RODOSLU QOMLEKgi HIEROTELES (Lev./Pl. LII-LIV)

Transkript

1 RODOSLU QOMLEKgi HIEROTELES (Lev./Pl. LII-LIV) Hellenistik donemin en biiyiik arap ve ticari amphora iireticisi olan Rodos cumhuriyetinin ilk ticari amphoralari bugiinktt bilgilerimiz i iginda I.O. 4. yiizyihn sonuna tarihlenmektedir 1. Bu ilk tipi izleyen yilhk donem icinde iki farkh tip daha ortaya cikmaktadir 2. Bunlar, bir onceki tipe gore daha bodur ve yuvarlak omuzludur. Agiz kenarlari bazen mantar, bazen band formunda, bazen de yuvarlatilmis, simit formundadirlar. Topac formundaki dipleri diiz veya oyuktur. I.O. 3. yuzyilin ilk yarisi icinde yogunla an bu tiplerin yaninda, comlekci Hieroteles'in ve eponymlerinin miihiirlerini ta iyan bir grup amphora daha bulunmaktadir. Bu amphoralar, gerek iireticisinin kendine ozgii miihiirleri (yuvarlak formlu ve merkezde rozetli veya kabartma noktali) gereksc doncmin Knidos amphoralannda gordiigiimuz plastik halkali kaideleri ile ozel bir grup olarak dikkati cekmektedirler. Rodos uretimi erken donem ticari amphoralari icinde, kil hamur kompozisyonlarinin farklihklari ile de dikkati uzun zaman iizerinde toplayan bu amphoralarm uretildikleri atolye, 1982 yihnda N. Tuna'mn yiizey ara tirmalan sirasinda antik donemde Rodos Peraia'si icinde yer alan Hisaronii-vubucak mevkiinde saptanmi ve daha sonraki yillarda bu bdlgede yapilan yeni yiizey ara tirmalannin sonuglan N. Tuna ve J. Y. Empereur tarafindan yaymlanmi tir 3. Hisaronii-Cubucak'ta Rodoslu comlekci Hieroteles'in atolyesinde uretilen ticari amphoralar ile ilgili yeni kanitlar A sektorunde giin i igina cikartilan iiretim artigi copliigiinden elde edilmi tir. Bu copliikte ele gecen bazi eponym miihiirleri (Agrios: Kat. No , Res ; Aristion: Kat. No , Res ) Hieroteles'in ticari amphora uretimine, bugiine dek ileri siiriildugunun aksine, I.O. 269 yihndan once ba ladigini gostermektedir 4. Boylece bu copliik, I.O. 225 yili civarina dek iiretimini siirdiirdugu iddia edilen comlekci Hieroteles'in ilk iiretim yillarina ait olmasi 5 ve onun iirettigi ilk amphoralarm form ozelliklerinin saptanmasi bakimindan onem ta imaktadir. Bu ticari amphoralarm form ozelliklerinin saptanmasmin yanisira,?opliikten elde edilen buluntularin istatistik olarak da dokiimii yapilmi tir. Hisaronii'ndeki atolyelerde bugiine dek tiim profil veren bir ticari amphora ele gecmemi olmasina kar in, iiretim artigi copliigiindeki buluntular arasinda Hieroteles'in amphoralannda goriilen farkh iki tip agiz kenan dikkati Qekmektedir: G.Bass-M.Katzev, "New Tools for Underwater Archaeology", Archaeology 21 (1968), s. 172; Empereur-Hesnard 1987, Fig.7. Empereur-Hesnard 1987, Fig. 8-9; Grace 1963, Fig. 1 (1-5) Empereur-Tuna 1989, s Grace 1974, s. 200 Comlekfi Hieroteles'in ticari amphora uretimine ba ladigi tarih ile ilgili tarti malar igin bk. Empereur-Hesnard 1987, s

2 E. Doger Tip 1: Yiiksek band formunda agiz kenarlari (Cizim 1-5): Coplukte ele gecen toplam agiz kenari sayisinin yakla ik % 90' mi (230 agiz kenar parcasi) olu turmaktadirlar. Agiz kenarlannin karakteristik ozelligi olan plastik bandlar hafif di a ta kin olup, boyun ile birlesjrken ice dogru keskin bir donii yapmaktadirlar. Band yiikseklikleri 2-4 cm arasinda degi mektedir. Bazi omeklerde boyunun az veya cok bombe yaptigi goriilmektedir. Agiz caplan ise cm arasindadir. Tip 2: Yuvarlatilmis simit formunda agiz kenarlari (Cizim 6-7): 6plukte sayisal bakimdan azmhktadirlar (yakla ik %10 : 26 adet). Bu agiz kenarini ta iyan amphoralarin agiz caplan cm arasinda degi mektedir. Bu tip amphoralann da boyunlarinda hafif bombelesjne goriilmektedir. Hieroteles'in ticari amphora uretimine ba ladigi ilk yillarin iiriinleri hakkmda bilgi veren A sektoriindeki bu copliik, kullanilan agiz kenar formlannin o donem icindeki popularitesi hakkinda da istatistik bilgiler vermektedir. Iki agiz kenar formu arasmdaki oransal farkhlik (% 90 ve % 10), bu donemde heniiz band formlu agiz kenarlannin onemini korudugunu, ama buna kar ihk ileride Rodos amphoralarinm kanonik formu olacak yuvarlatilmis. agiz kenar formunun Hieroteles atolyesinde iiretimin ba langicindan itibaren yerini aldigini gostermektedir. Bu iki tip agiz kenari ile ili kili kronolojik sorunumuz, Tip 1 agiz kenannin Hieroteles atolyesinde hangi eponymiin gorevli oldugu yilda terkedildigi ve Tip 2'nin ise hangi yil ortaya cikmi oldugudur. Eldeki verilere gore, simit formlu yuvarlatilmis. agiz kenarh en erken Rodos amphorasi eponym Agrios'un miihurunu ta imaktadir 6 ve iireticisi ise Boiskos'dur. Hieroteles'in Hisaronu atolyesinde kazilan copliigiinun (A sektorii) i?inde ele gecen en erken eponym miihurleri de Agrios'a aittir 7. Buna karsilik Agrios'un miihiirlerinin yer aldigi band agiz kenarh (Tip 1) yayinlanmi amphora sayisi daha fazladir 8. Bu durumu ^opliikteki band agiz kenarh amphoralarin (230 agiz kenar parcasi) ve Agrios'un miihiirlerinin sayilan da (60 miihurlu kulp) teyit etmektedir. Ornegin Hieroteles'in iki miihiirii (Genetivus 3 kahbi) band agiz kenarh (Kat. No. 6-7, Res. 6-7), bir muhtiru ise (Kat. No. 8, Res. 8) simit formlu agiz kenarlari iizerinde goriilmektedir. foplukte ele gecen ve iizerinde sadece eponym miihurleri bulunan agiz kenari korunmu amphoralar da agiz kenar formu degi ikliginin yakla ik hangi tarihlerde yapildigini gostermeleri bakimmdan onemlidir. Eponym Hippostratos'un iki muhuru (Kat. No , Res ) bandh agiz kenarh (Cizim 1 ve 5) amphoralar iizerinde gbrulmelerine kar in, eponym Hagemon'un ise bir muhuru (Kat. No. 10, Res. 10) bandh agiz kenarh (Cizim 4), digeri ise (Kat. No. 11, Res. 11) simit formlu agiz kenarh (Cizim 7) amphoralar iizerine basilmi tir. Muhtemelen, miihurleri copliikte ele ge en eponymlerin gorevli oldugu donemde (yakla ik l.o. 273/ ) band agiz kenarlari varhklanni heniiz korumakta, ancak bilemedigimiz donemde yerlerini simit formlu agiz kenarlarina birakmaktadirlar. Yonetici Hagemon'un tarihledigi yilda her iki agiz kenar formuna rastlamamiz (Kat. No. 6 Grace 1963, s. 323, Nr. 4 ' Eponym Agrios'un gorevli oldugu yil icin bk. Grace 1974, s. 200 (l.o ) 8 Grace 1963, s. 323, Nr

3 Rodoslu (,'omlckci Ilicrolclcs 197

4 E. Doger 10 ve 11), 1 band formundaki agiz kenarlannin bu yoneticinin gorev yihnda veya biraz daha sonra terkedildigini gostermektedir 9. Hieroteles'in Hisaronii atol-yelerinde iirettigi ilk ticari amphoralann diger bir form ozelligi de, ayni donemdeki diger Rodos amphoralanndan ayak formu bakimindan farkh olmalandir. Hieroteles, bu donemdeki ticari amphoralarmda cevresi plastik bir bandla cevrili silindirik veya kisa konik formlu kaideler kullanmaktadir ( izim 8-13). Bu kaideler.donemin Knidos amphoralarmda goriilen daha belirgin konik ayaklardan etkilenmis. olmahdir 10. Bu tip kaidelerin ccjpliikteki sayisi (51 adet) ayni za-manda iiretim artigi amphoralann tam sayismin saptanmasinda miihiir sayisi ile birlikte kesin bir gosterge olmaktadir. ' Hieroteles'in A acmasindaki copluk i9inde mtihiirleri bulunmayan eponymler Timostratos ve Agestratos ile tarihlenen simit formlu agiz kenarlari ta iyan amphoralari ifin bk. Mu eteanu-conovici-atanasiou 1978, s , Fig. 5, 3-5; Aynca V. Grace'in Rodos ticari amphoralarindaki agiz kenar formlan ile ilgili yorumu icin bk. Grace 1963, s. 32 I" Kar ila tirma icin bk. Empereur-Tuna 1989, Fig. 8k-l. 198

5 Rodoslu Comlekci Hieroteles Ote yandan bu ayaklar kendi aralannda kiiciik form farkliliklan da gostermektedirler. Bugiine dck yayin-lanmis, Hieroteles amphoralarinin ayak oturma diizlem-lerinde bir oyuk gbrulmemektedir 11. Buna kar ihk, copliigiin alt seviyelerinde derin oyuklu (Cizim 8-10), iist katlarinda ise oyuksuz veya 50k hafif oyuklu (Cizim 11-13) ayaklar bulunmaktadir. Kaidelerdeki bu farkhhgin kronolojik bir evrimin sonucu olabilecegi kanisindayiz. Kaidelerde goriilen bu kronolojik evrimin kanitlan, bugiin icin yetersiz de olsa, yayinlanmis. olan bazi Rodos amphoralannda hissedilmektedir. Gerek Kibns -Girne aciklanndaki batikta ele ge?en erken Rodos amphoralan ( yiizyihn sonlan) 12, gerekse Iskenderiye Miizesi'nde bulunan 56mlek5i Mikytos ve eponym Polyaratos'un mtihiirlerini ta iyan amphora 13, cevrelerinde plastik halka bulunmayan derin oyuklu kaideler ta imaktadirlar. Ozellikle ikinci amphoranin tarihi ( 'e dogru) Hisaronii'ndeki Museteanu-Conovici-Atanasiou 1978, s ve 196, Fig ; Empereur-Tuna 1989, Fig. 9g-h. 12 G.Bass-M.Katzev, "New Tools for Underwater Archaeology", Archaeology 21 (1968), s. 172 ; Empereur-Hesnard 1987, pi Grace 1963, s. 333, Nr. 1; Grace 1966, s. 287; Empereur-Hesnard 1987, pi

6 E. Doger 11 J 14 Hieroteles'in copliigiinun ;! '^^ ba langic tarihinden (I.O. ^ ^ ^ 273/271) uzak degildir. ^^^k Copliigiin derin seviye- ^^^^^ lerinden gelen halkali kai- ^^^^^^1 deler de derin oyuklari ile ^B. dikkati cekmektedir. Bunun- I ( la birlikte Hieroteles'in I 5 41 I ) eponym Agestratos ve Timostratos miihiirlerini ta iyan iki amphorasi 14 ise oyuksuz halkali silindirik kaideler ta imaktadirlar. Bu iki eponymiin miihiirlerine copliikte rastlanmamasi, onlari, kaidelerdeki oyuklarm tamamen ortadan kalkmis, oldugu yilindan sonraki doneme tarihlememize izin vermektedir. Ayrica, copliigiin iist seviyelerinde oyuksuz veya az oyuklu ayaklarin ( izim 11-13) cogunlukta olmalarma kar in, bu tip orneklere alt seviyelerde rastlanmamaktadir. 14 Mu eteanu-conovici-atanasiou 1978, Fig

7 Rodoslu Comlekci Hieroteles Hieroteles'in amphoralanndaki kronolojik evrim sadece ayaklardaki oyuklann kaybolmasi ile sinirh kalmamakta, eponym muhurlerine Rodos takvimindeki ay isimlerinin eklenmesinden bir sure once (yakla ik ) kaide cevrelerindeki halkalar da kaybolmaktadir 15. Copliikteki ve A sektoriiniin copliik disindaki tabakalannda bulunan ikinci tip ayaklann (coplukte 3, copliik di inda 2 adet) (Cizim 14-15). Hieroteles'in iirettigi amphoralara ait olma ihtimali bulunmaktadir. Geni ve duz tabanli, kahn dipli bu tiir ayaklar ile iliskili ticari amphoralar disinda biiyiik boyutlu kaplara copliik icjnde rastlamak miimkiin olmami tir. Onceki yillarda Hisaronti'nde yapilan yiizey ara tirmalannda bulunan bu tip bir ayak giinliik seramik icinde degerlendirilmi tir. 16 Bunlann, muhtemelen ticari amphora ayagi olarak tasarlandigi, fakat popiiler olmadan kisa bir sure sonra terkedildigi kamsmdayiz. HiEROTELES'IN MUHURLEME SISTEMI VE KALIPLARI Hisaronii'ndeki sondajlardan once, tek bir omek di inda 17, comlekci Hieroteles'e ve amphoralanni tarihleyen eponymlere ait simdiye dek yayinlanmi miihiirlerin sadece oyuk merkezi noktali yuvarlak formlu olduklari biliniyordu. Ticari amphora uretimine ba ladigi andan sonuna dek comlekci Hieroteles'in miihiirlerinde isminin hem nominativus ('IepoTeX-ni;), hem de genetivus cekimli halini ('IepoTeXevq) gormemize kar m, ayni amphoralarda kullamlan ve bu amphoralari tarihleyen Rodoslu eponymlerin muhurleri ah ilmi in aksine on takisiz veya iinvansiz (yalnizca eni veya ETII lepecoi;) ve nominativus halindedirdedir. Hisaronii'ndeki Hieroteles atblyesinde yapilan ilk sondajlardan elde edilen 177 adet miihiirlu kulp ise, gerek miihiir tipolojisi ve gerekse kronolojileri hakklnda yeni ve yararh bilgiler vermektedir. Bu gomlekfinin atolyesindeki miihiirleme sistemi i?inde iic farkli miihiir tipi kullanilmi oldugu goriilmektedir. Muhiirler istisnasiz yuvarlak olup, caplan 2 cm. ile 2.6 cm. arasinda degismekte ve 90gunlugunun 5aplannin 2.3 cm. oldugu goriilmektedir. Tip 1 : Miihiir mcrkezinde ic.?emberi dolduran 6 veya 8 dolgun yaprakh rozet ile, if ve dis kabartma cemberlerin arasinda yine kabartma isim yer almaktadir ('lzpoxcxi\q: Kat. No. 1, Res. 1; 'Iepo-ceJietx;: Kat. No. 3, Res. 3; "Aypioi;: Kat. No , Res ; 'Apio-cicov: Kat. No. 15, Res. 15). Hieroteles'in adini ta iyan bu rozetli muhiirler, miihurleme sistemi icinde hem kendisinin, hem de A sektoriindeki fopliigiin en erken miihiir tipidirler ve eponym Agrios'un rozetli miihiirleri ile ayni amphoralar iizerinde yer alrtus olmahdirlar. Rozetli miihiir tasiyan diger bir eponym ise Aristion'dur (Kat. No. 15, Res. 15). Ancak, Aristion'un?oplukteki diger bir miihiir tipi ise Tip 2 olarak simflandirdigimiz cember 5 Empereur-Tuna 1989, Fig. 10 (Eponym: Philonidas). 6 Ibid, Fig. 14d. Hieroteles'in rozetli ilnik bir muhurii i5in bk. Y.Calvet, Les Timbres Amphoriques, Kition- Bamboula I, Paris, 1982, s. 26, Nr

8 E. Doger merkezi noktahdir (Kat. No. 16, Res. 16). Gorevli oldugu yilda iki farkli miihiir kullanan eponymler, bugiinkii bilgilerimiz i igmda sadece Agrios (tek drnek Kleitophon ile birlikte bk. Kat. No. 14, Res. 14) ve Aristion'dur. Tip 2 : Konsantrik 2 cemberin merkezinde nokta, iki member arasinda ise isim yer almaktadir. Nokta, cemberler ve isim kabartmadir ('IepoTe^euq: Kat. No. 4, Res. 4; "Aypio? - KA.eiTO(pfiv: Kat. No. 14, Res. 14; K^ecovouoi;: Kat. No. 17, Res. 17; 'Apicmoov: Kat. No. 16, Res. 16). Bu tip miihtirlerin genellikle Hieroteles ve onun erken eponymleri tarafindan kullanildiklan gorulmektedir 1^. Bunlar muhtemelen rozetli miihiir kahplarmdan (Tip 1) hemen sonra kullanilmaya ba lanmi lar ve bir miiddet birlikte kullamldiktan sonra yerlerini Tip 3 kahplanna birakmisjardir. Tip 3 : Merkezindeki kabartma noktah derin oyuk ile miihiirii sinirlayan kazima cemberin arasinda kabartma isim yer almaktadir ('IepoteA.'n^: Kat. No. 2, Res. 2: 'IepoteXeu;: Kat. No. 5-9, Res. 5-9; 'Ay^u-cov: Kat. No , Res 'ETtixapnoq: Kat. No. 18, Res. 18; 'Innoaxpaxoi;: Kat. No , Res NIKCOV: Kat. No. 22, Res. 22; nomjcapuo;: Kat. No. 23, Res. 23; OiXivo?: Kat. No. 24, Res. 24; OpaaiXaq: Kat. No. 25, Res. 25 ). Bu tip muhiir formu, Tip 1 ve Tip 2'den hemen sonra ba layip (muhtemelen eponym Hippostratos'un yilinda), Hieroteles'in iiretimden gekildigi tarihe kadar 20, kendisi ve eponymleri icin kullanildigi tek miihiir tipi olmaktadir 21. Hieroteles gibi, oldukca uzun bir donem (yakla ik I.O. 273/ arasi) faaliyette bulunmus. bir comlekcinin cok sayida miihiir kalibindan yararlanmis. olmasi dogaldir. KuUandigi muhiir kahplari ya soldan saga ya da retrograd (ters) yazilmi lardir. Hieroteles'in ismini ta iyan kahplar nominativus veya genetivus olduklari halde, eponym miihurlerindeki isimler daima nominativus halinde ve on takisizdir. Gerek N. Tuna, gerek J. Y. Empereur tarafindan yapilan yiizey ara tirmalannda ve gerekse 1990 yihndaki sondajlarda ele gecen muhiirler yakla ik 10 farkli kahptan iiretilmi lerdir 22. Aynca bazi eponymlerin bir yilhk gorev siireleri icinde birden 50k kahp kullanmi olduklari goriilmektedir 23. Hieroteles'in ve eponymlerinin kullanmi olduklari tiim kaliplarin tespit edilmesi ancak aynntih bir monografik bir cah ma ile miimkiin olabilecektir. ^ Agrios ile ilgili tarihlemeler ifin bk. Grace 1970, s. 197 ve 200; Empereur-Tuna 1989, s Yakla ik I.O. 225 (Grace 1974, s. 200). 2 * Hieroteles'in muhiir tipinde isimleri gorulen eponymlerin yer aldigi liste ifin bk. Grace 1963, s. 328, dipnot 21 ve Grace-Petrapoulakou 1970, s. 293, dipnot 1. Hisaronti'nde ele gecen yeni eponymlerin eklenmesi ile diizenlenen son liste icin makalenin sonundaki tabloya bakimz. 22 Empereur-Tuna 1989, s. 295, Kat. No. 3-11, Fig " Agrios: Kat. No. 12 ve 14 ; Aristion: Kat. No ; Timostratos: Empereur-Tuna 1989, Kat. No. 16, Fig. 16 (retrograd) ve Museteanu-Conovici-Atanasiou 1978, s. 182, No. 32, Fig. 2 (18-19). 202

9 Rodoslu Cbmlekci Hieroteles gomlekqi HIEROTELES VE MUHURLERI 1990 yih yaz mevsiminde Hisarbnii'nde yapilan kisa siireli sondajlar bu cbmlekci ve atolyesi ile ilgili bilgilerimizi genisletmi tir. Hieroteles'in uretici olarak tek kulplarini miihiirledigi amphoralarin diger kulplan iizerinde yer alan ve bir yil igin Rodos kent devleti tarafindan denetim icin gbrevlendirilmi eponymlere ait isimlerin coklugu, bu $bmlekcinin uzun bir donem uretimde bulundugunu gbstermektedir 24. V. Grace, Hieroteles'in muhiirledigi amphoralarda gorulen eponymlere ait isimlerin yer aldigi ilk listede 22 isim saptami 25, daha sonra Delos kazilari i igi altinda bu listeye yeni bir isim eklemistir 26. Rodos ticart amphora muhurleme sistemini kronolojik olarak dbnemlere ayiran V. Grace ve J. Y. Empereur 27, cbmlekci Hieroteles'in iiretim faaliyetini 1.0. yaklasik yillari arasina yerle tirmi ler ve onun ilk dbnemini Rodos ticart amphora miihiirlerinde ay isimlerinin gbruldiigu yakla ik yih ile sinirlandirmisjardir (Period Ic: yakla ik ). Yine ayni ara tirmacilar, ikinci dbnemi ise, Hieroteles'i tarihleyen eponym miihiirlerine ay isimlerinin eklendigi dbnem (Period Ha: yakla ik ) olarak degerlendirmi lerdir 28. Hisaronu'ndc 1990 yihnda gercekle tirilen sondaj kazilarinda ortaya gikartilan iiretim artigi cbpliigii, bu gbmlekcinin, gerek uretime ba ladigi tarih, gerekse yeni eponymlerinin saptanmasi bakimmdan yeni sonuclar vermektedir. Cbpliigiin de yer aldigi A sektorunde ele gecen 177 miihurlu kulptan 86 adedi Hieroteles'in, 91 adedi ise Rodoslu resmi gorevlerinin (eponym) isimlerini ta imaktadir. Rodos eponymleri arasinda daha dncedei bilinen fakat ilk kez Hieroteles'in amphoralan iizerinde gorulenlerin (Agrios: Kat. No ; Aristion: Kat. No ) yaninda, bugiine dek diizenlenen Rodos eponym listelerinde yer almayan yeni isimlere (Kleitophon: Kat. No. 14; Hippostratos: Kat. No ) rastlanmaktadir. Ozellikle Attika'daki Koroni yarimadasinda Ptolemaios H'nin askeri kampinda ele ge?en erken Rodos iiretimi amphora kulplan iizerinde u ana kadar Hieroteles'in amphoralan iizerinde gbriilmeyen Antileon ve Khrysostratos'un gibi erken eponymlere ait miihurlerin yaninda Agrios'un da miihiiru bulunmaktadir 30. Koroni'deki kamp buluntulan Kherominadai savasimn (i.o ) 10 yil dncesine tarihlenmektedir ve V. Grace de bu iki eponymiin gorevli olduklan yillan I.O. ^-'Sondajlardan elde edilen yeni miihurlerin i igi altmda 32 eponym isminin yer aldigi liste ifin makalenin sonundaki tabloya bakiniz. 25 Grace 1963, s. 328, dipnot Grace-Petapoulakou 1970, s. 293, dipnot Grace 1985, s. 42 ; Empereur-Hesnard 1987, s hoc. cit. 30 Koroni 1962, s. 35, Kat. No. 27 ve s. 41, Kat. No. 64, pi. 18 ve

10 E. Doger arasina yerle tirmektedir 3 *. Boylece Hieroteles'in uretim faaliyetine, ileri siiriilen tarihten ( ) yakla ik 2-4 yil 6nce ba ladigi ortaya cikmaktadir. Sondajlarda, ozellikle copliikte rastlanan 10 degisjk eponyme ait miihiirler ile J. Y. Empereur ve N. Tuna'nin yuzey ara tirmalannda ele gecen diger 5 degi ik eponym muhiirii 32, Hieroteles'in Hisaronii- ubucak atolyelerindeki faaliyetinin 15 yilhk donemini belgeler niteliktedir. Bu bolgede gelecekte gercekle tirilecek kazilar, bir taraftan Hieroteles'in Hisardntt'ndeki atolyesinde kac yil gali tigim ortaya koyacak, diger taraftan da bulunmasi muhtemel ba ka copliiklerden elde edilebecek eponym muhiirlerinin kronolojik siralam i icin cok dnemli kanitlar verebilecektir. EPONYMLER VE MUHIIRLERI imdi de, Hisaronii-^ubucak'daki Hieroteles'in atolyesinde bu ureticinin ticari amphoralarini tarihleyen yilhk eponymlerin muhiirleri iizerine bazi gorii lerimizi belirtmeye calisahm: Eponym Agrios'un ismini ta iyan muhiirlerin cogunlukta oldugu uretim artigi copliigiinde miihiirleri ele gecen gorevli sayisi 9 dur. Kleonymos'un ismi okunan tek mtthtir (Kat. No. 17, Res. 17) ile, yiizeyden bulunan Epikharmos'un muhiirii (Kat. No. 18, Res. 18) di inda, diger turn eponym miihiirleri copliikten gelmektedir. ^opliikte yer alan eponym miihiirleri ile ilgili olarak, gerek miihiir sayilarindan ve gerekse copliigiin tabakala masi iizerine yaptigimiz gozlemlerden hareketle, bazi ilk sonuglar cikarmamiz miimkundiir. Ancak her eyden once, zaman yetersizligi nedeniyle, uretim artigi copliigiiniin sinirlannin bati kesimi di inda heniiz tespit edilmedigi ve kismen taban suyunun icinde kalmasi nedeniyle taban seviyesine kadar inilemedigini belirtmek gerekmektedir. A a masindaki copliigiin sinirlarmin tarn olarak saptanmasi ile, hem Hieroteles'in, hem de eponym miihurlerinin basih oldugu kulp sayisimn artmasi, hatta yeni yonetici isimlerine rastlanmasi soz konusu olabilecektir. Isminin goruldiigti miihurlii kulp sayisimn da gosterdigi gibi (56 adet), coplugun, eponym Agrios'un gorevli oldugu yilda yogun olarak kullanildigi anla ilmaktadir. Rodos miihiirlii ticari amphora kronolojisi i?inde Antileon ve Khrysostratos (bk. dipnot 30) ile birlikte i.o arasina tarihli lb donemi ifinde yer alan Agrios'un (yakla ik i.o ) 33 muhurlerine Hieroteles'in amphoralarmda ilk kez rastlanmaktadir. Bu durumda copliik, Hisaronii'nde bulunma ihtimali olan diger copliiklerin icinde -eger kullamlmalarinda kronolojik bir sira soz konusu ise- en erkene tarihleneni olacaktir. Ayrica, Agrios'un muhurlerinin fopliikteki varhgi, hem Hieroteles'in faaliyetinin ba langicini lb donemi ifine kaydirmakta, hem de ondan once 31 Grace 1974, s Empereur-Tuna 1989, s. 295, Kat. No. 12: Isidotos; Kat. No. 14: Lysandros; Kat. No. 15: Timarkhos; Kat. No. 16: Timostratos. 33 Empereur-Hesnard 1987, s

11 Rodoslu Comlekci Hieroteles faaliyette olan Euphron, Boiskos, Pausanias ve Agesikleus gibi cbmlekciler ile en azindan ilk iiretim yillari icinde 9agda hgini gbstermektedir 34. Agrios ile birlikte miihurleri Koroni'de ele gecen eponymlerden Antileon ve Khrysostratos'a bugiine dek Hisaronii-Cubucak atolyelerinde rastlanmami olmasi ya bir tesadiif, ya da onlann Agrios'dan daha erken bir tarihte gorevli olmalarindan kaynaklanmi olabilir. A sektoriindeki iiretim artigi copliigiinde hem rozetli (Kat. No. 15) hem de cember merkezi noktah (Kat. No. 16) iki farkli kaliptan basilmis. miihurleri ile temsil edilen Aristion icin teklif edilen tarih yakla ik yilidir 3^. A sektorunde copliik di inda ele gecen ve cember merkezi nokta ta iyan miihiir iizerindeki eksik harfli isim Kleonymos olarak tamamlanmaktadir (Kat. No. 17). N. Tuna ve J. Empereur tarafmdan Hisaronu buluntulari arasinda da ayni kaliptan cikmis. ba ka bir Kleonymos miihtirii yayinlanmi ti 36. Aynca 1992 yaz mevsiminde Knidos kazi buluntulan arasinda yiiksek band kenarli bir Hieroteles amphorasinin uzerinde ayni kaliptan cikmis, bir Kleonymos miihiiru daha tespit edilmi tir. Bu eponymiin de miihur tipinden hareketle Agrios ve Aristion ile birlikte Hieroteles'i denetleyen erken eponymlerden oldugunu tahmin etmekteyiz. Cbplttkte tek kaliptan basilmi 2 muhurle temsil edilen Hagemon'un adi (Kat. No ) Hieroteles'in iki farkli agiz kenari kullanilan iki tip amphorasina ait kulplar uzerinde gorttlmektedir. Birisi Rodos'da 37, digeri Samos'da 38 ele gecen iki Hagemon muhuriiniin fotograflari yayinlanmadigi icin kaliplarimn farkli olup olmadigi tesbit edilememektedir. Copliik icindeki konumlanndan hareketle bu miihiirler, Agrios, Aristion ve Kleonymos'dan sonra gelen Nikon ve Hippostratos ile birkite Hieroteles'in ilk iiretim yillari icine (yakla ik i.o. 273/ ) tarihlenmelidir 39. Cbpliikte bilunan eponym miihiirleri icinde tek bir kaliptan fikma iic adet muhurlii kulp uzerinde okunan Nikon (Kat. No. 22), V. Grace tarafmdan Hieroteles'i tarihleyen eponymler arasinda zikredilmektedir 40. Aynca, yine Hieroteles ile ili kili yuvarlak bir miihiir uzerinde gbriilen eponym Nikon'un Samos-Tigani buluntulari arasindaki varhgi, CH. Bohrens tarafmdan one siiriilmiistur 41. Bunun yaninda Atina 34 3^ Grace 1963, s ve 333, Kat. No Empereur-Tuna 1989, s. 293; Tarsus I (1950), No. 17, s ; aynca Aristion'urt bir muhiirii ile ilgili duzeltme i^in bk. Livia Bouzianu, "Les premieres importations d'amphores timbrees", BCH Suppl. 13 (1986), s. 413, dipnot 5; Eponym listeleri ifinde yer alan Aristion adh eponymler icin bk. Hiller No. 64 ; Nilsson No. 86 ; Grace 1953, s. 122, No Empereur-Tuna 1989, s. 295, Kat. No Grace 1963, s Bohrens 1986, s. 499, dipnot 7 (I. 769). 5 " Eponym listeleri i indeki Agemon igin bk. Hiller No. 4; Grace 1953, s. 122, No. 3. Aynca Hieroteles'i tarihleyen eponymlerin listesi icin bk. Grace 1963, s. 328, dipnot " Loc. cit. Diger Rodoslu eponym listelerinde goriilen Nikon icin bk. Hiller, No. 225; Nilsson, No. 333; Grace 1953, s. 123, No Bohrens 1986, s. 499, dipnot

12 E. Doger Agora'sinda ve iskenderiye'de bulunan yuvarlak formlu miihiirler iizerinde kn\ NiKcovoq ifadesi okunmaktadir 42. Ancak bu miihiirler, yuvarlak formlu olmalanna kar in, merkezde kabartma nokta ta imamalan nedeniyle; Nikon'un gorevli oldugu yilda Hieroteles'in cagda i bir comlekcinin amphorasini tarihlemis. olabilecekleri gibi, daha gee bir donemde yine Nikon isimli ba ka bir eponyme ait olabilirler. Agrios'dan sonra copliik icinde en fazla muhiir Hippostratos'a aittir (13 adet miihurlu kulp; Kat. No ). Bu 13 muhurlu kulptan sadece iki ornekte band formunda agiz kenarlari korunmu tur (Cizim 1 ve 5). Bugiine kadar Hippostratos ismine, ne yayinlanmis, Rodos eponym listelerinde ne de herhangi bir muhiir iizerinde rastlanmi tir ve bu nedenle imdiye kadar bilinmeyen bir eponym olarak dikkati cekmektedir. Bu eponym de kronolojik olarak Agrios, Aristion ve Kleonymos'dan sonra gorevli olan Agemon ve Nikon ile birlikte ikinci grup icinde degerlendirilmelidir. Copliigiin iist seviyelerinde birer muhiirle temsil edilen Polykharmos (Kat. No. 23)43, Philinos (Kat. No. 24) 44 ve Phrasilas (Kat. No. 25) 45 gibi eponymler Hieroteles'i tarihleyen onceki eponymlerden daha gee bir ddneme ait olmalidirlar ve 1988 yillarinda yapilan yiizey ara tirmalari sirasinda Hisaronii'nde ele gecen Isidotos 46, Lysandros 47, Timarkhos 48 ve Timostratos 49 ile 1990 yihnda yiizeyde buldugumuz Epikharmos (Kat. No. 18) 50 adlanni ta iyan eponym muhurleri, Hisaronii'ndeki Hieroteles atolyesinde bu eponymlerin miihiirlerini barindiran ba ka copliiklerin varhgini gostermektedir. Sonug olarak Hisaronu atolyelerinde 1990 yihnda A sektoriinde giin i igina cikartilan tck gopliikten hareketle, bugiin icin yamtlanmasi gereken bazi sorular bulunmaktadir: 1) ^opliikte ele gecen degi ik eponymlere ait miihiirlerin sayisal farkliliklari neyi gostermektedir? 2) Copliigiin kullamlmaya ba landigi tarih, aym zamanda Hieroteles'in iiretim faaliyetine ba ladigi tarih midir? 3) Giin i igina cikartilan copliik ba^langiftan itibaren kesintisiz bir kullanim gostermekte midir? 4) Hisaronii'ndeki Hieroteles atolyesinde, aym donem icinde kullanilan birden fazla copliigiin varligi soz konusu olabilir mi? 4Z Grace 1934, s. 233, No. 69 (SS 133); Sztetyllo 1975, grup 1, No Grace 1963, s. 328, dipnot Philinos'un Hieiroteles ile ilifkili muhurleri icin bk. Bohrens 1986, s. 501, Kat. No. 8; Grace 1963, s. 328, dipnot > hoc. cit. 46 Empereur-Tuna 1989, Kat. No Ibid, Kat. No Ibid, Kat. No Ibid, Kat. No Grace 1963, s. 328, dipnot 20; Bohrens 1986, s. 499, dipnot 7; Grace 1986, s. 564, No

13 Rodoslu omlekci Hieroteles Bu sorulann kesin yanitlan icin gelecekteki kazilari beklemekle birlikte, bugiin i?in bazi varsayimlar ileri siirmek miimkun olabilir kanisindayiz : Qoplukte ele gecen eponym muhurlerinin sayisal farkhhklari, ^omlekcj Hieroteles'in, her eponymun gorevli oldugu yil icindeki iiretim faaliyetinin degi ik rekoltelerine bagh olabilecegi gibi, atolyedeki iiretim di i artiklann o yilda gercekle tirilen iiretim icjndeki artiklara neden olacak teknik yetersizliklere de bagh olabilir. Eger Hieroteles, ticari amphora iiretimine Agrios'un gorevli oldugu yil iginde ba lami sa, bu eponymun isminin goriildiigii iiretim artigi amphora sayismin?oklugu (60 miihiirlii kulp, yani 60 ticari amphora), ba langi?taki iiretim teknolojisinin yetersizligine, tecriibe eksikligine veya iiretimin yogunluguna baglanabilir. Diger eponymlere ait miihiirlerin bu copliikteki sayisal azhklari da ayni donemdeki ba ka sopliiklerin varhgina baglanabilecegi gibi, iiretimin kisith olmasina veya iiretim artigi (fire) sayismin azhgi ile de ili kili olabilir. Bununla birlikte birer miihiirlerine copliigiin ust tabakalannda rastlanan Polykharmos, Philinos ve Phrasilas gibi eponymlerin varhklan, ayni donemlerde ba ka bir eopliigiin veya gopliiklerin varliklarini gosteren kanrtlar olarak da degerlendirilebilir. Gun i igina cjkartilan bu gopliik ve muhtemel ^opliikler, farkh donemlerde ve kesintisiz olarak kullanilmi larsa, ^omlekcj Hieroteles'i tarihleyen yilhk eponymlerin kronolojik siralanmalarinin tespiti gelecekte miimkun olabilecektir. Her durumda, Hisaronu ticari amphora atolyelerinin, Hieroteles'in de uzun bir donem iiretim faaliyetinde bulundugu (I.O. yaklasik 273/ arasi) i.o. 3. yiizyil igindeki Rodos kronolojisinin saglam temellere oturtulmasmda onemli bir i lev gorecegi kesindir. KATALOG I- QomlekcJ Hieroteles'in ismini Ta iyan Miihiirler Hisaronii'ndeki sondajlarda giin i igina cikartilmis. Hieroteles ismi ta iyan miihiirlii kulplarin sayisi 86 dir. Bu miihiirlerin tiimii, iki nominativus ve dort genetivus formlu olmak iizere, toplam alti ayn kahptan basilmi tir. Turn sektorlerde okunamayacak derecede a inmi miihiir sayisi 12 dir. Turn miihiirler yuvarlak formludurlar. Bu grup yine kendi iginde rozetli, cember icinde ve oyuk icjnde noktali miihiir formlari olarak iic alt gruba aynlmaktadirlar: No. 1 (Res. 1) A Buluntu Yeri 6pluk icinde Kalip Hieroteles, Nominativus 1 Tamm Merkezde rozetli, yuvarlak miihiir. Normal Sigma. ap 2.3 cm. 'lepoxihr\q vacat 207

14 E. Doger Bu kahptan basilmis, 48 miihiirlii kulp A sektoriinde (47 kulp copliikten) cle gecti. Hieroteles'in bu kaliptan cikan miihiirleri, ayni copliikte ele gecen eponym Agrios'un rozetli muhiirleri ile birlikte kullanilmi en erken miihiirler olmali ve bu yoneticinin gorevli oldugu yila tarihlenmelidir (bk. Kat. No , Res [1.0. yaklasdc ]). Nominativus formlu ve rozetli Hieroteles miihiirleri ile ilgili herhangi bir ornek bilinmemektedir (Hieroteles'in rozetli miihiirleri iizerine tarti ma icin bk. Empereur- Tuna 1989, 293). No. 2 (Res. 2) 12 D sektorii Hieroteles, Nominativus 2 Oyuk merkezi noktali yuvarlak miihiir. Yuvarlak Sigma. Cap 2.6 cm 'IepoteX.nq Bu kaliptan basilan miihurlere A sektorii ve copliikte rastlanmadi. Bu nedenle Hieroteles'in, bu copliigiin kullanimmdan vazgecildigi daha ge? bir donemde iirettigi amphoralarini miihiirlemi olmahdir. Ayni kaliptan cikan diger bir miihiir icin bk. Empereur-Tuna 1989, 295, No. 3 ( 88.26, Fig. 15). No.3 (Res. 3) Env A Qopliik icinden. Hieroteles Genetivus 1 Merkezde rozetli yuvarlak miihiir, Normal Sigma. Cap 2.3 cm. 'Iepoxe^etx; Ayni kaliptan?ikan ii? adet muhurlii kulp copliikte bulundu. Genetivus halinde ve rozetli Hieroteles miihiirlcrinden tek ornek Kibns'daki Kition-Bamboula'da yayinlandi (Y. Calvet, Les timbres amphoriques, Kition-Bamboula I, Paris, 1982, 26, No. 57). Bu kaliptan basilan Hieroteles muhiirleri muhtemelen, ayni copliikte ele gecen eponym Aristion'un rozetli muhiirleri (Kat. No. 15, Res. 15) ile tarihlendirilmelidir. No. 4 (Res. 4) A Cbpliik icinden Hieroteles Genetivus 2 Cember merkezi noktali yuvarlak miihiir. Normal Sigma. Cap 2.3 cm. 208

15 Rodoslu Cdmlekci Hieroteles 'lepoxexevq Bu kahptan 9ikan 2 miihiir cdpliikte, 1 miihiir ise copliik uzerinde daha gee bir ddneme tarihli buluntular ile kan mi bir tabakada bulundu. Muhtemelen, eponym Aristion'un cember merkezi noktali yuvarlak muhiirleri (Kat. No.16, Res. 16) ile birlikte kullamlmis, olmah ve Aristion'un gorevli oldugu yila tarihlenmelidir. Hieroteles'in bu kahptan cikan muhiirleri ile ilgili yayinlanmi bir drnege rastlanmami tir (Hieroteles'in Hisardnii'ndeki diger genetivus formlu kahplari icin bk. Empereur-Tuna 1989, 295, No. 4-6, 8-1, Fig Genetivus formlu ve normal sigma'li iki farkli kalipan basilmis, iki Hieroteles miihiiru icin bk. Sztetyllo 1975, grup I, No. 4 ve 6). No. 5 (Res. Kalip 5) A Copliik icinden Hieroteles Genetivus 3 Oyuk merkezi noktali yuvarlak miihiir. Yuvarlak Sigma. Cap 2.3 cm 'Iepo-ceXeui; (retrograd) Bu kahptan basilmis, iki miihurlii kulp A sektdru gopliik di mda, 15 kulp cdpliikte, bir kulp ise diger sektorlerde ele gecti. Bu miihiirler, Hieroteles'in iki degi ik agiz kenar formu tasiyan amphoralannda da gdriilmektedir (Kat. No. 6-8, Res. 6-8). Muhtemelen, cdpliikte ele gecen Hagemon (Kat. No , Res ), Hippostratos (Kat. No , Res ) ve Nikon (Kat. No. 22, Res. 22) gibi eponymlerin tarihledikleri amphoralara uzerinde yer almi olmahdirlar. No. 6 (Res. 6, Ciz. 2) A Copliik icinden Kalip Hieroteles Genetivus 3 (Kat. No. 5 gibi ) Oyuk merkezi noktali yuvarlak miihiir. Yuvarlak Sigma. Cap 2.3 cm. 'lepmekevq (retrograd) No. 7 (Res. 7, Ciz. 3) A Coplift i?inden. Kalip Hieroteles, Genetivus 3 (Kat. No. 5-6 gibi) Oyuk merkezi noktali yuvarlak miihiir. Yuvarlak Sigma. Cap 2.3 cm. 'ItpoxiXenq (retrograd) 209

16 E. Doger No.8 (Res. 8, Qz. 6) A Buluntu yen opluk icinden Kalip Hieroteles, Genetivus 3 (Kat. No. 5-7 cm) Oyuk merkezi noktali yuvarlak miihiir. Yuvarlak Sigma. Cap 2.3 cm. 'le[poik]\evc, (retrograd). No.9 ( Res. 9) A A sektbru cbpliik di i tabakadan Hieroteles Genetivus 4 Oyuk merkezi noktali miihiir. Normal Sigma.Qap 2.6 cm '\[zpoieke]v<; Hisaronii A sektbriinde bulunan tek ornek. Bu kahptan cikan miihiirlere fopliikte rastlanmadi (Muhtemelen ayni kahptan ikan diger bir Hieroteles muhuru icin bk. Empereur-Tuna 1989, Kat. No. 4, Fig. 15. Bu kahptan basilan miihiirler copliiktekilerden daha gee yillardaki eponymlerin miihiirleri ile birlikte kullanilmis. olmahdir). II- Yonetici (Eponym) isimleri Ta iyan Miihiirler No. 10 (Res.10, Ciz. 7) A Copliik ifinden Hagemon, Nominativus 1 Oyuk merkezi noktali yuvarlak miihiir. Cap 2.0 cm 'Aynncov Band formunda agiz kenarh bir amphoramn (Ciz. 4) kulbu iizerinde. A sektdriinde ayni kahptan basilmis, sadece iki miihiir ele gecti. Digeri, simit formunda yuvarlatilmi agiz kenarh bir amphoramn iizerinde gbrulmektedir (Kat. No. 11. Res. 11 ; Ciz- 7). Rodos'da bul jnan, iiretici Hieroteles ve eponym Hagemon'a ait miihiirler ta iyan band formunda agiz kenarh yayinlanmamis, bir amphora icin bk. Grace 1963, 324; Hieroteles amphoralarini miihurleyen eponymlerin yer aldigi liste icjn bk. ibid, 328, dipnot 20; Samos buluntulari arasinda oyuk merkezi noktali yuvarlak formlu Hagemon miihurii icin bk. Bbhrens 1986,499, dipnot 7 (I 769). 210

17 Rodoslu Comlekci Hieroteles No. 11 (Res. 11; Ciz. 7) A Copliik icinde en iist tabakadan Kalip Hagemon, Nominativus 1 Tamm Oyuk merkezi noktali yuvarlak muhiir. Cap 2.0 cm. 'Ayfpcfllv] Simit formunda yuvarlatilmis, agiz kenarh bir amphoranin (Ciz. 7) kulbu iizerinde. Bir onceki ornekle ayni kaliptan basilmi. No. 12 (Res. 12) A Copliik icinden Agrios Nominativus 1. Merkezde rozetli yuvarlak muhiir. Yuvarlak Sigma. Cap 2.3 cm "Aypioi; vacat Tek kaliptan urelilmis, 60 miihiirlti kulptan 59 adet A sektoriinde bulundu (56 kulp copliikten). Hieroteles'in rozetli miihiirleri ile (Kat. No. 1, Res. 1) ayni amphoralarda kullanilmis. olmalidir. Hisaronu'nde ayni kaliptan basilmis, eponym Agrios'un diger bir miihiirii i9in bk. Empereur-Tuna 1989, 293, Kat. No. 1, Fig. 15. Eponym Agrios isminin goriildiigu diger miihur formlari icin bk. Nilsson, 357, No. 21; Dikdortgen formlu diger Agrios miihiirleri icin bk. Koroni 1962, 35, No. 27 (PR 79), Lev. 18, 22; Grace 1963, No. 2-4, Fig. 1, 333. Eponym Agrios, Koroni buluntulan arasindaki diger eponymler (Antileon ve Khrysostratos) ile birlikte V. Grace tarafindan arasina tarihlenmektedir (Grace 1974, s. 200). YGnetici Agrios'un muhiirlerine iiretici Hieroteles'in atolyesinde ilk kez rastlanmaktadir. Bu durum ise Hieroteles'in ticari amphora uretimine ba ladigi tarihin l.o. 269 yihndan yillanna yukseltilmesine yardimci olmaktadir. No. 13 ( Res. 13) A Copliik icinden. Agrios, Nominativus 1 Merkezde rozetli yuvarlak muhiir. Cap 2.3 cm. Yuvarlak Sigma. 1) "Aypiofi;] vacat. 2) "Avpi[oq] vacat iki kez basilmi. Bir rjnceki miihur ile ayni kaliptan uretilmi. 211

18 E. Doger No. 14 (Res. 14) A Cbpliik icinden Agrios, Nominativus 2 ve Kleitophon, Nominativus 1 Member merkezi noktah yuvarlak miihiir. Normal Sigma. Cap 2.5 cm, "Aypioi; Ktavrcxpcov Bugiine kadar Hisaronii'nda bulunan cift isimli tek miihiir. Eponym Agrios'un Hisaronii'nde ele gecen ikinci kalibi (Agrios Nominativus 2) olarak dikkati fekmektedir. Kleitophon ise bugiine dek ne Rodos ybnetici listelerinde, ne de uretici olarak her hangi bir yayinda zikredilmektedir. Cift isimli bu miihiir yanitlanmasi gereken bazi sorulan da birlikte getirmektedir: Eger Kleitophon bir eponym olarak kabul edilirse, o zaman Agrios ile birlikte Hieroteles'in iiretimini denetliyorlardi demektir. Bu arada, bu ortak denetimin Agrios'un gbrevli oldugu yil icinde mi, yoksa Agrios ile Kleitophon'un birlikte ba ka bir yil icjnde mi gorevli olduklari sorusu giindeme gelmektedir. Kleitophon'un bir uretici olarak kabul edilmesi halinde, Hisarbnii'nde Hieroteles'in karakterisuk miihurunii kullanan ikinci bir uretici soz konusu olmaktadir. Ancak Kleitophon'un bir eponym olarak kabul edilmesi daha uygun olacaktir kanisindayiz. No. 15 ( Res. 15) A Copliik icinden Aristion Nominativus 1 Merkezde rozetli yuvarlak miihiir. Normal Sigma. Cap 2.3 cm. 'Apumcov vacat Ayni kahptan cikan 5 miihiir A sektorunde bulundu (4 muhiirlu kulp 5opliik ifindcn). Muhtemelen, Hieroteles'in rozetli miihur ta iyan amphoralanni (Kat. No. 3, Res. 3) tarihlemis. olmahdir. Hisarbniinde ayni kahptan fikan diger bir Aristion muhiirii ifin bk. Empereur-Tuna 1989, No. 2, Fig. 15; eponym Aristion icin bk. Hiller No. 64; Nilsson, No. 86; Grace 1953, 122, No. 39. No. 16 (Res. 16) A Cbpliik icinden. Aristion, Nominativus 2 Cember merkezi noktah yuvarlak miihiir. Normal Sigma. Cap 2.1 cm 'Apioxiwv 212

19 Rodoslu C omlekci Hieroteles Copliik icinde bu kahptan basilan sadece 2 miihurlii kulp bulundu. Hieroteles'in cember merkezi noktali miihur ta iyan amphoralarini (Kat. No. 4, Res. 4) tarihlemis, olmahdir. Aristion isimli bir eponymiin genetivus formlu miihiirleri icin bk. Tarsus I, Kat. No. 17, ; Empereur-Tuna 1989, 293: "II est connu par une matrice au bouton central qui le lie a Hieroteles (et notamment par deux amphores inedites du Mus6e de Rhodes)". J. Y. Empereur - N. Tuna, eponym Aristion'u I.O. 269'a tarihlemek egilimindedirler (loc. tit.). No. 17 (Res. Kalip 17) A.01.6 A sektorii copliik di i tabakadan Kleonymos, Nominativus 1 Member merkezi noktali yuvarlak miihiir. Cap 2.3 cm. [K]Axoiv[t)](i[o<;] Aym kaliptan cikan iki Kleonymos miihuriinden birisi J. Y. Empereur - N. Tuna tarafmdan Hisaronti'nde yapilan yiizey ara timalannda bulunmu tur (Empereur-Tuna 1989, Kat. No. 13). Diger bir miihiir ise 1992 yaz mevsiminde Knidos kazi evinde yiiksek band formunda agiz kenarh ve iki kulbu da korunmu bir Hieroteles amphorasinin iizerinde g6riilmii tiir. Diger kulp iizerindeki Hieroteles'e ait miihur de cember merkezi noktali genetivus formludur. Eponym Kleonymos, muhtemelen Agrios ve Aristion ile birlikte Hieroteles'in kariyerinin ba langic yillarmda gdrevli olmahdir. Fotografi olmadigi icin hangi kaliptan ciktigini bilmedigimiz Samos buluntusu diger bir Kleonymos muhurii icin bk. Bohrens 1986, 501, Kat. No. 5; Iassos'dan genetivus formlu bir miihur icin bk. ASAtene 27/28 (1965/1966), 552 ve dev., No. 19, Abb. 3: Ktacovu[uo]T) inon vidi). No. 18 ( Res. 18) Yiizey 1990/1 Kalip Epikharmos, Nominativus 1 Oyuk merkezi noktali yuvarlak miihiir. Yuvarlak Sigma. Cap 2.0 cm. 'Eju%apuoQ Eponym Eji-harmos icin bk. Hiller, No. 126; Grace 1953, 123, No. 76. Hieroteles'e ozgu merkezi noktah yuvarlak miihiirler iizerinde goriilen eponymlerin istesi icin bk. Grace 1963, 328, dipnot 20. Aynca Hieroteles ile ili kili bir Epikharmos muhurii ile ilgili bilgi icin bk. Bohrens 1986, 499, dipnot 7. Rodos'da (Pipinou Lot) toplu halde bulunan amphoralann birinin kulbu iizerinde eponym Epikharmos'un muhurii bulunmaktadir: Grace 1986, 564, No. 22 ; Archdelt. 24 (1969), s

20 E. Doger No. 19 ( Res. Buluntu yen 19) A Copliik icinden Hippostratos, Nominativus 1 Oyuk merkezi noktali yuvarlak miihur, Yuvarlak Sigma. Cap 2.0 cm 'Iraioo-cpatoi; (retrograd) A sektoriinde copliik icinden 11, copliik iizeri tabakalardan iki adet olmak iizere, tek bir kaliptan iiretilmi 13 Hippostratos miihiirlii kulbu ele gecti. Hippostratos, Rodos'da ilk kez gbriilen bir eponym olarak dikkati cekmektedir. Bu eponym de copliik icinde miihijrleri ele gecen Hagemon (Kat. No , Res ) ve Nikon (Kat. No. 22, Res. 22) ile birlikte Hieroteles'in Genetivus 3 kalibi ile muhurlenmis, (Kat. No. 5-8, Res. 5-8) amphoralanni tarihlemis, olmahdir. Hippostratos'un muhurlerini tasiyan band formunda agiz kenarlari korunmus, iki amphora fist parcasi icin bk. Kat. No. 20 ve 21 (Cizim 5 ve 1). No. 20 (Res. 20) A Copliigiin iist tabakasindan Kalip Hippostratos, Nominativus 1 Oyuk merkezi noktali yuvarlak miihur. Yuvarlak Sigma. Cap 2.0 cm 'IraiocrcpaToi; (retrograd) Tek kulbu korunmu, band formunda agiz kenarh bir amphora iizerinde (Ciz. 5). No. 21 (Res. 21) A Copliik icinden Hippostratos, Nominativus 1 Oyuk merkezi noktali miihur. Yuvarlak Sigma. Cap 2.0 cm 'IraioaTpa-coi; (retrograd) Tek kulbu korunmu band formunda agiz kenarh bir amphora uzerindf No. 22 (Res. 22) A Copliik icinden Nikon, Nominativus 1 Oyuk merkezi noktali yuvarlak miihiir. Cap 2.2 cm NIKOJV vacat 214

21 Rodoslu Comlekci Hieroteles Tek bir kaliptan cikan 2 muhur de A sektoriinde copliik icinde ele gecti. Eponym Nikon icin bk. Hiller, 839, No. 2 25; Nilsson, No. 333; Grace 1953, 123, No Uzerinde eiii ve Genetivus halinde Nikon ismi gorulen yuvarlak formlu miihiirler icin bk. Grace 1934, 233, No. 69 (Atina Agorasi SS 133); Sztetyllo 1975, grup I, No. 7. Bu muhurlerin daha gee bir donemde yoneticilik yapmis, olan Nikon isimli ba ka bir ki iye ait olmalan mumkundiir. Uretici Hieroteles ile ili kili oyuk merkezi noktah yuvarlak miihiirler uzerinde goriilen yoneticiler listesi icinde Nikon 1 olarak gecen eponym icin bk. Grace 1963, 328, dipnot 20. Samos buluntulan arasinda diger bir Nikon muhiiru icin bk. Bohrens 1986, 499, dipnot 7 (Nikon I ). No. 23 (Res. Kalip 23) A Copliigiin iist tabakalarindan Polykharmos, Nominativus 1 Oyuk merkezi a inmi noktah yuvarlak muhur. Cap 2.2 cm. [no]a.\>xapu.[o<;] (retrograd) Hisaronii'nde bugiine dek ele gecen tek ornek. Hieroteles'in amphoralan uzerinde gorulen eponymlerin listesi icinde Polykharmos icin bk. Grace 1963, 328, dipnot 20. No. 24 (Res. Kalip 24) A Copliigiin iist tabakalarindan Muhtemelen Philinos, Nominativus 1 Oyuk merkezi noktah yuvarlak muhiir Ot[A.Tvcx;] vacat Hieroteles'in eponymleri listesi icindeki Philinos icin bkz. Grace 1963, 328, dipnot 20. Hieroteles ile ili kili eponym Philinos'un yuvarlak formlu muhurlerine Samos buluntulan arasinda da rastlanmaktadir: Bohrens 1986, 501, Kat. No. 8, Fig. 6. No. 25 (Res. Kalip 25) A Copliigiin iist tabakalarindan Phrasilas, Nominativus 1 Oyuk merkezi noktah yuvarlak muhur. Yuvarlak Sigma. Cap 2.0 cm [OpaoJiXcu; (retrograd) 215

22 E. Doger Hisaronu'nde bugiine kadar ele gecen ilk ve tek drnek. Eponym Phrasilas da Hieroteles'i tarihleyen yoneticiler listesi icinde yer almaktadir. Bk. Grace 1963, 328, dipnot 20. Ill- Diger miihiirler Hisaronu'nde Hicroteles'den sonra da ticari amphora iiretimine devam edilmis. oldugu J. Y. Empereur ve N. Tuna tarafindan yapilan yiizey ara tirmalannda saptanmi ti (bk. BCH 113, 1989, ). HisarSnu'nde 1990 yihlnda yapilan sondajlarda da tabakaya baglanamiyan daha az sayida de i ik miihiirler bulundu. No. 26 (Res. 26) 9 D sektorii Yuvarlak formlu miihiir. Cap yak. 2.6 cm. AIOVDOI[OU] 17. Merkezde yer alan sembol anla ilamadi. Rodoslu comlekci Dionysos icin bk. Empereur-Tuna 1989, s. 298, No. 24, Fig. No. 27 (Res. 36 ) A Dikdortgen formlu miihiir. 'EJC[I lepeuq] K[ - - ]exx; No. 28 (Res. 37) E.2 E sektorii Merkezde giil motifli yuvarlak miihiir. Cap 2.6 cm. AI EK: HIEROTELES'IN AMPHORALARINDA ADI GECEN RODOSLU EPONYMLER 'AyeoTpcttot; 'Aynnoov "Ayrioii; "Aypioi; Aivnoi8auo(; 'ApexaKA-fiq 'IoiSoxoi; KXeiTO<pwv KXecovuuoi; Avoav8poq NlKCOV nei6ia8a; 216

23 Rodoslu COmlekci Hieroteles 'Apioxdva^ 'Apiotapxoi; 'Apioxcui; 'Apioxicov Aat U(ov AauoKpaTn? 'E^aKeoToi; 'Enixapuoq E{xppavopi8aq 'knootpaxoi; noxvicaqi; no\\yj(a.p\io<; ESEVEXOK; Tijiapxo; TUIOKXTI<; Tip-ooxpatoq OiXoKpdtni; <DiXcovi8a<; OiXcovSai; (?) OpaoiXa; KISALTMALAR BOhrens 1986 Empereur-Hesnard 1978 Empereur-Tuna 1989 Grace 1934 Grace 1953 Grace 1963 Gracc-Pctropoulakou 1970 Grace 1974 Grace 1985 Grace 1986 Hiller G. BOhrens, "Zur Herkunft der Amphorenstempel", BCH Suppl. XIII (1986), J. Y. Empereur - A. Hesnard, "Les amphores Hellenistiques", Ceramiques hellenistiques et romaines 2 (Annales literaires de Besancon), 1987, J. Y. Empereur - N. Tuna, "Hieroteles, potier rhodien de la Peree", BCH 113 (1989), V. R. Grace, "Stamped Amphora Handles found in ", Hesperia 3,1934, V. R. Grace, "The Eponyms Named on Rhodian Amphora Stamps", Hesperia 22,1953, V. R. Grace, "Notes on the amphoras from the Koroni peninsula", Hesperia 32,1963, V. R. Grace - M. Petropoulakou, "Les timbres amphoriques grecs", Ch. XIV de L'llot de la Maison des Comediens, Exploration Archeologique de Delos 27, Paris 1970, V. R. Grace, "Revisions in Early Hellenistic Chronology", AM 89, 1974, V. R. Grace, "The Middle Stoa Dated by Amphora Stamps", Hesperia 54, 1985, V. R. Grace,"Some amphoras from a Hellenistic Wreck", BCH Suppl. XIII, 1986, Hiller von Gaertringen, Rhodes, Pauly-Wissowa, Suppl. V, 1931,

24 E. Doger Koroni 1962 Museteanu-Conovici-Atanasiu 1978 Nilsson Sztetyllo 1975 Tarsus I E. Vanderpool - J. R. McCredie-A.Steinberg, "Koroni, A Ptolemaic Camp on the East Coast of Attica", Hesperia 31,1962,26-61 C. Museteanu - N. Conovici - A. Atanasiu, "Contribution au probleme de l'imitation des amphores grec'ques dans le sud-est de la Munt6nie", Dacia 22,1968, M. P. Nilsson, Timbres amphoriques de Lindos, Exploraiton Archiologiques de Rhodes V, Copenhagen, Z. Sztetyllo, "Timbres amphoriques grecs des fouilles polonaises a Alexandrie", Etudes et Travaux VIII, Warsovie, 1975, H. Goldman et allii. Excavations at Gozlu Kule, Tarsus, Vol. I, Princeton, Ersin Doger Izmir 218