3EPS NÝN BAÞLICA TERCÝH

Transkript

1 1EPS NÝN TANIMI Expanded Polistiren Sert Köpük (EPS- Genleþtirilmiþ Polistiren Sert Köpük), petrolden elde edilen, köpük halindeki, termoplastik, kapalý gözenekli, tipik olarak beyaz renkli bir ýsý yalýtým malzemesidir. Polistiren taneciklerinin þiþirilmesi ve birbirine kaynaþmasý ile elde edilen EPS (Genleþtirilmiþ Polistiren Sert Köpük) ürünlerde, taneciklerin þiþirilmesi ve köpük elde edilmesi için kullanýlan þiþirici gaz Pentan dýr. Pentan, tanecikler içinde çok sayýda küçük gözeneklerin oluþmasýný saðladýktan sonra, üretim sýrasýnda ve üretimi takiben çok kýsa sürede hava ile yer deðiþtirir. Böylece EPS levhalarýn bünyesinde bulunan çok sayýdaki (1 m 3 EPS de 3 6 milyar) küçücük kapalý gözenekli hücreler içinde durgun hava hapsolur. Malzemenin % 98 i hareketsiz ve kuru havadýr. Hareketsiz ve kuru hava, bilinen en ekonomik, çevre dostu ve mükemmel ýsý yalýtým malzemesidir. EPS ýsý yalýtým levhalarýnýn ekonomik ve üstün ýsý yalýtým özellikleri bu þekilde saðlanýr. Dünyada mevcut en iyi ýsý yalýtýmý saðlayan birkaç malzemeden biri olan EPS, ayný performansý, ülkemizde kullanýlan diðer ýsý yalýtým malzemelerinden daha ekonomik olarak saðlayan tek malzemedir. Üretiminin enerji yoðun olmamasý, üstün teknik özelliklerine raðmen ekonomik olmasýnýn diðer önemli sebebidir. Etkin mekanik dayanýmýn yanýnda þiþirici gazýn çok kýsa sürede hava ile yer deðiþtirmesi, ürünün performansýnýn kullaným ömrü boyunca sabit kalmasýný saðlar. Kalýnlýðý incelmez, ýsý iletkenliði artmaz, özelliklerinde hiçbir bozulma meydana gelmez. EPS üretiminde son aþama olan þekil verme (Kalýplama) aþamasýnda, taneciklerin birbirleri ile sýkýca kaynaþmasý saðlanýr. Bu uygulamanýn baþarýsý, ürünün yüzeyindeki taneciklerin balpeteði þeklindeki görüntüsünden anlaþýlýr. EPS istenilen yoðunluklarda üretilir. Özellikleri yoðunlukla istenilen yönde deðiþtirilebildiðinden malzeme israfýna ve gereksiz maliyet artýþlarýna sebep olmaz. Yalýtým amacýyla genellikle kg/m 3 yoðunluklarda kullanýlan EPS levhalar, çok hafiftirler, diðer malzemelerle kaplanarak bitmiþ kompozit elemanlar halinde de üretilebilirler. EPS, her aþamada çevre dostu bir üründür; ozon tabakasýna zarar vermez, iklim deðiþikliklerine sebep olmaz, enerji yoðun üretim gerektirmez, büyük oranda geri dönüþümü olan bir malzemedir. EPS ürünler, levha, boru veya önceden þekil verilmiþ elemanlar halinde, yapýlarýn ýsý ve ses yalýtýmýnda ve ambalaj sanayiinde yoðun bir þekilde kullanýlýrlar. EPS ürünlerin ayrýca, binalarda duvar malzemesi olarak kullanýmýndan, soðuk hava depolarýnýn yalýtýmýna, soðuk bölgelerdeki karayolu yapýmýna, zeminlerin takviyesine, gemiler için can simidi ve can yeleði yapýmýna kadar sayýlmasý mümkün olmayan; hafifliðin, dayanýmýn, kolay þekil verebilmenin, kolay uygulayabilmenin ve düþük ýsý iletkenliðinin önemli olduðu bütün uygulamalarda sýnýrsýz kullaným alaný vardýr. 2EPS NÝN DÜNYADA VE TÜRKÝYEDE KÝ GELÝÞÝMÝ 1950 li yýllarda Almanya da Styropor ismi ile Alman BASF firmasý tarafýndan geliþtirilen EPS, kýsa sürede tüm dünyada kullanýlmaya baþlanmýþtýr larýn baþýndan itibaren ülkemizde de üretilmektedir. Sahip olduðu üstün yalýtým özelliði ve ekonomikliði, hýzla yayýlmasýnýn en önemli nedenleridir yýllarý arasýnda ülkemizdeki tüketim yýllýk bin ton civarýnda iken 1986 da aniden 5 bin ton/yýl olmuþ, 1995 te 8 10 bin ton/yýl a yükselmiþ, 2000 yýlýnda ise 30 bin ton tüketim gerçekleþmiþtir. Bugün bütün dünyada 2.2 milyon ton EPS kullanýlmaktadýr. Fransa ve Almanya gibi ülkelerde yýllýk tüketimin bin ton olduðu düþünülürse, iklim bölgemiz ve nüfusumuz dikkate alýndýðýnda, ülkemizdeki tüketimin oldukça düþük kaldýðý görülmektedir. EPS ve ýsý yalýtýmý hakkýnda bilgilenme arttýkça ve Derneðimizin çatýsý altýndaki üreticilerin ürün üzerindeki kalite kontrol uygulamalarý geliþtikçe, ülkemizdeki tüketim de artacak ve EPS nin yararlarýndan toplumumuz etkin þekilde faydalanabilecektir. 3EPS NÝN BAÞLICA TERCÝH SEBEPLERÝ EPS nin baþlýca tercih sebepleri; üstün teknik özelliklere sahip olmasýnýn yanýnda, özelliklerinin yoðunluða baðlý olarak istenilen yönde deðiþtirilebilmesi, ideal üretim teknolojisinin sayesinde maliyetinin düþük olmasý, performansýný kullaným ömrü boyunca bozulmadan sürdürebilmesi ve çevre dostu bir malzeme olmasýdýr. EPS ürünler, istenen performansý, malzeme israfýna sebep olmadan ve dolayýsý ile en ekonomik çözüm ile saðlarlar: EPS yalýtým levhalarý;. Yüksek ýsý yalýtýmý saðlar. (l hesap =3 0,040 W/mK). Yoðunluðu arttýkça ýsý iletkenliði azalýr. 3

2 . EPS nin ýsý iletkenliði düþük olduðu gibi, sabittir; þiþirici gaza ve zamana baðlý olarak deðiþmez.. Basýnca dayanýklýdýr. Yoðunluk arttýkça basýnç dayanýmý artar. Kýrýlgan deðildir. Isý yalýtým malzemesi olarak yüksek bir eðilme dayanýmý vardýr.. Kapalý gözenekli olduðu için pratik olarak ýslanmaz, yalýtýmý sürekli yapar. Kapiler su geçirimliliði yoktur ve higroskopik deðildir.. Buhar geçirimsizliði istenilen deðerlerde ayarlanabilir. Yoðunluk arttýkça buhar geçirimsizliði de artar.. Kalýnlýðý zamanla incelmez, sabit kalýr.. Çok hafiftir, kolay taþýnýr, kolay uygulanýr.. Ekonomik yalýtým malzemesidir. Ayný ýsýl performansý daha düþük maliyetle sunar.. Çevre dostu bir malzemedir. Ýçinde ozon tabakasýna zarar verici CFC (Kloroflorokarbon) lar ve türevleri (HCFC ler) yoktur. Ýklim deðiþikliklerine sebep olmaz. Geri dönüþümlü (Recycle) bir malzeme olup, üretim sonrasý çevreyi kirletecek atýk oluþturmaz.. Sonsuz ömürlüdür. Bina durdukça yalýtým görevine ilk günkü performansý ile devam eder.. EPS, geniþ bir yoðunluk aralýðýnda üretilebilir, uygulama seçenekleri sunar. Ýþe en uygun ürünü seçme imkaný vererek kaynak savurganlýðýný önler.. Özel üretilmiþ EPS, düþük dinamik rijitliði ve esnekliði ile, ses yalýtýmýnda da baþarýlýdýr. 4EPS ÝLE ÝLGÝLÝ STANDARTLAR EPS üretimi ile ilgili ilk Türk Standartý TS 2193 tür. Bu standardda, EPS den baþka poliüretan, fenol köpüðü gibi malzemeler de dahildir.daha sonra sadece EPS için TS 7316 Isý Malzemeleri- Polistiren Köpükten Yapýlmýþ standartý hazýrlanmýþtýr. Mayýs 1989 tarihinden itibaren yürürlükte olan bu standard, yakýn zamanda EN ün Türkçe tercümesi olan TS EN ile deðiþtirilecektir. 17 Nisan 2002 tarihli TSE Teknik Kurulu nda kabul edilen bu standard ile EPS sektörü bir ilke imza atmýþtýr. Ürün standardýný, Avrupa Standartlarýna uygun olarak revize eden ilk ýsý yalýtým malzemesi olmuþtur. TSE nin kendi kararý ile standardýn ismini TS 7316 EN olarak belirlemesi gereksiz bir numaralandýrma olmaktadýr. Çünkü standard aynen EN ün tercümesidir ve Avrupa Normlarý ile ayný kalite standardlarýný içermektedir. EPS sektörü, daima daha ileri düzeyde standardlara ulaþmayý hedeflemektedir. Avrupa Normlarýnýn tercümesinde ilk sýrayý almasý da, bu hedefin bir uygulamasýdýr. TS EN 13163, EPS den binalar için üretilen yalýtým malzemeleri ile ilgili tüm taným ve sýnýflamalarý ve yapýlmasý gereken deneyleri içermektedir. Uluslararasý düzeyde olan bu taným ve sýnýflamalara ilave olarak TS EN de, binalarda ýsý yalýtýmý amacý ile kullanacak EPS ürünlerde yoðunluðun 15 kg/m 3 ün altýna indirilmemesi de prensip olarak kabul edilmiþtir. Ülkemizdeki üretim teknolojisindeki geliþmeler, ileride bu sýnýrýn deðiþmesine de imkan verecektir. Isý yalýtým malzemeleri ile ilgili diðer önemli standard, TS 825 Binalarda Isý Yalýtým Kurallarý dýr. Bu standard, bir binanýn toplam yýllýk ýsýtma enerjisi ihtiyacýnýn (Q yýl ) nasýl hesaplanacaðýný belirlemekte ve bu ihtiyacýn izin verilen en büyük deðerini sýnýrlamaktadýr. Bu kapsamda hesaplarda kullanýlacak ýsý iletkenliði deðerlerini de, her malzeme için EK5 te tablo halinde vermektedir. 17 Nisan 2002 tarihli TSE Teknik Kurulu nda kabul edilen TS 825 EK5 te yapýlan düzeltmeyle, EPS ürünlerin ýsý iletkenliklerinin EN e göre hesaplanacaðý belirtilmektedir. Grafik 1 de EN e göre EPS ürünlerin ýsý iletkenliklerinin yoðunlukla deðiþimi görülmektedir. Tablo 1 de ise, 17 Nisan 2002 tarihli Teknik Kurul kararýyla TS 825 EK5 te yapýlan düzeltmeye göre EN de verilen formül kullanýlarak hesaplanan, EPS in ýsý iletkenliði hesap deðerleri yoðunluða göre belirtilmiþtir. 0,045 (+10 C de) 0,0500 0,040 0,0450 ortalama ýsý iletkenliði öngörülen ýsý iletkenliði Isý iletkenliði,(w/mk) 5 0 0,025 Isý iletkenliði,(w/mk) 0, Yoðunluk(kg/ m 3 ) Yoðunluk(kg/ m 3 ) GRAFÝK 1 EPS ürünlerde ve ýsý yalýtým levhalarýnda ýsý iletkenliðinin yoðunlukla deðiþimi.

3 5EPS NÝN BAZI ÖZELLÝKLERÝYLE ÝLGÝLÝ AÇIKLAMALAR TABLO 1 Isý yalýtým amaçlý EPS levhalar için EN te belirtilen sýnýflama ve µ deðerleri ile Norm da önerilen denklemler kullanýlarak hesaplanmýþ yaklaþýk eþdeðer yoðunluklar ve ýsý iletkenlikleri. Isý iletkenliði,(w/mk) 5.1 ISI ÝLETKENLÝÐÝ EPS levhalarýn ýsý iletkenliði hesap deðeri W/mK ile W/mK arasýnda deðiþir. Yoðunluk arttýkça ýsý iletkenliði azalýr. Grafik 1 de, EPS ürünlerin l deðerlerinin yoðunlukla deðiþimi görülmektedir. Bazý ýsý yalýtým malzemeleri, uzun süreli yük altýnda kalýnlýklarýnda azalma gösterirler ve bu sebeple zamanla ýsýl dirençleri azalýr. Bazý ýsý yalýtým malzemelerinde ise köpük oluþturmak için kullanýlan ve ýsý iletkenliði düþük olan þiþirici gazýn malzemeden yavaþ bir þekilde uzaklaþmasý sonucu, baþlangýçta düþük olan ýsý iletkenliði zamanla artar ve dolayýsý ile bu malzemelerin ýsýl dirençleri kullaným sýrasýnda zamanla azalýr. 0,05 0,04 0,02 0, sýcaklýk [ C] GRAFÝK 2 EPS ýsý yalýtým levhalarýnda ýsý iletkenliðin sýcaklýkla deðiþimi (r=20 kg/m 3 ) EPS ýsý yalýtým levhalarýnýn üretiminde kullanýlan þiþirici gaz, hava ile çok hýzlý bir þekilde yer deðiþtirdiði için, EPS ýsý yalýtým levhalarýnýn ýsý iletkenlikleri, üretimi takiben nihai deðerine ulaþýr ve zamanla kötüleþmez; uygulamanýn gerektirdiði yoðunluklarda kullanýldýklarý zaman kalýnlýklarýnda da ýsýl direncini etkileyecek bir deðiþim görülmez. EPS ýsý yalýtým levhalarýnýn ýsý iletkenliklerinin ve ýsýl dirençlerinin kullaným ömrü boyunca sabit kalmasý, en önemli avantajlarýdýr. EPS tipi EPS 50 EPS 60 EPS 70 EPS 80 EPS 90 EPS 100 EPS 120 EPS 150 EPS 200 EPS 250 EPS 300 EPS 350 EPS 400 EPS 500 %10 Eðilme dayanýmý deformasyondaki basýnç gerilmesi (s10, kpa) (s 10, kpa) m deðeri EPS ýsý yalýtým levhalarý çok düþük sýcaklýklarda da ( 180 C ye kadar), ýsý yalýtýmý amacýyla baþarý ile kullanýlýrlar ve l deðeri sýcaklýk düþtükçe küçülür. Düþük sýcaklýklardaki ýsý yalýtým uygulamalarý için, EPS ýsý yalýtým levhalarýnýn l deðerleri Grafik 2 den seçilebilir. 5.2 MEKANÝK ÖZELLÝKLERÝ Yaklaþýk yoðunluk (r, km/m 3 ) Isý Ýletkenliði (W/mk) EPS nin önemli özelliklerinden biri de kýsa ve uzun süreli yüklemelere karþý gösterdiði mekanik dayanýklýlýktýr. EPS ýsý yalýtým levhalarýnýn mekanik özellikleri, bir binada normal þartlarda karþýlaþýlabilecek mekanik etkilere baþarý ile dayanabilecek yeterliliktedir. Isý yalýtým malzemelerinde, kalýnlýðýn belli bir deðerden fazla azalmasý, malzemenin ýsýl performansýnýn kabul edilemez düzeyde bozulmasýna sebep olur. Bu sýrada malzeme yük taþýsa bile, ana görevini yerine getiremez. Bu sebeple ýsý yalýtým malzemelerinde, basýnç dayanýmý deðil, %10 deformasyondaki (Yani kalýnlýkta %10 azalma meydana geldiðindeki) basýnç gerilemesi esas alýnýr. Bu deðere %10 deformasyondaki basýnç gerilemesi denir ve s 10 simgesi ile gösterilir. EPS levhalarýn özellikleri yoðunluða baðlý olarak deðiþir. s 10 deðeri de yoðunluða baðlý olarak artar (Grafik 3). %2 ve %10 deformasyondaki basýnç gerilmesi, (N/mm2=mPa) 0,3 0,2 0, Yoðunluk kg/m 3 %10 deformasyonda <% 2 deformasyonda %10 deformasyondaki basýnç gerilmesi, s 10,(kPa) Yoðunluk kg/m 3 Ortalama basýnç gerilmesi Öngörülen basýnç gerilmesi GRAFÝK 3 EPS levhalarýn <%2 ve %10 deformasyondaki basýnç gerilmelerinin yoðunlukla deðiþimi 5

4 Ayný þekilde, yoðunluk arttýkça EPS levhalarýnýn kayma, eðilme ve çekme dayanýmlarý da artar. EPS nin elastisite modülü (E) 0,6 3,1 MPa arasýnda deðerler alabilir. EPS ýsý yalýtým levhalarý uluslararasý düzeyde, s 10 deðerlerine ve eðilme mukavemetlerine göre sýnýflandýrýlmaktadýr. EPS ýsý yalýtým levhalarý için, EN de kabul edilen sýnýflamalarýn bir bölümü Tablo 1 de gösterilmiþtir. Ürün ülkemizde uzun süre yoðunluðuna göre sýnýflandýrýlmýþtýr. Ülkemizde yeni kullanýlacak olan EN normuna uygun sýnýflamada kolaylýk saðlamasý için son sütunda, EN normuna uygun sýnýflamaya karþýlýk gelen yaklaþýk yoðunluk deðerleri ve EN de verilen formüle göre hesaplanan ýsý iletkenleri deðerleri gösterilmiþtir. Fakat kapalý gözenekleri içeren taneler birbirlerine iyi kaynayýp yapýþmamýþsa, arada kalan boþluklardan bir miktar su sýzabilir. Taneler birbirine gereði þekilde kaynadýðý zaman, yüzeyde balpeteði yapý sürekli bir þekilde görülür ve malzemenin hacimce su emme oraný %1 in altýna düþer. Tamamen suya batýrýlmýþ EPS numuneler üzerinde yapýlan deney sonuçlarý Grafik 4 de gösterilmiþtir. Tablo 2 de ise, Trakya Üniversitesi Çorlu Mühendislik Fakültesi nde ve Nova Chemicals Technology Europe da gerçekleþtirilen su emme deney sonuçlarý görülmektedir. Aslýnda hiçbir binada, EPS tamamen suya batmýþ olarak uzun süre kalmaz. Bu nedenle EPS, pratik olarak Su almaz diye nitelenebilir. Hacimce su emme oraný (%) kg/m 3 20 kg/m 3 30 kg/m (gün) GRAFÝK 4 Farklý yoðunluklardaki EPS levhalarýn tamamen suya batýrýlmýþ durumda su emme oranlarýnýn zamanla deðiþimi EPS ýsý yalýtým ürünlerinin yüzeye dik çekme mukavemeti ise, 20 kpa ile 400 kpa arasýnda deðiþir. Ýstenirse, daha büyük deðerlere sahip ürünler de üretilebilir. 5.3 SU EMME ORANI Malzemelerin su emme oraný üzerinde etkili büyüklük, gözeneklerinin açýk veya kapalý oluþudur. Direkt su ile temas halinde kapalý gözenekli malzemelerin su emme oranlarý çok düþüktür ve EPS kapalý gözenekli bir malzemedir. Su emme oraný çok küçük olduðu için direkt su ile temas etse bile, özellikleri deðiþmez. EPS yi meydana getiren Styrene, suda çözülmeyen ve erimeyen bir yapýda olduðundan kapalý gözeneklerinin duvarlarý suyu geçirmez. Malzemenin direkt su ile temasý sonucu akýþkan suyu bünyesine almasý ile, su buharýnýn geçiþi sýrasýnda eleman kesiti içinde yoðuþma meydana gelmesi birbirinden tamamen farklý olaylardýr. Malzemenin direkt su ile temasý sýrasýnda, su içeriðinin artmasý üzerinde malzemenin akýþkan suyu emme özelliði etkili iken, eleman kesitinde yoðuþma meydana gelmesi üzerinde malzemenin su buharý geçirgenliði ve eleman kesitindeki yeri etkilidir. Havada bulunan nem, buhar basýnç farký sonucu malzemeye nüfuz edebilir ve düþük sýcaklýklarda yoðuþarak akýþkan su haline dönüþebilir. Her yapý ve yalýtým malzemesinin cins ve kalýnlýðýna göre az veya çok, buharýn geçiþine karþý gösterdiði bir direnç vardýr. Bu direnç, buhar difüzyon direnç faktörü (m) olarak tanýmlanýr. Havanýn buhar direnç faktörü m=1 dir ve diðer malzemelerin m deðerleri, o malzemelerin ayný þartlardaki havaya göre kaç kat daha fazla direnç gösterdiklerini belirtir. TABLO 2 EPS numuneler üzerinde Trakya Üniversitesi Çorlu Mühendislik Fakültesi nde ve Nova Chemicals Technology Europe da gerçekleþtirilen su emme deney sonuçlarý. Standart Yoðunluk (kg/m 3 ) Hacimce Su Emme Oraný (%) 6 EN (7 günlük) EN (7 günlük) TS 4502 ve ISO 2896 (20x20x5cm) TS 4502 ve ISO 2896 (20x20x5cm) TS 4502 ve ISO 2896 (20x20x5cm) ,3 0,3 0,3 0,8 1,0

5 Metallerin buhar difüzyon direnç faktörleri sonsuz ( ) olduðundan, metal folyolar buhar kesici olarak kullanýlýr. Camýn m deðeri de sonsuzdur. Diðer malzemelerin m deðerleri 1 arasýnda deðiþir kg/m 3 yoðunluklar arasýndaki EPS levhalarýn m deðeri 20 ila 100 arasýnda deðiþir. EN e göre m deðerinin deðiþimi Tablo 1 de gösterilmiþtir. Tablodan da görüldüðü gibi, EPS levhalarýn, içerden yalýtým uygulamalarý için gerekli olan yüksek buhar direncine sahip olan tipleri bulunduðu gibi, dýþarýdan yalýtým için gerekli olan düþük buhar dirençlerine sahip tipleri de olabilmektedir. Lifli malzemelerde m deðeri 1 mertebelerinde olduðu için, içerden yalýtým uygulamalarýnda tek baþýna yeterli performansý saðlayamaz; XPS levhalar ise, yüksek m deðerleri sebebiyle dýþarýdan yalýtým uygulamalarý için uygun deðildir. EPS levhalar yoðunluðun (Tipin) uygun seçilmesi halinde, her iki yalýtým uygulamasý için de, istenilen performansý saðlayabilirler. 5.4 BOYUT STABÝLÝTESÝ Yalýtým levhalarý için diðer önemli konu, boyutlarýn sabit kalmasýdýr. Yapýlarda boyut deðiþimi, farklý sýcaklýklarýn etkisi sonucu ýsýl genleþme ile meydana geldiði gibi; üretimi takiben belirli süre içinde dýþ etkilerden baðýmsýz olarak da meydana gelebilir. Dolayýsý ile boyutlarýn kararlýlýðý sýcaklýða ve zamana göre ayrý ayrý düþünülmelidir. EPS nin sýcaklýk karþýsýnda boyut deðiþim faktörü (Lineer ýsý genleþme katsayýsý) 5x10 5 ila 7x10 5 K 1 dir. Yani 17K lik (17 C lik) sýcaklýk farkýnda yaklaþýk 1mm/m bir deðiþim olur. Bu da, %0,1 demektir. Normal þartlarda ve normal uygulamalarda, bu mertebedeki boyut deðiþimi sorun oluþturmaz ve ek tedbir alýnmasý gerekmez. Çok büyük yalýtým levhalarýnýn büyük sýcaklýk farkýna maruz kaldýðý yerlerde kullanýlmasý halinde gerekli önlemler (Derz) alýnmalý ve gerekli durumlarda mekanik tespit uygulanmalýdýr. Üretimi takiben ayný çevre þartlarýnda levhalarýn boyutlarýnda zamanla kýsalma olmasý rötre olarak tanýmlanýr. EPS levhalarda rötre ilk günlerde hýzlýdýr, zamanla yavaþlar ve durur. Toplam rötre üretim þekline ve yoðunluða baðlý olarak %0,3 ila %1,0 arasýnda deðiþebilir. Rötrenin büyük bir bölümü normal depolama süresi içinde (1 2 hafta) gerçekleþir ve uygulama için özel bir tedbir alýnmasý gerekmez. Ýnce sýva tekniði ile dýþarýdan ýsý yalýtýmý uygulamalarýnda, normalden biraz daha uzun bir depolama süresi gerekir. Üretici firma, tüketicinin kullaným amacýna göre ürünün depolama süresini ayarlar veya tüketiciye gerekli uyarýlarda bulunur. Grafik 5 te 14 günlük levhalarda 150 günde meydana gelen kýsalmanýn büyük bir bölümünün mm/m arasýnda kaldýðý görülmektedir. Bu deðerler her yapý için izin verilen toleranslar dahilindedir. 5.5 SICAÐA KARÞI DAYANIMI Diðer bütün plastikler gibi EPS nin sýcaða karþý maksimum dayanýmý sýcaðýn süresine ve derecesine baðlýdýr. Kýsa süreli olarak 100 C ye kadar dayanýklý olmasýna karþýlýk uzun sürede yoðunluða ve çevre þartlarýna baðlý olarak maksimum C ye, minimum olarak 180 C ye kadar kullanýlýr. Bu nedenle çok soðuk tesisler için de ideal bir malzemedir. 5.6 EPS NÝN ÖMRÜ EPS, sonsuz ömürlü bir malzemedir. Buna karþýlýk, bazý kiþiler EPS nin kullanýldýðý yerde zamanla yok olduðunu iddia etmektedir. Olayýn esasý þöyledir: EPS doðru yerde, doðru kalýnlýk ve yoðunlukta, yapý fiziði ve inþaat kurallarýna göre uygulandýðý takdirde malzemenin yok olmasý diye bir þey bahis konusu olamaz. Buna karþýlýk sýcak bir bölgede basýnç altýnda (Örneðin bir teras çatýda), þap ve karo tabakalarýnýn altýnda bilgi eksikliðinden veya ucuz fiyat cazibesiyle düþük yoðunlukta (Örneðin 10 kg/m 3 ) EPS kullanýlmasý halinde, sýcaðýn ve basýncýn etkisiyle EPS yumuþayýp ezilir ve üzerindeki tabakalarýn çökmesine neden olabilir. Bu gibi yerlerde yüksek yoðunlukta kg/m 3 EPS kullanýlmalýdýr. Nitekim Almanya da 31 yýllýk bir teras çatýdan alýnan 20kg/m 3 lük EPS malzemesi bilirkiþi huzurunda test edilmiþ ve malzemenin 31 yýl önceki özelliklerinin deðiþmediði görülmüþtür. Arzu edilirse bu belge temin edilir. 5.7 EPS NÝN DÝÐER YAPI MALZEMELERÝNE VE KÝMYASALLARA KARÞI DURUMU Rötre (mm/ m) Zaman,(gü n) EPS, çimento, beton, kireç, alçý, ahþap, metal, anhidrit gibi klasik yapý malzeme ve bileþenlerine karþý tepkisizdir. Bazý kimyasallara karþý ise duyarlýdýr. Kimyasal maddelere karþý olan durumu hakkýnda detaylý bilgi, EPS üreticilerinden veya PÜD (Polistiren Üreticileri Derneði) den alýnabilir. GRAFÝK 5 EPS levhalarda rötrenin zamanla deðiþimi 7

6 5.8 EPS NÝN BÝYOLOJÝK DURUMU EPS, mikroorganizmalar için bir besin maddesi deðildir. Küflenmez, çürümez, kokmaz. Aþýrý þartlar altýndaki þiddetli kirlenmelerde diðer polimer esaslý malzemelerde de görülebildiði gibi mikroorganizmalar yuvalanabilir. Ancak EPS burada sadece bir taþýyýcý olarak kalýr ve biyolojik olayýn dýþýndadýr. EPS saðlýða zararlý deðildir. Bu nedenle ayný malzemeden yapýlmýþ ambalaj ürünleri, yiyecek endüstrisinde yaygýn þekilde kullanýlýr. 5.9 EPS VE ELEKTRÝK %98 i havadan ibaret olan EPS nin elektriksel durumu havaya benzer. Bu nedenle elektrik özelliði havadaki nemle ilgilidir. Polistiren zinciri (Polimeri), kutup teþkil edecek molekül gruplarý ihtiva etmez EPS VE YANMA DURUMU EPS nin baþlýca iki tipi vardýr: a) Normal alev alanlar (B2), b) Zor alev alanlar (B1) 5.11 EPS VE ÇEVRE Köpük malzeme üretiminde çevre açýsýndan önemli bir bileþen þiþirici gazdýr. EPS üretiminde þiþirici gaz olarak pentan kullanýlmaktadýr. Alevlenme sýcaklýðýnýn ilave edilen kimyasal katkýlarla daha yüksek derecelere ulaþtýrýlmasý da mümkündür. 20 kg/m EPS nin yanabilmesi için 800 MJ/m 3 lük ýsý ve kendi hacminin 130 katý hava gerekir. Yapý elemanlarýnda sýva, þap, alçý pano, v.b. malzeme ile kaplanmýþ haldeki EPS levhalarýn yukarýda belirtilen yanma þartlarýna ulaþmasý beklenmez. Ancak tüm polimer esaslý ve polimer katkýlý malzemelerin (EPS, XPS ve etkin miktarda polimer baðlayýcý içeren sert mineral yünü levhalarýn, v.b.) havalandýrma kanallarý veya giydirme cephe sistemleri gibi hava sirkülasyonunun çok yüksek olduðu uygulamalarda kullanýlmasý uygun deðildir. Diðer yandan, EPS nin yanmasý halinde çýkan gazlarýn miktarý, ahþap gibi B2 sýnýfý ve her bina bünyesine girmiþ olan malzemelerin yanmasýndan çýkan gazlardan çok daha azdýr. Tablo 4 te bu durum açýkça görülmektedir. EPS bir hidrokarbon olup parlama noktasý C dir (DIN 54836). Kendiliðinden yanabilmesi için ortam sýcaklýðýnýn 490 C ye ulaþmasý gerekir (ASTM 1929). TABLO 3 DIN 4102 ye göre yapý malzemelerinin yanýcýlýk sýnýflarý Yapý Malzemesi Yanmaz Yanar A1 A2 B1 Zor alev alýr B2 Normal alev alýr B3 Kolay alev alýr Lifli malzemeler, MW Camyünü, Kayayünü Yapý malzemelerinin yanma durumlarý ile ilgili olarak yapýlan sýnýflamalarda Alman DIN 4102 normundan faydalanýr. DIN 4102 ye göre bazý yapý malzemelerinin yanýcýlýk özellikleri Tablo 3 te gösterilmiþtir. EPS ýsmarlarken zor alev alýcý olarak (B1 sýnýfý) ýsmarlanýrsa, üretici o malzemeyi rahatça temin edebilir. B1 sýnýfýna giren bu malzemelerin alev almasý için, alevin malzemeye direkt olarak belli bir süre temas etmesi gerekir. Alev uzaklaþtýðýnda, malzeme kendi kendine söner. 8 Genleþtirilmiþ Polistiren, EPS Poliüretan, PUR Cam Köpüðü Doðal Mantar Kamýþ Ahþap Ekstrude Polistiren, XPS Pentan herkesce de çok iyi bilinen doðal gazlardan olan Metan ve Etan ý da içeren Kimyasal Grubuna (Alkaliler) girmektedir. Bu gruba ayrýca Propan (LPG) ve Bütan gazlarý da girmektedir ki; bunlarý mutfaklarýmýzda, evlerimizi ýsýtmada ve taþýtlarýmýzda kullanýrýz. Diðer alkali gazlarda (Örneðin Metan) olduðu gibi, Pentan da doðal prosesler neticesi sürekli olarak ortaya çýkmaktadýr ki; bunlara hayvanlarýn sindirim sistemlerini ve mikroorganizmalar tarafýndan bitki örtüsünün anaerobik ayrýþýmýný örnek verebiliriz. Atmosfere verilir verilmez, bu gazlar çok hýzlý bir þekilde bozunurlar.

7 TABLO 4 EPS nin yanmasý halinde Ahþap, Ahþap Lifi Levhalar ve Genleþmiþ Mantara göre açýða çýkan gaz bileþikleri (StyroporHandBuch, Prof.E.Neufert). Malzeme EPS normal yanýcý Yanýcý gazlarýn bileþimi Karbonmonoksit Monostyrol Benzol/Homologe Halojen Bileþikleri Yanma sýrasýnda çýkan gazlarýn PPM cinsinden hacimsel oraný 300 C 400 C 500 C 600 C Eser EPS zor yanýcý Karbonmonoksit Monostyrol Benzol/Homologe Halojen Bileþikleri Eser Ahþap (Çam) Ahþap lifi levhalarý Genleþmiþ mantar Karbonmonoksit Karbonmonoksit Benzol/Homologe Karbonmonoksit Benzol/Homologe Eser 1000 Eser Atmosfere karýþan pentan hýzlý bir þekilde CO 2 ve H 2 O ya ayrýþmaktadýr. Bu þekilde atmosfere katýlan CO 2 miktarý, EPS levhalarýn saðladýðý ýsý yalýtýmý sonucu daha az yakýt tüketimi ile bir haftadan daha kýsa bir sürede dengelenmekte, bundan sonraki süre, sera etkisinin azaltýlmasýna katký saðlamaktadýr. Bir hidrokarbon (HC) olan Pentan, troposfer tabakasýnda çok düþük rakýmlarda bozunurken, Ozon tabakasýna zarar vermez ve iklim deðiþikliklerinde etkin deðildir. XPS in üretiminde kullanýlan CFC ler ve türevleri (HCFC ler) Ozon tabakasýna kadar ulaþabilmekte ve bu tabakada hepimizin bildiði hasarlara neden olmaktadýr. Ayrýca iklim deðiþikliklerine de sebep olduðundan Avrupa Birliði ülkelerinde kullanýmlarý yasaklanmýþtýr. Bu malzemelerin ayrýca uçucu organik bileþikler sorunu da vardýr. Pentanýn çevreye etkisi sadece insan kaynaklý uçucu organik bileþiklere katkýsýdýr. Bu katký da çok düþük düzeydedir. EPS kullanýmýnýn, insan kaynaklý Uçucu Organik Bileþikler (VOC s) üzerindeki katkýsý sadece %0.2 dir. Bütün bunlarýn yanýnda EPS endüstrisi, VOC emisyonunun azaltýcý çalýþmalarýný da yoðun bir þekilde sürdürmektedir. EPS nin üretiminde kullanýlan pentandan çok daha fazlasý, evsel atýklarýn ayrýþmasýndan ortaya çýkan metan gazý olarak atmosfere verilmektedir. Kanada daki Victoria Üniversitesi nden Profesör Hocking in son zamanlarda yaptýðý bir araþtýrmaya göre standart kaðýt bardaðýn ayrýþýmýndan ortaya çýkan metan gazý, EPS den bardak üretilmesi sonucu ortaya çýkan pentan gazýndan elli misli daha fazladýr. EPS Yalýtým Levhasý üretmek için kullanýlan her 1 kg petrole karþýlýk, 150 kg petrolden fazlasý, bu ürünün saðladýðý ýsý yalýtým sonucu daha az yakýt tüketilmesiyle tasarruf edilmektedir. EPS köpük ürünlerde çok az miktarda Styrene bulunur. EPS köpük ürünler üzerinde yurtdýþýnda yapýlan araþtýrmalarda, bu ürünlerdeki Styrene nin saðlýða zararlý olabileceðine dair bir bulguya rastlanmamýþtýr. EPS, Ozon tabakasýna zarar vermeyen, iklim deðiþikliklerinde etkin olmayan, insanlarýn sebep olduðu VOC emisyonuna çok az (%0,2) ve dolaylý etkisi olan, geri kazanýmý kolay, üretiminde yoðun enerji tüketmeyen ve saðladýðý ekonomik ýsý yalýtýmý ile enerji kaynaklarýnýn çok verimli bir þekilde kullanýlmasýný saðlayan çevre dostu bir üründür EPS NÝN EKONOMÝK DEÐERÝ EPS ile XPS ayný hammaddeden üretilirler. Ayný hammadde ile daha pahalý ürün üretilmesinin sebebi, üretim teknolojisinin deðiþikliðidir. Üretim teknolojisi daha pahalý olan ve üretimi sýrasýnda daha yoðun enerji tüketen ürünün maliyetinin yüksek olmasý normaldir. Ülkemizdeki duruma benzer olarak, Avrupa daki ürünlerde de EPS, ayný ýsýl performans için daha ekonomik seçenektir. Ayný yoðunluktaki EPS ve XPS ile taþyünü ürünler için Derneðimiz tarafýndan yaptýrýlan basit bir fiyat karþýlaþtýrmasý Tablo 5 te verilmiþtir. Diðer yandan duvar yalýtýmlarýnda kg/m 3 yoðunluklardaki EPS levhalar ile gerekli ýsýl performans saðlanýr. 9

8 Bu uygulamalarda daha yüksek yoðunluklarýn kullanýlmasý zorlanmýþ bir kaynak israfýdýr. Dolayýsý ile EPS, duvarlarda ayný ýsýl direnç için, Tablo 5 te görülenden daha büyük ekonomi saðlamaktadýr. 6NÝÇÝN ISI YALITIMI? NÝÇÝN EPS? Döþeme, v.b. taþýyýcý elemanlarýn ise, yeterli taþýma gücü için kalýnlýklarýnýn fazla olmasý gerekmekle birlikte, boþluksuz yapýlarý sebebiyle ýsý iletkenlikleri çok yüksektir. Taþýyýcý yapý elemanlarýnýn yeterli ýsýl performansý saðlamak için sahip olunmasý gereken kalýnlýklar, taþýma gücü için gerekli olan kalýnlýklarýn çok üstüne çýkar ve kabul edilemez deðerlere ulaþýr. Baþta Ýstanbul olmak üzere son yýllarda bazý kentlerimizde özellikle kýþ mevsimlerinde görülen hava kirliliðinin çeþitli nedenleri arasýnda, ýsýnma amacýyla tüketilen muhtelif yakýt maddelerinin en önemli sebep olduðu bilinmektedir. Baþka bir deyimle, eðer daha az yakýtla yetinebilirsek, havanýn da ayný oranda daha az kirleneceði kuþkusuzdur. Bir binanýn bütününde yalýtým uygulanmasý halinde, yakýt sarfiyatýndan ortalama %70 tasarruf saðlanabileceði matematiksel bir gerçektir. Bu durumda havayý kirleten zararlý maddeler ve yakýt masraflarý ayný oranda azalacaktýr. Isý yalýtým malzemelerinin ýsý iletkenlikleri (l) genel olarak W/mK arasýnda deðiþir. (1) TABLO 5 ISI YALITIM MALZEMELERÝ FAYDA/MALÝYET HESAPLARI EPS/XPS KARÞILAÞTIRMASI Yalýtým malzemesi EPS (yoðunluk 28 kg/m 3 ) XPS (yoðunluk 28 kg/m 3 ) 28 kg/m 3 EPS º 44 USD/m 3 (2) (3) (4) (5) (6) Isý iletkenliði hesap deðeri l h (W/mK) (m) (m 2 K/W) 5 1 Kalýnlýk Isý yalýtým malzemelerinin ýsý iletkenlikleri (l) genel olarak W/mK arasýnda deðiþir. Grafik 6 da l deðeri 0.04 W/mK alýnarak, ýsý yalýtým malzemeleri ile ýsý iletkenlikleri farklý diðer bazý yapý malzemelerinin ayný ýsýl dirence sahip olmalarý için gerekli eþdeðer kalýnlýklar gösterilmektedir. Malzemelerin ýsý iletkenlikleri TS 825 ten alýnmýþtýr. Günümüzde taþýyýcý olmayan duvarlarda kalýnlýðýn azaltýlmasý önemli bir hedef olmaktadýr. Bu durumda ince yapý elemanlarý ile istenilen ýsýl performansýn saðlanmasý Grafik 6 da görüldüðü gibi, ancak ýsý yalýtým malzemeleri ile mümkündür. d Isý geçirgenlik direnci d/l h 1 m 2 maliyeti USD/m 2 5 1,00 1,63 0, ,00 2,81 0,356 (44 USD/27)= 1,63 USD/m 2 ; 27º (3.5 cm kalýnlýkta levha sayýsý 1) l= W/mK l= W/mK l= W/mK l= W/mK l= W/mK l= W/mK l= W/mK 5 cm ýsý yalýtým malzemesi 16 cm ahþap 25 cm gaz beton 38 cm hafif beton 38 cm hafif tuðla 56 cm yatay delikli tuðla 263 cm betonarme GRAFÝK 6 Isý iletkenliði W/mK olan 5 cm ýsý yalýtým malzemesine eþdeðer kalýnlýkta bazý yapý malzemeleri. Ekonomik deðerº 1$ baþýna ýsýl direnç (m 2 K/W)/USD 28 kg/m 3 XPS º 90 USD/m 3 (90 USD/32)= 2,81 USD/m2 ; 32º 3.1 cm kalýnlýkta levha sayýsý Alýnan bu örnekte görüleceði gibi, harcanan her USD baþýna en büyük ýsý geçirgenlik direncini saðladýðý için en ekonomik ve etkin yalýtým malzemesi, EPS olmaktadýr. Cam yünü, taþ yünü v.b. diðer ýsý yalýtým malzemelerinin fayda-maliyet karþýlaþtýrmalarýný da, aþaðýdaki formüllere göre günün geçerli fiyatlarýný esas alarak yapabilirsiniz. Malzeme kalýnlýðý (3) Isý geçirgenlik direnci (4) Malzemenin ýsý iletkenlik hesap deðeri (2) Ekonomik deðer (6) = Isý geçirgenlik direnci (4) Metrekare maliyet (5) Taþýyýcý elemanlarýn ýsýl yalýtýmý, özellikle önemli olmaktadýr. Binalarýn bütün elemanlarýnýn sürekli bir þekilde yalýtýlmasý, ýsýl konforun kalitesini artýrýrken, gerekli olan yakýt miktarýný da önemli ölçüde azaltacaktýr. Ýster gecekondu, ister villa veya büyük bina olsun, ýsýtýlan her türlü binada ýsý yalýtýmý yaptýrmak devlet politikasý olmalýdýr. Kentlerin hava kirliliði ancak bu þekilde azaltýlabilir. Ayrýca, ýsý yalýtýmý ile saðlanan enerji tasarrufu ve saðlanan döviz kazancý, ülkenin geliþimi amacýyla deðerlendirilerek, toplumun refah düzeyinin iyileþtirilmesi amacýyla da kullanýlabilir. Sadece mevcut binalarýn gereði gibi yalýtýlmasý halinde ülke genelinde 3 milyar $/yýl döviz tasarrufu, 12 milyon TEP/yýl enerji tasarrufu ve 40 milyon ton/yýl CO 2 emisyonunda azalma saðlanabilecektir. Isý yalýtýmýnýn istenilen verimi saðlamasý için, tüm ýsý kaybeden elemanlarýn kesintisiz bir þekilde yalýtýlmasý esastýr. Betonarme elemanlarýn ve duvarlarýn ayrý ayrý yalýtýlmasý sistemin verimini büyük ölçüde düþürür. Doðru malzeme, doðru detay ve doðru uygulama ile gerçekleþtirilmiþ ýsý yalýtýmý aþaðýdaki artýlarý saðlar: Isý yalýtýmý = Daha iyi konfor þartlarý + Temiz hava + Enerji (Yakýt) tasarrufu + Döviz kazancý + Düþük yakýt faturasý + Bina sakinlerinin bütçesinde ve ülke ekonomisinde iyileþme + Kalkýnma Sonuç olarak ýsý yalýtýmý, bina sakini için daha iyi konfor þartlarý ve daha düþük yakýt masrafý anlamýna gelirken, saðladýðý yakýt ve enerji tasarrufu ile ülke genelinde de temiz hava, döviz kazancý ve kalkýnma anlamýna gelmektedir. 10

9 Ancak bu þemanýn kusursuz iþleyebilmesi için ýsý yalýtým malzemesinin üretilirken çevreyi kirletmemesi, fazla enerji tüketmemesi ve ekonomik olmasý gerekir. Eðer, ýsý yalýtým malzemesi üretilirken ozon tabakasýna zarar veriyorsa, iklim deðiþikliklerinde etkili oluyorsa, bu malzeme ile gerçekleþtirilen ýsý yalýtýmýnýn çevreye olumlu etkisinden bahsetmek mümkün olmaz. Eðer ýsý yalýtým malzemesi üretilirken, ýsý yalýtým uygulamasý ile saðlanacak enerji tasarrufuna eþdeðer veya daha fazla enerji tüketiyorsa, ýsý yalýtýmýnýn getireceði enerji tasarrufundan ve ülke kalkýnmasýndan bahsetmek de mümkün olmaz. Eðer ýsý yalýtým malzemesi pahalý ise, ýsý yalýtým uygulamasýnýn geri ödeme süresi uzayacak ve tüketiciye olan ekonomik katkýsý da azalacaktýr. Geriye sadece saðlayacaðý daha iyi konfor þartlarý kalýr. Ancak daha iyi konfor þartlarýnýn, ozon tabakasýna zarar vermeyen, iklim deðiþikliklerine sebep olmayan, üretimi sýrasýnda yoðun enerji tüketilmesi gerekmeyen ve pahalý olmayan bir ýsý yalýtým malzemesi ile saðlanmasý tartýþmasýz daha akýlcý bir çözüm olacaktýr. Yüksek enerji verimliliði ile üretilen, çevre dostu, yüksek kaliteye sahip, ekonomik EPS ýsý yalýtým ürünleri, bu çözümü sunmaktadýr. 7EPS NÝN TEKNÝK ÖZELLÝKLERÝNÝN EN E GÖRE DEÐERLERÝ Ülkemizde yalýtým sektöründe yakýn zamana kadar uluslararasý standard olarak DIN normlarý esas alýnmaktaydý. Günümüzde Avrupa Normlarý (EN) hem uluslararasý standard olarak, hem de Türkçe tercümeleri ile ülkemizde ulusal standard olarak etkin bir þekilde kullanýlmaktadýr. EN normlarý, yalýtým malzemelerinin teknik özelliklerini belirli sýnýflar halinde ve belirli aralýklar içinde vermektedir. Isý iletkenliði için ise, bir sýnýflama yapýlmamýþ; EPS için yoðunluk ve ýsý iletkenliði arasýnda önerilen baðýntý EK lerde gösterilmiþtir. Tablo 6 da EN e göre EPS nin teknik özelliklerinin deðiþim aralýklarý verilmiþtir. EPS üretim teknolojisindeki geliþmeler, özelliklerin yoðunluða baðýmlýlýðýný bire bir olmaktan çýkarmýþtýr. Tablo 6 da gösterilen ýsý iletkenlik deðerleri, tabloda verilen yoðunluklardan daha düþük yoðunluklarda da elde edilebilir. TABLO 6. EPS nin teknik özelliklerinin EN e göre deðiþim aralýklarý TEKNÝK ÖZELLÝK BÝRÝM DEÐÝÞÝM ARALIÐI Yoðunluk,r kg/m 3 Sýnýr deðerler verilmemiþ Isý Ýletkenliði, l h W/mK (Denklem B.4 esas alýnarak) 8 0,040 7 (r= kg/m 3 için) 6 5 (r= kg/m 3 için) 4 (r= kg/m 3 için) 3 (r= kg/m 3 için) %10 deformasyondaki basýnç gerilmesi, s 10 kpa Eðilme Dayanýmý, s e kpa Yüzeye dik çekme dayanýmý, s ç kpa Su emme oraný (h), S h % 1 5 Dinamik sertlik, s Su buharý difüzyon direnç faktörü, µ MN/m 3 ( ) GENLEÞTÝRÝLMÝÞ POLÝSTÝREN(EPS) ÝLE EXTRUDE POLÝSTÝREN(XPS) VE MÝNERAL YÜNLERÝ NÝN (MW Taþyünü, Camyünü) BAZI ÖNEMLÝ TEKNÝK ÖZELLÝKLERÝNÝN KARÞILAÞTIRILMASI Ülkemizde yüksek pazar payýna sahip ýsý yalýtým malzemeleri EPS, XPS ve mineral yünleri (MW) dir. Ancak bu malzemelerin teknik özellikleri ile ilgili bilgiler sektörümüzde son derece sýnýrlý kalmýþtýr. Aþaðýda, EPS, XPS ve MW un bazý önemli teknik özellikleri ile ilgili karþýlaþtýrma özeti her ürüne ait EN normlarý (Avrupa Normlarý) ve diðer uluslararasý kaynaklar esas alýnarak verilmiþtir. Isý iletkenliði: EN Normlarýnda ýsý iletkenliði ile ilgili sýnýr deðerler verilmemiþ ve üreticinin beyanýna býrakýlmýþtýr. Aþaðýda, her malzemenin ýsý iletkenliðini etkileyen faktörler ve ýsý iletkenliðinin deðiþim aralýðý açýklanmýþtýr. EPS nin ýsý iletkenliði yoðunluðuna baðlýdýr. Yoðunluk arttýkça ýsý iletkenliði azalýr. Üretimde, þiþirici gaz olarak Pentan gazý kullanýlmaktadýr. Ozon a zarar vermeyen ve iklim deðiþikliklerine sebep olmayan çevre dostu bu gaz, üretimi takip eden saatler içinde havayla yer deðiþtirir ve ürünün ýsý iletkenliði küçük gözenekler içinde hapsedilmiþ hava ile saðlanýr ve sabit kalýr. EPS nin ýsý iletkenliði hesap deðeri, yoðunluðun kg/m 3 arasýnda deðerler almasý halinde, 3 ile W/mK arasýnda deðer alýr. XPS in ýsý iletkenliði kullanýlan þiþirici gaza göre deðiþmektedir. En düþük ýsý iletkenliði Ozon a zarar veren CFC lerle saðlanmaktadýr. Ancak günümüzde bu gazlarýn kullanýmý yasaktýr. Ozon a daha az zarar veren HCFC lere geçildikçe, ürünün ýsý iletkenliði artmakta ve iklim deðiþikliklerine sebep olan sera etkisi görülmektedir. 11

10 Avrupa Birliði ülkelerinde 2002 yýlýndan itibaren HCFC lerin kullanýmý yasaklanmýþtýr. Bu durumda þiþirici gaz olarak HFC ler veya CO 2 kullanýlmasý gereklidir. Bu gazlarýn kullanýmý ýsý iletkenliðinde yine artýþa sebep olmaktadýr. Diðer yandan, XPS in üretimde kullanýlan þiþirici gazlarýn (CO 2 hariç), havayla yer deðiþtirmesi, aylar hatta yýllar sürmektedir ve XPS ürünlerin ýsý iletkenliði, üretiminde kullanýlan þiþirici gaz ile saðlanmaktadýr. Havadan daha düþük ýsý iletkenliðine sahip bu gazlarýn hava ile yer deðiþtirmesi sonucu, ürünün ýsý iletkenliði artmaktadýr. XPS ürünlerin ýsý iletkenlikleri zamanla artmakta, malzeme yaþlanmaktadýr. XPS in ýsý iletkenliði hesap deðeri, þiþirici gaza baðlý olarak, 0 0,045 W/mK arasýnda deðerler alýr. Düþük ýsý iletkenliði veren þiþirici gazlar, Ozon a zarar verdikleri için ve/veya iklim deðiþikliklerine sebep olduklarý için kullanýmlarý yasaklanmýþtýr veya kýsa bir süre içinde yasaklanacaklardýr. Sonuç olarak yalýtým projesinde EPS veya XPS yazýlmasý, ürünün ýsý iletkenliðinin tanýmlanmasý için yeterli deðildir. En az EPS için hangi yoðunluðun seçileceði belirtilmeli; XPS için ise, kullanýlan þiþirici gaz tanýmlý olmalýdýr. EPS ve XPS ürünlerin ýsý iletkenlikleri, birbirine yakýn deðerlerdedir, ancak XPS in ýsý iletkenliði yapýda zamanla artýþ gösterirken, EPS nin deðerleri sabit kalacaktýr. Mineral yünlerinin (Camyünü, taþyünü) ýsý iletkenlikleri de, EPS ve XPS in deðerlerine yakýn, fakat biraz daha yüksektir. XPS in üretimde kullanýlan þiþirici gazlarýn çevreye zararlý etkileri azaldýkça, XPS ürünlerin ýsý iletkenlikleri de, mineral yünlerine benzer yüksek deðerlere ulaþmaktadýr. Ancak, mineral yünleri daha düþük basýnç dayanýmý ve özel iþlem görmedikleri durumda, açýk gözenekleri sebebiyle yüksek su emme gösterirler. Yapýda mineral yünlerinin ýslanmasý veya yük altýnda kaldýðýnda önemli azalmalarýn olmasý halinde, kullaným sýrasýnda ýsý iletkenliðindeki artýþ büyük deðerler alýr. Basýnç dayanýmý: Mineral yünlerinin %10 deformasyondaki basýnç gerilmesi/dayanýmý EN de kpa arasýnda verilmektedir. EPS için %10 deformasyondaki basýnç gerilemesi EN te kpa olarak verilmekte; XPS in %10 deformasyondaki basýnç gerilmesi/dayanýmý ise, EN te kpa olarak verilmektedir. Rakamlardan da görüldüðü üzere mineral yünlerinin basýnç dayanýmlarý çok küçük deðerlere kadar inmektedir. EPS, binalarda normal þartlarda meydana gelebilecek yükleri taþýyabilecek kapasitedir. Aðýr trafik yükü, v.b. ekstrem durumlarda meydana gelebilecek aþýrý gerilmeler için EPS nin basýnç gerilemesi daha yüksek sýnýflarý vardýr. Eðilme dayanýmý: Mineral yünlerinin eðilme dayanýmý EN de sýnýrlandýrýlmamýþtýr. EPS için eðilme dayanýmý EN te kpa olarak verilmekte; XPS in eðilme dayanýmý ise, EN te sýnýrlandýrýlmamaktadýr. Eðilme dayanýmýnýn uygulamada anlamlý olmasý için, ürünün esneme kabiliyetini gösteren dinamik rijitliliðinin küçük olmasý gerekir. Böylece ýsý yalýtýmýnýn yanýnda ses yalýtýmý da yapabilmesi mümkün olur. XPS esneme kabiliyeti olmayan bir malzemedir, dolayýsýyla EN normunda dinamik rijitliðin ölçülmesine gerek duyulmamýþtýr. Mineral yünleri ve EPS esneme kabiliyetine sahip, dolayýsý ile de ses yalýtým amacýyla da kullanýlabilecek malzemelerdir. EPS ses yalýtým levhalarý özel olarak üretilirler ve dinamik rijitlikleri 5 MN/m 3 ten daha küçük olur. EN normunda mineral yünlerinin dinamik rijitliðin ölçülmesi belirtilmiþ, ancak sýnýr deðerleri verilmemiþtir. Su buharý difüzyon direnç faktörü: Mineral yünlerinin su buharý dirençleri çok küçüktür, havaya eþdeðerdir (m=1). EPS nin buhar direnci geniþ bir aralýkta deðiþebilir (m=20 100). Dolayýsý ile de uygulamanýn gerektirdiði þartlar malzeme israfýna sebep olmadan saðlanabilir. XPS in buhar direnci genellikle yüksektir (m=80 200). Özel ürünlerinde 250 ye kadar çýkabilir. XPS in daima yüksek su buharý difüzyon direnç faktörü sebebiyle, XPS ürünler dýþarýdan ýsý yalýtým uygulamalarý için kullanýlmamalýdýr. Dýþarýdan yalýtým tekniðinde, yalýtým malzemesinin su buharý direnci küçük olmalýdýr. Mineral yünlerinin su buharý direnci çok küçüktür ancak bu durumda üzerine uygulanacak sýva ile yalýtým malzemesinin ara kesitinde yoðuþma riski vardýr kg/m 3 yoðunluklardaki EPS hem buhar difüzyon direnci bakýmýndan en uygun seçeneði sunar, hem de üzerine uygulanan sývayla beraber çalýþarak, sývanýn çatlamasýný önlerken sývanýn altýnda yeterli mekanik özelliklere sahip sert bir zemin oluþturur. Su emme durumu: Mineral yünleri, açýk gözenekleri sebebiyle, özel olarak tedbir alýnmaz ise, su emmeleri çok yüksek malzemelerdir. Kapalý gözenekleri sebebiyle EPS ve XPS in su emmeleri düþüktür. XPS in su emme deðerleri EPS den biraz daha düþüktür, ancak belirli yoðunluklarda EPS nin su emme deðerleri XPS in su emme deðerine kadar düþebilir. Yanýcýlýk durumu: Mineral yünlerinin ana maddesi olan cam ve taþ lifler yanmaz. Ancak bu lifleri bir arada tutmak için katýlan polimer baðlayýcý yanýcýdýr. Mineral yünlerinin yangýn karþýsýndaki davranýþý, polimer baðlayýcýnýn miktarý ile yakýndan ilgilidir. 12

11 EPS ve XPS alevden etkilenen malzemeler olduðundan, binalarda EPS nin B1 sýnýfý zor alev alan tiplerinin kullanýlmasý uygun olur. Fiyat durumu: Karþýlaþtýrýlan malzemeler arasýnda en ekonomik olan malzeme EPS dir. EPS, deðiþik yoðunluklarda üretilebilmesi ve yoðunluk deðiþimi ile teknik özelliklerinin istenilen aralýklarda deðiþtirilebilmesi ile, diðer malzemelerle ayný ýsýl performansý malzeme israfýna sebep olmadan en ekonomik þekilde sunan, özellikleri zaman içinde kötüleþmeyen, yaþlanmayan, tüketici ve çevre dostu bir ýsý ve ses yalýtým malzemesidir. 9UYGULAMALAR EPS ürünleri binalarda ýsý ve ses yalýtýmý amacýyla kullanýldýðý gibi, bazý özel mühendislik yapýlarýnda ve inþaat dýþý bazý sektörlerde de çeþitli amaçlarla kullanýlýrlar ve kullaným alanlarý sürekli geliþmektedir. Aþaðýda baþlýca uygulama alanlarý belirtildikten sonra, yalýtým uygulamalarý ile ilgili kýsa açýklamalar verilmiþtir. Detaylý teknik bilgi PÜD ve Dernek üyelerinden temin edilebilir. EPS ÜRÜNLERÝNÝN YALITIM AMAÇLI KULLANIM ALANLARI. Binalarda duvarlarýn ýsý yalýtýmýnda. Binalarda eðimli ve teras çatýlarýn ve teras bahçelerin ýsý yalýtýmýnda. Binalarda döþemelerin ýsý yalýtýmýnda. Binalarda tavanlarýn ýsý yalýtýmýnda. Binalarda çýkmalarýn ýsý yalýtýmýnda. Binalarda yüzer döþemelerde darbe sesi yalýtýmýnda. Binalarda hava sesi yalýtýmýnda çok örtülü elemanlarýn oluþturulmasýnda. Soðuk hava depolarýnýn ýsý yalýtýmýnda. Kümeslerin ýsý yalýtýmýnda. Borularýn yalýtýmýnda. Jaluzi yuvalarýnýn ýsý yalýtýmýnda. Boru, tank, depo yalýtýmýnda BÝNALARDA DÝÐER AMAÇLARLA. Dilatasyon derzlerinde. Hafif yapý bloklarýnýn (Hafif tuðla, briket v.b.) üretiminde. Asmolen yapýmýnda. EPS granülden hafif beton ve yalýtým sývasý üretiminde. Kapý üretiminde dolgu malzemesi olarak. Prefabrik hafif beton elamanlarýn yapýmýnda. Kompozit (Çok katmanlý bitmiþ) levhalar üretiminde ÖZEL MÜHENDÝSLÝK YAPILARINDA. Pantoon (Yüzer marina) yapýmýnda. Soðuk bölgelerdeki karayolu yapýmýnda. Gevþek zeminlerde dolgu yapýlarak zemin mukavemetini artýrmak amacýyla. Köprülerde dilatasyon derzlerinde DÝÐER ÝÞLERDE. Tüm ambalaj sanayiinde. Gemiler için can yeleði ve can simidi yapýmýnda. Rüzgar surf ü üretiminde. Küçük deniz tekneleri yapýmýnda. Dekorasyon iþlerinde EPS YALITIM 10BÝNALARDA UYGULAMARI Binalarda EPS uygulamalarý ile ilgili geniþ açýklamalar her uygulama için ayrý dokümanlar halinde hazýrlanmaktadýr. Aþaðýda her eleman için özet açýklamalar verilmiþtir. Doðru uygulamalar için gerekli geniþ kapsamlý bilgiler, PÜD e baþvurularak elde edilebilir. TS 825 de önerilen hesap metodu, sadece binanýn yýllýk ýsýtma enerjisi ihtiyacýný (Qyýl) sýnýrlamaktadýr. Her proje için Qyýl deðeri hesaplanmadan, yalýtým malzemesi için kalýnlýk sýnýrlarý vermek TS 825 e ters düþen bir davranýþ olacaðýndan bu deðerler verilmemiþtir. Eðer PÜD den talep edilirse, proje TS 825 e uygun olarak deðerlendirilip, izin verilen Qyýl deðerini saðlayacak þekilde EPS levhalarýn yoðunluk ve kalýnlýk deðerleri belirlenerek hesap sonuçlarý ile birlikte baþvuru sahibine gönderilebilir DIÞ DUVARLAR Dýþ duvarlar bir yapýnýn ýsý kaybeden en önemli kýsýmlarýndandýr. EPS ile yalýtým gücü güçlendirilmiþ dýþ duvar uygulamalarý yapýlýrsa, saðlanacak ýsýl konfor ve büyük orandaki yakýt tasarrufundan ayrý olarak yalýtýmsýzlýktan doðan iç rutubetlenme, küflenme, boya dökülmesi gibi sorunlar da ortadan kalkacaktýr. Bir dýþ duvarda ýsý yalýtýmý üç þekilde yapýlabilir : Dýþ taraftan, iç taraftan ve çift duvar arasý DIÞ TARAFTAN YALITIM (Önerilen yoðunluk: kg/m 3 )* Ülkemizde yeni baþlayan bu sistem, dýþ ülkelerde yaygýn bir þekilde yýllardýr uygulanmaktadýr. Bu sistem, yapý fiziði yönünden en uygun sistem olup EPS levhalarý tüm binayý dýþardan bir manto gibi sarar. Dýþ taraftan yalýtým :. Isý köprülerinin oluþmasýný önler,. Yazýn aþýrý ýsýnmayý önler,. Su buharýnýn kesit içinde yoðuþma riski en azdýr. Isý yalýtým malzemesinin buhar direncinin düþük olmasý istenir.. Yapý fiziði hasarlarýnýn önemli bir bölümü, dýþarýdan ýsý yalýtýmý uygulamalarý ile engellenebileceði gibi, mevcut hasarlarýn onarýmýnda da en etkin ve kalýcý uygulama olmaktadýr. * Önerilen yoðunluklarýn altýna inilmemelidir. Ýstenirse daha yüksek yoðunluklar kullanýlabilir. 13

12 Dýþ taraftan yalýtým sistemi, yeni yapýlara uygulandýðý gibi, mevcut binalara da kolayca uygulanabilir. Özellikle, mevcut yapýlarýn restorasyonunda çok tercih edilmektedir. Kullanýlmakta olan binalarda, uygulama sýrasýnda tüm iþler bina dýþýnda gerçekleþir, içeriye iþçi girmez. Dýþ taraftan yalýtým uygulamasý için tüm cepheye iskele kurulmasý gerekir, özel yapýþtýrýcýlara ve uzman uygulama ekibine ihtiyaç vardýr. Maliyeti biraz daha yüksektir. Ancak duvarlarýn ýsý yalýtýmýnda tercih edilmesi gereken, doðru çözümdür. EPS levhalarý, duvara özel yapýþtýrýcý ve dübellerle tespit edildikten sonra, EPS üzerine cam elyafýndan kanaviçe yapýþtýrýlýr. Bu kanaviçe, bir armatür vazifesi görür. Kanaviçenin üzerine toplam kalýnlýðý 4 5 mm olan sentetik sýva yapýlarak iþ bitirilir (Resim 1). Kullanýlacak EPS levhalarýn gereði kadar (Üretim teknolojisine baðlý olarak 3 6 hafta) dinlendirilmiþ, rötresini almýþ olmalarý gerekir. Diðer uygulamalarda (Ýçerden yalýtým, çatý yalýtýmý ve diðerleri) beklemeye gerek yoktur. Dýþ taraftan duvar yalýtýmýnda, yüksek yoðunluklu EPS levhalar, ince sývada çatlaklara sebep olabileceði ve buharýn dýþarý çýkacaðý kesitte yüksek buhar dirençleri oluþturacaðý için tercih edilmemelidir. Ancak, baþka seçenek olmadýðýnda düþünülebilecek bu sistemin, aþaðýda açýklanan sakýncalarý vardýr:. Döþeme alýnlarý, bölme duvar alýnlarý yalýtýlamaz ve ýsý köprüleri oluþur. Özellikle kuzeye bakan cephelerde, bu elemanlarýn iç köþelerinde küflenme ve hatta terleme beklenir.. Yalýtýmý kesiklidir (Yama gibidir).. Dýþ duvarlar, döþemeler, kolonlar, v.b. taþýyýcý elemanlar atmosfer þartlarýna maruz býrakýlmýþtýr, korunmamýþtýr. Isýl genleþmeler, kirli atmosfer, farklý zemin oturmalarý, v.b. sonucu gevrek yapýdaki taþýyýcý ve diðer malzemelerde meydana gelen kýlcal çatlak, v.b. etkisi ile yaðmur, kar suyu duvara sýzar ve yapý elemanýnýn ýslanmasýna sebep olur. Yapýnýn kullaným ömrünü azaltýr.. Su buharýnýn kesit içinde yoðuþma riski fazladýr. Isý yalýtým malzemesinin buhar direnci, yoðuþmaya sebep olmayacak kadar yüksek olmalýdýr (Gereðinden fazla yüksek olduðunda duvarýn nefes almasýný önler). Yapý fiziði açýsýndan, buharýn durdurulmasý deðil, kesit içinden buharýn yoðuþma olmadan iletilmesi uygundur. Kesitteki yoðuþmayý önlemek için, buhar kesicilerle buharýn tamamen iç mekanda býrakýlmasý uygun deðildir. Böylece bir gereklilik oluþtuðunda sistem deðiþtirilmelidir.. Isýtma sistemi kapatýldýðýnda ortamýn hýzla soðumasýna sebep olur, iç ortam sýcaklýðý hýzla düþer.. Yaz konforuna katkýsý olmaz. Ýç taraftan yalýtým, hýzla ýsýnma saðladýðý için, konferans salonu, v.b. uzun aralýklarla, kýsa süreli kullanýlan binalar için uygun bir sistemdir. Diðer mekanlarda, uygulama kolaylýðý saðlamasý, alçý sýva veya alçý panolar ile yalýtým malzemesinin kolayca kaplanabilir olmasýnýn yanýnda, maliyetin de daha düþük olmasý tüketiciye cazip görünürse de, sistemin verimli çalýþamayacaðý unutulmamalýdýr. Bu teknikte, EPS levhalarý, duvarýn iç yüzüne yapýþtýrýcý harç ile arada boþluk kalmayacak þekilde tespit edilir. Sistemde, ýsý yalýtýmý buhar basýncýnýn yüksek olduðu iç tarafa konulduðu için, buhar direnci yüksek olan yoðunluklar önerilir. RESÝM 1 Dýþ taraftan duvar yalýtýmýnda EPS uygulamasý ÝÇ TARAFTAN YALITIM (Önerilen yoðunluk: kg/m3) Bu sistem, mevcut binalarda kolay uygulanýr. Ancak döþemelerin ve iç duvarlarýn birleþim noktalarýnda ýsý köprüleri oluþur ve bu teknik yalýtýmýn verimini düþürür. Ýç taraftan yalýtým, yapý fiziðine uygun bir sistem deðildir. Ülkemizin büyük bir bölümünde betonarme kiriþ ve perdelerin iç yüzüne uygulandýðýndan, hangi malzeme olursa olsun ýsý yalýtýmý ile betonarme eleman arasýnda yoðuþma meydana gelmektedir. 14 RESÝM 2 Ýç taraftan duvar yalýtýmýnda EPS uygulamasý

13 Ancak gereðinden fazla buhar direnci, duvarýn nefes almasýný önleyeceðinden, duvar kesitinde buhar kontrolü yapýlarak iklim þartlarýnýn gerektirdiði buhar difüzyon direnç faktörü (m) belirlenmeli ve buna uygun yoðunluk seçilmelidir. Kullanýlan EPS levhalar B1 sýnýfý olmalýdýr ve kaplamasýz býrakýlmamalýdýr. EPS levhalarýn üzerine, sýva, alçý pano, sunta, lambri gibi kaplamalar kolaylýkla yapýlýr ÇÝFT DUVAR ARASI YALITIM (Önerilen yoðunluk: kg/m 3 ) Çift duvar arasýna yerleþtirilen ýsý yalýtýmýndan oluþan bu sistem, ülkemizde çok yanlýþ bir þekilde uygulanmaktadýr. Ülkemizdeki uygulamalar, yapý fiziði kurallarýna tamamen aykýrýdýr ve içerden yalýtým uygulamalarýndan daha fazla sakýncalar taþýmaktadýr. Bu sistemin ülkemizdeki uygulamalarýnda kolon, kiriþ ve döþemelerin arasýna örülen iki tuðla arasýna kontrolsüz ve rasgele þekilde yalýtým levhalarý yerleþtirilir. Bu durumda, aþaðýda belirtilen sakýncalar hakimdir:. Tüm betonarme elemanlar ve yalýtým levhalarý arasýndaki boþluklar ýsý köprüleri oluþturur. Cephenin büyük bir bölümü yalýtýmsýz betonarme elemanlardan meydana gelen ýsý köprülerinden oluþur.. Tüm taþýyýcý elemanlar, atmosfer þartlarýna maruz býrakýlmýþtýr, korunmamýþtýr.. Kesit içinde yoðuþma ihtimali fazladýr.. Ýç taraftan yalýtýma nazaran maliyet artar. Fakat anlamlý bir fayda saðlanmaz.. Ýki duvarýn birlikte çalýþmasýný ve stabilitesini saðlayacak bað elemanlarý yoktur.. Yoðuþma, yaðmur suyu sýzmasý, v.b. sebeplerle kesit içinde meydana gelebilecek suyun dýþarý atýlabilmesi için uygun detaylar oluþturulmamýþtýr.. Ýki duvar arasýnda birlikte çalýþmalarýný saðlayacak bað elemanlarý bulunur.. Ýki duvar arasýnda oluþabilecek suyun, sisteme zarar vermeden dýþarý atýlabilmesi için gerekli detaylar geliþtirilmiþtir.. Dýþ duvar ayný zamanda cephe kaplamasý görevini görür. Bu sistemde, ýsý yalýtým levhalarý arasýnda boþluk kalmayacak þekilde yerleþtirilmeli ve gerekli yerlerde çift duvar arasýnda oluþabilecek suyun, kolaylýkla dýþarý atýlmasýný saðlayacak detaylar çözülmelidir. Boþluða yerleþtirilecek ýsý yalýtým levhalarýnýn sürekliliðinin saðlanmasý sistemin verimi için çok önemlidir (Resim 3). Daha fazla teknik bilgi için PÜD ile irtibat kurunuz BODRUM DUVARLARI (Önerilen yoðunluk: 25kg/m 3 ) Bodrum katlarýnýn topraða bitiþik dýþ duvarlarýnda topraktan su gelmesini önlemek için, duvarýn dýþ tarafýna su yalýtýmý yapýlmasý zaruridir. Su yalýtým tabakasýnýn, hasar görmesini önlemek için korunmasý gerekir. Bu koruma, yeni bir briket duvar örmek veya beton perde yapmak gibi pahalý sistemler yerine EPS levhalar ile çok ekonomik olarak gerçekleþebilir. Resim 4 te görüldüðü gibi, EPS levhalar uygun yapýþtýrýcýlar ile su yalýtým tabakasýna yapýþtýrýlarak problem çok süratli ve ekonomik þekilde çözülebilir. Su yalýtýmý üzerine arada boþluk kalmayacak þekilde yapýþtýrýlan EPS levhalar, ýsý yalýtýmýný da baþarýyla saðlarlar. Bodrum duvarlarýnda hacimce su emme oraný %1 ve daha küçük olan ürünler kullanýlmalýdýr (Resim 4). RESÝM 3 Çift duvar arasýnda ýsý yalýtýmýnda EPS uygulamasý Avrupa daki uygulamalar ise, dýþarýdan yalýtýmýn deðiþik bir görünümü þeklindedir ve dýþardan yalýtýmýn avantajlarýnýn önemli bir bölümünü taþýmaktadýr. Bu uygulamalarda:. Betonarme elemanlar ile iç duvar ayný hizadadýr. Yalýtým kesintisiz olarak tüm cepheye uygulanýr. RESÝM 4 Bodrum duvarlarýnýn ýsý yalýtýmýnda ve su yalýtýmýnýn korunmasý için EPS uygulamasý ÇATILAR Çatýlar, üzerinde çatý örtüsünün bulunduðu çatýlar ve direkt atmosfere açýlan teras çatýlar olmak üzere iki gruba ayrýlýr. 15

14 Eðimli ve teras çatýlarda ýsý yalýtýmý uygulama prensipleri birbirinden önemli farklýlýklar gösterir TERAS ÇATILAR (Önerilen yoðunluk: kg/m 3 ) Teras çatýlar, bir yapýnýn en kritik yerlerinden biridir. Yazýn en çok güneþ alan, kýþýn ise kar ve buz nedeniyle en uzun süreyle soðuða maruz kalan kýsýmlardýr. Bu nedenle, ýsý yalýtýmý mutlaka gereklidir. Yapýlacak ýsý yalýtýmý sadece soðuðu ve sýcaðý önlemekle kalmayýp ayný zamanda betonarme döþemeyi ýsýl gerilmelerden ve tahribatýndan korur, yapýnýn ömrünü uzatýr, onarým ihtiyacýný azaltýr. Teras çatýlarýn ýsý yalýtýmý mekanik açýdan da zorlanýr. Üzerinde gezilip gezilmemesine ve yalýtým levhalarýna gelecek yüklere baðlý olarak genellikle kg/m 3 yoðunluklar arasýndan seçim yapýlýr. Eðer yapý elemaný, yoðun trafik, v.b. büyük basýnç gerilimlerinin etkisinde kalacak ise, daha yüksek yoðunluklardaki ürünler de kullanýlabilir. Uygulama sýrasýnda düzgün yüzey üzerine buhar dengeleyici ve buhar direncini saðlayan katman yerleþtirilir. Üzerine EPS ýsý yalýtým levhalarý aralarýndan boþluk kalmayacak þekilde yerleþtirilir. Levhalarýn üzerine su yalýtýmý uygulanýr (Resim 5). Teras bahçelerinin ýsý yalýtýmýnda da EPS yalýtým levhalarý baþarý ile kullanýlýr. Bu açýklamalar, tüm polimer esaslý ve etkin þekilde polimer baðlayýcý içeren ýsý yalýtým malzemeleri için de geçerlidir.mertek arasýnda ve mertek altýnda, iki tarafý sýva vb. kaplý kompozit EPS elemanlar kullanýlabilir. Bu durumda havalandýrma boþluðu ile birlikte geleneksel su yalýtým malzemeleri de kullanýlabilir. Mertek hizasýndaki ýsý yalýtýmý üç farklý seviyede uygulanabilir: a.) Mertek üzerinde (Önerilen yoðunluk: kg/m 3 ) Mertekler üzerine döþenecek ahþap kaplama üzerine bir kat asfaltlý su yalýtým membraný buhar kesici olarak döþenir ve üzerine çatý örtüsü havalandýrma boþluðu býrakmadan uygulanýr. Farklý profildeki EPS ürünlerle farklý uygulamalarda mümkündür.(resim 6) b.) Mertek arasýnda (Önerilen yoðunluk: kg/m 3 ) Bu sistemde EPS levhalarý mertek aralarýna sýkýþtýrýlýr. Mertekler arasý mesafe cm olursa, EPS levhalarý daha iyi sýkýþtýrýlýr. En altta ise sýva, lambri, alçý pano, sunta, tavan tahtasý gibi çeþitli kaplama olanaklarý vardýr. (Resim 6) c.) Mertek altýnda (Önerilen yoðunluk: kg/m 3 ) EPS levhalar, merteklere çakýlan özel galvanizli birleþtirme parçalarý yardýmýyla birbirine kenetlenir. En alt tarafa yine sýva, lambri, sunta, alýçý pano gibi kaplama yapýlýr (Resim 6). RESÝM 5 Teras çatýlarýn ýsý yalýtýmýnda EPS uygulamasý EÐÝMLÝ ÇATILAR (Önerilen yoðunluk: kg/m 3 ) Eðimli çatýlarda ýsý yalýtýmý, mertek seviyesinde kullanýlabilir. Mertek hizasýnda yapýlacak ýsý yalýtýmý ile kullanýlmayan çatý boþluklarý kullanýlabilir hale getirilerek ek bir mekan olarak deðerlendirilebilir. Bütün ýsý yalýtým uygulamalarýnda olduðu gibi, ýsý yalýtým levhalarýnýn arasýnda boþluk kalmamasýna özen gösterilmelidir. EPS levhalarla mertek hizasýnda ýsý yalýtýmý uygulamalarýnda levhalarýn iç yüzeyleri sýva, alçý pano, v.b. malzemelerle kaplanmalý, dýþ yüzeyi ile çatý örtüsü arasýnda havalandýrma boþluðu býrakýlmadan ýsý yalýtýmýnýn soðuk tarafýna, nefes alan membran türünde su yalýtýmý uygulanýr. RESÝM 6 Eðimli çatýda mertek hizasýnda ýsý yalýtýmýnda EPS uygulamalarý ÇATI ARASI DÖÞEMESÝNDE (Önerilen yoðunluk: kg/m 3 ) Eðimli çatýlarda ýsý yalýtýmý, çatý arasý döþemesinde de uygulanabilir. Çatý arasý hiç kullanýlmýyorsa, EPS levhalarýný yanyana, aralarýnda boþluk kalmayacak þekilde dizmek yeterli olur. 16

15 Dikmelere rastlayan kýsýmlar, testere veya býçakla kesilerek EPS den çýkartýlýr. EPS levhalarý ýslanmadýðýndan, çatý arasýna su gelse dahi, yalýtým görevini yapmaya devam eder (Resim 7). Ülkemizde çatý arasý boþluklar yaþama amacýyla kullanýlmasa bile depolama amacýyla kullanýlýr ve bu alana girilip çýkýlýr. Bu sebeple çatý arasý döþemesi üzerine yerleþtirilen yalýtýmýn üzerinin, uygun bir þap veya buhar direnci yüksek olmayan uygun bir kaplamayla kapatýlmasý önerilir. Yalýtýmýn sürekliliðinin bozulmamasý için araya harç ve benzeri yabancý madde girmemesine dikkat edilmelidir. Yalýtým malzemesi olarak EPS levhalar kullanýlmasý halinde, EPS ürünlerin düþük su emme oraný ve yeterli mekanik dayanýmý sayesinde üzerine uygulanacak kaplama için ilave bir konstrüksiyon gerekmez. Çatý arasý döþemesinin yalýtýmýnda genellikle kg/m 3 yoðunluklardaki EPS levhalar yeterli olmakla birlikte etkili olacak yüklerin hesaplanýp, ona uygun yoðunluðun seçilmesi önerilir. b.) Az Meyilli Sanayi Çatýlarý (Önerilen yoðunluk: kg/m 3 ) Galvanizli saç profillerden teþkil edilen çatý üzerine EPS levhalarý boylamasýna yerleþtirilerek her levha mekanik olarak profillere tespit edilir. EPS kaplama iþi bittikten sonra, üzerine uygun þekilde su yalýtým membranlarý ile su yalýtýmý saðlanýr (Resim 9). RESÝM 9 Metal az meyilli sanayi çatýlarýnýn yalýtýmýnda EPS uygulamasý DÖÞEMELER ZEMÝN DÖÞEMELERÝ (Önerilen yoðunluk: 20 kg/m 3 ) RESÝM 7 Çatý arasý döþemesinin yalýtýmýnda EPS uygulamasý SANAYÝ ÇATILARI a.) Meyilli Sanayi Çatýlarý (Önerilen yoðunluk : kg/m 3 ) Sanayi yapýlarýnýn çatý yalýtýmý, gerek iþ randýmaný, gerekse üretim yönünden çok önemlidir. Yalýtýmsýz veya eksik yalýtýmlý sanayi yapýlarýnda mekanlar, kýþýn çok soðuk, yazýn çok sýcak olur. Öte yandan, bazý sanayi yapýlarýnda, üretim gereði nisbi nem oraný yüksek olur. Bu tür yapýlarda, yalýtým eksikliði ile kýþ mevsiminde, tavanda yoðuþma görülür. EPS, tüm bu mahzurlarý temelden çözer. Çift kat trapez veya oluklu levhalar arasýna yerleþtirilen EPS levhalar, en ekonomik ve kalýcý bir þekilde ýsý yalýtýmý saðlar. Uygulama öncesinde, üretici firmalarla temas edilmesi önerilir (Resim 8). EPS levhalar ve üzerine döþeme kaplamasý ile gerçekleþtirilen uygulama, zemin döþemelerinin yalýtýmýnda da kullanýlabilir. Zemin döþemelerinde, ýsý yalýtýmýna ilave olarak binanýn ve zeminin özelliklerine göre, basýnçlý su yalýtýmý veya zemin suyu yalýtýmý yapýlýr. Her iki yalýtýmýn birlikte yeterli performansý göstermesi için gerekli detaylara uyulmalýdýr. Üzerine yük alan döþeme ve zeminlerde, tahmini yüklere göre hesaplanacak gerilmeleri taþýyacak uygun yoðunluklardaki EPS levhalar seçilir (Resim 10). RESÝM 10 Zemin döþemelerinin ýsý yalýtýmýnda EPS uygulamasý KATLAR ARASINDAKÝ DÖÞEMELER (Önerilen EPS: Özel Ses Tecrit Levhasý EPS T) RESÝM 8 Meyilli sanayi çatýlarýnýn yalýtýmýnda EPS uygulamasý Ülkemizde binalar için bir gürültü standartý olmamasýna karþýlýk, ileri ülkelerde bu tür standartlar vardýr. Bu standartlara göre, daireleri birbirinden ayýran döþemelerde ses yalýtýmý yapýlmasý zorunludur. 17

16 EPS levhalar bu iþ için en ekonomik yalýtým malzemesidir. Ses yalýtýmý saðlanabilmesi için, dinamik rijitliði küçük olan ve ilave iþlemlerle elastikiyet kazandýrýlmýþ özel EPS Ses Yalýtým Levhalarý kullanmak gerekir. Özel iþlem görmemiþ, normal EPS levhalarý bu iþ için kullanýlamaz. Özellikle darbe sesi yalýtýmý amaçlanan bu uygulamalarda, duvar diplerine 1 cm kalýnlýkta EPS þerit konulmasý unutulmamalýdýr. Üst kattan gelecek gürültüleri büyük ölçüde önleyen bu uygulamayla, döþemelerde yaklaþýk db gürültü azalmasý saðlanýr. Ses yalýtýmýnda, esnek katman içinde rijit malzeme bulunmamasý çok önemlidir. Bu sebeple, ses yalýtýmý da amaçlanan uygulamalarda, harcýn yalýtým levhalarýnýn arasýna sýzmasýný önlemek için, EPS ile þap arasýna bir kat naylon örtü örtülür veya derzler þeritle kapatýlýr. Þap kalýnlýðý 4 5 cm den az olmamalýdýr (Resim 11). Saðlanacak ýsý ve ses yalýtýmý kalýnlýða baðlý olarak artar. Pratikte kullanýlan kalýnlýk 2 3 cm arasýndadýr. Ses yalýtýmý amaçlandýðýnda, duvar diplerine 1 cm kalýnlýkta EPS þerit konulmasý ve sýva, döþeme ve süpürgelik gibi rijit elemanlarýn direkt olarak temasýnýn önlenmesi ihmal edilmemelidir (Resim 12). Yalnýz ýsý yalýtýmý amaçlanýrsa, döþemeye gelen hareketli yükler ve yalýtýmýn üzerindeki katmanlarýn aðýrlýklarý hesaplanarak gerekli mekanik özellikleri saðlayan yoðunluk seçilir. Ses yalýtýmý da amaçlanýyorsa, kullanýlmasý gereken ürün gerekli mekanik özellikleri karþýlamasý þartýyla EPS T dir. RESÝM 12 Yerden ýsýtmalý döþemelerde EPS uygulamasý TAVANLAR BODRUM TAVANLARI (Önerilen yoðunluk : kg/m3) Isýtýlmayan bodrum katlarýný, hemen üstündeki dairelerden ayýran döþemelerde ýsý yalýtýmý yoktur, oysa olmasý gerekir. Daire döþemesi yalýtýmsýz olduðu için, bu daireleri ýsýtmakta güçlük çekilir. Kullanýlmakta olan dairenin döþemesinden bir ýsý yalýtým uygulamasý olanaksýz olduðundan, döþemeden geçen ýsý kaybýný önlemek için, bodrum tarafýndaki tavan yalýtýlýr. RESÝM 11 Döþemelerde EPS ile ýsý ve ses yalýtýmý uygulanmasý (Yüzer döþeme) Ülkemizde doðalgaz kullanýlan apartmanlarda daire sakinleri kombili sistemi tercih etmektedir. Bu durumda müstakil daireler arasýnda ýsý yalýtýmý olmasý gerekmektedir. Kat arasý döþemelerde EPS kullanýlarak hem ýsý, hem de ses yalýtýmý saðlanabilir YERDEN ISITMALI DÖÞEMELER (Önerilen yoðunluk : > 20 kg/m3) Yerden ýsýtmalý döþemelerde, sýcak su borularý þap tabakasýnýn içinde yer alýr. Borularýn içindeki sýcaklýðýn gereksiz yere alt kata geçmesini önlemek amacýyla, borularýn altýna EPS ile ýsý yalýtýmý yapýlýr. Burada kullanýlacak EPS, bloktan kesilmiþ normal EPS (Herhangi bir özel iþlemle elastikiyet verilmemiþ levhalar) olabileceði gibi, ki bu durumda sadece ýsý yalýtýmý saðlar, dinamik sertliði özel iþlemle düþürülerek elastikiyet kazandýrýlmýþ özel EPS Ses Yalýtýmý Levhalarý (EPS T) da olabilir. Özel ses yalýtým levhalarý kullanýlýrsa, ýsý yalýtýmýnýn yanýnda özellikle darbe ses yalýtýmý da saðlanýr. Bunun için, EPS levhalarýnýn uygun yapýþtýrýcý ile (Yapýþtýrýcý için EPS üreticisine baþvurunuz) bodrum tavanýna yapýþtýrýlmasý yeterlidir. EPS levhalarýn üzerine sýva yapýlýr veya iç yüzü kaplamalý kompozit hazýr elemanlar kullanýlabilir (Resim 13). Ayný iþlem, üst taraftan yalýtým yapýlmasý olanaksýz olan ve ýsý kaybeden her türlü döþemenin tavanýna da uygulanabilir. Örneðin, baþkasýna ait olan bir teras döþemesi altýndaki daire sahibinin kendi tavanýna yalýtým yapmasý mümkündür. RESÝM 13 Bodrum tavanlarýnýn yalýtýmýnda EPS uygulamasý 18

17 ASMA TAVANLAR (Önerilen yoðunluk : kg/m 3 ) Bazý binalarda, çeþitli nedenlerle asma tavan yapmak gerekli olur. Böyle yerlerde, EPS ile asma tavan yapmak, ekonomik bir çözümdür. EPS boyutlarýna uygun olarak 50 X 100 cm ölçülerinde ^ profillerle teþkil edilecek metal bir konstrüksiyona EPS levhalar basitçe oturtulur. Hava cereyaný veya baþka bir nedenle levhalarýn uçmasýný önlemek için, levhalarýn üst tarafýna klipsler bastýrýlýr. Ýki tarafý kaplamalý EPS kompozit elemanlar kullanýlmalýdýr (Resim 14). Böylece daha az miktarda yem yeterli olur ve yem masraflarýndan büyük tasarruf saðlanýr. Ayrýca kanatlý hayvanlarýn çýkardýðý yüksek orandaki su buharý, kümesteki nisbi rutubeti yükseltir. Bu rutubetli hava, kümesin yalýtýmsýz çatý altýna veya dýþ duvarýn iç yüzüne çarpýnca buhar halinden su haline dönüþür. Eðer ýsý yalýtýmý yapýlýrsa, yoðuþma olmaz. Bu nedenle, kümeslerin çok iyi bir þekilde yalýtýlmasý zorunludur. EPS, ekonomik ve pratik bir malzeme olduðundan, kümeslerin yalýtýlmasý için ideal bir çözümdür. Yalýtým, kümesin her tarafýna yapýlmalýdýr. Yani sadece çatý yalýtýmý ile yetinmeyerek duvarlarda, hatta soðuk iklimlerde döþemelerde de yalýtým yapýlmalýdýr SOÐUK HAVA DEPOLARINDA (SHD) EPS KULLANIMI RESÝM 14 Asma tavan yapýlmasý ÇIKMA ALTLARI VE AÇIK GEÇÝT ÜZERÝNDEKÝ DÖÞEMELER (Önerilen yoðunluk : kg/m 3 ) Apartman binalarýnda, genellikle giriþ katýnýn üstündeki birinci kat döþemesinin yan taraflarýnda m geniþliðinde çýkmalar bulunur. Bu çýkmalarýn altý açýk olduðundan, büyük ýsý kayýplarýna yol açar. Döþeme çok soðuk olduðu gibi hacimler yeterince ýsýnmaz. Eðer döþemede, ve bölümlerde bahsedilen þekilde ýsý veya ses yalýtýmý önlemi alýnmamýþsa, bu takdirde çýkma altýnýn alt yüzüne ýsý yalýtýmý uygulamak gerekir. Çýkmalarýn yalýtýmýnda madde de açýklanan, dýþ taraftan ýsý yalýtým tekniði kullanýlabileceði gibi, iki veya bir tarafý ahþap yünü kaplý EPS kompozit levhalar ile de ýsý yalýtýmý yapýlabilir. Bu levhalarýn yüzlerinde çok güzel sýva tutan odun lifleri bulunduðundan, levhalar çimento harç ile yapýþtýrýlabilir ve geleneksel sýva ile kolayca sývanabilir. Sývadan önce, levhalarýn birleþim yerlerini sýva teli ile örtmek gerekir. EPS, soðuk hava depolarýnýn (SHD) ýsý yalýtýmý amacýyla en çok kullanýlan malzemelerden birisidir. Bir SHD nun rantabl olmasý, kullanýlan yalýtým malzemesinin cinsine ve iklime göre seçilecek kalýnlýða baðlýdýr. SHD nun yalýtýmlý yüzeylerinde ýsý kaybýnýn q=8 9 W/m 2 olmasý esas alýnarak ve iç hava sýcaklýðý ile ortalama dýþ hava sýcaklýðýna baðlý olarak tavsiye edilen yalýtým kalýnlýklarý Tablo 7 de belirtilmiþtir. SHD nun döþeme, duvar ve çatýlarýnda uygulanmasý tavsiye edilen EPS yoðunluklarý ise þöyledir: Döþemeler : kg/m 3 Duvarlar : kg/m 3 Tavanlar : kg/m 3 Teras Çatýlar : kg/m 3 SHD inþaatýnda, buhar difüzyon olayý çok önemlidir. PÜD ile veya uzman firmalarla görüþülmelidir. EPS YALITIM 11DÝÐER UYGULAMALARI TAVUK ÇÝFTLÝKLERÝNDE EPS KULLANIMI Hayvanlar, insanlardan daha fazla ýsý ve su buharý çýkarýrlar. Özellikle kanatlý hayvanlarýn çýkardýðý ýsý ve su buharý çok fazladýr. Tavuklardan kümese yayýlan bu ýsý enerjisi, kümesin yalýtýmsýz olmasý halinde, kolayca dýþ havaya yayýlýr ve hayvanlar gerekli enerjiyi tekrar kazanabilmek için fazla miktarda yem yemek zorunda kalýrlar. Oysa, kümes yalýtýmlý olursa, ýsý içeride kalýr ve tavuklara gerekli olan enerji (Isý) miktarý azalýr. RESÝM 15 Soðuk hava depolarýnýn yalýtýmýnda EPS uygulanmasý 19

18 TABLO 7 Soðuk Hava Depolarýnda (SHD) iklim þartlarýna göre tavsiye edilen en az yalýtým kalýnlýklarý (q=9 W/m2, l= 5 W/mK) SHD Ýç Hava Sýcaklýðý ( C) + 5 ± Yalýtým Kalýnlýðý Ilýman Bölgeler (Ortalama dýþ sýcaklýðý =10 C) (Ortalama dýþ hava sýcaklýðý =10 C) 2 cm 4 cm 6 cm 8 cm 10cm 12cm 13cm 15cm Yalýtým Kalýnlýðý Sýcak Bölgeler (Ortalama dýþ sýcaklýðý =20 C) (Ortalama dýþ hava sýcaklýðý =20 C) 6 cm 8 cm 10cm 12cm 13cm 15cm 17cm 19cm BORULARIN YALITIMI EPS ürünler, uzun süre ile C ye kadar maruz kalabilirler. Kýsa sürelerle 100 C ye kadar olan sýcaklýklar da EPS ürünlere zarar vermez. Kullaným þartlarý, bu aralýklarda kalan borular için de EPS ýsý yalýtým ürünleri baþarý ile kullanýlabilirler (Resim 16). Sýcak su ve ýsýtma sistemlerinde, borulardan ýsý kaybýný azaltmak için, soðuk su sistemlerinde yüzeyde terlemeyi önlemek ve donmaya karþý korumak için, havalandýrma kanallarýnda sýcaklýk daðýlýmýnýn homojenliðini saðlamak için, soðutma elemanlarýnda soðutma borularýndan soðutma kaybýný azaltmak ve yüzeyde yoðuþmayý önlemek için, sývýlaþtýrýlmýþ gazlarýn tutulduðu kaplarda 180 C ye kadar ýsý iletimini azaltmak için EPS ýsý yalýtým ürünleri uluslararasý düzeyde kullanýlmaktadýr. Borularda yalýtým amacýyla, kg/m 3 yoðunluktaki ürünler tercih edilmektedir. Yalýtým kalýnlýklarý ise, kullaným amacýna (Yukarýda belirtilen), kullanýlan boru malzemesine, boru çapýna, v.b. çok sayýda faktöre baðlýdýr. Bu sebeple, salt boru çapýna baðlý bir tablo vermek yerine, müþterinin üretici veya PÜD ile irtibata geçmesi tavsiye edilmiþtir. MAMUL BAZI HAZIR 12EPS DEN YAPI ELEMANLARI EPS ürünlerine çýplak levhalar olarak bir inþaatýn her yerinde rastlanýrken, baþka malzemelerle birleþtirerek veya özel form verilerek çeþitli amaçlara yönelik hazýr yapý elemanlarý olarak da kullanýlýrlar. Aþaðýda, üretimine baþlanmýþ veya henüz ülkemizde üretilmeyen, fakat talep olduðunda kolayca üretilebilecek durumda olan bazý EPS ürünleri görülmektedir. RESÝM 17 EPS yalýtýmlý, ahþap elyaftan yapýlmýþ briket. Boþluklarda istenirse beton doldurularak ve demir teçhizat yapýlarak taþýyýcýlýk temin edilmektedir. RESÝM 18 RESÝM 16 Borularýn ýsý yalýtýmýnda EPS uygulanmasý Kenarlarý geçmeli veya bindirmeli, bir veya iki yüzüne deðiþik amaçlara yönelik baþka malzemeler yapýþtýrýlmýþ kompozit levhalar. Alüminyum folyo, sunta, betopan, alçý pano, ahþap yünü, ahþap kaplama, metal v.s. kaplý bu EPS ürünleri, yapýda çok büyük pratiklik ve ekonomi saðlamaktadýr. 20

19 Kaplamalarla, kullaným yerinin gereklerine uygun olarak yüzeyine yanmazlýk, yüksek aþýnma dayanýmý, sýva tutuculuk v.b. özellikler kazandýrýlabilir. RESÝM 21 EPS ile üretilen asmolen bloklarý, hafif ve ekonomik oluþlarý ile ilginç seçenekler oluþturmaktadýr. Asmolen döþeme sistemi seçilmesi halinde, binanýn yükünü hafiflettiði için de olumlu olmaktadýr. 1 RESÝM 19 EPS den mamul, hazýr jaluzi yuvalarý. Aslýnda yalýtýmsýz olan jaluzi yuvalarýndan büyük ýsý kayýplarý olur. EPS hazýr jaluzi yuvalarý, ýsý kaybýný büyük ölçüde önler. RESÝM 22 Tavan süslemelerinde ve sövelerde de EPS, kalýpla her türlü þekli kolayca alabilmesi ve uygulama kolaylýðý ile aranan bir malzeme olmaktadýr. EPS ile tavan kaplama karolarý da üretilebilmektedir. RESÝM 20 EPS den mamul, hafif asmolen elemanlarý, binanýn döþeme aðýrlýðýný azaltýr, demirden ve kalýptan tasarruf saðlar. Kalýp ihtiyacý olmadýðýndan inþaat süresi kýsalýr. 21

20 3EPS NÝN DÝÐER UYGULAMALARINDAN ÖRNEKLER AMBALAJ EPS, saðlýða zararlý olmadýðý için ve mekanik dayanýmý, esneme kabiliyeti sebebiyle her türlü maddenin ambalajýnda vazgeçilmez ve ekonomik ürünler sunmaktadýr (Resim 23). Gýda maddelerinin ambalajýndan, elektronik eþyanýn ambalajýna kadar her türlü maddenin emniyetli bir þekilde taþýnmasýný ve muhafazasýný saðlamaktadýr. Ambalaj ürenlerinde her uygulama için, kendine has þartlarýn saðlanmasý gerektiðinden, ürün özellikleri hakkýndan genel kurallar belirtmek yerine, müþteri ile üreticinin karþýlýklý anlaþmasý esastýr. SÝLO VE SU TANKLARININ YALITIMINDA EPS ile silo ve su tanklarýnýn kaplanmasý da mümkündür. Resim 25 te, yurtdýþýnda uygulanmýþ örnekler görülmektedir. RESÝM 23 EPS ürünlerin ambalaj sektöründe kullaným alanlarý ile ilgili örnekler BARDAK EPS ile dayanýklý, saðlýklý bardak üretimi yapýlmaktadýr. EPS bardaklarýn kullanýmý gayet yaygýndýr KARAYOLLARINDA EPS, inþaat sektöründe hemen her alanda kullanýlmaktadýr. EPS bloklar, karayollarý ulaþýmýnda, zemin takviyesi veya karayolunun don etkisinden korunmasý amacýyla da kullanýlmaktadýr (Resim 24). RESÝM 25 EPS ürünlerle silo ve su tanklarýnýn yalýtýlmasý RESÝM 24 EPS bloklarla zemin takviyesi 22