TRAF K VE LK YARDIM E T M 1 ÜN TE II. ULAfiIM

Transkript

1 ÜN TE II ULAfiIM 1- Ulafl m, ulaflt rma, tafl ma, nakliye kavramlar n n tan mlar 2- Ulafl m sistemleri 3- Ulafl m araçlar ndan faydalanma kurallar 4- Ulafl m araçlar n n faydalar 5- Ulafl mla ilgili kurulufllar

2 BU ÜN TEN N AMAÇLARI Bu üniteyi çal flt n zda; 1- Ulafl m, ulaflt rma, tafl ma ile ilgili kavramlar ö reneceksiniz. 2- Ulafl m oluflturan ayr nt lar ö renecek, ulafl m n bütünlü ünü sa layan sistemleri kavrayacaks n z. 3- Ulafl m n önemli bir unsuru olan araçlardan faydalanma kurallar n ve faydalar n fark edeceksiniz. 4- Ulafl m n tesisi ve iflletilmesinde görevli kurulufllar ö reneceksiniz. NASIL ÇALIfiMALIYIZ? 1- Konuyu okuyunuz. 2- Verilen tablo ve grafikleri inceleyiniz. 3- Yak n çevrenizde gözlemlerde bulunarak ilgili haberleri irdeleyiniz. 4- Sorular cevaplay n z, cevaplamada zorluk çekerseniz ilgili konuya tekrar çal fl n z. 42

3 ULAfiIM Toplumlar n geliflmesinde önemli pay olan ulafl m n, insanlar n memnuniyetini sa layacak flekilde güvenle sürdürülebilmesi, ihtiyaca göre gerekti i kadar ulafl m sisteminin inflas, iflletilmesi ve denetlenmesi ile mümkün olacakt r. Kara, hava, deniz ve demir yollar ile boru hatlar ndan oluflan ulafl m sistemlerinin ülke içi ve ülkeler aras koordinasyonunu sa lamakla görevli kurulufllar n yetki ve sorumluluklar bu ünitenin konusunu oluflturmaktad r. 1. ULAfiIM, ULAfiTIRMA, TAfiIMA, NAKL YE KAVRAMLARININ TANIMLARI Günümüzde bütün dünyay saran ulafl m sistemlerinden en iyi flekilde faydalan lmas bu sistemlerin iyi tan nmas ve ilgili kavramlar n gerekti i yerde kullan labilmesi ile mümkündür. Ulafl m, köyler, flehirler, ülkeler aras nda bir yerden bir yere gidifl gelifli, ulaflt rma, insanlar n, mallar n, haberlerin ulaflmas n sa layan ifllerin ve araçlar n tümünü ve tafl ma (Nakliye) ise yolcunun tafl ta bindi i veya eflyan n tafl mac ya teslim edildi i yerden var fl noktas na götürülmesini tan mlar. 2. ULAfiIM S STEMLER Ulafl m sistemleri; kara yollar, deniz yollar, hava yollar, demir yollar ve boru hatlar d r. Bu sistemler insanlar n sosyal, kültürel, ekonomik ve askeri yönlerden faydalanabildi i, içinde insanlar n da bulundu u karmafl k bir olayd r. Ülke ekonomisinin geliflmesine, insanlar n hürriyetlerini kullanmas na k saca yaflam kalitesinin gelifltirilmesine ve sürdürülmesine hizmet edecek ulafl m sistemleri en iyi ve güvenli flekilde yap land r lmal d r. Ülkemizde yük ve yolcu tafl mac l pek çok geliflmifl ülkede yap landan daha büyük oranda kara yolu ile yap lmaktad r (Tablo 4). Yolcu (%) Yük (%) Kara yolu 95,02 91,38 Demir yolu 3,40 5,21 Deniz yolu 0,01 3,24 Hava yolu 1,57 0,17 Tablo 4: Ülkemizde 2005 y l flehirleraras yolcu ve yük tafl ma verileri (TÜ K) 43

4 A. KARAYOLLARI ULAfiIMI VE MOTORLU KARAYOLU TA fi I T L A R I N I N HAYATIMIZDAK YER Ulafl m sistemleri içerisinde dünyada en çok kullan lan kara yollar d r. Cumhuriyetin ilk y llar nda km kara yolu a na sahip olan ülkemiz, günümüzde oto yol, devlet yolu ve il yoyu ndan oluflan km karayolu a na sahiptir (fiekil 19). fiekil 19: Kara yolu Dünya standartlar nda olan kara yollar m z n 2006 y l ndaki genel durumu Tablo 5 de görülmektedir. Asfalt Betonu Sathi Kaplama Parke Stabilize Toprak Geçit Vermez Toplam Otoyol Devlet Yollar l Yollar TOPLAM Tablo 5: Sat h ve cinsine göre yol a (km) (KGM). Ülkemizde karayolu uzunlu unun tafl t say s na göre yeterli olup olmad hakk nda bir araflt rma yaparak makale haz rlay n z. B. DEM RYOLU ULAfiIMI Ülkemizde ilk demiryolu hatt 1856 y l nda zmir Ayd n aras nda bir ngiliz flirketi taraf ndan yap lm flt r. Osmanl Devleti döneminde ngiltere, Almanya ve Fransa taraf ndan yap lan demiryollar afla daki gibidir: 44 Rumeli 2383 km, Anadolu Ba dat 2424 km, zmir-kasaba ve uzant s 695 km, zmir-ayd n ve flubeleri 610 km,

5 fiam-hana ve uzant s 498 km, Yafa-Kudüs 86 km, Bursa-Mudanya 42 km, Ankara-Yahflihan 80 km olmak üzere toplam 8619 km dir. Yabanc flirketlerin elindeki demir yolu hatlar Cumhuriyet döneminde sat n al narak devletlefltirilmifltir. H zla yeni demir yolu hatlar n n inflas na bafllanm flt r. Cumhuriyetin Çelik Kollar kabul edilen demir yollar ülke bütünlü üne ve güvenli ine de hizmet etmektedir (fiekil 20). fiekil 20: Atatürk, Kütahya Tren stasyonu'nda kendisine verilen dilekçeyi incelerken (24 Ocak 1933). Günümüzde özellikle büyük flehirlerde flehir içi yolcu tafl mac l nda rayl sistemlerden yararlanma oran h zla artmaktad r. Büyük flehirlerde rayl sistem inflas ve iflletilmesi belediyelere aittir. Güvenli ve h zl olmas nedeniyle yolcular n tercih etti i metro sistemleri de yayg nlaflmaktad r. Ülkemizin mevcut demir yolu hat uzunluklar ; ana hat 8697 km, tali hatlar 2287 km olmak üzere toplam km dir (fiekil 21). fiekil 21: Ülkemizin ana hat demir yollar 45

6 fiebekenin % 95'inde tek hat iflletmecili i yap lmaktad r: Elektrikli 2305 km (% 21) Sinyalli 2665 km (% 24) Çift yollu ana hatlar m z 403 km (% 4) Üç yollu ana hatlar m z 28 km ( 3) Dört yollu ana hatlar m z 9 km ( 1) Ayr ca TCDD'nin yeni at l mlar aras nda h zl tren projesi bulunmaktad r. H zl tren h zland r lm fl tren de ildir, ancak sisteme uygun bir altyap ile çal fl r. Bu projenin temel ifllevi mevcut tren yolunun revize edilerek, h zl tren tafl mac l na uygun hale getirilmesidir. H zl trenin avantajlar : H zl Tren ile uçak yolculu una göre daha çabuk ulafl m sa lanabilir. Tren istasyonlar n n flehir içinde yer almalar nedeniyle eriflim daha kolayd r. H zl Tren'lerde gecikme ve ertelemeler çok nadir görülmektedir. Hava olaylar afl r etki göstermedi i sürece trenler için bir gecikmeye neden olmamaktad r. H zl Tren'ler di er ulafl m araçlar na göre çok daha güvenlidir. H zl Tren'ler elektrik enerjisi ile çal fl rlar, bu nedenle çevreye zarar vermedikleri gibi sessiz çal flarak gürültü kirlili i de üretmezler. C.DEN Z YOLU ULAfiIMI 8350 km uzunlu unda deniz k y s na sahip olan ülkemiz ve dünya için her zaman önemini koruyan deniz yolu tafl mac l, ülkeler ve k talar aras tafl mac l kta özellikle tafl ma kapasitesinin yüksekli i ve ekonomik olmas nedeniyle tercih edilmektedir. Osmanl mparatorlu u döneminde kapitülasyonlarla yabanc lara verilen imtiyazlardan 1 Temmuz 1926 y l nda ç kar lan Kabotaj Kanunu ile kurtularak, deniz yolu ulafl m da millilefltirilmifltir. Ülkemizde denizcilik sektörü ile ilgili çal flmalar n, ülke ihtiyaçlar na uygun olarak yönetimi ve hizmetlerin gelifltirilmesini sa lamak amac yla Baflbakanl a ba l Denizcilik Müsteflarl kurulmufltur. Denizcilik Müsteflarl ulusal ve uluslar aras düzeyde ülkemizi temsil eden, düzenleme, belgelendirme, izin verme görevlerini üstlenmifl, sektörde flemsiye görevi yapan bir devlet otoritesidir. Dünya ticaretinden ülkemize düflen pay art rmas nedeniyle deniz filomuzun güçlendirilmesi, limanlar n art r lmas ve fiziki koflullar n iyilefltirilmesi önemlidir (Tablo 6). 46

7 GEM C NS ADET % GRT % Dökme yük gemisi Kuru yük gemisi Petrol tankeri Ro-ro/yolcu/konteyner Yüzer havuz / vinç Konteyner Yolcu gemisi Bal kç gemisi Di er GENEL TOPLAM Tablo 6: Türk Gemi Siciline kay tl gemilerin say lar ve gros ton (GRT) da l mlar (TÜ K 2005) stanbul ve Çanakkale Bo azlar yo un trafi i nedeniyle can, mal ve çevre güvenli i bak m ndan risk alt ndad r. Bo azlar m zdaki riski azaltmak için Uluslararas Denizcilik Örgütü (IMO) kararlar çevresinde gemi seyir güvenli ini sa layacak, gemi trafik verimini art racak ve çevreyi koruyacak geçifl sistemlerinin gelifltirilmesi millî davam z olmal d r. D. HAVA YOLU ULAfiIMI Hava tafl mac l nda görülen geliflmelere paralel olarak, tüm dünyada ve ülkemiz hava sahas sivil hava trafi inde çok önemli art fllar yaflanmaktad r. Ülkemizde sivil havac l k faaliyetleri Devlet Hava Meydanlar flletmesi (DHM ) Genel Müdürlü ünce yürütülmektedir. DHM taraf ndan havaalanlar n n iflletilmesi, meydan yer hizmetlerinin yap lmas, hava trafi inin düzenlenmesi ve kontrolü görevleri yerine getirilmektedir (fiekil 22). fiekil 22: Türk Hava Yollar yolcu uça 47

8 Say lar gün geçtikçe artmakta olan yerli hava yolu flirketlerinin yan s ra, 361 in üzerinde yabanc ticari hava yolu flirketine hava trafik hizmetleri verilmekte, seyahatlerinde hava yolunu tercih eden yolcular n yaklafl k 54 Milyon iç hat ve d fl hat yolcusuna da gerekli terminal ve yolcu hizmetleri verilmektedir. Yolcu Say s Yük (ton) ç hatlarda D fl hatlarda TOPLAM Tablo 7: Hava yolu yük ve yolcu tafl mac l (TÜ K) E. BORU HATTI ULAfiIMI Boru hatlar ndan oluflan kapal sistemler s v ve gaz halindeki ak flkanlar n tafl nmas nda kullan l r. Boru hatt ndaki ak fl bas nç farklar ile sa lan r. K talar aras nda köprü vazifesi gören yurdumuzun petrol ve do algaz tafl mac l nda stratejik önemi büyüktür. Boru hatlar ile tafl ma uluslararas tafl mac l kta ülkemizin etkili olabilece i tafl ma yöntemlerinin bafl nda gelmektedir. Boru hatlar ile ham petrol ve do al gaz tafl mac l ülkemizde 30 y ldan beri, hatt n Türk topraklar nda kalan k sm n n iflletilmesi, kontrolü, bak m ve onar m n üstlenen Boru Hatlar le Petrol Tafl ma A.fi. (BOTAfi) taraf ndan yürütülmektedir (fiekil 23). Mevcut ham petrol boru hatlar afla da s ralanm flt r. Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hatt Ceyhan-K r kkale Ham Petrol Boru Hatt Batman-Dörtyol Ham Petrol Boru Hatt fielmo-batman Ham Petrol Boru Hatt fiekil 23: Do algaz terminali Türkiye 1987 y l nda eski Sovyetler Birli i ile imzalanan anlaflma ile do al gaz kullanmaya bafllam flt r. Ekonomimizin h zla büyümesinde do al gaz n önemli bir katk s olmufl, 500 milyon m 3 ile bafllayan do al gaz tüketimi 2001 y l nda 16 milyar m 3 e u l a fl m fl t r. Bu tüketimin önümüzdeki y llarda daha da çok artaca tahmin edilmektedir. 48

9 Mevcut do al gaz boru hatlar ve ilgili tesisleri flunlard r (Tablo 8); Rusya Federasyonu-Türkiye Do al Gaz Boru Hatt, Marmara Ere lisi S v laflt r lm fl Do al Gaz (LNG) thalterminali, zmit-karadeniz Ere li Do al Gaz letim Hatt, Bursa-Çan Do al Gaz letim Hatt, Çan-Çanakkale Do al Gaz letim Hatt Do u Anadolu Do al Gaz Ana letim Hatt, Karacabey- zmir Do al Gaz letim Hatt Toplam ham petrol boru hatt uzunlu u Toplam do al gaz boru hatt uzunlu u Toplam boru hatt uzunlu u Tafl nan toplam ham petrol miktar 2298 km km km. 6,3 Milyar varil Tafl nan toplam do al gaz miktar 104 Milyar m 3 Toplam do al gaz sat fl 102,5 Milyar m 3 Tablo 8: Boru hatlar uzunluk ve kapasiteleri(tü K 2005) Türkmenistan dan bafllayarak Hazar Denizi alt ndan Azerbaycan ve Gürcistan üzerinden geçerek ülkemize ulaflacak Türkmen gaz projesi ve 10 milyar m3 kapasiteli ran-türkiye do al gaz boru hatt projesi de ülkemizi uluslararas tafl mac l kta önemli konuma tafl yacak projelerdir. Ulafl m sistemleri nelerdir? Güven konfor ve h z yönünden ulafl m sistemlerini karfl laflt r n z. 3. ULAfiIM ARAÇLARINDAN FAYDALANMA KURALLARI Yolcu ve yük tafl mak için araçlar n kullan lmas, kanunlar, yönetmelikler ve ilgili kurumlar taraf ndan belirlenmifl kurallar ile yap lmaktad r. Kullanmakta oldu umuz ulafl m arac için belirlenmifl kurallara uyman n yan nda, denetimle görevli yetkililere yard mc olmal ve araçlar paylaflt m z di er insanlara rahats zl k vermemeliyiz. Ulafl m araçlar ndan yap l fl amac na ve teknik yap s na uygun faydalan lmal d r. Özellikle toplu tafl ma araçlar ndan faydalan rken tehlikeli (yan c, parlay c, kimyasal) maddeler tafl nmamal d r. Bu tür maddelerin gerekli güvenlik önlemleri al nan özel tafl tlarla tafl nmas gerekir. 49

10 Sabit tesislerden yararlan rken kural ve ikazlara uyulmal, tesislere zarar verilmemeli, kirletilmemelidir. Uçaklardan faydalan rken de belirtilen yasak maddelerin tafl nmamas na özen gösterilmelidir. 4. ULAfiIM ARAÇLARININ FAYDALARI Ulafl m araçlar birlikte kullan ld sistemler ile birlikte bütün olarak toplumlar n geliflmesinde büyük katk lar sa lamaktad r. Bunlar sosyal, kültür, ekonomik ve askeri faydalar olarak s ralanabilir. A. SOSYAL VE KÜLTÜRELYÖNDEN nsanlar n birbirleriyle buluflmas, farkl kültürler aras de erlerin paylafl lmas için ulafl m araçlar ndan yararlan l r. Sosyal ve kültüre zenginlikleri tan ma iste i ve ticari faaliyetler turizmi oluflturmufltur. Günümüzde artan ulafl m imkânlar ile turizm geliflme göstermifl, insanlar aras iletiflim ve kültürel tan flma olanaklar ço alm flt r. Kültürel tan flman n artmas ile dünya ekonomisi ve bar fl na katk sa lan r. B. EKONOM K YÖNDEN nsan ihtiyaçlar n n karfl lanabilmesi amac yla arz ve talebi buluflturmak için tafl ma sektörü oluflmufltur. Tafl ma ile hammaddelerin üretim merkezlerine, ürünün tüketicilere ulaflt r lmas sa lan r. Ürünlerin tüketilece i merkezlere tafl nmas ve pazarlanmas sanayi, tar m ve ticareti canland rd gibi, toplumun ihtiyaçlar n n karfl lanmas na yard mc olur. Tüketiciye ulaflmayan üretimin ekonomik de erinin olmad unutulmamal d r Ürünlerin ihtiyaçlar karfl lamas amac yla yap lan tafl mac l k faaliyeti ucuz ve güvenli olmal, çevreye zarar vermemelidir. Toplumsal geliflmenin sa l kl bir flekilde sürdürülebilmesi için tafl ma sistemleri birbirini bütünlemeli ve bütün yurdu kapsamal d r. Günümüzde insanlar n artan ihtiyaçlar n n karfl lanabilmesi için terminaller, istasyonlar, limanlarla özel tafl mac l k a lar kurularak ticaret hacmi geliflmifltir. C. ASKER YÖNDEN Ülkemizin ba ms zl n n sürdürülmesi, devletimizin devaml l, içten ve d fltan gelebilecek her türlü tehdide karfl haz rl kl olunmas için askeri güce sahip olmam z gereklidir. Askeri faaliyetlerin önemli bir unsuru ise ulafl md r. Ulafl m askeri gücün gerekti i anda gerekti i yerde kullan lmas na olanak sa lar. 50

11 Cayd r c güce sahip olmak ve ülke s n rlar n her türlü tehdide karfl korumak milli güvenli imizi sa lad gibi dünya bar fl na da katk da bulunacakt r. Cumhuriyetimizin kuruluflundan günümüze ülkemizin askeri araç teknolojisi ve mevcudiyeti gurur ve güven duyulacak noktaya gelmifltir (fiekil 24). 5. ULAfiIMLA LG L KURULUfiLAR Nitelik ve nicelik aç s ndan farkl özellikteki ulafl m sistemlerinin birbirlerini bütünler flekilde kullan lmas ve gelifltirilmesi bu görevleri ayr ayr yerine getiren farkl kurum ve kurulufllar n organize çal flmas ile mümkündür. A. ULAfiTIRMA BAKANLI I (Koordinasyonla Görevli) Ulaflt rma ve haberleflme hizmetleri 27 May s 1939 tarihinde Ulaflt rma Bakanl na verilmifltir. Ulaflt rma Bakanl n n görevleri; ulaflt rma ve haberleflme hizmetlerinin teknik, ekonomik ve sosyal ihtiyaçlara, kamu yarar na ve milli güvenlik amaçlar na uygun olarak kurulmas n, gelifltirilmesini ve bu hizmetlerin birbirini tamamlay c flekilde yürütülmesini sa layacak esaslar tespit etmek, takip etmek ve denetlemektir. Ulaflt rma Bakanl merkez teflkilat, taflra teflkilat ile ba l ve ilgili kurulufllar ndan meydana gelir. Ulaflt rma Bakanl ndaki önemli ana hizmet birimleri flunlard r: Demiryollar, Limanlar ve Hava Meydanlar nflaat Genel Müdürlü ü Devletçe yapt r lacak demir yollar, limanlar, bar naklar, k y koruma yap lar, hava meydanlar n n ve bunlarla ilgili tesislerin, plan ve programlar n haz rlamak, gerçeklefltirilmesi için gerekli tedbirleri almakla görevlidir. Kara Ulaflt rmas Genel Müdürlü ü fiekil 24: Askeri uça m zdan bir görünüm. Demiryolu tafl malar ile belediye s n rlar d fl ndaki kara yollar üzerinde yap lan kara yolu tafl malar n n ekonomik, teknik, sosyal ve ulusal güvenlik ihtiyaç ve amaçlar na 51

12 uygun olarak yap lmas n ve bu hizmetlerin di er ulaflt rma hizmetlerine uyumunu sa lay c önlemleri almakla görevlidir. Sivil Havac l k Genel Müdürlü ü Türkiye Hava Sahas ndaki hava trafi inin düzenlenmesi ve kontrolü görevi, günümüzde Devlet Hava Meydanlar flletmesi (DHM ) Genel Müdürlü ünce yerine getirilmektedir. Haberleflme Genel Müdürlü ü Posta ve telekomünikasyon hizmetlerinin teknik, ekonomik ve sosyal ihtiyaçlara, kamu yarar na ve milli güvenlik amaçlar na uygun olarak kurulmas ve gelifltirilmesi ile bu hizmetlerin birbirini tamamlay c flekilde yürütülmesini sa lamak ve denetlemektir. B. KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜ Ü Bay nd rl k Bakanl na ba l olarak tarihinde kurulmufltur. Karayollar Genel Müdürlü ünün (KGM) görevleri; devlet yollar a na giren yol ve köprüleri yapmak, slah etmek, onarmak ve sürekli bak ml bulundurmakt r. Ayr ca il yollar a n n yap m, slah, bak m programlar n sa lamak ve denetlemektir. Karayollar Genel Müdürlü ünün merkezi Ankara'dad r. 17 Bölge Müdürlü ü, 116 fiube fiefli i, 319 Bak mevi, 23 Otoyol Bak m flletme fiefli i bulunur (fiekil 25). 52 fiekil 25: Karayollar Genel Müdürlü ü C. DEVLET DEM R YOLLARI GENEL MÜDÜRLÜ Ü Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yollar Genel Müdürlü ü (TCDD) Ulaflt rma Bakanl na ba l d r. Merkezi Ankara'dad r. Merkezde 18 ihtisas Dairesi, taflrada ise 7 Bölge Müdürlü ü bulunmaktad r. Ayr ca ülkemizin 7 büyük liman n iflletmecili i ve Van Gölü Feribot flletmecili i de TCDD ye aittir.

13 Kuruluflun faaliyet konular ; Devletçe kendisine verilen demir yollar n, liman, r ht m ve iskeleleri iflletmek, geniflletmek ve yenilemek, Kanun, Tüzük, Yönetmelikler çerçevesinde kendisine verilen di er görevleri yerine getirmektir. Ayr ca TCDD'nin yeni at l mlar aras nda Ankara - stanbul H zl Tren Projesi, Ankara - Konya H zl Tren Projesi, 10 Set H zl Tren Al m ve Marmaray Projesi de bulunmaktad r (fiekil 26). fiekil 26: TCDD nin yeni at l mlar ndan h zl tren ve logosu D. DEN Z YOLLARI GENEL MÜDÜRLÜ Ü Denizcilik sistem ve hizmetlerini daha etkin ve verimli, ülkenin ç karlar na, ihtiyaçlar na uygun olarak yürütmek ve hizmetlerin gelifltirilmesini sa lamak amac yla tarihinde Baflba-kanl a ba l Denizcilik Müsteflarl kurulmufltur (fiekil 27). Denizcilik Müsteflarl ; düzenleyici, belgelendirici, izin verici, ulusal ve uluslar aras temsil edici, kontrol edici görevleri üstlenmifl olup, sektörde flemsiye görevi yapan bir devlet otoritesidir. fiekil 27: Türk Denizcilik flletmeleri Genel Müdürlü ü yolcu gemisi Merkezde 14 birim, taflrada ise iki birim ile 7 Bölge Müdürlü ü bulunmaktad r. Merkez birimlerinden Deniz Ulaflt rmas Genel Müdürlü ünün görevleri: Deniz ve iç sular ulaflt rmas n ülkenin genel ulaflt rma ihtiyaçlar na göre düzenlemek, denetlemek ve gereken tedbirleri almak. Türk gemileri ile ulusal ve uluslararas sularda yap lacak ulaflt rmalar ülkenin ihtiyaçlar na göre düzenlemek, gemilerin can ve mal güvenli i bak m ndan denetimini yapmak. 53

14 Gemi adamlar n n belgelendirme ve kütükleme faaliyetlerini düzenlemek. Gemilerin ve yatlar n haberleflme alan nda denetimlerini yapmak, Deniz ulaflt rmas ile liman ve iskelelerin çal flmalar ve bo azlardaki deniz trafi i hakk nda istatistikler tutmakt r. E. TÜRK HAVA YOLLARI GENEL MÜDÜRLÜ Ü fiekil 28: THY ilk filo uça ve günümüz filosu yolcu uça Milli Savunma Bakanl na ba l olarak 20 May s 1933 tarihinde Hava Yollar Devlet flletmesi kurulmufltur. lk filo 2 King Bird (5 koltuklu), 2 Junkers F-13 (4 koltuklu) ve 1 ATH-9 (10 koltuklu) uçaktan oluflmaktayd (fiekil 28). Günümüzde Türkiye Havaalanlar n n iflletilmesi ile Türkiye Hava Sahas ndaki hava trafi inin düzenlenmesi ve kontrolü görevi 1984 y l ndan itibaren Ulaflt rma Bakanl na ba l Devlet Hava Meydanlar flletmesi (DHM ) Genel Müdürlü ünce yerine getirilmektedir. Ülkemiz genelinde mevcut durum itibariyle özel statülü, Türk Hava Kurumu kullan m nda bulunan, protokollerle sivil havac l k iflletmelerinin yararland Askeri Meydanlar, Sivil asker müflterek kullan lan meydanlar ve DHM Genel Müdürlü ünce iflletilen meydanlar olmak üzere toplam 68 adet havaalan mevcuttur. Bunlardan 34 adedi Devlet Hava Meydanlar flletmesi Genel Müdürlü ü taraf ndan iflletilmektedir. Ülkemizde ruhsat verilen 16 adet havayolu iflletmesine ait toplam uçak ve koltuk kapasiteleri 2005 y l itibariyle flöyledir : Filo uçak say s 228 Koltuk kapasitesi Kargo kap. (ton) Yolcu uça say s 207 Kargo uça say s 21 54

15 Devlet Hava Meydanlar flletmesi Genel Müdürlü ünün amaç ve faaliyet konular ; sivil havac l k faaliyetlerinin gere i olan hava tafl mac l, havaalanlar n n iflletilmesi, meydan yer hizmetlerinin yap lmas, hava trafik kontrol hizmetlerinin sa lanmas, seyrüsefer sistem ve kolayl klar n n kurulmas ve iflletilmesi ile modern havac l k düzeyine ç kar lmas n sa lamakt r. F. LÖZEL DARELER Köy ve orman yollar n n yap m, bak m ve onar m l Özel dareleri taraf ndan y a p l m a k t a d r. stanbul ve Kocaeli illerinde bu hizmet Büyükflehir Belediyeleri taraf ndan yerine getirilmektedir. l Özel dareleri köy ve orman yollar n aç k tutmak, gerekli bak m ve iflaretlemeleri yapmak ve yönetmeliklerle verilen görevleri yerine getirmekle sorumludurlar. G. BELED YELER Belediyelerde Belediye Trafik fiube Müdürlü ü, Belediye Trafik fiefli i veya Belediye Trafik Memurlu u birimleri oluflturulur. Belediye s n rlar içerisindeki ulafl m hizmetleri, bu birimlerde görevlendirilecek idari ve teknik personel taraf ndan belediye baflkanlar n n yönetiminde sürdürülür (fiekil 29). fiekil 29: Belediye toplu tafl ma arac fiekil 30: BOTAfi Genel Müdürlü ü H. BORU HATLARI LE TAfiIMA A.fi. GENEL MÜDÜRLÜ Ü Boru Hatt ile Tafl ma Anonim fiirketi (BOTAfi) 15 A ustos 1974 tarihinde Türkiye Petrolleri Anonim Ortakl na (TPAO) ba l olarak kurulmufltur (fiekil 30). BOTAfi 1995 y l nda kamu iktisadi teflekkülü olarak yeniden yap land r lm fl, yurt d fl nda yürütülecek projelerde etkin olarak yer alabilmek için 1996 y l nda BOTAfi International Limited (BIL) kurulmufltur. Boru hatlar ile petrol ve do algaz tafl mac l n n art fl yla, k talar aras nda köprü vazifesi gören yurdumuzun, stratejik de eri artarak, bir enerji koridoru haline gelmifltir. 55

16 Günümüzde telefon, internet gibi iletiflim araçlar n n yayg n kullan m, ulafl m sistemlerinde rahatlama sa lam fl m d r? Araflt r n z. Ülkemizde yolcu ve yük tafl mac l nda kullan lan ulafl m sistemlerinin kullan lma oranlar n ve miktarlar n özetleyiniz. 56

17 DE ERLEND RME ÇALIfiMALARI Afla daki boflluklar uygun ifadelerle tamamlay n z 1- Yolcunun tafl ta bindi i veya eflyan n tafl mac ya teslim edildi i yerden var fl noktas na götürülmesine.. denir. 2- Deniz yolu tafl mac l, ülkeler ve k talar aras tafl mac l kta özellikle. yüksekli i ve olmas nedeniyle tercih edilmektedir. 3- Büyük flehirlerde rayl sistem inflas ve iflletilmesi aittir. 4- Türkiye Hava Sahas ndaki hava trafi inin düzenlenmesi ve kontrolü görevi,. Genel Müdürlü ünce yerine getirilmektedir. 5- Devlet yollar a na giren yol ve köprüleri yapmak, slah etmek, onarmak ve sürekli bak m alt nda bulundurmak. Genel Müdürlü ünün görevidir. 57

18 . TEST II 1- Köyler, flehirler, ülkeler aras nda bir yerden bir yere gidifl gelifle ne denir? a) Tafl ma b) Ulaflt rma c) Nakliye d) Ulafl m 2- Ülkemizde yük ve yolcu tafl mac l nda en çok kullan lan ulafl m sistemi hangisidir? a) Kara yolu ulafl m b) Demir yolu ulafl m c) Deniz yolu ulafl m d) Hava yolu ulafl m 3- Hangisi ulafl m araçlar n n faydalar ndan de ildir? a) Sosyal ve kültürel fayda b) Çevresel fayda c) Ekonomik fayda d) Askeri fayda 4- Ulaflt rma hizmetlerinin koordinasyonu hangi Bakanl n görevidir? a) Milli Savunma Bakanl b) Bay nd rl k ve skân Bakanl c) Milli E itim Bakanl d) Ulaflt rma Bakanl 5- Boru hatlar ndan oluflan kapal sistemler afla dakilerin hangisinin tafl nmas nda kullan l r. a) Su ürünleri b) Yolcu ve yük c) S v ve gaz halindeki ak flkanlar n d) Tar msal ürünler 58