ADLÎ TIP TAN NELER Ö REND K?

Transkript

1 ADLÎ TIP TAN NELER Ö REND K? Uzm. Dr. Nur Birgen Adlî T p Kurumu 3.Adlî T p htisas Kurulu Baflkan doktornur@e-kolay.net ÖZET Türkiye de t bbî uygulama hatalar hakk nda görüfl veren resmi bilirkifliler, Adlî T p Kurumu ve Yüksek Sa l k fiuras d r say l Adlî T p Kurumu Kanununda De ifliklik Yap lmas na Dair Kanun un yürürlü e girmesinden sonra, Adlî T p Kurumu na t bbî uygulama hatalar yla ilgili olarak gönderilen dosyalar n tümü 3. Adlî T p htisas Kurulu taraf ndan de erlendirilmeye bafllam flt r. Perinatoloji alan nda da C.Baflsavc l klar ya da mahkemelere iletilen flikayetlerin soruflturmalar yap l rken sa l k personellerinin kusurlu olup olmad klar yönünde Kurulumuzun görüfllerine baflvurulmaktad r. Bu sunuda kusur sorulan dosyalarda inceleme yap l rken Kurulumuzca hangi noktalar n göz önüne al nd belirtilerek konuyla ilgili üç olgu sunumu yap lm fl ve al nmas gereken tedbirler vurgulanm flt r tarihli ve 224 say l "Sa l k Hizmetlerinin Sosyallefltirilmesi Hakk ndaki Kanun"da, t bbî hizmetler: " nsan sa l na zarar veren çeflitli faktörlerin giderilmesi ve toplumun bu faktörlerin etkisinden korunmas, hastalar n tedavi edilmesi, bedenî ve ruhi yetenek ve melekeleri azalm fl olanlar n ifle al flt r lmas için yap lan faaliyetler" olarak tan mlanm flt r. Tan mda belirtilen t bbî hizmetlerin sunulmas s ras nda görevli sa l k personelinin kusurlu hareket etmesi sonucunda t bbî uygulama hatalar ortaya ç kmaktad r. Türkiye de t bbi uygulama hatalar hakk nda görüfl veren resmi bilirkifliler, Adlî T p Kurumu ve Yüksek Sa l k fiuras d r say l Adlî T p Kurumu Kanununda De ifliklik Yap lmas na Dair Kanun un yürürlü e girmesinden sonra, Adlî T p Kurumu na t bbi uygulama hatalar yla ilgili olarak gönderilen dosyalar n tümü 3. Adlî T p htisas Kurulu taraf ndan de erlendirilmeye bafllam flt r. Kurulumuzca bu tipte dosyalar incelenirken öncelikle yap lm fl olan müdahalenin hukuka uygunlu u araflt r lmaktad r. Bir müdahalenin hukuka uygun olabilmesi için: Müdahalede bulunan kiflinin buna yetkili olmas, Müdahalenin mesle in gereklerine uygun yürütülmesi, Ayd nlatma ve r za, R zan n bulunmad durumda genel sa l n korunmas gibi daha üstün bir kamusal yarar olmas gerekmektedir. T p Fakültesi nden mezun olmam fl kiflinin hekimlik yapmas, ebe olmay p köyde do um yapt rd için ebe olarak tan nan kiflinin müdahalesi, eczac n n enjeksiyon yapmas gibi durumlarda müdahalede bulunan kiflinin buna yetkili olmamas ortaya ç kmaktad r. Ayd nlatma, müdahalenin hukuka uygun olmas n n di er bir flart d r. Genellikle hekimler hastalar n tespit ettikleri tablo ve ortaya ç kabilecek sonuçlar ile ilgili olarak yeterince bilgilendirmediklerinden müdahale sonucunda kabul edilebilir risk s n rlar içinde bir komplikasyonla karfl lafl lmas durumunda dahi hastalar flikayetçi olmaktad rlar. Yeterince detayl ayd nlatma sonras hastan n o müdahale için r zas n n (onam) al nmas genellikle ihmal edilen önemli bir nokta olup bunun kay t alt na al nmas da unutulmamal d r. R zas al nan kiflinin reflit olmas ve hukukî ehliyetini etkileyecek derecede bir aklî ar za içinde bulunmamas gerekir. 199

2 Birgen N Kay tlar n düzgün tutulmas, t bbî belgelerin ve grafilerin düzgün arflivlenmesinin hekimin en büyük sigortas oldu u ak ldan ç kart lmamal d r. 3. Adlî T p htisas Kurulu nun de erlendirmelerinde, müdahalenin kusurlu olup olmad araflt r l rken, eksik tetkik yap lmas veya hiç yap lmamas ve tan n n yanl fl konulmas, tedavi kusurlar bafll alt nda yanl fl tedavi uygulanmas, takip, dikkat, özen eksikli i, yerleflik uygulama ile ba daflmama göz önüne al nmakta olup müdahale eksiklikleri bafll alt nda da uzmana haber vermemek, sevk hatas, hastan n yat r lmamas, icapç hekime ulafl lamamas veya gelmemesi, hastane flartlar n n elveriflsiz olmas gibi hususlar de erlendirilmektedir. Perinatoloji Bilim Dal olgular ndan Kurulumuza kusur araflt r lmas için gönderilenler, gebelik s ras nda fetusta mevcut meningomyelosel gibi hastal klar n tespit edilememesi, Down Sendromu nun tan s n n konulamamas, ekstremite yokluklar n n de erlendirilememesi, kongenital kalp hastal klar n n tespit edilememesi gibi olgulard r. Bu konularla ilgili olarak üç olgu örne i afla da sunulmufltur. OLGU 1: Küçü ün hastal n n oluflmas nda doktor hatas bulunup bulunmad sorulmaktad r. Anne, Eylül 2001 tarihinde hamile oldu unu ö rendi ini ve gebeli inin 3(üç)üncü ay ndan son ay na kadar düzenli olarak Dr.' n özel muayenehanesine kontrole gitti ini, bebe in do umda hidrosefali ve meningomyelosel hastal klar n n oldu unun ortaya ç kt n, takip eden doktorun bu patolojileri tespit edemedi i ve kendilerine söylemedi ini, flikayetçi olup tazminat davas açt klar n beyan etmektedir. Hekimin savunmas nda, annenin hamileli inin ileri döneminde kontrol için baflvurdu u, hamileli inin son ay nda gelmedi i, hekim olarak kendisinin hamile kad nlarda araflt r lan tetkikleri istedi ini, test sonuçlar n n normal ç kt, mevcut hastal a iliflkin baflka testlerin gerekmedi ini ifade etti i kay tl d r. Dr.'a ait reçete ka d na yaz lm fl hasta takiplerinde: tarihinde ilk muayene USG: hf. olarak ölçüldü ü BPD 40 mm, TA:110/70 mmhg, flikayet olmad, triple test ve gebelik rutinlerinin istendi i lü test normal, USG 22 hf. BPD 54 mm. normal obstetrik bulgular olan k z bebek BPD 'de 26 haftayla uyumlu, sorun olmad, USG' haftal k BPD 73 mm. amnion mayii normal kayda de er patoloji olmad, USG 32 hf. + 3 gün BPD mm., patolojiye rastlan lmad Hastane kayd : günlü kay t: 25 yafl nda, G1P0C0A0, miad nda sanc l gebelik, SAT , TDT , 37 haftal k gebelik, TA:120/60 mmhg, 17.30'dan itibaren travay takibinin yap ld kay t edildi i, NST normal oldu u, günü 08.43'de NSD olarak do umu gerçekleflti i, 3000 gr. a rl nda 50 cm. boyunda BÇ 44 cm. k z bebe in do du u, Yenido an n muayenesi: genel durumu orta, ön fontanel ileri derecede hidrosefalik, lomber bölgede 3-4 cm.lik meningosel, Moro +/+, yakalama +/+, ayak hareketleri minimal, Tetkikler: Kranial USG'de, semilobar holoporensefali, kortex kal nl lateralde 12 mm. posterior fossa ileri derecede küçük oldu unun rapor edildi i, spinal CT ve kranial CT çekildi i hidrosefali ile uyumlu görünüm mevcut oldu u, 200

3 Adli T p tan Neler Ö rendik? Tedavi: 'de V-P flant tak ld, 'de meningomyelosel onar m yap ld, 'de flant revizyonu yap ld, daha sonra birçok kez yat r larak flant revizyonu ve enfeksiyonu nedenleriyle tedavi edildi i, USG'de tarihli kranial BT'sinde ileri düzeyde hidrosefalinin görüldü ü, hidrosefalik olarak do an bebe in patolojisinin gebeli in 20 haftas ndan sonra tespitinin gerekti i, haftalarda meningomyelosel ve hidrosefaliyi tespit edemeyen hekim Dr...' n kusurlu oldu u bildirilmifltir. OLGU 2: Dr. n n kusuru sorulmaktad r. fiikayetçi ifadesinde, 2002 y l n n Mart ay nda hamile kald n, Dr..'n n muayenehanesine gitti ini, 1 ayl k hamile oldu unu söyledi i, her ay normal olarak kontrollerine devam etti ini, ancak 8.ayda çocu un boynunda flifllik oldu unu söyleyip Çapa T p Fakültesi'ne sevk etti i, burada çocu un özürlü oldu unu söyledikleri, sezaryenle ile çocu unun al nd n, kendisine normal hamile oldu unu söyleyerek karn nda bulunan çocu un ölmesine sebep olan Dr...'den flikayetçi oldu unu belirtti i, Dr..'in ifadesinde; "... Hamileli i döneminde birkaç kez muayene etti im hususu do rudur. Ancak ayl k periyotlar halinde düzenli olarak muayene etti im bir hastam oldu u iddias do ru de ildir. Hamileli in bafllang c nda muayene ettim. Di er muayeneyi ilk muayeneden yaklafl k 2-3 ay sonra yapt m. Bu aflamada "Çocu un ensesinde bir flifllik" olarak belirtilen anomali de oluflmad ndan USG'de o anda görülmesi mümkün de ildir. fiikayetçi daha sonra yine 2-3 ay sonra ve gebeli inin 8. ay nda muayene için gelmifltir. Bu muayene s ras nda anomaliyi tespit ettim. Muayenehanemde h rs zl k olay sebebi ile bilgisayar mda bulunan hastalara ait bilgi ve kay tlar kaybolmufltur..." beyan nda bulundu u, T bbî belgeler: stanbul Üniversitesi stanbul T p Fakültesi Kad n Hastal klar ve Do um Anabilim Dal 'n n Prenatal Tan ve Tedavi Ünitesi'nin tarihli II.Düzey USG raporunda, "35 hafta 4 günlük, amnion s v s miktar artm fl, fetal kardiak aktivite var, BPD:81, BÇ:308, USG ile saptanan GH:34, baflvuru nedeni: 1.düzey USG'de anomali, yorum: diafragma hernisi, ensefalosel ve ekstremite deformasyonu saptand. Mide bat n bofllu unda ancak karaci er toraks bofllu u içerisinde izleniyor, kalp sola deviye ve deplase durumda sa elde oligodaktili/ ulna ve radius hipoplazik ve tek parmak görünüyor) di er extremiteler normal, karyotip analizi önerildi. Çocuk Cerrahisi konsültasyonu planland " kay tl oldu u, stanbul Üniversitesi stanbul T p Fakültesi Kad n Hastal klar ve Do um Anabilim Dal 'n n Prenatal Tan ve Tedavi Ünitesi'nin tarihli II.Düzey USG raporunda, "Gebelik haftas 36, USG ile saptanan GH: 34, fetal kardiak aktivite var, diagrafma hernisi, ensefelasel, oligodaktili, ulna radius hipoplazik, karyotip analizi önerildi i, çocuk cerrahisi konsültasyonu planland " kay tl oldu u, SSK.Hastanesi'nin G1 P0, SAT: ÇKS:(-), tarihinde sectio ile 2600gr.a rl nda ensefalosel, pulmoner agnezi ve sa kol deformitesi olan, IUMF erkek bebe in do urtuldu u, Sitogenetik Analiz raporunda, "materyal gelifli , incelenen materyel: kordon kan, yorum: fetal kromozom analizinde herhangi bir say sal ya da gros bir yap sal kromozom anomalisi saptanmad ". n n bebe inde tespit edilen anomalilerin yaflamla kabili telif olmad, bu nedenle gebeli in hangi döneminde tespit edilirse edilsin ölümün beklenen bir sonuç oldu u, ayr ca anne karn nda anomalilerin tespit edilerek, üst düzey araflt rmalar n da yap ld dolay s yla Dr.. a atf- kabil kusur bulunmad bildirilmifltir. 201

4 Birgen N OLGU 3: Hekim kusuru sorulmaktad r. Davac vekilinin tarihli dilekçesinde, devaml ve düzenli olarak Dr. a gitti i, istedi i tetkiki yapt rd, doktorun hamileli in çok sa l kl oldu u, tarihinde acil olarak do um yapt, do umu yapan hekimin gebelikte 3'lü test yap l p yap lmad n sordu u, test yapt, test sonucunda Down Sendrom lu oldu unu ö rendikleri, do um esnas nda hastan n 34 yafl nda oldu u, bu nedenle risk faktörü tafl yan anne aday oldu u, annenin hat rlatmas na ra men üçlü test zaman n n geçti i, hastada kan uyuflmazl probleminin oldu unu söyledi i, do um sonras doktorunu aray p bilgi verdi inde "üçlü test ve amniosentez için paran m vard " dedi i, Daval vekilinin tarihli dilekçesinde; hastan n belirtti i gibi gebeli in ilk günlerinden itibaren de il 2,5 ay geçtikten sonra gelmeye bafllad, bundan önceki muayene ve tetkiklerin baflka doktorlar taraf ndan yap ld, muayeneye geldi inde kendisine gerekli tetkiklerin yap lmas konusunda uyar lm fl oldu u, ancak hasta taraf ndan kabul edilmedi i, T bbî belgeler: ad na düzenlenmifl tarihli raporda, gebelik testi'nin (+) oldu u, Dr. taraf ndan. ad na düzenlenmifl muayene kart nda; 33 yafl nda, iflçi oldu u, tarihinde, Rh uyuflmazl, 3 ayl k evli, primigravida, son adet tarihi , M.D.T: oldu u, ARh (-)oldu u, flikayeti olmad, gebelik rutinlerinin normal oldu u, 3H (Pep B.Hbc. Anti H V) (-) oldu u, 11 hafta A.L.=N, SG.N, KG:N, hastan n 63kg, ödemin olmad, tarihli muayenede, 63,5kg a r l nda, 120/70mmHg, Sefalgia-hiperemezis gravidarum nedeniyle hastaneye yat r ld, ödem Ø, AM, SG, KG.N oldu u, normal obstetrik bulgular oldu u, USG'de gebelik yafl n n 14,5 hafta oldu u, tarihli muayenede, 17,4 hht., N.obs.bulgular, 67kg, 120/70mmHg, ödem olmad, fetus oldu u, üçlü test istenildi i, tarihli muayenede, 22,5kg ödem yok, 120/70mHg. afl yap laca, RRV. N.obst.bulgular, fl k yok, indirekt coombs istendi i, (-) geldi i, tarihinde afl n n tamam oldu u, vulvo vaginiti için R.V. 110/60mmHg, ödem olmad, SG,KG,AM., pl.normal oldu u, 76kg, 26.6 hft.oldu u, RRV., tarihli muayenede, 79kg, N.obst.bulgular, bafl gelifli, pl.n Am.N, SG, N., 120/70mmHg, 31.5 haft.ödem (+), RRV. do um öncesi 10 gün sonra rapor verilecek, tarihli muayenede, Rh uyuflmazl, 80kg, ödem Ø, 120/70mmHg, periyodik muayenenin N, 33h hft., N.obs. bulgular, RRV, vaginitinin çok fazla oldu u, tedaviye devam edildi i, 2 hft sonra do um flekline bak laca fleklinde kay tlar bulundu u, SSK..Do umevi'nin tarihli hastane evrak nda, ARh(-) oldu u, NSD, epizyo(+), vulvo-perine y rt n n (-), plasenta ve zar retansiyonu..., pl, ç k fl süresinin 10 dk oldu u, 3300kg.canl, k z bebek do du u, apgar: 9 olan bebek do du u kay tl d r.. in tarihinden itibaren do uma kadar olan sürede kontrollerini gerçeklefltiren Dr 'in mevcut belgelere göre takiplerini düzenli olarak yapt, tarihinde üçlü testi istedi i, ancak hastan n gelmedi ini belirtti i, adli tahkikat dosyas ndaki hastan n ifadesinde ise bafllang çta test istemedi i,daha sonraki tarihte testi doktoruna hat rlatmas na ra men üçlü test zaman n n geçti ini söyledi i belirtti inden farkl ifadenin mahkemece ayd nlat lmas halinde görüfl bildirilebilece i, mevcut olan adli tahkikat dosyas ve t bbi belgelere göre hekimin kusursuz oldu u bildirilmifltir. Örneklerimizde de görülece i gibi her olgu de erlendirilirken t bbî belgelere göre ifllem yap ld ndan, kay tlar n çok düzenli olarak tutulmas ve saklanmas gerekti i, yap lan her ifllemin hastaya detayl olarak anlat lmas, ortaya ç kabilecek komplikasyonlar konusunda uyar lmas ve onam n n al nmas, hastaya anlat lanlar n kayda geçirilmesi çok önemlidir. Uzmanl k derneklerinin öncelikle kendi uzmanlar n n görev alanlar n belirlemeleri, yap lacak olan ifllemler hakk nda hastalar ayd nlat c formlar haz rlamalar ve bu formlar n Türkiye geneline da t larak tüm hastanelerde kullan m n sa lanmas, onam al nmas gereken hastan n bu formu okuyup imzalamas ve formun hekimce saklanmas n n ne kadar gerekli oldu u ortaya ç kmaktad r. 202

5 Adli T p tan Neler Ö rendik? Kaynaklar 1. ALVER Cemil. dari Yarg lama Usulü Kanunu. Üçüncü Bask. Ankara: fiafak Matbaac l k, 1993:45 2. ARMA AN Tuncay. darenin Sorumlulu u ve Tam Yarg Davalar. Birinci Bask. Ankara: Seçkin Kitabevi, 1997: Ç L NG RO LU Cüneyt. T bbi Müdahaleye R za. Birinci Bask. stanbul:filiz Kitapevi, 1993:16, 52, ÇEL Kay han, ÜNVER Yener. T p ve Ceza Hukuku. Birinci Bask. Ankara:Seçkin Yay nc l k, 2004: KOÇ Sermet, YORULMAZ Coflkun. Hekimin Yasal Sorumluluklar, "Adlî T p Cilt 1" (Soysal Zeki, Çakal r Canser, editör) stanbul:.ü. Cerrahpafla T p Fak. Yay nlar, 1999: B RGEN Nur, MAHMUTO LU Fatih S., ÇMEL Özlem S., ANOLAY N.Nezih, KAPTANO LU Koray. T bbî Uygulama Hatalar n De erlendirmede Karfl lafl lan Yasal Sorunlar.11.Ulusal Adlî T p Günleri Poster Sunular, stanbul:adlî T p Kurumu Yay nlar, 2004: