TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD

Transkript

1 ICS TÜRK STANDARDI TASARISI tst 1898/Revizyon TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD TS 1898 Şubat 2007 ICS YAZLIK KABAK (Cucurbita pepo L.) Courgettes TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

2 Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz. Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız. Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir. Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü nün garantisi altında olduğunu ifade eder. TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü nün garantisi altında olduğunu ifade eder. DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir. TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

3 Ön söz Bu standard, Türk Standardları Enstitüsü nün Ziraat İhtisas Grubu nca TS 1898 (1975) in revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu nun 13 Şubat 2007 tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir. Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir. Bu standardın hazırlanmasında, milli ihtiyaç ve imkanlarımız ön planda olmak üzere, milletlerarası standardlar ve ekonomik ilişkilerimiz bulunan yabancı ülkelerin standardlarındaki esaslar da gözönünde bulundurularak; yarar görülen hallerde, olabilen yakınlık ve benzerliklerin sağlanmasına ve bu esasların, ülkemiz şartları ile bağdaştırılmasına çalışılmıştır. Bu standard son şeklini almadan önce; bilimsel kuruluşlar, üretici/ imalatçı ve tüketici durumundaki konunun ilgilileri ile gerekli işbirliği yapılmış ve alınan görüşlere göre olgunlaştırılmıştır. - Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

4

5 Yazlık kabak 0 Giriş Bu standard, yazlık kabağın tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleri ile piyasaya arz şekline dairdir. 1 Kapsam Bu standard, tüketiciye taze olarak arz edilen yazlık kabakları kapsar. 2 Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır. TS No Türkçe Adı İngilizce Adı TS ISO 874* Yaş meyve ve sebzeler Numune alma Fresh fruits and vegetables - Sampling 3 Tarifler 3.1 Yazlık kabak Cucurbita pepo L. türünün botanik çeşitlerinin yenilen meyvesi. 3.2 Yabancı madde Yazlık kabak üzerinde bulunan kum, taş, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabancı tohumlar gibi gözle görülebilen kendinden başka her türlü madde. 4 Sınıflandırma ve özellikler 4.1 Sınıflandırma Yazlık kabaklar, botanik yapılarına göre çeşitlere, kalite özelliklerine göre sınıflara, kütle ve uzunluklarına göre boylara ayrılır Çeşitler Yazlık kabaklar, botanik yapılarına göre; - Sakız kabağı, - Girit kabağı olmak üzere çeşitlere ayrılırlar. Diğer çeşitler kendi adları ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir Sınıflar Yazlık kabaklar kalite özelliklerine göre; - Ekstra, - Sınıf I, - Sınıf II olmak üzere üç sınıfa ayrılır Boylar Yazlık kabaklar kütle ve uzunluklarına göre; - Küçük, - Orta, - Büyük olmak üzere üç boya ayrılır. 1

6 4.2 Özellikler Genel özellikler Yazlık kabaklar bütün, taze görünüşlü, çeşidin kendine özgü renkte, pörsümemiş olmalı ve üzerinde çiçek (minyatür kabaklar hariç) bulundurmamalıdır. Bütün sınıflara giren yazlık kabakları izin verilen toleransları dahil olmak üzere aşağıdaki özelliklerde olmalıdır; - Bütün (tam) olmalı (sap ile birlikte) (hafif hasar kabul edilebilir), - Sağlam olmalı (çürüyerek, kötüleşerek tüketime uygunsuz hale gelenler ürünü etkilememeli), - Temiz olmalı, gözle görülebilir yabancı madde bulunmamalı, - Böceklerden ve böcek zararlarından arî olmalı, - Anormal dış rutubet ihtiva etmemeli (dış yüzeyinde gözle görülebilir ıslaklık), - Yabancı tat ve koku olmamalı dır. Ayrıca; - Sert yapıda olmalı, - Boşluk ihtiva etmemeli, - Yarık, çatlak olmamalı, - Yeterince gelişmiş olmalı (tohumları aşırı gelişmiş olmamalı) dır. Yazlık kabakların gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliklere imkân verecek şekilde olmalıdır: - Elle toplamaya, elden geçirmeye ve taşınmaya dayanıklı olmalı, - Gideceği yere ulaştığında pazar isteklerini karşılamaya elverişli durum göstermeli dir Çeşit özellikleri Sakız kabağı Uzunluğu 15 cm ila 25 cm, çapı 3 cm ila 6 cm olan, sarımsı yeşil renkli ve silindirvari şekilli bir çeşittir Girit kabağı Uzunluğu 18 cm ila 20 cm, çapı 4 cm ila 6 cm olan, siyahımsı yeşil renkli ve silindirvari şekilli bir çeşittir Sınıf özellikleri Ekstra Bu sınıfa üstün nitelikteki yazlık kabaklar girer. Bunlar, şekil, irilik ve renk bakımından, yetiştikleri bölgeye göre, çeşidin özelliklerini taşımalı, meyve sapı temizce en fazla 3 cm uzunluğunda kesilmiş ve zedelenmemiş olmalıdır. Nitelik bakımından ürünün genel görünüşünü ve ambalâj içindeki durumunu etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kabuk kusurları bulunabilir. Meyve sapları elle koparılmamış, bıçakla kesilmiş olmalı ve meyve üzerindeki saplar yaklaşık aynı uzunlukta olmalıdır Sınıf I Bu sınıfa iyi nitelikteki yazlık kabaklar girer. Bunlar, yetiştikleri bölgeye göre, çeşidin tipik özelliklerini göstermeli ve meyve eti sağlam olmalıdır. Şekil, renk ve gelişme bakımlarından hafif kusurlar kabul edilebilir, sap hafifçe zedelenmiş olabilir. Bu sınıfa giren kabaklarda, nitelik bakımından ürünün genel görünüşünü ve ambalâj içindeki durumunu etkilemeyecek ; - Hafif şekil kusurları, - Çok hafif kabuk kusurları, - Hafif renk kusurları, - Hastalıktan oluşan çok hafif kusurlar (ilerleyici olmamak ve meyve kısmını etkilememek koşuluyla) bulunabilir. Meyve sapı en fazla 3 cm uzunluğunda olmalıdır. 2

7 Meyve sapları elle koparılmamış, bıçakla kesilmiş olmalı ve meyve üzerindeki saplar yaklaşık aynı uzunlukta olmalıdır Sınıf II Bu sınıfa, Sınıf I e giremeyen, fakat genel özelliklere uyan yazlık kabaklar girer. Bunlarda kalite ve sunum özelliklerini korumak şartıyla aşağıdaki kusurlar; - Şekil kusurları, - Güneş yanığı, - Renk kusurları, - Hafif kabuk kusurları, - Hastalıktan oluşan hafif kusurlar (ilerleyici olmamak ve meyve kısmını etkilemek koşuluyla) bulunabilir Boy özellikleri Boylama, yazlık kabağın dip kısmı ile meyve sapının bağlantı yeri arasının uzunluğuna veya kütlesine göre belirlenir. Yazlık kabağın uzunluğu en az 7 cm, en fazla 35 cm, kütlesi ise en az 50 g, en fazla 450 g olmalıdır. Yazlık kabakların, boyları Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge 1 - Yazlık kabakların uzunluklarına ve kütlelerine göre boyları Boylar Uzunluk, (cm) Kütle, (g) Küçük boy 7-14 (dahil) (dahil) Orta boy (dahil) (dahil) Büyük boy Boy özellikleri minyatür 1) yazlık kabaklara ve çiçeği ile birlikte pazara sunulan yazlık kabaklara uygulanmaz. 4.3 Boyut ve toleranslar Sınıf toleransları Sınıfının özelliklerini karşılamayan ürünler için her ambalâjda kütlece veya sayıca bulunabilecek sınıf toleransları aşağıda verilmiştir: Ekstra Her ambalâjda, bu sınıfın özelliklerine uymayan fakat Sınıf I e giren yazlık kabaklardan kütlece veya sayıca % 5 oranına kadar bulunabilir Sınıf I Her ambalâjda, bu sınıfın özelliklerine uymayan fakat Sınıf II ye giren yazlık kabaklardan kütlece veya sayıca % 10 oranına kadar bulunabilir Sınıf II Her ambalâjda, bu sınıfın özelliklerine uymayan, fakat pazarlamaya ve tüketime elverişli yazlık kabaklardan kütlece veya sayıca en çok % 10 oranında bulunabilir Boy toleransları Aynı ambalaj içinde, bir alt ve bir üst boydan toplam karışma oranı kütlece veya sayıca % 10 u geçmemelidir. Bu tolerans, belirtilen kütle veya uzunluk sınırlarından % 10 dan daha fazla fark olmayan ürünlere uygulanır. 1) Özel yetiştirme teknikleri ile elde edilen veya erken dönemde hasat edilen çeşit veya kültür. Diğer bütün özellikler aranır. 3

8 4.4 Özellik ve muayene madde numaraları Bu standardda verilen özellikler ile bunların muayene madde numaraları Çizelge 2'de verilmiştir Çizelge 2 Özellik ve muayene madde numaraları Özellikler Madde no Muayene madde no Genel özellikler Çeşit özellikleri Sınıf özellikleri Boy özellikleri Boyut ve toleranslar Ambalâjlama İşaretleme Numune alma ve muayeneler 5.1 Numune alma Numune partiden alınır. Sınıfı, boyu ve ambalâjları aynı olup, bir defada muayeneye sunulan yazlık kabakları bir parti sayılır. Yazlık kabak numunesi partiden TS ISO 874 e göre alınır. Alınan temsili numunelerin ambalâjlama, muhafaza ve lâboratuvara gönderilmesi TS ISO 874 e göre yapılmalıdır. 5.2 Muayeneler Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle, elle incelenerek yapılır. Sonucun Madde 6'ya uygun olup olmadığına bakılır Yazlık kabağın muayenesi Yazlık kabağın muayenesi gözle, elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, tartılarak, ölçülerek yapılır ve sonucun Madde 4.2.1, Madde 4.2.2, Madde 4.2.3, Madde ve Madde 4.3 e uygun olup olmadığına bakılır. 5.3 Değerlendirme Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır. 5.4 Muayene raporu Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır; - Firmanın adı ve adresi, - Muayenenin yapıldığı yerin adı, - Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri, - Numunenin alındığı tarih ile muayene tarihi, - Numunenin tanıtılması, - Muayenelerde uygulanan standardların numaraları, - Sonuçların gösterilmesi, - Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler, - Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat muayenede yer almış olan işlemler, - Standarda uygun olup olmadığı, - Rapora ait seri numarası ve tarih her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı. 4

9 6 Piyasaya arz Yazlık kabaklar ambalâjlı olarak piyasaya arz edilir. 6.1 Bir örneklik Her ambalâj içerisinde bulunan yazlık kabaklar, çeşit, sınıf, boy ve orijin bakımlarından bir örnek olmalıdır. Minyatür ve çiçekli yazlık kabaklar da boyca bir örnek olmalı, minyatür kabaklar diğer tip ve orijindeki minyatür ürünlerle karışık olarak bulunabilir. Ambalâjın görülebilir kısmı bütün ürünü temsil etmelidir. 6.2 Ambalâjlama Ambalâjlar taşıma, sırasında ürünü koruyacak nitelikle ahşap, mukavva veya diğer uygun malzemeden hazırlanmış kutu ve kasalar şeklinde olmalıdır. Ambalâj boyutları, 80 cm x 120 cm ve 100 cm x 120 cm boyutlarındaki paletlere uyacak ölçülerde olmalıdır (Örneğin; 60 cm x 40 cm, 50 cm x 30 cm ve 40 cm x 30 cm). Ambalâjların yapımında kullanılan her çeşit malzeme ile ambalajların içine konulacak kâğıt veya diğer malzeme insan sağlığına zararsız, yeni temiz ve kuru olmalı, basılı kâğıt kullanılmışsa, yazılı kısım dışa gelmeli, ürüne değmemelidir. Ahşap ambalaj malzemelerinde çürük ve düşen budak bulunmamalı, düşmeyen budakların çapı malzeme genişliğinin 1/5 ini geçmemelidir. Ambalâjlar içinde toprak, yaprak, sap, vb. yabancı madde bulunmamalıdır. Ambalâjlar taşıma sırasında yazlık kabakların korunmasını sağlayacak, insan sağlığına zarar vermeyecek nitelikte malzemelerden yapılmış olmalıdır. Net kütlesi 3 kg ı aşan tüketici ambalâjları ürünü koruyacak yeterince sert özellikteki malzemelerden yapılmış olmalıdır. Ambalâj olarak kullanılacak malzeme; yeni, temiz, ürünün harici ve dahili zarar görmesini önleyecek kalitede olmalıdır. Ürün yüzeyine etiket uygulandığında, etiket çıkarıldığında ürünün yüzeyinde iz, leke ve kabuk zararı oluşturmamalıdır. Ambalâjlar her türlü yabancı maddeden arınmış olmalı, rutubet ve koku çeken malzemeden yapılmamalıdır. 6.3 İşaretleme Yazlık kabak ambalâjları üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak, silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde yazılmalı ve basılmalıdır. 15 kg dan büyük ambalâjlarda kullanılacak etiketler 40 cm 2 den küçük olmamalıdır. - Firmanın ticari unvanı veya kısa adı, varsa tescilli markası, - Bu standardın işaret ve numarası ( TS 1898 şeklinde), - Malın adı ( Yazlık kabak), - Çeşidi, - Sınıfı, - Boyu, - Üretim bölgesi veya yerel ismi (isteğe bağlı), - Parti, seri veya kod numaralarından en az biri, - Net kütlesi (en az kg veya g olarak), - Minyatür ürün olup olmadığı (karışım ise her tipin orijini), - Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjların sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı). Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir. Bu bilgilerin dışında reklam olarak ambalâjın içindekilere aykırı, yanıltıcı olmamak kaydıyla başka yazı, resim ve etiketler sağlığa zararsız maddelerle yazılmalı veya yapılmalı, yapıştırılmalıdır. Küçük tüketici ambalâjlarında bu bilgiler bir etikete yazılarak ambalâj içine bırakılabilir. 6.4 Muhafaza ve taşıma Yazlık kabaklar ve bunların içinde bulundukları ambalâjlar işleme yerlerinde, depolarda, taşıtlarda fena koku yayan ve bunları kirletecek maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır. 5

10 6.4.2 İçinde yazlık kabak bulunan ambalâjlar ıslak olmayan, havadar ve serin yerlerde tutulmalı, yağmur altında bırakılmamalı ve bu şartlarda yükletilip boşaltılmamalıdır. Taşımada hava dolaşımlı kapalı vasıtalar kullanılmalıdır. 7 Çeşitli hükümler Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği yazlık kabak için istenildiğinde standarda uygunluk belgesi vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu olan yazlık kabağın; Madde 4'deki özelliklere uygun olduğunun, Madde 5'deki muayenelerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi gerekir. Yararlanılan kaynaklar - TÜRKEŞ, T., Alçak Plastik Tünellerde Domates, Kabak ve Hıyar Yetiştiriciliği, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Yalova, Kabak Yetiştiriciliği, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Özel Sebzecilik Ders Notları, Şanlıurfa, UN/ECE FFV-41, VURAL, H. EŞİYOK, D. DUMAN, İ. Kültür Sebzeleri (Sebze Yetiştirme). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, İzmir, KAYGISIZ, H., Sebzecilik, Genel Teknikler Özel Uygulamalar. Hasad Yayıncılık,