının sağlanıp sağlanmadığı, Kolmogorov-Smirnov testi ile incelenmiģtir. Normallik varsayımı sağlandığı için çalıģmada parametrik testler kullanılmıģtır. VKĠ nin demografik değiģkenlere göre karģılaģtırılmasında t testi uygulanmıģtır. Kategorik değiģkenler arasındaki iliģkilerin araģtırılmasında ki-kare testleri kullanılmıģtır. Ġstatistiksel olarak, anlamlı bulunan iliģkiler tablolar halinde bulgular kısmında verilmiģtir. Ki-kare testinin uygulanması için gerekli olan varsayımlar sağlanmadığı durumlarda dört gözeli tablolar için Fisher exact test sonuçlarına göre yorum yapılırken diğer tablolarda sadece yüzdeler yorumlanmıģtır. ÇalıĢmada analizler için elde sonuçlar 0.01 ve 0.05 anlamlılık düzeyinde yorumlanmıģtır. ÇalıĢmada yer alan analizler için SPSS 21.0 paket programı kullanılmıģtır. 63

83 64

84 BÖLÜM IV BULGULAR VE YORUM Bu bölümde araģtırmanın genel amacı doğrultusunda cevap aranan sorulara iliģkin toplanan veriler, sorular bazında çözümlenmiģ, elde edilen bulgular ve bu bulgulara dayanarak ulaģılan yorumlar sunulmuģtur Obez Çocukların Vücut Özelliklerinin Cinsiyete Göre Ġncelenmesi Alt Amaç1: Obez çocukların vücut özelliklerinin cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? Vücut özelliklerden; obez çocukların vücut tipleri, alt ve üst beden numaraları değiģkenlerine yer verilmiģtir. Tablo 11. Obez Çocukların Vücut Tipinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Cinsiyet n X S t p Kız 103 5,68,70-3,67**,00 Erkek 97 6,10,92 * p<.05 ** p<.01 Tablo 11 de yer alan obez çocukların vücut tipinin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız ve erkek çocukların vücut tipine iliģkin ortalama değerleri arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmuģtur [t (198) =-3.67; p<.01]. Ortalama değerleri incelendiğinde kız çocuklarının vücut tipine iliģkin ortalama değer 5,68 erkek vücut tipine iliģkin ortalama değer ise 6,10 dur. Bulgular incelendiğinde araģtırmaya katılan erkek çocuklarının kız çocuklarına göre daha obez oldukları görülmektedir. 65

85 Beden III. Tip Obezite II. Tip Obezite I. Tip Obezite Tablo 12. Obez Çocukların Vücut Tiplerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Cinsiyet Vücut Tipleri Kız Erkek 1. Vücut tipi f % 86,4 69,1 2. Vücut tipi f % 13,6 24,7 3. Vücut tipi f 0 6 % 0,0 6,2 Tablo 12 de yer alan obez çocukların vücut tiplerine iliģkin dağılım incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız çocukların %86,4 ü erkek çocuklar incelendiğinde %69,1 inin I. Tip Obez vücut tipinde oldukları bulgusuna ulaģılmıģtır. II. Tip obez vücut tipinde çoğunlukta erkek çocukların bulunduğu, III. Tip Obez vücut tipinde ise %6,2 lik oranla sadece erkek çocukların olduğu görülmektedir. Tablo 13. Obez Çocukların Üst Giysi Bedeninin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Çocuk (8-9, yaģ) YetiĢkin (S-M-L-XL) Cinsiyet Kız Erkek Toplam 2 p f ,83**,00 % 60,2 39,2 50,0 f % 39,8 60,8 50,0 Toplam f * p<.05 ** p<.01 % 100,0 100,0 100,0 Tablo 13 te yer alan obez çocukların üst giysi bedeninin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde; araģtırmaya katılan çocukların üst giysi bedeni ile cinsiyet arasında istatistiksel olarak anlamlı bir iliģki olduğu söylenebilir [ ; p<.01]. Üst 66 2 (1) 8.83 giysilerde kız çocukların %60,2 sinin çocuk bedeni kullandığı, erkek çocukların %60,8 inin yetiģkin bedeni giysiler kullandıkları bulgularına ulaģılmıģtır. Üst giysilerde

86 Beden erkek çocukların kız çocuklarına göre daha çok yetiģkin beden giysi kullandıkları bulgusu tablo 11 ve 12 de elde edilen bulguları desteklemektedir. Tablo 14. Obez Çocukların Alt Giysi Bedeninin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Çocuk (8-9, yaģ) YetiĢkin (S-M-L-XL) Cinsiyet Kız Erkek Toplam 2 p f ,29*,02 % 54,4 38,1 46,5 f % 45,6 61,9 53,5 Toplam f * p<.05 ** p<.01 % 100,0 100,0 100,0 Tablo 14 te yer alan obez çocukların alt giysi bedeninin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılımları incelendiğinde; araģtırmaya katılan çocukların alt giysi bedeni ile 2 cinsiyet arasında istatistiksel olarak anlamlı bir iliģki olduğu söylenebilir [ (1) 5.29 ; p<.05]. Alt giysilerde kız çocukların %54,4 ü çocuk bedeni kullanırken, erkek çocukların %61,9 u yetiģkin bedeni giysiler kullandıkları bulgusuna ulaģılmıģtır. Alt giysilerde erkek çocukların kız çocuklarına göre daha çok yetiģkin beden giysi kullandıkları bulgusu tablo 11 ve 12 de elde edilen bulguları desteklemektedir Obez Çocukların Giysi Temin Etme ġeklinin ve Yerinin Cinsiyete Göre Ġncelenmesi Alt Amaç 2: Obez çocukların giysi temin etme Ģekli ve yerin cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? AraĢtırma kapsamında bulunan 200 obez çocuk ve ailelerinin; giysileri temin etme Ģekli, giysilerin temin edildiği yer ile ilgili görüģleri aģağıda tablolar halinde sunulmuģtur. 67

87 Yer Temin yolu Tablo 15. Obez Çocukların Giysilerini Temin Etme ġeklinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Cinsiyet Kız Erkek Toplam 2 p Hazır alıyorum f ,44,30 Bazen hazır alıyorum bazen de diktiriyorum % 80,6 80,4 80,5 f % 2,9 7,2 5,0 Hazır giysi alıp tadilat yaptırıyorum f % 16,5 12,4 14,5 Toplam f % 100,0 100,0 100,0 Tablo 15 te yer alan obez çocukların giysilerini temin etme Ģeklinin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde, araģtırmaya katılan kız çocukların en çok %80,6 lık oranla, erkek çocukların ise en çok %80,4 lük oranla giysilerini hazır aldıkları bulgularına ulaģılmıģtır. Elde edilen oranlar kız ve erkekler çocukları içinde hemen hemen aynıdır. Dolayısıyla test sonucundan da görüldüğü gibi giysileri temin etme yolu ile cinsiyet arasında önemli bir iliģki olmadığı söylenebilir [ ; p>.05]. 2 (2) 2.44 Tablo 16. Obez Çocukların Giysilerini Temin Ettiği Yerin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Cinsiyet Kız Erkek Toplam 2 p Çocuk giysileri satan mağazalar f ,38** 0,00 YetiĢkin ve çocuk giysisi satan mağazalar % 72,8 41,2 57,5 f % 27,2 58,8 42,5 Toplam f * p<.05 ** p<.01 % 100,0 100,0 100,0 Tablo 16 da yer alan obez çocukların giysilerini temin ettiği yerin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız çocukların en çok %72,8 lik oranla çocuk giysi satan mağazalardan, erkek çocukların ise en çok %58,8 lik oranla yetiģkin ve çocuk giysi satan mağazalardan giysilerini temin ettikleri bulgularına ulaģılmıģtır. Test sonucuna bakıldığında hazır giysilerin temin edildiği yer ile cinsiyet 2 arasında önemli bir iliģki olduğu söylenebilir [ (1) ; p<.01]. Tablo 16 da elde edilmiģ olan araģtırmaya katılan erkek çocuklar kız çocuklarına göre daha çok yetiģkin 68

88 beden giysiler kullanmaktadır bulgusu, Tablo 13 ve 14 te elde edilen bulguları desteklemektedir Obez Çocukların Hazır Aldıkları Giysilerde YaĢadıkları Problemlerin Cinsiyete Göre Ġncelenmesi Alt Amaç 3: Obez çocukların hazır aldıkları giysilerde yaģadıkları problemler cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? AraĢtırma kapsamında bulunan 200 obez çocuk ve ailelerinin; hazır aldıkları giysilerde yaģadıkları problemler ile ilgili görüģleri aģağıda tablolar halinde sunulmuģtur. Tablo 17. Obez Çocukların Giysi Kullanımında YaĢadıkları Sorunların Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım YaĢanılan Sorunlar Bazı bölgeleri çok kırıģıyor Sık sık düğmeleri kopuyor Fermuarı bozuluyor Bazı bölgelerde tüylenme meydana geliyor Bazı bölgelerde kumaģta deformasyon (incelme) meydana geliyor DikiĢlerde sökülme-patlama meydana geliyor Cinsiyet YaĢan makta Kısmen YaĢanmakta YaĢan mamakta Toplam 2 p Kız f ,40,82 % 51,5 37,9 10,7 100,0 Erkek f % 48,5 38,1 13,4 100,0 Kız f ,04,36 % 48,5 35,0 16,5 100,0 Erkek f % 56,7 25,8 17,5 100,0 Kız f ,88,39 % 47,6 26,2 26,2 100,0 Erkek f % 56,7 19,6 23,7 100,0 Kız f ,02,13 % 74,8 9,7 15,5 100,0 Erkek f % 78,4 14,4 7,2 100,0 Kız f ,02,60 % 80,6 12,6 6,8 100,0 Erkek f % 84,5 8,2 7,2 100,0 Kız f ,28,53 % 66,0 18,4 15,5 100,0 Erkek f % 73,2 15,5 11,3 100,0 Tablo 17 de yer alan obez çocukların giysi kullanımında yaģadıkları sorunların cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde; test sonuçlarına göre giysi 69

89 kullanımında yaģanan sorunlar ile cinsiyet arasında önemli bir iliģki olmadığı söylenebilmektedir. AraĢtırmaya katılan kız çocukların %51,5 i, erkek çocukların %48,5 i giysilerinde bazı bölgelerinin çok kırıģtığı, kız çocukların %48,5 i, erkek çocukların %56,7 si sık sık düğmelerin koptuğunu, kız çocukların %47,6 sı, erkek çocukların %56,7 si fermuarın bozulduğunu, kız çocukların %74,8 i, erkek çocukların %78,4 ü bazı bölgelerde tüylenme meydana geldiğini, kız çocukların %80,6 sı, erkek çocukların %84,5 i bazı bölgelerde kumaģta deformasyon (incelme) olduğunu, kız çocukların %66,0 sı, erkek çocukların %73,2 si ise dikiģlerde sökülme patlama meydana geldiğini belirtmiģlerdir. Tablo 18. Obez Çocukların Giysilerinde Yıpranmaların Olduğu Yerlerin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Yıpranan yerler Yaka çevresi ManĢet çevresi Koltuk altı Ağ oyuntusu Üst bacak arası Cinsiyet Yıpran makta Kısmen Yıpranmakta Yıpran mamakta Toplam 2 p Kız f ,06,59 % 10,7 24,3 65,0 100,0 Erkek f % 15,5 21,6 62,9 100,0 Kız f ,21,90 % 11,7 17,5 70,9 100,0 Erkek f % 13,4 18,6 68,0 100,0 Kız f ,03,99 % 22,3 32,0 45,6 100,0 Erkek f % 22,7 30,9 46,4 100,0 Kız f ,23,20 % 50,5 25,2 24,3 100,0 Erkek f % 61,9 22,7 15,5 100,0 Kız f ,28,53 % 76,7 15,5 7,8 100,0 Erkek f % 82,5 10,3 7,2 100,0 Tablo 18 de yer alan obez çocukların giysilerinde yıpranmaların olduğu yerlerin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde; test sonuçlarına göre kilo nedeniyle yıpranan bölgeler ile cinsiyet arasında önemli bir iliģki olmadığı söylenebilmektedir. AraĢtırmaya katılan kız çocukların %50,5 i, erkek çocukların %61,9 u ağ oyuntusunda, kız çocukların %76,7 si, erkek çocukların %82,5 i üst bacak arasında yıpranma olduğu belirtmiģlerdir. Yüzdeler dikkate alındığında en fazla yıpranan bölgenin üst bacak arası en az yıpranan bölgenin ise manģet çevresi olduğu görülmektedir. Çocukların kilolarının bir 70

90 kısmının üst bacaklarda toplanması nedeniyle sürtünmeden dolayı bu bölgenin çabuk yıprandığı ve deforme olduğu bilinmektedir Obez Çocukların Giysi ÇeĢitlerinde YaĢadıkları Vücuda Uyum Sorunlarının Cinsiyete Göre Ġncelenmesi Alt Amaç 4: Obez çocukların giysi çeģitlerinde yaģadıkları vücuda uyum sorunları cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? AraĢtırma kapsamında bulunan 200 obez çocuk ve ailelerinin; gömlek /bluzda, pantolonda, etekte, elbisede, mont ve kabanlarda yaģadıkları vücuda uyum sorunları ile ilgili görüģleri aģağıda tablo halinde sunulmuģtur. Tablo 19. Obez Çocukların Gömlek/Bluzda YaĢadıkları Vücuda Uyum Sorunlarının Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Sorun YaĢanan Bölge Göğüs çevresi Bel çevresi Göbek çevresi Cinsiyet YaĢanmakta Kısmen YaĢanmakta YaĢanmamakta Dar Kız f ,14,21 % 14,6 11,7 73,8 Erkek f % 12,4 5,2 82,5 Bol Kız f ,14,57 % 23,3 35,9 40,8 Erkek f % 29,9 32,0 38,1 Dar Kız f ,16*,01 % 23,3 56,3 20,4 Erkek f % 33,0 35,1 32,0 Bol Kız f ,66,16 % 7,8 53,4 38,8 Erkek f % 8,2 40,2 51,5 Dar Kız f ,04,98 % 65,0 28,2 6,8 Erkek f % 66,0 27,8 6,2 Bol Kız f % 1,0 8,7 90,3 Erkek f % 1,0 9,3 89,7 2 p 71

91 Tablo 19. Obez Çocukların Gömlek/Bluzda YaĢadıkları Vücuda Uyum Sorunlarının Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Sorun YaĢanan Bölge Kol çevresi Kol boyu Kol oyuntusu Etek boyu Yaka çevresi * p<.05 ** p<.01 Cinsiyet YaĢanmakta Kısmen YaĢanmakta YaĢanmamakta Dar Kız f ,24,33 % 6,8 16,5 76,7 Erkek f % 12,4 12,4 75,3 Bol Kız f ,78,68 % 22,3 49,5 28,2 Erkek f % 24,7 43,3 32,0 Kısa Kız f % 3,9 3,9 92,2 Erkek f % 3,1 2,1 94,8 Uzun Kız f ,74,69 % 72,8 19,4 7,8 Erkek f % 70,1 18,6 11,3 Dar Kız f ,16,92 % 7,8 7,8 84,5 Erkek f % 7,2 9,3 83,5 Bol Kız f ,58,17 % 7,8 7,8 84,5 Erkek f % 12,4 43,3 44,3 Kısa Kız f ,18,56 % 7,8 6,8 85,4 Erkek f % 4,1 7,2 88,7 Uzun Kız f ,89,64 % 66,0 17,5 16,5 Erkek f % 60,8 22,7 16,5 Dar Kız f % 4,9 1,9 93,2 Erkek f % 5,2 0,0 94,8 Bol Kız f ,15,93 % 6,8 29,1 64,1 Erkek f % 8,2 28,9 62,9 2 p 72

92 Tablo 19 da obez çocukların gömlek/bluzda yaģadıkları vücuda uyum sorunlarının cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde; istatistiksel test sonuçlarına göre bel çevresinin dar olmasıyla cinsiyet arasında anlamlı bir iliģki bulunmaktadır.[ ; p<.05]. Gömlek/bluzda erkek çocuklar için bel çevresinin dar 2 (2) 9.16 olma durumu kız çocuklarına göre daha az görülmektedir. AraĢtırmaya katılan kız çocukların göbek çevresinde %65,0 inin, erkek çocukların %66,0 sının darlık sorunu yaģadıkları, kol boyunda kız çocuklarının %72,8 inin, erkek çocuklarının %70,1 inin uzunluk sorunu yaģadıkları, etek boyunda kız çocukların %66,0 ının, erkek çocukların %60,8 inin uzun olma sorunu yaģadıkları, bulgularına ulaģılmıģtır. Bu sonuç; çocukların bedenlerine uygun giysi bulamadıkları için büyük beden giysi almak zorunda olduklarından, kol ve giysi boylarının beden ölçülerine uygun olmadığını göstermektedir. Tablo 20. Obez Çocukların Pantolonlarda YaĢadıkları Vücuda Uyum Sorunlarının Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Sorun YaĢanan Bölge Cinsiyet YaĢan makta Bel çevresi Göbek çevresi Kalça çevresi Kısmen YaĢanmakta YaĢan mamakta Dar Kız f ,98*,04 % 28,2 60,2 11,7 Erkek f % 29,9 46,4 23,7 Bol Kız f ,24,88 % 7,8 54,4 37,9 Erkek f % 6,2 53,6 40,2 Dar Kız f ,06,97 % 75,7 18,4 5,8 Erkek f % 74,2 19,6 6,2 Bol Kız f ,07,30 % 3,9 96,1 Erkek f 7 90 % 7,2 92,8 Dar Kız f ,47*,03 % 28,2 41,7 30,1 Erkek f % 39,2 23,7 37,1 Bol Kız f ,73,42 % 17,5 21,4 61,2 Erkek f % 24,7 17,5 57,7 2 p 73

93 Tablo 20. Obez Çocukların Pantolonlarda YaĢadıkları Vücuda Uyum Sorunlarının Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Sorun YaĢanan Bölge Cinsiyet YaĢan makta Üst bacak Alt bacak Paça boyu Ütü hattında kayma oluyor * p<.05 ** p<.01 Kısmen YaĢanmakta YaĢan mamakta Dar Kız f ,84,24 % 17,5 38,8 43,7 Erkek f % 22,7 27,8 49,5 Bol Kız f ,14,21 % 12,6 11,7 75,7 Erkek f % 15,5 19,6 64,9 Dar Kız f ,85,09 % 4,9 6,8 88,3 Erkek f % 3,1 1,0 95,9 Bol Kız f ,12,08 % 19,4 11,7 68,9 Erkek f % 26,8 19,6 53,6 Kısa Kız f % 0,0 0,0 100,0 Erkek f % 1,0 1,0 97,9 Uzun Kız f % 95,1 3,9 1,0 Erkek f % 91,8 6,2 2,1 Kız f ,00,37 % 36,9 19,4 43,7 Erkek f % 32,0 27,8 40,2 2 p Tablo 20 de yer alan obez çocukların pantolonlarda yaģadıkları vücuda uyum sorunlarının cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde; test sonuçlarına göre kalça 2 çevresinin dar olma durumu ile cinsiyet arasındaki iliģki önemli bulunmuģtur [ (2) 7.47 ; p<.05]. Erkek çocuklarının %37,1 i bu sorunu yaģamazken kızlarda bu sorunu yaģamayanların oranı %30,1 dir. Yani kalça çevresi darlığına iliģkin problemler kız çocuklarında daha fazla görülmektedir. Diğer yandan bel çevresinin dar olma durumu ile cinsiyet arasındaki iliģki de önemli bulunmuģtur [ ; p<.05]. Erkek çocuklarının 74 2 (2) 5.98 %23,7 si bu sorunu yaģamazken kızlarda bu sorunu yaģamayanların oranı %11,7 dir. AraĢtırmaya katılan kız çocukların bel çevresinde %60,2 sinde, erkek çocukların

94 %46,4 ünde kısmen darlık sorunu yaģadığı, göbek çevresinde kız çocukların %75,7 sinde, erkek çocukların %74,2 sinde darlık sorunu yaģadığı, kalça çevresinde kız çocukların %41,7 sinde kısmen darlık sorunu yaģanırken, erkek çocukların %39,2 sinde darlık sorunu yaģadığı, paça boyunda kız çocukların %95,1 inde, erkek çocukların %91,8 inde uzun olma sorunu yaģadığı bulgularına ulaģılmıģtır. Çocuklarda göbek çevresi bolluğu, paça boyu kısalığı ve alt bacak darlığı en az yaģanan problemlerdir. Tablo 21. Obez Kız Çocukların Etekte YaĢadıkları Vücuda Uyum Sorunlarına ĠliĢkin Dağılım Sorun YaĢanan Bölge YaĢanmakta Kısmen YaĢanmakta Bel çevresi Göbek çevresi Kalça çevresi Etek ucu Etek boyu YaĢanmamakta Dar f % 24,3 56,3 19,4 Bol f % 6,8 57,3 35,9 Dar f % 71,8 21,4 6,8 Bol f % 24,3 46,6 29,1 Dar f % 24,3 46,6 29,1 Bol f % 9,7 21,4 68,9 Önde yukarı f kalkıyor % 41,0 43,0 19,0 Arkada yukarı f kalkıyor % 17,0 35,0 51,0 Kısa f % 4,0 5,0 94,0 Uzun f % 17,0 13,0 73,0 Tablo 21 de obez kız çocukların etekte yaģadıkları vücuda uyum sorunlarına iliģkin dağılım incelendiğinde; araģtırmaya katılan çocukların bel çevresinin %56,3 ünde darlık sorununu kısmen yaģadığı, göbek çevresinin %71,8 inde darlık sorunu yaģadığı, kalça çevresinde %46,6 sında kısmen darlık sorunu yaģadığı, etek ucunun %43,0 ünde önde yukarı kalkma sorununu kısmen yaģadığı bulgularına ulaģılmıģtır. 75

95 Tablo 22. Obez Çocukların Mont ve Kabanlarda YaĢadıkları Vücuda Uyum Sorunlarının Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Sorun YaĢanan Bölge Cinsiyet YaĢan makta Göğüs çevresi Bel çevresi Göbek çevresi Kalça çevresi Kol çevresi Kol boyu Kısmen YaĢanmakta YaĢan mamakta Dar Kız f ,26,07 % 9,7 9,7 80,6 Erkek f % 9,3 2,1 88,7 Bol Kız f ,26,53 % 9,7 35,9 54,4 Erkek f % 9,3 28,9 61,9 Dar Kız f ,64,73 % 14,6 29,1 56,3 Erkek f % 12,4 25,8 61,9 Bol Kız f % 4,9 18,4 76,7 Erkek f % 3,1 5,2 91,8 Dar Kız f ,07,59 % 26,2 61,2 12,6 Erkek f % 22,7 59,8 17,5 Bol Kız f ,28,87 % 1,9 3,9 94,2 Erkek f % 1,0 4,1 94,8 Dar Kız f ,21,90 % 19,4 24,3 56,3 Erkek f % 20,6 21,6 57,7 Bol Kız f ,62,10 % 6,8 12,6 80,6 Erkek f % 16,5 11,3 72,2 Dar Kız f ,03,22 % 9,7 3,9 86,4 Erkek f % 6,2 9,3 84,5 Bol Kız f ,09,21 % 7,8 52,4 39,8 Erkek f % 15,5 45,4 39,2 Kısa Kız f ,54,76 % 2,9 1,0 96,1 Erkek f % 2,1 2,1 95,9 Uzun Kız f ,02*,02 % 47,6 43,7 8,7 Erkek f % 64,9 24,7 10,3 2 p 76

96 Tablo 22. Obez Çocukların Mont ve Kabanlarda YaĢadıkları Vücuda Uyum Sorunlarının Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Sorun YaĢanan Bölge Cinsiyet YaĢan makta Kol oyuntusu Etek boyu Yaka çevresi * p<.05 ** p<.01 Kısmen YaĢanmakta YaĢan mamakta Dar Kız f ,16,92 % 6,8 2,9 90,3 Erkek f % 8,2 3,1 88,7 Bol Kız f ,48,07 % 3,9 42,7 53,4 Erkek f % 12,4 34,0 53,6 Kısa Kız f % 2,9 1,9 95,1 Erkek f % 1,0 1,0 97,9 Uzun Kız f ,66**,00 % 13,6 10,7 75,7 Erkek f % 32,0 12,4 55,7 Dar Kız f % 3,9 1,0 95,1 Erkek f % 4,1 2,1 93,8 Bol Kız f % 2,9 19,4 77,7 Erkek f % 3,1 12,4 84,5 2 p Tablo 22 de obez çocukların mont ve kabanlarda yaģadıkları vücuda uyum sorunlarının cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde; test sonuçları incelendiğinde kol boyu uzunluğuna iliģkin kalıp problemi ile cinsiyet arasındaki iliģki önemli bulunmuģtur [ 2 (2) 8.02 ; p<.05]. Erkek çocuklarının %64,9 unda kız çocuklarının ise %47,6 sında kol boyu uzunluğu hatası her zaman görülmektedir. Etek boyunun uzunluğuna iliģkin kalıp hatası ile cinsiyet arasındaki iliģkinin de önemli olduğu 2 görülmektedir [ (2) ; p<.01]. Oranlar incelendiğinde erkek çocuklarının bu problemi kız çocuklarına göre daha fazla yaģadığı söylenebilmektedir. Mont ve kabanlarda çocukların vücuda uyum sorunu yaģadıklar bir baģka bölge ise göbek çevresidir. Oranlar incelendiğinde; kız çocukların %61,2 sinde, erkek çocukların %59,8 inde göbek çevresinde kısmen darlık sorunu yaģadıkları bulgusuna ulaģılmıģtır. 77

97 Tablo 23. Obez Kız Çocukların Elbise YaĢadıkları Vücuda Uyum Sorunlarına ĠliĢkin Dağılım Sorun YaĢanan Bölge YaĢanmakta Kısmen YaĢanmakta Göğüs çevresi Bel çevresi Göbek çevresi Kalça çevresi Kol geniģliği Kol boyları Kol oyuntusu Etek boyu Yaka çevresi YaĢanmamakta Dar f % 12,0 18,0 73,0 Bol f % 13,0 48,0 42,0 Dar f % 22,0 51,0 30,0 Bol f % 4,0 32,0 67,0 Dar f % 50,0 46,0 7,0 Bol f % 1,0 7,0 95,0 Dar f % 20,0 31,0 52,0 Bol f % 14,0 16,0 73,0 Dar f % 3,0 12,0 88,0 Bol f % 16,0 51,0 36,0 Kısa f % 3,0 3,0 97,0 Uzun f % 62,0 25,0 16,0 Dar f % 7,0 8,0 88,0 Bol f % 7,0 47,0 49,0 Kısa f % 4,0 1,0 98,0 Uzun f % 22,0 12,0 69,0 Dar f % 4,0 2,0 97,0 Bol f % 6,0 17,0 80,0 78

98 Tablo 23 te obez kız çocukların elbisede yaģadıkları vücuda uyum sorunlarına iliģkin dağılım incelendiğinde; araģtırmaya katılan çocukların bel çevresinde çocukların %51,0 inde kısmen darlık sorunu yaģadıkları, göbek çevresinde çocukların %50,0 sinde darlık sorunu yaģadıkları, çocuklarının %62,0 sinin kol boyunda uzunluk sorunu yaģadıkları bulgusuna ulaģılmıģtır. Genel olarak bakıldığında obez çocukların giysilerinin kol boyu ve paça boylarının uzun olduğu görülmektedir. Bu sorun obez çocukların kilolarından dolayı kendi yaģ grubuna özel üretilen çocuk giysilerini kullanamamalarından kaynaklanmaktadır. Hazır giyimde kullanılan baz kalıplarda beden geniģledikçe kol ve etek boyları uzamakta yaka formları geniģlemektedir. Kendinden büyük yaģ grubu çocukların giysilerini kullanmak durumunda kalan obez çocuklar, giysilerin paça ve kol boyu uzunluk sorununu yaģamaktadır. Kız çocukların yaģadıkları ön etek ucunun yukarı kalkması sorununun ise kız çocuklarının karın bölgesindeki yağlanma ile ilgili olduğu düģünülmektedir Obez Çocukların Giysi Seçimini Etkileyen Faktörlerin Cinsiyete Göre Ġncelenmesi Alt Amaç 5: Obez çocukların giysi seçimini etkileyen faktörler cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? AraĢtırma kapsamında bulunan 200 obez çocuk ve ailelerinin; giysi seçimini etkileye faktörler ile ilgili görüģleri aģağıda tablo halinde sunulmuģtur. Tablo 24. Obez Çocukların Giysi Seçimini Etkileyen Faktörlerin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Faktör Cinsiyet Etkiler Kısmen Etkiler Bedene uygunluk Rahat hissetme Etkilemez Toplam 2 p Kız f % 99,0 1,0 100,0 Erkek f % 99,0 1,0 100,0 Kız f % 99,0 1,0 100,0 Erkek f % 96,9 3,1 100,0 a a,74,35 79

99 Tablo 24. Obez Çocukların Giysi Seçimini Etkileyen Faktörlerin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Faktör Cinsiyet Etkiler Kısmen Etkiler Estetik görünüģ Hareket serbestliği Zayıf gösterme Modelinin kullanıģlılığı Kaliteli olması Modaya uygunluk KumaĢ özelliği Renk ve desende özelliği Süsleme tekniği ve aksesuar Fiyatın uygunluğu * p<.05 ** p<.01 a FisherExact Test Etkilemez Toplam 2 p Kız f % 65,0 30,1 4,9 100,0 Erkek f % 71,1 24,7 4,1 100,0 Kız f a,13 % 97,1 2,9 100,0 Erkek f % 100,0 0,0 100,0 Kız f ,77*,03 % 43,7 43,7 12,6 100,0 Erkek f % 52,6 26,8 20,6 100,0 Kız f % 76,7 22,3 1,0 100,0 Erkek f % 79,4 20,6 0,0 100,0 Kız f a,28 % 94,2 5,8 100,0 Erkek f % 96,9 3,1 100,0 Kız f ,19,67 % 71,8 28,2 100,0 Erkek f % 69,1 30,9 100,0 Kız f ,60,17 % 54,4 42,7 2,9 100,0 Erkek f % 51,5 39,2 9,3 100,0 Kız f ,97,16 % 80,6 19,4 100,0 Erkek f % 72,2 27,8 100,0 Kız f % 73,8 25,2 1,0 100,0 Erkek f % 66,0 34,0 0,0 100,0 Kız f ,59,10 % 65,0 12,6 22,3 100,0 Erkek f % 53,6 10,3 36,1 100,0 80

100 Tablo 24 te yer alan obez çocukların giysi seçimini etkileyen faktörlerin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız ve erkek çocukların %99 u giysinin bedene uygun olmasını, kız çocuklarının %97,1 i erkek çocuklarının %100 ü giysinin hareket serbestliği sağlaması, kız çocukların %99,0 u erkek çocukların %96,9 u kendini rahat hissetmesi, kız çocukların %94,2 si ve erkek çocukların % 96,9 u giysinin kalitesinin giysi seçiminde en önemli dört faktör olarak sıralanmaktadır Bu oranlar arasında cinsiyete göre anlamlı bir farklılık görülmemektedir. Giysi seçiminde en az öneme sahip faktör ise giysinin zayıf gösteren bir giysi olması faktörüdür. Ancak bu faktöre verilen cevapların cinsiyete göre önemli derecede farklılık gösterdiği söylenebilmektedir [ ; p<.05]. Erkek çocuklar için giysinin zayıf gösteren bir 2 (2) 6.77 giysi olma durumu %20,6 oranında önemsiz iken kız çocukları için %12,6 oranında önemsizdir. Yani kız çocuklarında giysinin zayıf gösteren bir giysi olma durumu erkek çocuklarına göre daha fazla dikkate alınmaktadır. Günümüzde, özellikle kadınlar arasında zayıf görünümün moda olmasının kız çocukları üzerinde daha etkili olduğu görülmektedir Obez Çocukların Tercih Ettikleri KumaĢ Özelliklerinin Cinsiyete Göre Ġncelenmesi Alt Amaç 6: Obez çocukların tercih ettikleri kumaģ özellikleri cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? AraĢtırma kapsamında bulunan 200 obez çocuk ve ailelerinin; giysilerinde tercih ettikleri kumaģ türleri, yüzeyi ve yapısı, giysileri oluģturan kumaģlardan beklentileri ve giysilerinde tercih ettikleri renklerle ilgili görüģleri aģağıda tablo halinde sunulmuģtur. Tablo 25. Obez Çocukların Giysilerinde En Çok Tercih Ettiği KumaĢ Türlerin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım KumaĢ Türü Pamuklu Yünlü Cinsiyet Tercih Ederim Kısmen Tercih Ederim Tercih Etmem Kız f % 97,1 2,9 0,0 100,0 Erkek f Toplam 2 p % 95,9 1,0 3,1 100,0 Kız f ,45,18 % 36,9 36,9 26,2 100,0 Erkek f % 44,3 24,7 30,9 100,

101 Tablo 25. Obez Çocukların Giysilerinde En Çok Tercih Ettiği KumaĢ Türlerin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım KumaĢ Türü Ġpekli Sentetik Elastik Cinsiyet Tercih Ederim Kısmen Tercih Ederim Tercih Etmem Toplam Kız f ,38*,02 % 5,8 19,4 74,8 100,0 Erkek f % 4,1 6,2 89,7 100,0 Kız f ,47,79 % 8,7 25,2 66,0 100,0 Erkek f % 6,2 25,8 68,0 100,0 Kız f % 89,3 5,8 4,9 100,0 Erkek f % 93,8 3,1 3,1 100,0 2 p * p<.05 ** p<.01 Tablo 25 te yer alan obez çocukların giysilerinde en çok tercih ettikleri kumaģ türlerin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız çocukların en çok %97 lik oranla, erkek çocukların ise en çok %95,5 lik oranla pamuklu, ikinci kumaģ tercihi olarak ta; kız çocuklarının %89,3 ü erkek çocuklarının %93,8 i elastik kumaģı giysilerinde tercih ettikleri bulgularına ulaģılmıģtır. En az tercih edilen kumaģ türünün ise ipekli kumaģ olduğu görülmektedir. Ġpekli kumaģ seçimi için test sonucu incelendiğinde cinsiyete göre önemli bir farklılık olduğu söylenebilir [ ; p<.05]. 2 (2) 8.38 Oranlar incelendiğinde erkek çocukları için ipekli kumaģ seçimi oranının kız çocuklarına göre daha az olduğu görülmektedir. Obez çocukların aileleri, anketlerin uygulanması esnasında araģtırmacıya; çocuklarının bedenlerine uygun giysi bulmakta zorlandıklarını bu nedenle bedenlerine hareket serbestliği sağlaması amacıyla özellikle esnek kumaģları, sağlık açısından da pamuklu kumaģları tercih ettiklerini belirtmiģlerdir. 82

102 KumaĢ Yüzeyi Tablo 26. Obez Çocukların Giysilerinde En Çok Tercih Ettikleri KumaĢ Yapısının Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım KumaĢ Yapısı Cinsiyet Dokuma Dokusuz Örme Kız f % 85,4 1,9 12,6 Erkek f % 93,8 2,1 4,1 Toplam f % 89,5 2,0 8,5 Tablo 26 da obez çocukların giysilerinde en çok tercih ettikleri kumaģ yüzeyinin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde, araģtırmaya katılan kız çocukların %85,4 ü, erkek çocukların ise %93,8 i giysilerinde dokuma kumaģ yapısını tercih ettikleri bulgusuna ulaģılmıģtır. Tablo 27. Obez Çocukların Giysilerinde En Çok Tercih Ettikleri KumaĢ Yüzeyinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Cinsiyet Kız Erkek Toplam 2 p Düz f ,60** 0,00 % 38,8 41,2 40,0 Desenli f % 53,4 30,9 42,5 Kareli f % 1,9 15,5 8,5 Çizgili f % 5,8 11,3 8,5 Diğer f % 0,0 1,0 0,5 Toplam f * p<.05 ** p<.01 % 100,0 100,0 100,0 Tablo 27 de yer alan obez çocukların giysilerinde en çok tercih ettikleri kumaģ yüzeyinin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde; test sonucuna göre kumaģ yüzeyi tercihinin cinsiyete göre önemli derecede farklılık gösterdiği söylenebilmektedir 2 [ (4) ; p<.01]. Oranlar incelendiğinde kız çocukların %53,4 ü desenli kumaģ yüzeyini tercih ederken, erkek çocukları %30,9 u desenli kumaģı tercih ettiği 83

103 görülmektedir. AraĢtırmaya katılan kız çocukların %53,4 ü desenli, erkek çocukların ise %41,2 si giysilerinde düz kumaģ yüzeyini tercih ettikleri bulgularına ulaģılmıģtır. Tablo 28. Obez Çocukların Giysilerini OluĢturan KumaĢ Tercihlerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağlım KumaĢ özelliği Cinsiyet Önemli Kısmen Önemli Çekme Özelliği Deforme Olma Özelliği Kolay Ütülenmesi / Ütü Gerektirmemesi Renginin Solmaması Hava Geçirme Özelliği Cildi TahriĢ Etmemesi Anti- Alerjik Özelliği Önemsiz Toplam Kız f % 99,0 1,0 100,0 Erkek f % 99,0 1,0 100,0 Kız f % 100,0 0,0 100,0 Erkek f % 99,0 1,0 100,0 Kız f % 100,0 100,0 Erkek f % 95,9 3,1 1,0 100,0 Kız f % 98,1 1,9 100,0 Erkek f % 100,0 100,0 Kız f % 99,0 1,0 100,0 Erkek f % 100,0 100,0 Kız f % 100,0 100,0 Erkek f % 100,0 100,0 Kız f % 100,0 100,0 Erkek f % 100,0 100,0 Tablo 28 de yer alan obez çocukların giysilerini oluģturan kumaģ tercihlerinin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağlım incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız çocukların ve erkek çocukların %99,0 unda kumaģ özelliğinde çekme özelliğinin önemli olduğu, kız çocukların %100,0 ünde, erkek çocukların %99,0 unda çabuk deforme olma özelliğinin önemli olduğu, kız çocukların %100,0 ünde, erkek çocukların %95,9 unda kolay ütülenme/ütü gerektirmeme özelliğinin önemli olduğu, kız çocukların %98,1 inde, erkek çocukların %100,0 ünde renginin solmamasının önemli olduğu, kız çocukların 84

104 %99,0 unda, erkek çocukların %100,0 ünde hava geçirme özelliği olmasının önemli olduğu, kız ve erkek çocukların %100,0 ünde cildi tahriģ etme özelliğinin önemli olduğu, kız ve erkek çocukların %100,0 ünde anti-alerjik olma özelliğinin önemli olduğu bulgularına ulaģılmıģtır. Tablo 29. Obez Çocukların Giysilerindeki Renk Tercihlerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Giysi Pantolon Gömlek Bady / T-Shirt Kazak / Hırka EĢofman Mont / Kaban Cinsiyet Koyu renkler Parlak ve canlı renkler Açık renkler Mat renkler Toplam 2 p Kız f % 32,0 46,6 15,5 5,8 100,0 Erkek f % 86,6 7,2 4,1 2,1 100,0 Kız f % 7,8 42,7 48,5 1,0 100,0 Erkek f % 10,3 32,0 55,7 2,1 100,0 Kız f % 9,7 64,1 25,2 1,0 100,0 Erkek f % 18,6 50,5 30,9 0,0 100,0 Kız f % 23,3 59,2 17,5 0,0 100,0 Erkek f % 59,8 22,7 9,3 8,2 100,0 Kız f % 50,5 36,9 12,6 0,0 100,0 Erkek f % 75,3 12,4 8,2 4,1 100,0 Kız f ,79**,00 % 38,8 44,7 16,5 0,0 100,0 Erkek f % 78,4 7,2 4,1 10,3 100,0 Etek Kız f % 33,0 61,2 5,8 100,0 Elbise Kız f * p<.05 ** p<.01 % 5,8 91,3 2,9 100,0 Tablo 29 da yer alan obez çocukların giysilerinde renk tercihlerinin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız çocukların pantolonda %46,6 sı parlak ve canlı renkleri tercih ederken, erkek çocukların %86,6 sı koyu renkleri tercih etmekte, kız çocukların gömlekte %48,5 i, erkek çocukların %55,7 si 85

105 açık renkleri tercih etmektedir. Bady/T-shirtte kız çocukların %64,1 i erkek çocukların %50,5 i parlak ve canlı renkleri tercih ederken, kazak/hırkalarda kız çocukların %59,2 si parlak ve canlı renkleri tercih derken erkek çocukları %59,8 i koyu renkleri tercih ettiği, eģofmanda kız çocukların %50,5 inin erkek çocukların %75,3 ünün koyu renkleri tercih ettiği, mont ve kabanlarda kız çocukların %44,7 si parlak ve canlı renkleri tercih ederken erkek çocukların %78,4 ünün koyu renkleri tercih ettiği, kız çocukların etekte %61,2 sinin ve elbisede 91,3 ünün parlak ve canlı renkleri tercih ettikleri bulgularına ulaģılmıģtır. Test sonucu incelendiğinde mont ve kabandaki renk tercihinin cinsiyete göre önemli derecede 2 farklılık gösterdiği söylenebilmektedir [ (3) ; p<.01]. Oranlar incelendiğinde erkek çocuklar için koyu renk seçimine iliģkin oranın kız çocuklarına göre çok yüksek olduğu görülmektedir Obez Çocukların Tercih Ettiği Giysi ÇeĢitleri Alt Amaç 7: Obez çocukların tercih ettiği giysi türleri cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? AraĢtırma kapsamına alınan 200 obez çocuk ve ailelerinin; tercih etikleri giysi çeģitleri ilgili görüģleri aģağıda tablo halinde sunulmuģtur. Tablo 30. Obez Çocukların DıĢarı Çıkarken En Çok Giymeyi Tercih Ettikleri Giysi ÇeĢitlerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Giysi ÇeĢitleri Cinsiyet Tercih Ederim 86 Kısmen Tercih Ederim Tercih Etmem Etek Kız f % 23,0 72,0 8,0 Kız f Pantolon % 74,0 27,0 2,0 Erkek f ,0 % 59,0 38,0 0,0 Kız f Gömlek/Bluz % 51,0 49,0 3,0 Erkek f % 18,0 78,0 1,0 Tayt/Bady Kız f % 88,0 13,0 2,0 Elbise Kız f % 45,0 53,0 5,0 Kız f EĢofman/T-Shirt % 98,0 3,0 2,0 Erkek f ,0 % 92,0 5,0 0,0

106 Tablo 30 da yer alan obez çocukların dıģarı çıkarken en çok giymeyi tercih ettikleri giysi çeģitlerinin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde; araģtırmaya katıla çocukların %72,0 si etek giymeyi kısmen tercih ettiği, kız çocukları %74,0 ünün erkek çocukların %59,0 unun pantolon giymeyi tercih ettiği, kız çocukların %51,0 i gömlek/bluz giymeyi tercih ederken erkek çocukların %78,0 inin gömlek giymeyi kısmen tercih ettiği, kız çocuklarının %88,0 i tayt/bady giymeyi tercih ettiği, kız çocukların %53,0 ü elbise giymeyi kısmen tercih ettiği, kız çocukların %98,0 inin ve erkek çocukların %92,0 sinin eģofman/t-shirt giymeyi tercih ettikleri bulgularına ulaģılmıģtır. Genel olarak bakıldığında çocukların hareket serbestliği sağlayan rahat ve spor giysileri daha çok tercih ettikleri görülmektedir. Tablo 31. Obez Çocukların Giysilerinde En Çok Kullanmayı Tercih Ettikleri Kapama Yerlerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Kapama Yerleri Giysi ÇeĢidi Cinsiyet Ön ortası Arka ortası Yan dikiģ Etek Kız f Pantolon Gömlek / Bluz % 30,1 30,1 39,8 Kız f 98 5 % 95,1 4,9 Erkek f 97 0 % 100,0 0,0 Kız f % 89,3 8,7 1,9 Erkek f % 100,0 0,0 0,0 Elbise Kız f % 16,5 68,9 14,6 Tablo 31 de yer alan obez çocukların giysilerinde en çok tercih ettikleri kapama yerlerinin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde; araģtırmaya katıla kız çocukların %39,8 i etekte kapama yeri olarak yan dikiģi tercih ettiği, kız çocukları %95,1 i erkek çocukların %100,0 ü pantolonda kapama yeri olarak ön ortasını tercih ettiği, kız çocukların %89,3 ü erkek çocukların %100,0 ü gömlek/bluzda kapama yeri olarak ön ortasını tercih ettiği, kız çocuklarının %68,9 u elbisede kapama yeri olarak arka ortasını tercih ettiği bulgularına ulaģılmıģtır. 87

107 Tablo 32. Obez Çocukların Giysilerinde En Çok Tercih Ettikleri Kapama Malzemelerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢin Dağılım Kapama Malzemeleri Giysi ÇeĢidi Cinsiyet Fermuar Çıt çıt Düğme Velkro Bant Etek Kız f Pantolon Gömlek / Bluz % 74,8 9,7 15,5 Kız f % 78,6 1,0 20,4 Erkek f % 82,5 2,1 15,5 Kız f % 1,0 22,3 75,7 1,0 Erkek f % 0,0 19,6 80,4 0,0 Elbise Kız f Mont / Kaban % 42,7 17,5 38,8 1,0 Kız f % 67,0 16,5 15,5 1,0 Erkek f % 72,2 19,6 8,2 0,0 Tablo 32 de obez çocukların giysilerinde en çok tercih ettikleri kapama malzemelerinin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģin dağılımı incelendiğinde; araģtırmaya katıla çocukların %74,8 i etekte kapama malzemesi olarak fermuarı tercih ettiği, kız çocukları %78,6 sı erkek çocukların %82,5 i pantolonda kapama malzemesi olarak fermuarı tercih ettiği, kız çocukların %75,7 si erkek çocukların %80,4 ü gömlek/bluzda kapama malzemesi olarak düğmeyi tercih ettiği, kız çocuklarının %67,0 si erkek çocuklarının %72,2 si mont/kabanlarda kapama malzemesi olarak fermuarı tercih ettiği bulgularına ulaģılmıģtır Obez Çocukların Giysilerinde Tercih Ettikleri Model Özelliklerin Cinsiyete Göre Ġncelenmesi Alt Amaç 8: Obez çocukların giysilerinde tercih ettiği model özellikleri cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? 88

108 AraĢtırma kapsamına alınan 200 obez çocuk ve ailelerinin; tercih etikleri model özellikleri ilgili görüģleri aģağıda tablo halinde sunulmuģtur. Tablo 33. Obez Çocukların Giysilerinde En Çok Tercih Ettikleri Model Özelliklerine ĠliĢkin Dağılım Giysi çeģidi Cinsiyet Dar Bol Uzun Kısa Etek Kız f Pantolon Gömlek / Bluz % 32,0 68,0 15,5 84,5 Kız f % 47,6 52,4 97,1 2,9 Erkek f % 21,6 78,4 96,9 3,1 Kız f % 22,3 77,7 99,0 1,0 Erkek f % 15,5 84,5 97,9 2,1 Elbise Kız f Kaban / Mont % 22,3 77,7 29,1 70,9 Kız f % 26,2 73,8 66,0 34,0 Erkek f % 29,9 70,1 35,1 64,9 Tablo 33 te obez çocukların giysilerinde en çok tercih ettikleri model özelliklerine iliģkin dağılım incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız çocukların %68,0 inin etekte bol modeli, %84,5 inin etekte kısa modeli tercih ettiği, kız çocukları %52,4 ünün bol modeli, %97,1 inin uzun modeli tercih ettiği, erkek çocuklarının %78,4 ünün pantolonda bol modeli, %96,9 unun uzun modeli tercih ettiği, kız çocukların %77,7 sinin gömlek/bluzda bol modeli, %99,0 unun uzun modeli tercih ettiği, erkek çocukların %84,5 inin bol modeli, %97,9 unun uzun modeli tercih ettiği, kız çocuklarının %77,7 sinin elbisede bol modeli, %70,9 unun kısa modeli tercih ettiği, kız çocuklarının %73,8 inin kaban/montlarda bol modeli, %66,0 sının uzun model tercih ettiği, erkek çocuklarının %70,1 inin mont/kabanlarda bol modeli, %64,9 unun kısa modeli tercih ettiği bulgularına ulaģılmıģtır. 89

109 Tablo 34. Obez Çocukların Gömlek/Bluzda En Çok Tercih Ettikleri Model Özelliklerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Model Özellikleri Pensli Cinsiyet Tercih Ederim Kısmen Tercih Ederim Tercih Etmem Toplam 2 p Kız f ,76*,01 % 22,3 22,3 55,3 100,0 Erkek f % 6,2 23,7 70,1 100,0 Kuplu Kız f % 11,7 6,8 81,6 100,0 Kız f ,30**,00 Robalı % 39,8 23,3 36,9 100,0 Erkek f % 87,6 6,2 6,2 100,0 Büzgülü Kız f Cepli Uzun Kollu Kısa Kollu * p<.05 ** p<.01 % 68,0 11,7 20,4 100,0 Kız f ,41,30 % 79,6 12,6 7,8 100,0 Erkek f % 85,6 6,2 8,2 100,0 Kız f ,47*,01 % 79,6 19,4 1,0 100,0 Erkek f % 84,5 8,2 7,2 100,0 Kız f % 93,2 6,8 0,0 100,0 Erkek f % 92,8 6,2 1,0 100,0 Tablo 34 te yer alan obez çocukların gömlek/bluzda en çok tercih ettikleri model özelliklerinin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılım incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız çocukların %55,3 ü, erkek çocuklarının %70,1 inin gömlek/bluzlarda pensli modelleri tercih etmediği, kız çocukların %81,6 sının kuplu modelleri tercih etmediği, kız çocukların %39,8 i, erkek çocukların %87,6 sının robalı modelleri tercih ettiği, kız çocukların %68,0 inin büzgülü modeli tercih ettiği, kız çocukların %79,6 sı erkek çocukların %85,6 sının cepli modelleri tercih ettiği, kız çocukların %79,6 sının erkek çocukların %84,5 inin uzun kollu modelleri tercih ettiği, kız çocukların %93,2 sinin erkek çocukların %92,8 inin kısa kollu modelleri tercih ettiği bulgularına ulaģılmıģtır. Test 2 2 sonuçları incelendiğinde pensli [ (2) ; p<.05], robalı [ (2) ; p<.01] ve uzun kollu [ 2 (2) 9.47 ; p<.05] giysi tercihi ile cinsiyet arasındaki iliģkinin önemli olduğu görülmektedir. 90

110 Tablo 35. Obez Çocukların Gömlek/Bluz/Elbiselerde En Çok Tercih Ettikleri Model Özelliklerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Model Özellikleri Uzun kollu Kısa kollu ManĢetli kol ManĢetsiz kol Biyeli kol Reglan kol Büzgülü kol * p<.05 ** p<.01 Cinsiyet Tercih Ederim Kısmen Tercih Ederim Tercih Etmem Toplam 2 p Kız f % 78,6 19,4 1,9 100,0 Erkek f % 83,5 13,4 3,1 100,0 Kız f % 90,3 9,7 0,0 100,0 Erkek f % 86,6 12,4 1,0 100,0 Kız f ,29,07 % 39,8 26,2 34,0 100,0 Erkek f % 53,6 25,8 20,6 100,0 Kız f ,40*,04 % 87,4 7,8 4,9 100,0 Erkek f % 74,2 19,6 6,2 100,0 Kız f ,32**,00 % 65,0 21,4 13,6 100,0 Erkek f % 10,3 13,4 76,3 100,0 Kız f ,85**,00 % 44,7 17,5 37,9 100,0 Erkek f % 18,6 16,5 64,9 100,0 Kız f % 67,0 8,7 24,3 100,0 Tablo 35 de obez çocukların gömlek/bluz/elbiselerde en çok tercih ettikleri model özelliklerinin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılımı incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız çocukların %78,6 sı erkek çocukların %83,5 inin gömlek/bluz/elbiselerde uzun kollu modelleri tercih ettiği, kız çocukların %90,3 ü erkek çocukların %86,6 sının kısa kollu modelleri tercih ettiği, kız çocukların %39,8 i, erkek çocukların %53,6 sının manģetli kollu modelleri tercih ettiği, kız çocukların %87,4 ü erkek çocukların %74,2 sinin manģetsiz kollu modelleri tercih ettiği, kız çocukların %65,0 i biyeli kollu modelleri tercih ederken erkek çocukların %76,3 ünün biyeli kol modellerini tercih etmediği, kız çocukların %44,7 si reglan kollu modelleri tercih ederken erkek çocukların %64,9 unun reglan kollu modelleri tercih etmediği, kız çocuklarının %67,0 sinin büzgülü kollu 91

111 modelleri tercih ettiği bulgularına ulaģılmıģtır. Test sonuçları incelendiğinde manģetsiz kol [ (2) 6.40 ; p<.05], biyeli kol [ (2) ; p<.01] ve raglan kol [ (2) ; p<.01] tercihleri ile cinsiyet arasındaki iliģki önemli bulunmuģtur. Tablo 36. Obez Kız Çocukların Elbiselerinde En Çok Tercih Ettikleri Model Özelliklerine ĠliĢkin Dağılım Model Özellikleri Tercih Ederim Kısmen Tercih Ederim Tercih Etmem Üst bedeni dar alt bedeni bol f % 26,0 15,0 62,0 Üst bedeni bol alt bedeni dar f % 2,0 9,0 92,0 Bedeni saran dar f % 23,0 17,0 63,0 Bedene oturmayan bol f % 89,0 13,0 1,0 Tablo 36 da obez kız çocukların elbiselerinde en çok tercih ettikleri model özelliklerine iliģkin dağılım incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız çocuklarının %62,0 sinin üst bedeni dar alt bedeni bol modelleri tercih etmediği, %92,0 sinin üst bedeni bol alt bedeni dar modelleri tercih etmediği, %63,0 ünün bedeni saran dar modelleri tercih etmediği, %89,0 unun bende oturmayan bol modelleri tercih ettiği bulgularına ulaģılmıģtır. Tablo 37. Obez Kız Çocukların Eteklerde En Çok Tercih Ettikleri Model Özelliklerine ĠliĢkin Dağılım Model Özellikleri Tercih Ederim Kısmen Tercih Ederim Tercih Etmem Pilili f % 55,0 32,0 16,0 Büzgülü f % 49,0 31,0 23,0 Volanlı f % 54,0 16,0 33,0 Çan f % 32,0 20,0 51,0 Düz dar f % 44,0 8,0 51,0 Pili kaģeli f % 42,0 31,0 30,0 Tablo 37 de obez kız çocukların eteklerde en çok tercih ettikleri model özelliklerine iliģkin dağılımı incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız çocukların %55,0 i eteklerde pilili 92

112 modelleri tercih ettiği, kız çocukların %49,0 u büzgülü modelleri tercih ettiği, kız çocukların %54,0 ü volanlı modelleri tercih ettiği, kız çocukların %51,0 i çan modeli tercih etmediği, kız çocukların %51,0 i düz dar modelleri tercih etmediği, kız çocukların %42,0 si pili kaģeli modelleri tercih ettiği bulgularına ulaģılmıģtır. Tablo 38. Obez Çocukların Pantolonlarda En Çok Tercih Ettikleri Model Özelliklerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Model Cinsiyet Tercih Ederim Pensli Kısmen Tercih Ederim Tercih Etmem Toplam 2 p Kız f ,65,16 % 21,4 15,5 63,1 100,0 Erkek f % 15,5 25,8 58,8 100,0 Korsajlı Kız f % 1,9 10,7 87,4 100,0 Binici Kız f pantolonu % 8,7 5,8 85,4 100,0 Pilili Erkek f % 28,9 23,7 47,4 100,0 Cepli Ġspanyol paça Dar paça Boru paça * p<.05 ** p<.01 Kız f % 97,1 2,9 100,0 Erkek f % 96,9 3,1 100,0 Kız f ,22**,00 % 35,0 18,4 46,6 100,0 Erkek f % 3,1 5,2 91,8 100,0 Kız f ,12**,00 % 84,5 7,8 7,8 100,0 Erkek f % 62,9 17,5 19,6 100,0 Kız f ,86*,03 % 95,1 1,9 2,9 100,0 Erkek f % 91,8 8,2 0,0 100,0 Tablo 38 de yer alan obez çocukların pantolonlarda en çok tercih ettikleri model özelliklerinin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılımı incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız çocukların %63,1 i erkek çocukların %58,8 i pantolonlarda pensli modeli tercih etmediği, kız çocukların %87,4 ü korsajlı pantolon modelini tercih etmediği, kız çocukların %85,4 ü binici pantolon modelini tercih etmediği, erkek çocukların %47,4 ü pilili pantolon modelini tercih etmediğini, kız çocukların %97,1 i erkek çocukların %96,9 u cepli modelini tercih ettiği, kız çocukların %46,6 sı erkek çocuklarının %91,8 i 93

113 ispanyol paça pantolon modelini tercih etmediği, kız çocukların %84,5 i erkek çocukların %62,9 u dar paça pantolon modelini, kız çocuklarının %95,1 i erkek çocukların %91,8 i boru paça pantolon modelini tercih ettiği bulgularına ulaģılmıģtır. Test sonucuna göre boru 2 paça pantolon tercihi cinsiyet ile önemli iliģkiye sahiptir [ (2) 6.86 ; p<.05]. Kız çocuklarında %95,1, erkek çocuklarında ise %91,8 oranında boru paça pantolonlar tercih 2 2 edilmektedir. Ġspanyol paça [ (2) ; p<.01] ve dar paça [ (2) ; p<.01] pantolon tercihlerinin de cinsiyet ile önemli iliģkiye sahip olduğu söylenebilir. Erkek çocuklarında %91,8 oranında Ġspanyol paça pantolonlar tercih edilmezken kızlarda bu oran %46,6 dır. Tablo 39. Obez Çocukların Pantolon/Etek Bellerinde En Çok Tercih Ettikleri Model Özelliklerinin Cinsiyete Göre KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin Dağılım Model Özellikleri Belinin lastikli olması Belinin kemerli olması DüĢük belli olması Yüksek belli olması Ayarlanabilir belli olması Cinsiyet Tercih Ederim Kısmen Tercih Ederim Tercih Etmem Toplam 2 p Kız f ,90,14 % 92,2 4,9 2,9 100,0 Erkek f % 83,5 8,2 8,2 100,0 Kız f ,04,59 % 55,3 33,0 11,7 100,0 Erkek f % 58,8 26,8 14,4 100,0 Kız f ,64**,00 % Erkek f % 7,2 7,2 85,6 100,0 Kız f ,35*,01 % 81,6 5,8 12,6 100,0 Erkek f % 95,9 2,1 2,1 100,0 Kız f ,40,18 % 96,1 1,0 2,9 100,0 Erkek f % 89,7 4,1 6,2 100,0 * p<.05 ** p<.01 Tablo 39 da yer alan obez çocukların pantolonlarda en çok tercih ettikleri model özelliklerinin cinsiyete göre karģılaģtırılmasına iliģkin dağılımı incelendiğinde; araģtırmaya katılan kız çocukların, kız çocukların %92,2 si erkek çocukların %83,5 i beli lastikli modelleri tercih ettiği, kız çocukların %55,3 ü erkek çocukların %58,8 i beli kemerli modelleri tercih ettiği, kız çocukların %58,3 ü erkek çocukların %85,6 sı düģük belli 94

114 modelleri tercih etmediği, kız çocukların %81,6 si erkek çocukların %95,9 u yüksek belli modelleri tercih ettiği, kız çocukların %96,1 i erkek çocukların %89,7 si ayarlanabilir belli modelleri tercih ettiği bulgularına ulaģılmıģtır. Test sonuçları incelendiğinde düģük belli [ 2 (2) ; p<.01] ve yüksek belli [ 2 (2) ; p<.05] model seçimleri ile cinsiyet arasındaki iliģki önemli bulunmuģtur. Erkek çocuklarında düģük belli pantolonlar %85,6 oranında tercih edilmezken, düģük belli etekler/pantolonlar kız çocuklarında %58,3 oranında tercih edilmemektedir. Yüksek belli etekler/pantolonlar kız çocuklarında %12,6 oranında tercih edilmezken, erkek çocukları için yüksek belli pantolonların tercih edilmeme oranı sadece %2,1 dir. Günümüz modasında düģük belli giysiler moda iken obez çocuklar yüksek belli pantolonları ve etekleri daha çok tercih etmektedirler. Elde edilen bu bulgular sonucunda çocuklar için modadan çok rahatlık ön planda olduğu söylenebilmektedir. 95

115 96

116 BÖLÜM V SONUÇ VE ÖNERĠLER Bu bölümde 6-12 yaģ arası obez çocukların giysi kullanımı ve satın alma sorunlarına iliģkin obez çocukların ve ailelerinin görüģlerini belirlemek amacıyla yapılan araģtırmadan elde edilen sonuçlar ve öneriler bulunmaktadır Sonuçlar Obez çocukların giysi kullanımı ve satın alma sorunlarını belirlemek amacıyla uygulanan anketlerden elde edilen bulgular incelendiğinde; 1. AraĢtırmaya katılan örneklem grubunun %51,5 ini kız %48,5 ini erkek çocukları ve aileleri oluģturmaktadır. AraĢtırmaya katılan kız ve erkek çocukların yaģları 6-12 yaģ aralığında değiģmektedir. Kız çocuklarının %52,4 ü erkek çocukların ise %53,6 sı son çocukluk dönemi olan yaģ grubu çocuklardan oluģmaktadır. 2. AraĢtırmaya katılan çocukların boy uzunluğu incelendiğinde kız çocuklarının %61,1 i erkek çocukların %55,0 inin cm aralığında boy uzunluğuna sahip oldukları, kız çocukların %46,5 i erkek çocukların %49,8 inin kg aralığında kiloya sahip oldukları, vücut kitle indeksi incelendiğinde ise kız çocukları %59,0 unun vücut kitle indeksi, erkek çocuklarının %56,7 sinin vücut kitle indeksi aralığında olduğu bulgularına ulaģılmıģtır. Çocukların boy ortalamaları incelendiğinde kız çocuklarının cm, erkek çocukların cm olduğu, kilolarının ortalamalarına bakıldığında kız çocuklarının kg, erkek çocukların 55.75kg olduğu, VKĠ ortalamaları incelendiğinde ise kız çocukların 27.46, erkek çocukların oldukların görülmektedir. 3. Çocukların vücut tipleri incelendiğinde araģtırmaya katılan kız çocukların %86,4 ünün, erkek çocukların %69,1 inin 1. Tip Obez vücut tipinde oldukları 97

117 bulgusuna ulaģılmıģtır. Erkek çocukların kız çocuklarına göre üst ve alt giysi bedenlerinde yetiģkin giysi bedenlerini daha çok giymektedirler. 4. Obez çocukların ailelerine yönelik demografik özellikleri incelendiğinde kız ve erkek çocuklarının annelerinin çoğunluğunun çalıģmadığı, babalarının ise erkek çocuklarının çoğunluğunun memur, kız çocuklarının ise memur, iģçi ve esnaf olduğu belirlenmiģtir. Obez çocukların VKĠ değerlerinin anne ve babanın eğitim durumlarına göre farklılık göstermediği fakat annenin çalıģma durumu incelendiğinde çalıģan annelerin çocuklarının çalıģmayan annenin çocuklarından daha obez oldukları görülmektedir. 5. Obez çocukların giysilerini temin etme Ģekli ve temin edildiği yere iliģkin dağılım incelendiğinde; obez çocukların giysilerini hazır giyim mağazalarından temin ettikleri, kız çocukları daha çok çocuk giysi mağazalarından giysilerini temin ederken, erkek çocukları yetiģkin ve çocuk giysi mağazalardan giysilerini temin ettiklerini belirtmiģlerdir. 6. Obez çocukların giysi kullanımında yaģadıklara sorunlara iliģkin dağılımı incelendiğinde; kız ve erkek çocukların giysilerinin bazı yerlerinde deformasyon sorunu yaģadıkları, en çok yıpranan yerin ise üst bacak arası olduğu belirtilmiģtir. 7. Obez çocukların giysi çeģitlerinde yaģadıkları vücuda uyum sorunlarına iliģkin dağılım incelendiğinde; kız ve erkek çocukların gömlek/bluzlarda, kaban ve montlarda kol boyu uzunluğunun, pantolonda paça boyu uzunluğunun ortak sorun olduğu görülmektedir. Kız çocuklarının kullandığı giysi türlerinden eteklerde en fazla yaģadığı sorun etek ucunun yukarı kalkması, elbiselerde kol boylarının uzun olmasıdır. Genel olarak bakıldığında obez çocukların giysilerinin kol boyu ve paça boylarının uzun olduğu görülmektedir. 8. Obez çocukların giysi seçimini etkileyen faktörlere iliģkin dağılımı incelendiğinde; en önemli faktörlerin sırasıyla; giysinin bedene uygun olması, giysinin hareket serbestliği sağlaması, giyside kendini rahat hissetmesi ve giysinin kaliteli olmasıdır. Giysi seçiminde en önemsiz faktörün giysinin zayıf göstermesi olduğu tespit edilmiģtir. Fakat kız çocukları erkek çocuklarına göre giysinin zayıf göstermesini daha çok önemsemektedir. 9. Obez çocukların giysilerinde en çok tercih ettiği kumaģ türlerine iliģkin dağılımı incelendiğinde; obez çocukların giysilerinde kumaģ türü olarak pamuklu ve elastik kumaģları, kumaģ yüzeyi olarak desenli kumaģları ve kumaģ yapısı olarak ta dokuma kumaģları tercih ettikleri görülmektedir. 98

118 10. Obez çocukların giysilerini oluģturan kumaģ özelliklerine iliģkin dağlım incelendiğinde ise giysilerinde kullanılan kumaģların yıkandığında çekme özelliği, deforme olma özelliği, hava geçirme özelliği, cildi tahriģ etme özelliği, anti alerjik olma özelliği hem kız hem de erkek çocuklar için büyük önem taģımaktadır. 11. Obez çocukların giysilerindeki renk tercihlerine iliģkin dağılım incelendiğinde; genel olarak erkek çocuklar giysilerinde koyu renkleri tercih ederken kız çocukları giysilerinde parlak ve canlı renkleri tercih etmektedir. 12. Obez çocukların dıģarı çıkarken en çok giymeyi tercih ettikleri giysi çeģitlerine iliģkin dağılım incelendiğinde; erkek çocuklar çoğunlukla eģofman ve t-shirtü tercih ederken kız çocukları eģofman, tģhirt, tayt ve badyi de tercih etmektedir. 13. Obez çocukların giysilerinde en çok kullanmayı tercih ettikleri kapama yerlerine ve kapama malzemelerine iliģkin dağılımı incelendiğinde; kızların eteklerde daha çok yan dikiģte, elbise arka ortasında, Pantolon ve gömlek/bluzda ise kız ve erkek çocukların en çok tercih ettikleri kapama yerinin ön ortası olduğu sonucuna ulaģılmıģtır. Kapama malzemesi olarak kız çocukları etek, pantolon ve mont/kabanda fermuarı, gömlek, elbisede düğmeyi tercih ederken erkek çocuklar pantolon ve mont/kabanda fermuarı, gömlekte ise düğmeyi tercih etmektedirler. 14. Obez çocukların giysilerinde en çok tercih ettikleri model özelliklerine iliģkin dağılım incelendiğinde; kız çocukların eteklerde ve elbiselerde; bol ve kısa, pantolonlarda, gömlek/bluzlarda ve kaban/montlarda; bol ve uzun modelleri tercih ettikleri, erkek çocuklarda ise pantolon, gömlek ve eģofmanda; bol ve uzun, kaban/montlarda bol ve kısa giysileri tercih ettikleri belirlenmiģtir. 15. Obez çocukların gömlek/bluz ve elbiselerde en çok tercih ettikleri model özelliklerine iliģkin dağılımı incelendiğinde; kız çocukları gömlek ve bluzlarda büzgülü, cepli ve kısa biyeli ve büzgülü kollu modelleri tercih ederken erkek çocukları gömleklerde robalı, cepli ve kısa ve manģetsiz kollu modelleri tercih etmektedir. 16. Obez kız çocukların elbiselerinde en çok tercih ettikleri model özelliklerine iliģkin dağılımı incelendiğinde; kız çocukların en çok bedene oturmayan bol elbise modellerini giymeyi tercih ettiği sonucuna ulaģılmıģtır. 17. Obez kız çocukların eteklerde en çok tercih ettikleri model özelliklerine iliģkin dağılım incelendiğinde; kız çocukların eteklerde en çok pilili, volanlı ve büzgülü etek modellerini tercih ettikleri görülmektedir. Obez çocukların pantolonlarda en çok tercih ettikleri model özelliklerine iliģkin dağılımı incelendiğinde; kız ve erkek çocukların 99

119 cepli, boru paçalı, ayarlanabilir ve yüksek belli pantolon modelleri tercih ettikleri görülmektedir Öneriler AraĢtırmadan elde edilen sonuçlara göre, obez çocukların vücutlarına uygun giysilerin temininde istedikleri beden, kumaģ yüzeyi, renk, desen ve model özelliklerine uygun giysiler bulmada sorun yaģadıkları tespit edilmiģtir. Bu sorunların çözümünde öncelikle; 1. Obez çocuklar için hazır giyimde kullanılacak beden ölçüleri standardizasyonunun oluģturulması gerekmektedir. 2. Çocukların bedenlerindeki bireysel faklılıkları minimum seviyeye indirebilmek amacıyla çocukların giysi kalıpları drop sistemiyle hazırlanmalıdır. 3. Obez çocukların vücudundaki eklem hareketlerini serbest kılabilecek dinamik antropometri ölçülerinin giysi kalıbına aktarılması gerekmekte, çocukların hareket rahatlığını sağlayacak Ģekilde vücut rahatlığı ve beden yetenekleri maksimum düzeye çıkarılmalıdır. 4. Obez çocuklar için nefes alma özelliğine sahip hareketleri kısıtlatmayacak konforlu giysi olanakları sunulmalıdır yaģ arası çocuklar hızlı geliģim döneminde oldukları için geliģim hızını tolere etmek amacıyla kalıplarda pens, pili, büzgü gibi unsurlar kullanılmalıdır. 6. Giysinin boyutlarını değiģtirmeyi sağlayacak çıt çıt, fermuar, düğme, velkro bant, ayarlanabilir lastik gibi materyaller ile beden ve bel geniģliğinde daraltıp geniģlemesini, kol ve bacak boyunu kısaltıp uzatılmasını sağlayacak hareketli giysi bölümleri oluģturulmalıdır. 7. Hazır giyim üreticileri obez çocuk giysileri tasarlarken renk yelpazesini çeģitlendirmeli, çocukların yaģ gruplarına uygun tercih ettikleri desenleri kullanmalıdırlar. 8. Obez çocuklar için özel günlerde kullanımlarına uygun kostüm ve parti kıyafetleri tasarlanmalıdır. 100

120 KAYNAKÇA Ağaç, S. & Harmankaya, H. (2009). Ġlköğretim birinci kademe öğrencilerinin giysi tercihleri ve giysi satın alma davranıģlarına etki eden faktörler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 22, Ak, K. (2009). Antropometrik ve ergonomik bir yaklaşımla kadın temel beden ve kol kalıbı oluşturma deneme geliştirme. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Akarslan, Z. (2008) yas arası çocuk giysilerinin online satışını yapan işletmelerin ölçü tablolarının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Akbulut Ç. G., Özmen, M. & Besler T. (2007). Obezite. Bilim ve Teknik Dergisi Eki, Akgöz, E. (2005). Büyük beden giysi tasarımında tasarım sürecine etki eden faktörler. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Aköz, E., Dallar, Y. & TaĢar, M. A. (2006, Kasım-Aralık). Okula giden çocuklarda beslenme alışkanlıklarının ve sosyo-ekonomik düzeyin büyüme-gelişme ve obezite üzerine etkileri. 1. Ulusal Adolesan Sağlığı Kongresi nde sunulan bildiri, Ankara Eğitim ve AraĢtırma Hastanesi, Ankara. AkıĢ, N. & diğerleri (2003). Bursa ili Orhangazi ilçesi 6 merkez ilköğretim okulunda 6-14 yaģ grubu öğrencilerde kilo fazlalığı ve obezite. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 29(3), AktaĢ N. (2008). Büyük beden kadın giysilerinde müşterilerin karşılaştığı problemler ve müşteri beklentileri. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Anadolu Üniversitesi. (2011). Anne çocuk beslenmesi. EskiĢehir: Anadolu Üniversitesi. Anamur U., M., & Bodur, S. (2007). Konya il merkezindeki ergenlik öncesi ve ergen çocuklarda aģırı ağırlık ve ĢiĢmanlık durumunun demografik özelliklerle iliģkisi. Genel Tıp Dergisi, 17(1),

121 Anonim 1. (2001, Nisan). Obezite Psikolojisi- Obezite Çocukluk Dönem ĠliĢkisi- Obezite Psikolojik Tedavi. 3 Mart 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. Anonim 2. (2014). Vücut Kitle Ġndeksi Hesaplama. 14 Nisan 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. Anonim 3. (2014). Morbid Obezite Neden Tehlikeli. 23 Nisan 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. Anonim 4. (2014). Dünyadaki Obez Ġnsanların Üçte Biri GeliĢmekte Olan Ülkelerde YaĢıyor. 18 Nisan 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. Anonim 5. (2014). Sıfır-onsekiz yaģ, boy ve kilo geliģim tablosu. 4 Nisan 2014 tarihinde Itemid=156 sayfasından eriģilmiģtir. Ataç, S. (2005). Büyük beden giysi kullanan kadınların hazır giyim tercihlerinin ve sorunlarının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Aydemir, A. (2010). Çocuk ve ergenlerde obezite, depresyon ve aleksitimi düzeyleri arasındaki ilişki: İstanbul örneği. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul. Babaoğlu, K., & Hatun, ġ.(2002). Çocukluk çağında obezite. Sted, 11(1), Babaoğul M., & ġener, A. (Eds). (2002). Tüketici yazıları (I), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Tüketici Pazar AraĢtırma DanıĢma Test ve Eğitim Merkezi ve Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi. BaĢkal, N. (2002). Obezitenin önemi ve tedavi ilkeler. ANKEM dergisi, 16 (3), Bayraktar, F. (2007). Büyük beden kadınlar için hazır giyim üretiminde kullanılacak benden ölçüleri standardizasyonunun oluşturulması. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. 102

122 Bideci, A., & diğerleri. (2012). Obezite. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, Cilt (1), Civitçi, ġ., & Harmankaya, H. (2012) yaģ arası obez çocukların ve ergenlerin giysilerinde tercih ettiği özellikler. Electronic Journal of Vocational Colleges, Mayıs, Cinaz, P., & diğerleri yaģ arası çocukta obezite sıklığı ve risk faktörleri. (2013). 11 Nisan 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. CoĢkun, H. Türkiye de obezite görülme sıklığı: T.C. Sağlık Bakanlığı verileri. (2013). 16 Nisan 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. Çeğindir. N. Y. (2008). Farklı metotlardaki ön ergen kız pantolon kalıplarının vücuda uygunluğunun incelenmesi. Tekstil Maraton, Cilt 99, Çeğindir. N. Y. (2008). Çocuk giysi uyumunda kalıp ilaveleri. Konfeksiyon Teknik, Cilt , Çığa, M.(2001). Beş- onbir yaş arası kız ve erkek çocuklarının giysi türlerine göre renk tercihleri. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. DiĢcigil, G. (2007). Günümüz çocukluk ve adölesan çağı epidemisi: Obezite. Türk Aile Hekim Dergisi. 11 (2) Ece, A., & diğerleri. (2004). Diyarbakır ve çevresi okul çocuklarında boy kısalığı, düģük ağırlık ve obezite sıklığı. Van Tıp Dergisi, 11(4), Ege Üniversitesi. PDR Bölümü DavranıĢ Bozuklukları (Çocuk ve Ergen) Ders Notları (2014). 17 Nisan 2014 tarihinde meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/07/09/966835/dosyalar/2013_11/ _ocukve ergenlerdeyemebozukluklar%25c4%25b1.docx+&cd=1&hl=tr&ct=clnk&gl=tr sayfasından eriģilmiģtir. Eray, F., Aras, E., & Öztürk, Z. (1999). Isıya karģı koruyucu giysilerin tasarımında ergonomik yaklaģımlar. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, 9 (6),

123 Erenler, Ç., G., KiĢioğlu, S., & Bayraktar, F. (2003). Temel Tasarım Bilgisi Tasarım Araştırması, Tasarım Aşamaları ve Giysi Tasarım Süreci. Ankara: Ya-pa. Erkan, F., A. (2014). Obezite sıklığı ve sebepleri. Küresel obezite pandemisi: sebepler, sonuçlar ve çözüm yolları (Slayt gösterisi) Ersoy, A. F., Demirci, A. & Ersoy, S. (2007). Çocukların tüketim davranıģlarına annebabaların etkisi. Üçüncü Sektör Kooporatifçilik Dergisi, 44 (1), Göklüberk, P. (2006). Teknik Tekstillerin ve akıllı tekstillerin giysilerde kullanımı. Konfeksiyon ve Teknik Dergisi, Cilt ( ), Gönç, E. N. (2012). Çocuklarda obezite değerlendirilmesinde kullanılan antropometrik ölçümler. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 1(2), Gözü, A. (2007). Mardin ili ilköğretim okullarında 6-15 yaģ grubu öğrencilerde kilo fazlalığı ve obezite prevalansı. Tıp Araştırmaları Dergisi. 5(1), Güler, Y., Gönener H. D., Altay B., & GÖNENER A. (2009). Adölesanlarda obezite ve hemģirelik bakımı. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 4(10), Gürel, F.S., & Ġnan, G. (2001). Çocukluk çağı obezitesi tanı yöntemleri, prevalansı ve etiyolojisi. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 2(3), Harmankaya, H., & Civitçi, ġ. (2010) yaģ arası obez çocukların giyim problemleri ve örnek model tasarımları. Electronic Journal of Vocational Colleges, Cilt (5), Ġstanbul Üniversitesi Ġstanbul Tıp Fakültesi, Sağlık Bakanlığı. (2010). TURDEP II. sonuçlarının özeti. Ġstanbul: Ġstanbul Üniversitesi Ġstanbul Tıp Fakültesi. Ġstanbul Tekstil ve Konfeksiyon Ġhracatçı Birlikleri (ĠTKĠP). (2009). Kalıp hazırlama kız çocuk giysileri. Ġstanbul: ĠTKĠP. Kandemir, H. (2011). TURDEP çalıģmaları obezitenin Türkiye deki ciddiyetini net Ģekilde gösterdi. Medikal Akademi. 14 Nisan 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. Kaptan, S. (1995). Bilimsel Araştırma ve İstatistik Teknikleri. Ankara: Tekısık Web Ofset. Karacan, S. (2003). Sedanter yaģamın toplum hayatına zararları. TSA Dergisi, 7(2),

124 KarakaĢ, H. B. (2011). Çağın salgını; Obezite. Slayt Gösterisi. Eylül Karasar, N. (2000). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel. Karayağız, M. G., & diğerleri. (2012). Aydın ilindeki okul çağı çocuklarda obez ve aģırı kiloluk prevalansı. Uluslararası Hakemli Akademik Sağlık ve Tıp Bilimleri Dergisi, 2 (2), KaĢ, G. (2009). Özata M. ile röportajı: Türkiye nin Obezite Gerçeği, INDIGO Mart 2014 tarihinde sayfasından eriģilmiģtir. Kaynak, M. (2005). Büyük beden tüketicisi bayanların büyük beden kıyafetlerden ceket ve pantolonda karşılaştıkları model ve kalıp kaynaklı problemlere ilişkin görüşlerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Koca, E., & Bölat, A.S. (2008) yaģ arasındaki ergenlerin giysi satın almada ve giysi kullanımı sırasında yaģadıkları sorunlar. Tekstil Maraton, 1(94-99), Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi. (2006). Türkçe Tıp Dili Kılavuzu. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Basımevi. Koç F., & Arga ġahinoğlu M. (2006). 0-6 yaģ arası Çocuk Sahibi Annelerin Çocuk Giysilerinde Tercih Ettikleri Süslemeler ve KarĢılaĢılan sorunlar. Tekstil Maraton, 4(83-87), Koç, M. (2004). GeliĢim psikolojisi açısından ergenlik dönemi ve genel özellikleri. Uludağ Üniversitesi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı (17), Köksal, G. & Özel, H. G. (2008a). Çocukluk ve ergenlik döneminde obezite. Hacettepe Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü. Sağlık Bakanlığı Kitapçığı. Ankara. Köksal, G. & Özel, H. G. (2008b). Okul öncesi dönemde obezite. Hacettepe Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü. Sağlık Bakanlığı Kitapçığı. Ankara. KurĢun, Ö. S. (2008). ġiģman çocuklarda D vitamini düzeyleri ve insülin direnci ile iliģkinin araģtırılması. Uzman Tezi, Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Edirne. 105

125 Kurt Ç. (2007). Müller kalıp sistemi beden temel beden ve temel kol kalıplarının antropometrik ve ergonomik uyumunun incelenmesi ve geliştirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. MenteĢ, E., MenteĢ, B., & Karacabey K. (2011). Adölesan dönemde obezite ve egzersiz. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), Mercanlıgil, S. M. (2008). ġiģmanlığın tedavi yöntemleri, doğru ve yanlıģları. Hacettepe Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü. Sağlık Bakanlığı Kitapçığı. Ankara. Metinoğlu, Ġ., Pekol, S., & Metinoğlu Y. (2012). Kastamonu da yaģ grubu öğrencilerde Obezite prevalansı ve etkileyen faktörler. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), Milli Eğitim Bakanlığı. (2007). Giyimde Ölçülendirme. Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi. Ankara. Mutlu Çocuklar Derneği. (2014) yaģ çocuğun geliģimi. Mutlu Çocuklar Derneği. Ankara. Neyzi, O., & diğerleri (2008). Türk çocuklarında vücut ağırlığı, boy uzunluğu, baģ çevresi ve vücut kitle indeksi referans değerleri. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, Sayı 51, Onat, A. (2003). Türkiye de obezitenin Kardiyovasküler hastalıklara etkisi. Türk Kardiyol Dern Arş, 31, Öndoğan Z., & diğerleri. (2007). Giysi tasarımı, vücut ölçülendirme ve giysi pazarlaması konusunda simülasyon sistemlerinin incelenmesi. Tekstil Konfeksiyon, Cilt(4), Önsüz, M. F., & diğerleri (2011). Sakarya da bir ilköğretim okulu öğrencilerinde obezite ve hipertansiyonun değerlendirilmesi. Sakarya Medcal Journal, Sayı 3, Özarmağan, S. & Bozbora, A. (2002). Obezitenin tanımı ve temel bilgiler., Bozbora, A. (Ed.). Obezite ve Tedavisi (s. 1-13). Adana: Nobel. Özbey, N., & Orhan, Y. (2002). Vücut yağ miktarı ve dağılımının belirlenmesi., Bozbora, A. (Ed.). Obezite ve Tedavisi (s ). Adana: Nobel. 106

126 Öztora, S. (2005). İlköğretim çağındaki çocuklarda obezite prevalansının belirlenmesi ve risk faktörlerinin araştırılması. Uzmanlık Tezi, Bakırköy Tıp Fakültesi, Ġstanbul. Öztora, S., & diğerleri (2006). Ġlköğretim çağındaki çocuklarda obezite prevalansının belirlenmesi ve risk faktörlerinin araģtırılması. Bakırköy Tıp Dergisi, Sayı 2, Pala, K., Aytekin N., & Aytekin H. (2003). Gemlik bölgesinde 6-12 yaģ çocuklarda aģırı kiloluk ve ĢiĢmanlık prevalansı. Sted, 12 (12), Parlak, A., & Çetinkaya, ġ. (2006). Çocuklarda obezitenin oluģumunu etkileyen faktörler. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2(5), Sabancı, A., & Sümer, K., S. (2011). Ergonomi, Ankara: Nobel. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2009). Türkiye de obezitenin görülme sıklığı. 8 Nisan 2014 tarihinde Sağlık Bakanlığı onnection_table=4&content_type=1 sayfasından eriģilmiģtir. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2010). Türkiye Obezite (ĢiĢmanlık) ile mücadele ve kontrol programı ( ). Ankara: Sağlık Bakanlığı. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2011). Türkiye de Okul Çağı Çocuklarında (6-10 YaĢ Grubu) Büyümenin Ġzlenmesi (TOÇBĠ) Projesi AraĢtırma Raporu. Ankara: Sağlık Bakanlığı. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2013). Dünyada Obezitenin Görülme Sıklığı. 8 Nisan 2014 tarihinde Sağlık Bakanlığı sayfasından eriģilmiģtir. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2014). Türkiye de Obezite Görülme Sıklığı. 10 Nisan 2014 tarihinde Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Sağlık Bakanlığı. sayfasından eriģilmiģtir. Samur, G. (2008). Obezite ve Gebelik. Hacettepe Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü. Sağlık Bakanlığı Kitapçığı. Ankara. 107

127 Sefa S. (2007). Akdeniz bölgesinde yaşayan büyük beden baya tüketicilerin hazır giyim ürünlerinde karşılaştıkları problemler. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Semiz, S., Özdemir, Ö. M. A., & Özdemir S. A. (2008). Denizli merkezinde 6-15 yaģ grubu çocuklarda obezite sıklığı. Pamukkale Tıp Dergisi, Cilt(1), 1-4. Sertkaya, Ç. A., & Orhan, Y. (2008). ġiģman hastaya yaklaģım.,orhan Y. ve Bozbora A. (Eds). Obezite Medikal ve Cerrahi Tedavsi (s. 1-29). Ġstanbul: Ġstanbul Tıp. Sertkaya, Ç. A., & Orhan, Y. (2008). Vücut birleģiminin belirlenmesi., Orhan Y. ve Bozbora A. (Eds). Obezite Medikal ve Cerrahi Tedavsi (s ). Ġstanbul: Ġstanbul Tıp. Sözen M. A. (2006). Obezite ve obezitenin genetiği. Kocatepe Tıp Dergisi, 7 (3), Süzek, H., Arı, Z., & Uyanık, B.S. (2005). Muğla da yaģayan 6-15 yaģ okul çocuklarında kilo fazlalığı ve obezite prevalansı. Türk Biyokimya Dergisi, 30(4), ġener, H. F., & Kutlu, N. (2004). Küçük ve orta ölçekli hazır giyim iģletmelerinde tasarım sürecine yönelik bir araģtırma. Konfeksiyon Teknik, Cilt ġener, F. H., & Atmaca Z. (2009, Ekim). Ergonomik açıdan giysilerde yaģanılan problemler. 15. Ulusal Ergonomi Kongresi nde sunulmuģ bildiri, Selçuk Üniversitesi, Konya. ġener, F. H. (2000). Çocuk Giyimi. Ġstanbul: Ya-pa. ġimģek, F., Ulukol, B., Berberoğlu, M., Gülnar, S. B., Adıyaman P., & Öcal G. (2005). Ankara da bir ilköğretim okulu ve lisede obezite sıklığı. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, Cilt (58), TaĢcılar M. E., Hacıhamdioğlu B., Soyarslan M., & Abacı A. (2010). Obez çocuklarda metabolik sendrom prevalansı ve kardiyovasküler risk faktörlerinin sıklığı. Gülhane Tıp Dergisi, Sayı 52, Törüner, K., E., & SavaĢer, S. (2010). Çocukluk çağı ĢiĢmanlığı: Epidemi boyutunda sorun. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, Cilt (3), Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. (2011). Obezite, dislipidemi, hipertansiyon hekim için tanı ve tedavi rehberi, Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. Ankara. 108

128 Uğur, M. (2006). Tüketicilerin giysi alışverişinde yaşadıkları problemlerin ergonomik açıdan incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Uskun, E., Öztürk, M., Kisioglu, AN., Kırbıyık, S., & Demirel, R. (2005). Ġlköğretim Öğrencilerinde Obezite GeliĢimini Etkileyen Risk Faktörleri. S.D.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 12(2), Üstün, G. & Çeğindir, N. Y. (2006). Çocuk giysi tercihlerinin çocuklar ve annelerin görüģlerine göre değerlendirilmesi. Konfeksiyon Teknik, Cilt , Üstün, G. & Çeğindir N. Y. (2014). Ön ergen çocukların marka tercihlerinin incelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi, Nisan 2014 tarihinde alınmıģtır. eriģilmiģtir. sayfasından Vural, T. (1995). Çocuk giyiminin ebeveynler tarafından algılanma biçimi ve giysi seçiminde dikkat edilecek noktalar. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 3, Vural, T., Civitçi, ġ. & Ağaç S. (2001, Ekim). Giysi tasarımında ergonomik yaklaģım. 8. Ergonomi Kongresi nde sunulmuģ bildiri, Dokuz Eylül Üniversitesi,Ġzmir. Vural, T., Çileroğlu, B., Ağaç, S., Çivitçi ġ. & Çoruh, E. (2003, Ekim). Vücut ölçülerinde giysi ölçüleri elde edilmesine matematiksel bir inceleme sırt geniģliği ölçüsü örneği. 9. Ergonomi Kongresi nde sunulmuģ bildiri. Pamukkale Üniversitesi, Denizli. Vural T., Koç F., Koca E., & Pamuk B. (2006, Kasım). Geleneksel kadın giysilerinde kol formu özelliklerinin giysi konforu açısından incelenmesi. 12. Ulusal Ergonomi Kongresi nde sunulmuģ bildiri, Gazi Üniversitesi, Ankara. Yamane, T. (2010). Temel Örnekleme Yöntemleri (Esin, A, Bakır, M.A., Aydın, C. ve Gürbüzsel, E. Çevirenler). Ġstanbul: Literatür. Yavuzer, H. (1998). Çocuk Psikolojisi. Ġstanbul: Remzi Kitabevi. Yıldıran, F. (2006). Obezite hastalarının giyim problemleri. Yüksek Lisans Problemleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. 109

129 Yıldırım, M., Akyol A., & Ersoy G. (2008). ġiģmanlık (Obezite) ve fiziksel aktivite enerji dengesinin aktivite yönüne bir bakıģ. Hacettepe Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü. Sağlık Bakanlığı Kitapçığı. Ankara. 110

130 EKLER 111

131 EK 1: Anket Formu 6-12 YAġ ARASI OBEZ ÇOCUKLARIN GĠYSĠ SORUNLARININ ĠNCELENMESĠ ANKET FORMU Bu araģtırma Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Giyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Eğitimi Anabilim Dalı Yüksel Lisans Tezi gereği olarak yapılmaktadır. Hazırlanan anket formu ile 6-12 yaģ arasındaki obez çocukların giysi kullanımı ve satın alma konusunda karģılaģtıkları problemler tespit edilmeye çalıģılacaktır. AraĢtırmanın baģarısı ve güvenilirliği sizin objektif katılımınıza bağlıdır. Samimiyetle vereceğiniz cevaplarınız için Ģimdiden teģekkür ederim. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Giyim Sanatları Eğt. Yüksek Lisans Öğrencisi Fahrünnisa SAYIM I.BÖLÜM: KĠġĠSEL BĠLGĠLER *Bu bölümü çocuklarınızla ilgili bilgi vermek amacıyla doldurunuz. Cinsiyet: ( ) Kız ( ) Erkek YaĢı: Boyu..cm. Kilosu: kg. *VKĠ(Vücut Kitle Ġndeksi):..(*Bu bölüm araģtırmacı tarafından doldurulacaktır) 1. Çocuğunuzun vücut yapısı aģağıdaki vücut tiplerinden hangisi ile uyuģmaktadır? (Lütfen rakamı kutucuk içine alınız.) Çocuğunuzun alt ve üst giysilerinde bedenleri nelerdir? Üst giysi bedeni. Alt giysi bedeni.. 112

132 EK-1. (devam). Anket Formu 3. Çocuğunuzun giysilerini hangi yollarla temin etmektesiniz? A) Hazır alıyorum B) Diktiriyorum ve/veya kendim dikiyorum C) Bazen hazır alıyorum bazen de diktiriyorum D) Hazır giysi alıp tadilat yaptırıyorum 4. Çocuğunuz hazır giysilerini en çok nereden temin etmektedir? (Birden fazla seçenek iģaretleyebilirsiniz.) A) Çocuk büyük beden giysi üreten hazır giyim mağazalarından B) Çocuk giysileri satan mağazalardan C) Pazarlardan ve Hipermarketlerden D) BaĢka il/illerden(lütfen belirtiniz). 5. Çocuğunuz en çok hangi giysi çeģitlerinde vücuda uyumsuzluk problemiyle karģılaģmaktadır? Seçenekler Giysi Türleri Etek EĢofman / T- Shirt Gömlek / Bluz Tayt / Bady Elbise Pantolon Kazak Mont / Kaban Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 6. Çocuğunuzun giysi seçimini etkileyen faktörler nelerdir? Seçenekler Faktörler Giysinin bedenine uygun olması Giydiğinde kendini rahat hissetmesi Giysinin estetik görünüģü Giysinin hareket serbestliği sağlaması Zayıf gösteren bir giysi olması Modelinin kullanıģlı olması Giysinin kaliteli olması Günün modasına uygun olması Ġstenilen kumaģ çeģidinde olması Beğendiği renk ve desende bir giysi olması Beğendiği süsleme tekniği ve aksesuarı olması Fiyatının uygun olması Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 113

133 EK-1. (devam). Anket Formu 7. Çocuğunuz giysilerinde en çok hangi kumaģ türlerini tercih etmektedir? KumaĢ Türleri Pamuklu Yünlü Ġpekli Sentetik Elastik Seçenekler Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 8. Çocuğunuz giysilerinde en çok hangi kumaģ yüzeyini tercih etmektedir? A) Düz B) Desenli C) Kareli D) Çizgili 9. Çocuğunuz giysilerinde en çok hangi kumaģ yapısını tercih etmektedir? A) Dokuma B) Dokusuz C) Örme D)Kaplama 10. Çocuğunuzun giysilerini oluģturan kumaģlardan beklentileri nelerdir? Seçenekler KumaĢ Özellikleri Yıkandığında çekmemesi Çabuk deforme olmaması Kolay ütülenmesi/ütü gerektirmemesi Renginin solmaması Hava geçirgenlik özelliğinin olması TahriĢ etmemesi Alerji/kaĢıntı yapmaması Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 11. Çocuğunuz giysilerinde en çok hangi renkleri tercih etmektedir? Renkler Giysiler Pantolon Gömlek Bady/T-shirt Kazak/Hırka EĢofman Mont / Kaban Koyu renkler Parlak ve canlı renkler Açık renkler 114

134 EK-1. (devam). Anket Formu 12. Çocuğunuzun bedenine uygun aldığınız gömlek ve bluzlarda yaģadığı kalıp kaynaklı problemler nelerdir? Seçenekler Gömlek ve Bluzlarda Göğüs çevresi dar Göğüs çevresi bol Bel çevresi dar Bel çevresi bol Göbek çevresi dar Göbek çevresi bol Kol çevresi dar Kol çevresi bol Kol boyu kısa Kol boyu uzun Kol oyuntusu dar Kol oyuntusu bol Etek boyu kısa Etek boyu uzun Yaka (boyun) çevresi dar Yaka (boyun) çevresi bol Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 13. Çocuğunuzun bedenine uygun aldığınız eteklerde yaģadığı kalıp kaynaklı problemler nelerdir? Seçenekler Eteklerde Bel çevresi dar Bel çevresi bol Göbek çevresi dar Göbek çevresi bol Kalça çevresi dar Kalça çevresi bol Etek ucu önde yukarı kalkıyor Etek ucu arkada yukarı kalkıyor Etek boyu kısa Etek boyu uzun Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 115

135 EK-1. (devam). Anket Formu 14. Çocuğunuzun bedenine uygun aldığınız mont ve kabanlarda yaģadığı kalıp kaynaklı problemler nelerdir? Seçenekler Mont ve Kabanlarda Göğüs çevresi dar Göğüs çevresi bol Bel çevresi dar Bel çevresi bol Göbek çevresi dar Göbek çevresi bol Kalça çevresi dar Kalça çevresi bol Kol çevresi dar Kol çevresi bol Kol boyu kısa Kol boyu uzun Kol oyuntusu dar Kol oyuntusu bol Etek boyu kısa Etek boyu uzun Yaka (boyun) çevresi dar Yaka (boyun) çevresi bol Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 15. Çocuğunuzun bedenine uygun aldığınız pantolonlarda yaģadığı kalıp kaynaklı problemler nelerdir? Seçenekler Pantolonlarda Bel çevresi dar Bel çevresi bol Göbek çevresi dar Göbek çevresi bol Kalça çevresi (basen) dar Kalça çevresi (basen) bol Üst bacak (baldır) dar Üst bacak (baldır) bol Alt bacak dar Alt bacak bol Paça boyu kısa Paça boyu uzun Ütü hattında kayma oluyor Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 116

136 EK-1. (devam). Anket Formu 16. Çocuğunuzun bedenine uygun aldığınız elbisede yaģadığı kalıp kaynaklı problemler nelerdir? Seçenekler Mont ve Kabanlarda Göğüs çevresi dar Göğüs çevresi bol Bel çevresi dar Bel çevresi bol Göbek çevresi dar Göbek çevresi bol Kalça çevresi dar Kalça çevresi bol Kol geniģliği dar Kol geniģliği bol Kol boyları kısa Kol boyları uzun Kol oyuntusu dar Kol oyuntusu bol Etek boyu kısa Etek boyu uzun Yaka (boyun) çevresi dar Yaka (boyun) çevresi bol Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 17. Çocuğunuz dıģarıda en çok hangi giysi çeģitlerini giymeyi tercih etmektedir? Giysi ÇeĢitleri Etek Pantolon Gömlek / Bluz Tayt / Bady Elbise EĢofman / T- Shirt Seçenekler Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 18. Çocuğunuz giysilerinde tercih ettiği model özellikleri nelerdir? Giysi ÇeĢitleri Etek Pantolon Gömlek/Bluz Elbise Kaban/Mont Tercih Edilen Özellikler Dar Bol Uzun Kısa 117

137 EK-1. (devam). Anket Formu 19. Çocuğunuzun gömleklerinde tercih ettiği model özellikleri nelerdir? Seçenekler Tercih Edilen Modeller Pensli Robalı Cepli Uzun kollu Kısa kollu ManĢetli kol ManĢetsiz kol Biyeli Kol Raglan Kol Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 20. Çocuğunuzun pantolonlarda tercih ettiği model özellikleri nelerdir? Seçenekler Tercih Edilen Modeller Pensli Pilili Cepli (yan ve arkada) Ġspanyol paça pantolonlar Dar paça pantolonlar Boru paça pantolonlar Belinin Lastikli olması Belinin Kemerli olması DüĢük Belli olması Yüksek belli olması Ayarlanabilir belli olması Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 21. Çocuğunuzun elbiselerinde tercih ettiği model özellikleri nelerdir? Seçenekler Elbisede Tercih Edilen Modeller Üst bedeni dar, alt bendi bol elbiseler Üst bedeni bol, alt bedeni dar Bedeni saran dar elbiseler Bedene oturmaya bol elbiseler Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 118

138 EK-1. (devam). Anket Formu 22. Çocuğunuzun eteklerde tercih ettiği model özellikleri nelerdir? Etekte Tercih Edilen Modeller Pilili etek Büzgülü etek Volanlı etek Çan etek Düz dar etek Pili kaģeli Seçenekler Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 23. Çocuğunuz giysi kullanımı esnasında hangi problemlerle karsılaģmaktadır? Seçenekler Problemler Bazı bölgeleri çok buruģuyor Sık sık düğmeleri kopuyor Fermuarı bozuluyor Bazı bölgelerde tüylenme meydana geliyor Bazı bölgelerde kumaģta deformasyon meydana geliyor DikiĢlerde sökülme-patlama meydana geliyor Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 24. Kilosu nedeniyle çocuğunuzun giysilerinde en çabuk yıpranan bölgeler nerelerdir? Yıpranan Bölgeler Yaka Çevresi ManĢet Çevresi Koltuk Altı Ağ Oyuntusu Üst Bacak Arası Seçenekler Her zaman Genellikle Bazen Hiçbir zaman 25. Çocuğunuzun giysilerinde tercih ettiği kapama malzemeleri nelerdir? Tercih Edilen Kapama Malzemeleri Giysi ÇeĢitleri Pantolon Gömlek Mont/Kaban Fermuar Çıt çıt Düğme Velkro Bant 26. Annenin iģi nedir? A)Ev Hanımı B)ĠĢçi C)Memur D)Esnaf E)Emekli F)Diğer 27. Babanın iģi nedir? A) Memur B)ĠĢçi C)Esnaf D)Emekli E)Diğer 119

139 ÖZGEÇMĠġ KiĢisel Bilgiler Soyadı, Adı SAYIM, Fahrünnisa Uyruğu T. C. Doğum tarihi ve yeri Medeni hali / Konya Bekar Telefon E-posta fahrunnisa_sayim@hotmail.com Eğitim Derecesi Okul / Program Mezuniyet Yılı Lise Alanya Anadolu Meslek ve Kız Meslek Lisesi / Hazır Giyim 1998 Üniversite Pamukkale Üniversitesi / Tekstil 2006 Teknikerliği Üniversite Gazi Üniversitesi / Giyim Endüstrisi 2010 Öğretmenliği Yüksek Lisans Gazi Üniversitesi / Giyim Endüstrisi ve Giyim Sanatları Eğitimi 2014 ĠĢ Deneyimi, Yıl ÇalıĢtığı Yer Görev 3 yıl, Özel Sektör Terzi 3 ay, Evren Halk Eğitim Merkezi Öğretmen Faruk Saraç Tasarım Meslek Yüksek Okulu Öğretim Görevlisi Yabancı Dil Ġngilizce Yayınlar Hazır Giyim ve Moda Tasarımı Eğitimi AlmıĢ Üniversite Mezunlarının GiriĢimcilik Konusundaki GörüĢleri. (2013, Haziran). 5. Uluslar arası GiriĢimcilik Kongresi, Kazakistan Süleyman Demirel Üniversitesi, Kazakistan. Büyük Beden Kadın Giysilerinde Tüketicilerin YaĢadığı Ergonomik Sorunlar. (2013, Eylül). 19. Ulusal Ergonomi Kongresi, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir. 120

140 GAZİ GELECEKTİR...