Dr. Pir Ali KAYA. Uludað Üniversitesi, Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi, Çalýþma Ekonomisi ve Endüstri Ýliþkileri Bölümü

Transkript

1 Dr. Pir Ali KAYA Uludað Üniversitesi, Ýktisadi ve Ýdari Bilimler Fakültesi, Çalýþma Ekonomisi ve Endüstri Ýliþkileri Bölümü 1965 yýlýnda Tutak ta doðdu. Lise öðrenimini Erzurum Anadolu Lisesi nde (1985), lisans eðitimini Uludað Üniversitesi ÝÝBF Çalýþma Ekonomisi ve Endüstri Ýliþkileri Bölümü nde (1989), Yüksek Lisans Eðitimini Uludað Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü nde tamamladý (1991), Doktorasýný Uludað Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ýþ Hukuku Bilim Dalý nda yaptý (1996). Doktora tez araþtýrmasý için 1994 yýlýnda ILO-Cenevre de bulundu yýllarýnda yedek subay olarak askerlik hizmetini tamamladý yýlýnda Yardýmcý Doçent kadrosuna atandý. Halen Uludað Üniversitesi ÝÝBF de öðretim üyesi olarak çalýþmaktadýr. Ýþ Hukuku ve Sosyal Siyaset konularýnda yayýnlanmýþ birçok makalesi ve iki kitabý bulunmaktadýr.

2 24 Giriþ Türkiye de memur sendikalarýnýn yasallaþma süreci, 1990 yýlýndan beri süregelmektedir. Baþlangýç yýllarýnda, yasal koþullarý olmadan, kendine bir toplumsal zemin oluþturmaya çalýþan memur sendikacýlýðý, hýzlý bir örgütlenme süreci yaþamýþ, dolayýsýyla siyasal iktidarlarýn gündemini sürekli meþgul etmiþtir. Bu geliþmeler yaþanýrken, Türkiye 1992 yýlýnda, bütün çalýþanlara örgütlenme hakký tanýyan 87 ve kamuda çalýþma iliþkilerini düzenleyen 151 sayýlý ILO Sözleþmelerini onaylamýþtýr. Bu sözleþmelerin onaylanmasý ile uzunca bir süre memur sendikalarýnýn yasallýðý doktrinde ve yargý kararlarýnda tartýþma konusu olmuþtur. Gerek uluslararasý yükümlülükler, gerekse memur sendikalarýnýn fiili olarak kendilerine toplumsal alan yaratmalarý, 1995 yýlýnda siyasal iktidarý, Anayasal deðiþiklik yapmaya zorlamýþtýr. Anayasa da yapýlan deðiþiklik, doðal olarak yeni bir yasal düzenleme yapma ihtiyacýný zorunlu hale getirmiþtir. Nihayet, uzunca bir süre tasarý tartýþmalarýndan sonra 2001 yýlýnda, yasa koyucu 4688 Sayýlý Yasa ile memur sendikalarýnýn yasallýk sýnýrlarýný belirlemiþtir. Bu yasa ile kamu görevlilerinin örgütlenme hakký, toplu pazarlýk süreci, toplu pazarlýðýn içeriði ve sendikalarýn faaliyetleri düzenlenmiþtir. Hemen belirtelim ki, bu yasa, toplu iþ sözleþmesini kabul etmeyen, toplu pazarlýk süreci olan ancak iþ uyuþmazlýk süreci olmayan, fakat örgütlenme hakkýný teminat altýna alan bir yasal düzenleme karakteri taþýmaktadýr. Bu yasada iki kavramýn düzenlenme biçimi birbiriyle bir çeliþki teþkil etmektedir. Bunlardan biri, sendika özgürlüðü kavramýnýn yasada yer alýþ biçimidir. Diðeri ise, sosyal siyaset zihnimizi allak bullak eden mutabakat metni dir. Yasada bireysel ve kollektif sendika özgürlüðü hemen hemen bütün unsurlarý ile düzenlenmiþtir. Ancak, sendika özgürlüðünün, çalýþma iliþkilerinde toplu mücadeleye dönüþmesi, sonu mutabakat metni ile sonuçlanan bir istiþari süreçle engellenmiþtir. Yasanýn bu kavram çatýþmasý yönü, sendika özgürlüðü kavramýnýn evrensel ölçütleri ile yasa hükümlerinin düzenlenme biçiminin karþýlaþtýrmasýný ilginç hale getirmektedir. Bu düþünce çerçevesinde, çalýþmada öncelikle sendika özgürlüðü kavramý vurgulanmýþ, Türkiye de kamu görevlilerinin örgütlenme haklarýnýn tarihsel süreci belirtilmiþ ve nihai olarak da 4688 sayýlý yasadaki düzenlemeler, sendika özgürlüðü kavramý açýsýndan deðerlendirilmeye çalýþýlmýþtýr. I- Sendika Özgürlüðü Kavramý Çalýþanlar ve iþverenlerin, önceden izin almaksýzýn örgütlerini serbestçe kurabilme, bireysel olarak serbestçe üye olabilme, tüzük ve iç yönetmeliklerini özgürce belirleyebilme, temsilcilerini serbestçe seçebilme, yönetim ve etkinliklerini ve iþ programlarýný serbestçe düzenleyebilme hakkýný ifade etmektedir. Ayný zamanda bu hakkýn kullanýlmasý, devlete karþý tam bir serbestliði de içermektedir 1. Dolayýsýyla sendika özgürlüðü kavramý, sadece bireylerin örgütlenme hakkýný deðil, ayný zamanda oluþturduklarý tüzel kiþiliklerinin varlýðýný ve bu tüzel kiþiliklerin kendine özgü faaliyetlerinin de garanti altýna alýnmasýný ifade eder. Bu nedenden dolayý sendika özgürlüðü, çifte temel hak niteliðini tanýmlamaktadýr. Bir 1 ILO, Freedom of Association, Second Edition, Geneva, 1987,s:75, ayrýca bakýnýz; C. Wilfred Jenks, The International Protection of Trade Union Freedom, London, 1957,s:16-17

3 taraftan, bireylerin sendika kurabilme, kurulu bir sendikaya girme, girmeme veya çýkma gibi bireysel olumlu ve olumsuz sendika özgürlüðü hakkýný kapsarken, diðer taraftan doðrudan tüzel kiþiliðin kendine özgü faaliyetlerinin olduðu kollektif sendika özgürlüðü hakkýný da kapsamaktadýr. 2 Dolayýsýyla, sendika özgürlüðü kavramý, hem gerçek kiþiliðe, hem de tüzel kiþiliðe baðlý bir hak niteliði taþýmaktadýr. Bireyin çalýþma iliþkilerinden kaynaklanan mesleki çýkarlarýný savunma hakkýný, bir örgüt aracýlýðý ile yapmasýný teminat altýna alýrken, ayný zamanda, söz konusu örgütün varlýk nedenini ve faaliyetlerini de teminat altýna almaktadýr. a-) Mesleki Açýdan (Bireysel) Sendika Özgürlüðü: Mesleki açýdan sendika özgürlüðü, ILO nun 87 No lu Sözleþmesi nin 2. Maddesinde zikredildiði anlamda, temelde bireysel sendika özgürlüðünü ifade etmektedir. Ancak 87 No lu Sözleþme nin 9/1. Maddesinde olduðu gibi belli meslek gruplarýnýn (silahlý kuvvetler ve polis teþkilatý) bu sendika özgürlüðünü kullanmalarý, bazý istisnalara baðlanmaktadýr. 3 Dolayýsýyla mesleki açýdan sendika özgürlüðü, istisna edilmiþ güvenlik mensuplarý hariç her meslek grubunda çalýþan bireylerin örgütlenme hakkýný anti sendikal ayrýmcýlýða karþý korumayý öngörmektedir. 4 Burada mesleki açýdan kastedilen sendika özgürlüðü ile, birbiriyle ilintili, ancak birbirlerinden deðiþik anlamlarý ve uygulamalarý olan özgürlükler ifade edilmektedir 5. Bunlardan birincisi, bireyin serbestçe bir sendikaya üye olabilmesi ile mesleki menfaatlerini koruma gücünü elde etmesidir. Nitekim, ILO nun 98 No lu Sözleþmesi nin 1. Maddesi 1-Ýþçiler, çalýþma alanýnda birleþmeyi önleyici her türlü ayrýmcýlýk eylemlerine karþý yeterince korunur 2-Bu koruma özellikle; a-)bir iþçinin çalýþmasýný, bir örgüte üye olmaktan engelleyici veya üyelikten çekilmeye zorlayýcý koþullara baðlamayý; b-) Bir iþçinin, örgüt üyeliði gerekçesiyle veya çalýþma süresi dýþýnda ya da iþverenin oluruyla çalýþma süresi içinde örgüt etkinliklerine katýlmasýndan ötürü, iþten çýkarýlmasýný veya baþka biçimde zarar görmesini, amaçlayan eylemler bakýmýndan uygulanýr. 6 Ýkincisi bireyin, sendikadan serbestçe ayrýlabilme özgürlüðüdür. Bireyin üye olduðu teþekkülün otoritesinden kurtulabilme amacýný gütmektedir. Dolayýsýyla sendikalarýn üyelerinin serbestçe ayrýlmalarýný engelleyen her türlü davranýþ, kanun dýþý sayýlmaktadýr. Bireyin sendikadan serbestçe ayrýlabilme hakký, 98 No lu Sözleþme nin 1. Maddesinin a fýkrasýnda açýkça belirtilmiþtir. Üçüncüsü, sendikaya üye olmama özgürlüðüdür. Doktrinde olumsuz sendika özgürlüðü olarak tanýmlanan bu hak, bireyin hür iradesiyle herhangi bir sendikaya üye olmama hakkýný teminat altýna almaktadýr Metin Kutal, Sendika Hürriyeti, Sosyal Siyaset Konferanslarý, 13. Kitap, Ýstanbul:1962, s:102, ayrýca bakýnýz; Fevzi Þahlanan, Sendikalar Hukuku, Ýstanbul,1995,s:13-14, Nizamettin Aktay, Sendika Hakký, Kamu Ýþ, Ankara: 1993, s:37, Nuri Çelik, Ýþ Hukuku Dersleri,14. Baský, Ýstanbul:1998,s: Savaþ Taþkent, Ýnsan Haklarýnýn Uluslararasý Dayanaklarý, Basisen, 3. Baský, Ýstanbul:1995,s: , ayrýca bakýnýz; ILO, (1987) a.g.e,s:76, ayrýca bakýnýz;can Tuncay, 87sayýlý ILO Sözleþmesi ve Türkiye nin Uyumu,ILO Normlarý ve Türk Ýþ Hukuku, Kamu Ýþ, Ankara:1997,s: ILO,(1987) a.g.e,s:76-77, ayrýca bakýnýz, ILO, Freedom of Assocation an International Survey, Geneva:1975,s: Kenan Tunçomað, Ýþ Hukunun Esaslarý, Beta, Ýstanbul:1988,s: Çalýþma ve Sosyal Güvenlik Bakanlýðý, ILO Anayasasý ve Türkiye Cumhuriyeti Tarafýndan Onaylanan ILO Sözleþmeleri, Ankara: 1998,s:229

4 26 Tarihsel süreç içinde kimi zaman, Anglo Sakson ülkelerde sendikalar örgütsel güçlerini arttýrmak için, toplu sözleþmelere koyduklarý hükümlerle kapalý iþyeri (Closed Shop) veya sendikalý iþyeri (Union Shop) uygulamasý ile iþe girme durumunu, sendikalý olma þartýna baðlayabilmiþlerdir. Bu durum da sendikaya üye olmama özgürlüðünü tehdit etmiþtir. Olumsuz sendika özgürlüðünü tehdit eden bu husus, her ne kadar 87 ve 98 No lu ILO Sözleþmeleri nde açýkça zikredilmese de bu sözleþmelerin kabulü ile serbestlik kelimesinin daha geniþ yorumlanmasýyla anlamýný yitirmiþtir. 7 b-) Sendikalarýn Kuruluþu ve Faaliyetleri Bakýmýndan (Kollektif) Sendika Özgürlüðü : Kollektif sendika özgürlüðü, sendikalarýn varlýklarýnýn ve faaliyetlerinin korunmasýný içermektedir. Dolayýsýyla kollektif sendika özgürlüðü sadece sendikalarýn serbestçe kurulabilmelerini deðil, ayný zamanda kurulduktan sonra varlýklarýný sürdürebilmelerini ve kural olarak iç ve dýþ faaliyetlerinde serbestlik içinde olabilmelerini de kapsamaktadýr. Daha açýk bir ifadeyle sendikalarýn çalýþma hayatýna iliþkin faaliyetlerini tam olarak yerine getirebilmeleri için içe dönük bir özerkliði ifade etmektedir. 8 ILO nun 87 No lu Sözleþmesi nin 2. ve 3. maddeleri kollektif sendika özgürlüðü hakkýnýn kullanýmýný beþ temel þartýn birlikte gerçekleþtirilmesine baðlamaktadýr. Bunlardan birincisi, çalýþanlarýn ve iþverenlerin önceden izin almaksýzýn serbestçe örgütlerini oluþturmasýdýr. 9 Daha açýk bir ifadeyle idari makamlardan izin almaksýzýn tüzel kiþilik kazanýlmasýdýr. Sendikalarýn kuruluþunda, idari makamlara baþvurusu, tüzel kiþilik kazanmak amacýyla deðil, durumun ilgili mercilerce bilinmesi amacýna yöneliktir. 10 Ýkincisi, çalýþan ve iþveren örgütlerinin yönetimlerini serbestçe seçebilme hakkýna sahip olmalarýdýr. Bunun anlamý, sendikalarýn herhangi bir idari baskýya veya yönlendirmeye maruz kalmaksýzýn, tam bir serbestlik içinde, demokratik bir ortamda, yýllýk kongrelerini yapabilmesi, sendika yönetecek yönetim organlarýný tam bir serbestlik içinde seçebilmesi, sendikalarýn federasyon veya konfederasyon gibi üst örgüt oluþturarak örgütsel alanýný geniþletebilme gücüne sahip olmasýdýr. 11 Üçüncüsü, sendikalarýn faaliyetlerini tam bir serbestlik içinde yapabilme gücünü ifade etmektedir. Sendikalar, kendilerine özgü görevleri ifa ederken, devlet veya diðer sendikalar yahut özel kiþiler tarafýndan sýnýrlandýrýlamazlar. 12 Sendikalar, finansal kaynaklarýn yönetimini tam bir serbestlik içinde idari ve örgütsel amaçlarýna uygun olarak, dilediði þekilde yönetme hakkýna sahiptir. Ancak, ne zaman ki sendikalar fonlarýný üyeleri yararýna etkin kullanmazlarsa, kamu makamlarýnýn hukuk içinde kalmak kaydýyla belli düzenlemeler ve sýnýrlamalar getirme hakký da mevcuttur. 13 Dördüncüsü, sendikalarýn iþ programlarýný tam bir serbestlik içinde 7 Bakýnýz; ILO (1987) a.g.e, s:39-40; ayrýca bakýnýz, M. Kutal (1962) a.g.e,s: , ayrýca bakýnýz, Ýbrahim Ö. Kabaoðlu, Özgürlükler Hukuku, AFA, 4. Baský, Ýstanbul:1998,s: Kenan Tunçomað (1988) a.g.e,s:255, ayrýca bakýnýz; Fevzi Þahlanan (1995) a.g.e,s:14, ayrýca bakýnýz; Ercan Güven Ufuk Aydýn, Ýþ Hukuku, Eskiþehir: 2000, s:161, 9 ILO (1987) a.g.e,s:35-36, ayrýca bakýnýz; Nuri Çelik (1998), a.g.e,s: , ayrýca bakýnýz, Can Tuncay (1997), a.g.e,s: Metin Kutal (1962) a.g.e,s: ILO (1987), a.g.e,s:57 12 Kenan Tunçomað (1988)a.g.e,s: ILO (1987) a.g.e,s:58-59

5 belirleyebilme hakkýný içermektedir. Bu hak, sendikalarýn, hukuka baðlý kalmak þartýyla tam bir özgürlük içinde aktivitelerini ve programlarýný belirleyebilmelerini ve hayata geçirmelerini ifade etmektedir. Daha açýk bir ifade ile mesleki çýkarlarýný korumak amacýyla, ekonomik, sosyal, kültürel ve politik nitelikli faaliyetlerini tam bir serbestlik içinde sürdürebilmektir. Üyelerinin yararýna bir etkinlik düzenlemek, eðitim amaçlý bir programý sürdürmek, kamu yararýna bir çýkarý desteklemek için gösteri yapmak (asgari ücret gibi), üyelerinin yararýna protesto eyleminde bulunma veya grev hakkýný kullanma giriþimleri bu hak kapsamýnda deðerlendirilmektedir. 14 Beþincisi ise, sendikalarýn devlete karþý korunmasý hakkýný içermektedir. Kamu makamlarýnýn, örgütlenme hakkýný kullanmasýný sýnýrlayacak veya bu hakkýn yasaya uygun þekilde kullanýlmasýna engel olacak nitelikte her türlü müdahaleden sakýnmasýný öngörmektedir. 15 Burada söz konusu olan husus, sendika kurulduktan sonra, faaliyetine baþlayan sendikanýn kamu makamlarýnca teftiþ ve kontrol edilmemesi ve sendikalarýn feshine bu makamlarýn karar vermemesi keyfiyetidir. 16 II- Türkiye de Kamu Görevlilerinin Sendika Kurma Haklarýnýn Tarihsel Geliþimi: Türkiye de kamu görevlilerinin, sendika kurma haklarý ilk kez 1961 Anayasasý nýn 46. Maddesinde 17 düzenlenmiþ ve iþçi niteliði taþýmayan kamu hizmeti görevlilerinin bu alandaki haklarýnýn kanunla düzenleneceði belirtilmiþtir. Bu Anayasa hükmüne dayanýlarak çýkarýlan 1965 tarihli 624 sayýlý Devlet Personeli Sendikalarý Kanunu 18 ile memurlarýn ve iþçi niteliði taþýmayan diðer kamu görevlilerinin ne þekilde sendika kurabilecekleri, kurulacak sendikalarýn hak ve yetkilerinin neler olacaðý, yönetim ve iþleyiþinin nasýl teþekkül ettirileceði, hangi organlar tarafýndan nasýl denetleneceði ve ne þekilde faaliyetlerinin son bulacaðý gibi konular düzenlenmiþtir. 19 Daha sonra, Anayasa nýn 46. Maddesi, tarihli ve 1488 Sayýlý Kanun la deðiþtirilerek, sadece iþçi ve iþverenlerin önceden izin almaksýzýn, sendikalar ve sendika birlikleri kurma haklarý kabul edilmiþ, 624 Sayýlý Kamu Personeli Sendikalarý Kanunu nun uygulamasýna son verilmiþ ve yine bu deðiþikliðe paralel olarak 657 Sayýlý Devlet Memurlarý Kanunu nun 22. Maddesindeki memurlarýn sendika kurabileceklerine dair hüküm tarihli ve 2 Sayýlý Kanun Hükmünde Kararname ile yürürlükten kaldýrýlmýþtýr. Böylece memurlar ve iþçi niteliði taþýmayan diðer kamu görevlilerinin sendika kurma haklarýnýn kullanýlmasý olanaðý ortadan kaldýrýlmýþtýr Anayasasý nýn 51. Maddesinde de, sadece iþçilerin ve iþverenlerin sendika kurma haklarý düzenlenmiþ, Anayasa nýn 128. Maddesinde ise, memurlarýn ve diðer ILO (1987) a.g.e,s:62-63 ve Savaþ Taþkent (1995) a.g.e,s:256, ayrýca bakýnýz, Kenan Tunçomað(1988) a.g.e,s: Metin Kutal (1962) a.g.e,s: Madde 46 Çalýþanlar ve iþverenler, önceden izin almaksýzýn, sendikalar ve sendika birlikleri kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten ayrýlma hakkýna sahiptir. Ýþçi niteliði taþýmayan kamu hizmeti görevlilerinin bu alanlardaki haklarý kanunla düzenlenir. sendika ve sendika birliklerinin tüzükleri, yönetim ve iþleyiþleri demokratik esaslara aykýrý olamaz. (61 Anayasasý md. 46) 18 Esasen 624 sayýlý yasada, yasa koyucu, kamu görevlilerinin hak ve menfaatleri ile kamu görevliliðinden kaynaklanan kamu sorumluluðu arasýnda bir denge kurmaya çalýþmýþtýr. Dolayýsýyla toplu sözleþme, grev gibi haklar düzenlenmemiþtir. Sendikalar, yardýmlaþma ve dayanýþma teþekkülleri olarak düþünülmüþtür. Ayrýntýlý bilgi için bakýnýz, Oðuz Kuru, Devlet Personel Sendikalarý ve Ýlgili Hükümler, Ankara: 1967,s:13 ve Oðuz Kuru (1967), a.g.e,s:13 ve sonrasý

6 28 kamu görevlilerinin hak ve yetkilerinin kanunla düzenleneceði belirtilmiþtir. 20 Ne var ki, Türkiye 1992 yýlýnda ILO nun 87 ve 151 No lu Sözleþmelerini onaylamýþtýr. Bu tarihten itibaren, Anayasa nýn 90 ýncý maddesi uyarýnca, gerek doktrinde gerekse yargý organlarýnca memur sendikalarýnýn yasallýðý uzunca bir süre tartýþma konusu olmuþtur. Kimilerine göre 90 ýncý madde uyarýnca usulüne göre yürürlüðe konulmuþ uluslararasý sözleþmelerin kanun hükmünde olduðu, bunlar hakkýnda Anayasa ya aykýrýlýk iddiasýyla Anayasa Mahkemesi ne baþvurulamayacaðý, Anayasa derecesinde kurallar olduðu vurgulanmýþ, dolayýsýyla kamu görevlilerinin sendika kurmalarý için ayrýca bir düzenlemeye gerek olmadýðý belirtilmiþtir. Kimilerine göre ise, onaylanan sözleþmelerle ilgili olarak iç hukukta yasal düzenleme yapýlmadýðý sürece, baþta Anayasa olmak üzere ilgili yasalarýn sendikalarýn kurulmasýna cevaz vermeyeceði savunulmuþtur yýlýnda Anayasa da 4121 Sayýlý Yasa ile yapýlan deðiþiklikle Anayasa nýn 52 inci maddesi kaldýrýlmýþ, 53 üncü maddesine ise bir fýkra 22 eklenerek kamu görevlilerinin örgütlenme hakký teminat altýna alýnmýþtýr. Anayasa daki bu deðiþikliðe koþut olarak 1997 yýlýnda 4275 Sayýlý Yasa ile 657 Sayýlý Devlet Memurlarý Yasasý nýn 22 inci maddesinde yapýlan deðiþiklikle daha önce 1972 yýlýnda 2 No lu Kararname ile ilga edilen sendika kurma hakký, devlet memurlarý Anayasa da ve özel kanunda belirtilen hüküm uyarýnca sendikalar ve üst kuruluþlar kurabilir ve bunlara üye olabilirler. 23 denilerek 657 Sayýlý Yasa tekrardan kamu görevlilerinin örgütlenmesine cevaz verecek þekilde yeniden düzenlenmiþtir. Bu deðiþikliklerden sonra uzunca bir yasa taslaðý ve tasarý tartýþmalarýndan sonra nihayet 2001 Temmuz unda 4688 sayýlý Kamu Görevlileri Sendikalarý Yasasý kabul edilmiþtir. III Sayýlý Kamu Görevlileri Sendikalarý Yasasýnda Sendika Özgürlüðü 1-) Serbestçe Üye Olabilme ve Serbestçe Üyelikten Ayrýlabilme Özgürlüðü Bakýmýndan 4688 sayýlý yasada, bireysel sendika özgürlüðü, üyelik ve güvenceler baþlýðý 20 Bakýnýz, TÜBA /ÝÝÇB: , Temmuz 1995, Mevzuat (Yargýtay Hukuk Genel Kurulu, E.1995 / 4-367, K.1995 / 550) Ankara:1995,s:6 21 Memur sendikalarýnýn yasallýðý ile ilgili tartýþmalar için bakýnýz, Mesut Gülmez, Belgelerle Yönetim, Yargý ve Memur Sendikalarý ( ),TODAÝE, Ankara:1993,s:10, ayrýca bakýnýz; TÜBA / ÝÝÇB: 920/21,Haziran 1993, Mevzuat (Yargýtay 9. Hukuk Dairesi, E.1993/6593, K.1993/7981) Ankara:1993,s:3, ayrýca bakýnýz; TÜBA / ÝÝÇB: , Ocak 1994, Mevzuat (Yargýtay 9. Hukuk Dairesi, E.1993/13324, K.1993/13247) Ankara, 1994,s:10, ayrýca bakýnýz; TÜBA/ÝÝÇB: 1021/29, Mayýs 1995, Mevzuat ( Yargýtay 4. Hukuk Dairesi, E.1994/5865, K.1994/11183) Ankara,1995,s:12, ayrýca bakýnýz, TÜBA /ÝÝÇB: , Temmuz 1995, Mevzuat (Yargýtay Hukuk Genel Kurulu, E.1995 / 4-367, K.1995 / 550) Ankara:1995,s:5-6 ve sonrasý, ayrýca bakýnýz;tüba/ýýçb: , Aðustos 1994, Mevzuat (Sayýþtay Genel Kurulu Kararý: E.1994/3, K.4808/1) Ankara:1994,s: Bu fýkra þu þekilde düzenlenmiþtir: 128 inci maddenin ilk fýkrasý kapsamýna giren kamu görevlilerinin kanunla kendi aralarýnda kurulmalarýna cevaz verilecek olan ve bu maddenin birinci ve ikinci fýkralarý ile 54 üncü madde hükümlerine tabi olmayan sendikalar ve üst kuruluþlarý, üyeleri adýna yargý mercilerine baþvurabilir ve idare ile amaçlarý doðrultusunda toplu görüþme yapabilirler. Toplu görüþme sonucunda anlaþmaya varýlýrsa düzenlenecek mutabakat metni imzalanýr. Bu mutabakat metni, uygun idari veya kanuni düzenlemenin yapýlabilmesi için Bakanlar Kurulu nun takdirine sunulur. Toplu görüþme sonunda, mutabakat metni imzalanmamýþsa anlaþma ve anlaþmazlýk noktalarý da taraflarca imzalanacak bir tutanakla Bakanlar Kurulu nun takdirine sunulur. Bu fýkranýn uygulamasýna iliþkin usuller, kanunla düzenlenir.) Anayasa deðiþikliði için bakýnýz; 82 Anayasasý, 1995 yýlý 4121 Sayýlý Yasa ile deðiþiklik yapýlan md Bakýnýz; Alparslan Iþýklý, Memurlarýn Sendika Özgürlüðü, Teblið, Ankara:1998,s:5-6, ayrýca bakýnýz;ercan Güven Ufuk Aydýn (2000), a.g.e, s:162

7 altýnda düzenlenmiþtir. Yasanýn 14 üncü maddesi, iþkolu esasýna göre olmak kaydýyla, sendikalara üye olmada serbestlik esasýný benimsemiþtir. Yasanýn 15 inci maddesinde ise, belli meslek, yetki ve sorumluluk üstlenen kamu görevlilerinin sendikaya üye olmalarý yasaklanmýþtýr. Sendika üyeliði yasaklanan bu grup, temelde kamu erkini kullanma durumunda olan üst düzey kamu görevlileri ile güvenlik ve asayiþ birimlerinden oluþmaktadýr. Yasanýn 16 ýncý maddesinde, serbestçe sendika üyeliðinden çekilebilme hakký düzenlenmiþtir. Kýsaca; söz konusu üç maddedeki düzenlemeyi özetlersek, 14 üncü ve 16 ýncý maddeler, bireysel sendika özgürlüðünü; 15 inci madde ise üyelikte istisna diyebileceðimiz sendikaya üye olamayacaklarý düzenlemektedir. Dolayýsýyla 4688 sayýlý Yasa, ILO normlarý anlamýnda bireysel sendika özgürlüðünü teminat altýna almaktadýr. 2-) Önceden Ýzin Almaksýzýn Örgütlerini Serbestçe Oluþturma (Tüzel Kiþilik Kazanma) Bakýmýndan Yasanýn 6 ýncý maddesi uyarýnca, Anayasa nýn 51 inci maddesinin 2 inci fýkrasýnýn ruhuna uygun olarak ve 2821 sayýlý Sendikalar Yasasý nýn 6 ýncý maddesinde öngörülen önceden izin almaksýzýn kurulabilme ve tüzel kiþilik kazanma hakkýna 24 paralel olarak sendika ve konfederasyonlar önceden izin almaksýzýn serbestçe kurulurlar (Md. 6/1). Sendika kurucularýndan istenen belge ve tüzüklerin ilgili valiliðe verilmesi ile sendika veya konfederasyon tüzel kiþilik kazanýr (md. 6/5) denilerek serbestçe ve önceden izin almadan kurulabilme yöntemini düzenlemektedir. Öteden beri, önceden izin almaksýzýn tüzüðün, mülki amire tevdi edilmesi ile tüzel kiþilik kazanma usulü Türk Hukuku nda benimsenen bir yöntemdir. Dolayýsýyla, bu yasada da ayný yöntemin benimsenmesi normlarýn yatay ve dikey etkisi açýsýndan doðru bir düzenlemedir. Ancak, yasanýn 4 üncü maddesi, 2821 sayýlý Yasa nýn 3 üncü maddesinde olduðu gibi Ýþ (hizmet) kolu esasýna göre bir örgütlenmeyi öngörmekte ve meslek veya iþyeri esasýna göre örgütlenmeyi yasaklamaktadýr. 4 üncü maddedeki düzenleme ise, her ne kadar, hizmet kolunda sendika çokluk ilkesini benimsiyorsa da doðrudan iþyeri ve meslek sendikacýlýðýný (2821 sayýlý Yasa da olduðu gibi) yasaklamasýyla ILO nun 87 No lu Sözleþmesi nin 2 inci maddesinde öngörülen düzenlemelerle çatýþmaktadýr ) Yönetimlerini Serbestçe Seçebilme Hakký Bakýmýndan: Yasanýn, 8 inci ve 9 uncu maddesinde sendika ve konfederasyonlarýn zorunlu organlarý belirtilmiþ ve bu organlarýn teþekkül biçimi, üye veya delegasyonla oluþan genel kurullarýn kararýna baðlanmýþtýr. Yasanýn 11 inci maddesinde Genel kurullarda seçimler yargý gözetimi altýnda serbest, eþit, gizli oy, açýk sayým ve döküm esasýna göre yapýlýr denilerek sendika ve konfederasyon yönetimlerinin oluþmasýnda üye veya delegasyonu tek belirleyici güç yapmýþtýr. 10 uncu madde de ise, genel kurullarýn toplantý zamaný ve karar yeter sayýsý açýkça belirtilmiþtir. Bu düzenlemeye göre olaðan genel kurulun toplanma zamaný, olaðanüstü genel kurulu teþekkül edebilme halleri, genel kurullarýn toplanmasý için gerekli üye ve delege tam sayýsý ve genel kurul kararý için gerekli olan Sarper Süzek, Temel Ýþ Yasalarý, 6. Baský, Ankara:1997,s: Çalýþ. Sos. Güv. Bakanlýðý, (1998),a.g.e,s:173

8 30 yeterli üye ve delege sayýsý 2821 sayýlý Yasa da olduðu gibi belli esaslara baðlanmýþtýr. Ancak bu esaslar, üye veya delegasyonun istediði yönetimi belirleme hakkýný sýnýrlayan bir düzenleme deðil, daha çok bu hakkýn kullanýmýný kolaylaþtýran bir yöntem olarak karþýmýza çýkmaktadýr. 4-) Sendikanýn Faaliyetlerini Tam Bir Serbestlik Ýçinde Yapabilmesi Bakýmýndan: Yasanýn 18 inci maddesinin 1 inci ve 2 inci fýkralarý, kamu görevlilerinin iþ saatleri içinde izinli ve iþ saatleri dýþýnda serbestçe sendikal faaliyette bulunmalarýný ve sendikal faaliyetten dolayý kamu iþverenin, kamu görevlileri arasýnda bir ayrým yapamayacaðýný teminat altýna almýþtýr. Ancak, ne var ki, yasanýn 19 uncu maddesinde kamu görevlileri sendikalarý ve konfederasyonlarýnýn yetki ve faaliyetleri, bu yasanýn hükümleri çerçevesinde sýnýrlandýrýlmýþtýr. Yasa maddesinde açýkça Kamu görevlileri sendikalarý ile konfederasyonlarý bu kanundaki hükümler çerçevesinde, üyeleri adýna toplu görüþmeye katýlmaya, toplu görüþmeyi sonuçlandýrmaya ve taraf olmaya yetkilidir (Md 19/1) denilerek kamudaki sendika ve üst örgütlerinin yetki alanýný dar tutmuþtur. Söz konusu maddenin, 2 inci bendinde sendika ve konfederasyonlarýn faaliyet alaný belirtilmiþtir. Madde 19/2a fýkrasýnda, 19 uncu maddenin 1 inci bendinde vurgulanan toplu görüþmenin kapsamý ve uzlaþý sonucunda varýlan aþamanýn hukuki anlamdaki mahiyeti düzenlenmiþtir. Buna göre, sendika ve konfederasyonlar Genel olarak kamu personelinin hak ve ödevleri, çalýþma koþullarý, yükümlülükleri, iþ güvenlikleri ile saðlýk koþullarýnýn geliþtirilmesi konularýnda görüþ bildirmek ve toplu görüþme sonucunda anlaþmaya varýlan mutabakat metinlerinin uygulanmasýný izlemek üzere idari kurullara üyeleri arasýndan temsilciler gönderme.., yetkisine sahiptirler. Ayný maddenin diðer fýkralarýnda temsil, sosyal faaliyet, üyeleri adýna hukuki davalarda taraf olma, eðitim ve saðlýk amaçlý diðer faaliyetler vurgulanmaktadýr. Sendikalarýn, faaliyetlerini düzenleyen hükümler içinde en fazla mutabakat metni 26 denilen kavram dikkati çekmektedir. Yasanýn 3 üncü maddesinde toplu görüþme sonucunda varýlan anlaþmayý gösteren belge olarak tanýmlanan mutabakat metni kavramý, 1995 yýlýnda Anayasa nýn 53 üncü maddesinde yapýlan deðiþiklikle Türk Hukuku nda yer almýþtýr. 27 Gerek yasal deðiþikliðin gerekçesine, gerekse 53 üncü maddenin düzenlenme biçimine bakýldýðýnda mutabakat metninin toplu iþ sözleþmesi ile eþ deðer olmadýðý ve hatta toplu iþ sözleþmesinin baðýtlanmasýnda temel unsur olan toplu iþ sözleþmesi özerkliðini de içermediði göze çarpmaktadýr. Kanýmca, kamu görevlilerinin oluþturacaðý sendikalarýn faaliyetlerinin niteliði, 26 Yasa Koyucunun, Türk Hukuku na taþýdýðý bu kavram; yýllarýnda Protocole Oudinat la Fransýz Hukuku nda yer bulmuþ, kamu hizmetlerinin yapýsýný ve meslekleri sýnýflandýrarak, özellikle ücretler konusunda taraflar arasýndaki görüþmeleri veya talepleri, hükümete bir rapor þeklinde sunmayý öngören bir düzenlemedir. Ancak bu düzenleme 1980 li yýllara kadar sürekli tartýþma konusu olmuþtur. Nitekim, 1982 ve 1983 yýlýnda yapýlan yasal deðiþikliklerle bu uygulamaya son verilmiþ ve kamudaki toplu pazarlýk süreci özel sektöre yaklaþtýrýlmýþtýr. Bu konuda ayrýntýlý bilgi için bakýnýz; Michel Bazex, Labour Relations in the Public Service in France, Public Service Labour Relations, Recent Trends and Future Prospects, edit by TizianoTreu et all, Geneva,1987,s:93-94 ve Metin Kutal, Onaylanan ILO Sözleþmeleri ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasasý nda Yapýlan Deðiþiklikler Karþýsýnda Türk Mevzuatýnýn Durumu, Teblið, Ýstanbul,1996,s:2-3

9 mutabakat metni kavramýna yüklenen manada yatmaktadýr. Yasa koyucu, 1965 tarihli 624 sayýlý Devlet Personeli Yasasý nda 28 olduðu gibi bu düzenleme ile kamu görevlileri sendikalarýný, bir sendikal örgütten ziyade kendine münhasýr özellikleri olan bir çeþit dernek statüsüne çekmeye çalýþmýþtýr. Hemen belirtelim ki, bu düzenleme koalisyon özgürlüðü ilkesi ile baðdaþmamaktadýr. Sendikalarýn varlýk nedeni, baðýmlý çalýþma iliþkilerinden kaynaklanan iþ saatleri, ücret ve diðer yönetsel sorunlarý dayanýþma gücüyle ve kitle gücünü belli bir pazarlýk zemininde menfaate dönüþtürebilmektir. Dolayýsýyla, sendikalar, üyeleri tarafýndan teþkil edilen yardým dernekleri, kültür dernekleri ve benzeri gibi sadece belli bir mesleki birlikteliði öngören dernekler deðildir. Üyeleri adýna mücadele eden ve çalýþma iliþkilerine yönelen kollektif örgütlerdir. 29 Bu maksatla ister kamuda isterse de özel sektörde olsun üyeleri adýna toplu iþ sözleþmesi baðýtlamak en doðal haklarýdýr. Nitekim, geliþmiþ ülkelerdeki kamu çalýþma iliþkileri incelendiðinde söz konusu durumun pek farklý algýlanmadýðý görülmektedir. Örneðin, Almanya da gerek sendikal örgütlenme, gerek toplu pazarlýk süreci, sendikal örgütlenme dýþýnda býrakýlan Beamte ler hariç özel sektörle ayný karakteri taþýmaktadýr. 30 Benzer þekilde Fransýz Hukuku nda 1983 yýlýnda yapýlan deðiþiklikle kamu çalýþanlarý, kamu otoritesi ile özel sektöre benzer bir yöntemle toplu pazarlýk sürecini yürütebilmektedir. 31 Ýtalya da ise, toplu pazarlýk süreci belli bir tarihsel süreç içinde, deðiþik sektörlerde yapýlan yasal deðiþikliklerle, günümüze deðin tüm kamu kesimini kapsayacak þekilde bir hak konumuna gelmiþtir. Ýtalya da ilk yasal düzenleme, kamu hastahanelerinde çalýþanlarý kapsayan 1969 tarihli 130 sayýlý yasadýr. Daha sonra bu yasal düzenlemeyi 1975 tarihli 382 sayýlý ve 1978 tarihli 43 sayýlý yasalar takip etmiþtir. Nihai olarak da 1983 tarihli 93 sayýlý yasa ile tüm kamu çalýþanlarýný ve iþverenlerini kapsayacak þekilde, toplu sözleþmelerin içeriði, kapsamý, geçerliliði ve hukuki dayanaðýný belirleyen bir yasal düzenlemeye gidilmiþtir. Bu yasal düzenlemeye göre toplu pazarlýðýn kapsamýna þu konular girmektedir; Ekonomik haklar ve çalýþma koþullarý, çalýþma organizasyonu, çalýþma süreleri, mesleki eðitim, çalýþma mobilitesi, fazla çalýþma, disiplin cezalarý ve diðer bireysel ve kollektif haklar 32. Bu örnekleri baþta ABD olmak üzere hemen hemen bütün geliþmiþ ülkeler ve diðer bir çok az geliþmiþ ülke için de vermek mümkündür sayýlý Yasa da, sendikalarýn faaliyetlerini düzenleyen 13 üncü maddedeki hükümler ile 4688 sayýlý Yasa nýn 19 uncu maddesinde düzenlenen sendikal faaliyetler büyük bir benzerlik göstermektedir. Hatta bazý madde fýkralarý ayný içerikte düzenlenmektedir. 624 sayýlý Yasa daki düzenlemeler için bakýnýz; Oðuz Kuru (1967),a.g.e,s: Gerhard Kessler, Koalisyon Hukuku, Ebül ula Mardin e Armaðan, Ýst. Üniv. Hukuk Fakültesi, Ýstanbul:1944,s: Warner Blenk, Labour Relations in the Public Service in the Federal Republic of Germany, Public Service Labour Relations, Recent Trends and Future Prospects, edit by TizianoTreu et all, Geneva,1987,s:51 31 Michel Buzex, (1987),s.g.e,s:94 32 Tiziano Treu, Labour Relations in the Public Service in Italy, Public Service Labour Relations, Recent Trends and Future Prospects, edit by TizianoTreu et all, Geneva,1987,s: Bu konuda ayrýntýlý bilgi için bakýnýz; Tiziano Treu, Labour Relations in the Public Service:A Comperative Overview Public Service Labour Relations, Recent Trends and Future Prospects, edit by TizianoTreu et all, Geneva,1987,s:15-16 ve 17-18, ayrýca bakýnýz; Muneto Ozaki, Labour Relations in the Public Service of Developing Countries, Public Service Labour Relations, Recent Trends and Future Prospects, edit by TizianoTreu et all, Geneva,1987,s:10-11 ve 12, ayrýca bakýnýz; Mesut Gülmez, Memurlar ve Sendikal Haklar, Ýmge, Ankara,1990,s: ve 170

10 32 5-) Ýþ Programlarýný Tam Bir Serbestlik Ýçinde Düzenleyebilme Hakký Bakýmýndan: Yasanýn 19 uncu maddesi, kamu görevlileri sendikalarýnýn hangi faaliyette bulunup bulunmayacaðýný, 20 inci maddesi ise, yasak faaliyetleri düzenlemektedir. Dolayýsýyla sendikalarýn serbestçe belirleyebileceði çalýþma programýnýn niteliði, bu yasal hükümlerin çizdiði özgürlük sýnýrýna göre olacaktýr. Açýkça belirtelim ki, yasanýn 19 uncu maddesinin a fýkrasý, sendikalarýn esas faaliyet alanýný teþkil eden konularda sendikalarý doðrudan taraf yapmaksýzýn, görüþ bildirmek gibi danýþman kurum seviyesine çekmektedir. Ayný maddenin g fýkrasý ise, sendikalarýn üyeleri için hizmet maksatlý eðitim ve saðlýk tesisleri, dinlenme yerleri, spor alanlarý ve benzeri yerler ile kitaplýk, kreþ, yuva ve huzurevleri, yardýmlaþma sandýklarý kurmak ve yönetmek, herhangi bir baðýþta bulunmamak kaydý ile üyeleri için kooperatifler kurulmasýna yardým etme gibi sendikalarýn iþ programlarýna konu teþkil edecek alanlarý belirlemektedir. Yasanýn 20 inci maddesinde, devletin temel nitelikleri hariç sadece ticari faaliyetlere yasak getirilmektedir. Sendikalarýn siyasi faaliyette bulunmalarýna herhangi bir yasak getirmeksizin, sendikalarýn gerek kamu makamlarý, gerekse siyasi partilerle oluþabilecek ekonomik dayanýþmayý ve yardýmlaþmayý yasaklamaktadýr. Ayný zamanda sendikalarýn doðrudan bir siyasi partinin uzantýsýymýþ gibi faaliyetlerini sürdürmesi engellenmektedir. Bu düzenleme yasanýn 1 inci maddesinde vurgulanan ortak ekonomik, sosyal ve mesleki hak ve menfaatlerinin korunmasý (Md. 1) amacýna ters düþmemektedir. Ayrýca yasanýn 6 ýncý maddesi tüzel kiþiliðin kazanýlmasýný, sendika ve konfederasyonun tüzüðünün valiliðe verilmesi þartýna baðlamakta, tüzüðün þekil esaslarýný düzenleyen 7 inci maddesi ise, baþta tüzüðün deðiþtirilmesi olmak üzere, her türlü sendikal program ve faaliyetin yapýlmasýnda sendika ve konfederasyonlarý yetkili kýlmaktadýr. Kýsaca özetlersek, yasa toplu pazarlýk süreci ve devamý olan iþ uyuþmazlýklarýnýn çözümü konularýnda, sendikalarýn eylem ve programlarýný serbestçe belirleyebilmelerini örtülü olarak yasaklamaktadýr. Çünkü, toplu pazarlýk süreci, toplu iþ sözleþmesine dönüþmemektedir. Dolayýsýyla toplu iþ sözleþmesini baðýtlamada, taraflarýn baský aracý olarak kullandýðý grev ve lokavt gibi mücadele yöntemleri yasada yer almamaktadýr. Bu baðlamda, sendikalarýn çalýþma iliþkilerinden kaynaklanan uyuþmazlýklarla ilgili olarak serbestçe bir eylem programý oluþturmalarý mümkün olamamaktadýr. Buna karþýn, sosyal, eðitim, saðlýk ve spor gibi alanlarda programlarýný ve faaliyetlerini tam bir serbestlik içinde oluþturmalarý söz konusu olmaktadýr. 6-) Sendikalarýn Devlete Karþý Korunmasý: Yasanýn 11 inci maddesi, genel kurullardaki seçimleri yargý gözetimi altýnda serbest, eþit, gizli oy ve açýk sayým ve döküm esasýna dayandýrmaktadýr. 17 inci maddenin 2 inci fýkrasýnda sendika ve konfederasyonlarýn uluslararasý kuruluþlara serbestçe üye olmasý kabul edilmektedir. Ayný maddenin 4 üncü fýkrasý ise sendika ve konfederasyonlarýn önceden izin almaksýzýn, serbestçe, yabancý ülkelerdeki amaçlarýna uyan ulus-

11 lararasý kuruluþlarýn üye veya temsilcilerini Türkiye ye davet edebilmelerini veya yabancý ülkelerdeki toplantýlarýna kendi üye veya temsilcilerini gönderebilmelerini düzenlemektedir. Yasaklar, kenar baþlýðýný taþýyan 20 inci maddenin 2 inci fýkrasý sendika ve konfederasyonlarýn kamu makamlarýndan maddi yardým almalarýný yasaklamaktadýr. Ýþyeri sendika temsilcilerinin çalýþma ve çalýþma esaslarýný düzenleyen 23 üncü maddenin 4 üncü fýkrasý kamu iþverenlerine, yönetim ve hizmetin iþleyiþini engellemeyecek biçimde sendika temsilcilerinin çalýþma saatleri içinde veya dýþýnda görevlerini yapabilmelerine yönelik olarak imkanlar ölçüsünde kolaylýklar saðlamasý görevi yüklemektedir. Bunlara ilaveten, idari mali denetimi düzenleyen 27 inci madde, doðrudan iç idari ve mali denetimi düzenleyerek, sendikalarýn devlete karþý özerk güçlerinin kaynaðýný oluþturan yönetimin iþleyiþi ve mali kaynaklarýn idaresi korunmuþtur. Kýsaca ifade etmek gerekirse 4688 sayýlý Yasa da sendika ve konfederasyonlar, gerek yönetimlerini serbest seçebilme, tüzüklerini serbestçe oluþturma ve faaliyetlerini serbestçe yürütme bakýmýndan, gerekse idari ve mali denetim bakýmýndan devlete karþý korunmuþlardýr. SONUÇ: Koalisyon gücü üzerinde anlamlanan sendika özgürlüðü kavramý temelde çalýþma iliþkilerine yönelmiþ kollektif çýkarlarýn devlete ve diðer engelleyici unsurlara karþý korunmasýný içermektedir. Dolayýsýyla sendika özgürlüðü kavramý hem gerçek kiþiliðe, hem de tüzel kiþiliðe baðlý bir hak niteliði taþýmaktadýr. Bu özellikleri itibariyle sendika özgürlüðü kavramýný 4688 Sayýlý Yasa da tespit etmeye çalýþtýðýmýzda, karþýmýza deðiþik bir görünüm ortaya çýkmaktadýr. Hemen belirtelim ki, 4688 Sayýlý Yasa da, bireysel sendika özgürlüðü dediðimiz; bireyin hür iradesiyle sendikaya üye olma, olmama ve ayrýlma hakký güvence altýna alýnmýþtýr. Ancak, ne var ki, kollektif dediðimiz; sendikalarýn varlýklarýnýn ve faaliyetlerinin korunmasý alanýnda ciddi sýkýntýlar söz konusu olmaktadýr. Özellikle sendikalarýn faaliyetlerini tam bir serbestlik içinde yapabilme haklarý, toplu pazarlýk sürecinin deðiþik bir mecraya sokulmasýyla ortadan kaldýrýlmaktadýr. Sendikalarýn varlýk sebebi saydýðýmýz, kollektif mücadele araçlarý anlamýný yitirmektedir. Bu durum da kamu görevlileri sendikalarýnýn hukuki statüsüyle ilgili ciddi tereddütlere neden olmaktadýr. Yasanýn memur sendikalarýna biçtiði rol (ki bu durum mutabakat metni ile ortaya çýkmaktadýr), sendika ile dernek arasýnda bir yerde olmaktadýr. Ne tam bir sendikal alan, ne de tam bir dernek statüsü söz konusudur. Dolayýsýyla 4688 Sayýlý Yasa yý, sendika özgürlüðü kavramýnýn evrensel ölçütleri ile karþýlaþtýrdýðýmýzda, kollektif sendika özgürlüðü adýna ciddi bir düzenlemeye gidilmediði ortaya çýkmaktadýr. Özellikle son on yýldýr, Türkiye de tartýþýlan ve ayný zamanda Türkiye nin taraf olduðu ILO Normlarý nýn da pek dikkate alýnmadýðý ortaya çýkmaktadýr. Kamu görevlilerinin baþýndan beri, örgütleme haklarýný sýnýrlandýrýcý olarak gördüðü bu yasal düzenlemenin nasýl bir uygulama alaný yaratacaðý merakla beklenmektedir. 33

12 34 KAYNAKÇA: - AKTAY, Nizamettin, Sendika Hakký, Kamu Ýþ, Ankara; BLENK, Warner, Labour Relations in the Public Service in the Federal Republic in Germany, Public Service Labour Relations, Recent Trends and Future Prospects, edit by Tizianao Treu, Geneva; BUZEX, Michel, Labour Relations in Public Service in France, Public Service Labour Relations, Recent Trends and Future Prospects, edit by Tizianao Treu, Geneva; ÇALIÞMA VE SOSYAL GÜVENLÝK BAKANLIÐI, ILO Anayasasý ve Türkiye Cumhuriyeti Tarafýndan Ýmzalanan ILO Sözleþmeleri, Ankara; ÇELÝK, Nuri, Ýþ Hukuku Dersleri, Beta Yayýnlarý, Ýstanbul; GÜLMEZ, Mesut, Memurlar ve Sendikal Haklar, Ýmge, Ankara; GÜLMEZ, Mesut, Belgelerle Yönetim, Yargý ve Memur Sendikalarý ( ), TODAÝE, Ankara: GÜVEN, Ercan, Ufuk AYDIN, Ýþ Hukuku, Eskiþehir; ILO, Freedom of Assocation an International Survey, Geneva; ILO, Freedom of Assocation, Geneva; IÞIKLI, Alparslan, Memurlarýn Sendika Özgürlüðü, Teblið, Ankara; JENKS, Wilfred, The International Protection of Trade Union Freedom, London; KABAOÐLU, Ýbrahim Ö., Özgürlükler Hukuku, AFA, Ýstanbul; KESSLER, Gerhard, Koalisyon Hukuku, Ebul ula Mardin e Armaðan, Ýstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Ýstanbul; KURU, Oðuz, Devlet Personel Sendikalarý ve Ýlgili Hükümler, Ankara; KUTAL, Metin, Sendika Hürriyeti, Sosyal Siyaset Konferanslarý, 13. Kitap, Ýstanbul: KUTAL, Metin, Onaylanan ILO Sözleþmeleri ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasasý nda Yapýlan Deðiþiklikler Karþýsýnda Türk Mevzuatýnýn Durumu, Teblið, Ýstanbul; OZAKÝ,Muneto, Labour Relations in the Public Service of Developing Countries, Public Service Labour Relations, Recent Trends and Future Prospects, edit by Tizianao Treu, Geneva; SÜZEK, Sarper, Temel Ýþ Yasalarý, Ankara; ÞAHLANAN, Fevzi, Sendikalar Hukuku, Ýstanbul; TAÞKENT, Savaþ, Ýnsan Haklarýnýn Uluslar arasý Dayanaklarý, Basisen, Ýstanbul; TREU, Tiziano, Labour Relations in Public Service in Italy, Public Service Labour Relations, Recent Trends and Future Prospects, edit by Tizianao Treu, Geneva; TREU, Tiziano, Labour Relations in the Public Service: A Comparative Overview, Public Service Labour Relations, Recent Trends and Future Prospects, edit by Tizianao Treu, Geneva; TUNCAY, Can, 87 Sayýlý ILO Sözleþmesi ve Türkiye nin Uyumu, ILO Normlarý ve Türk Ýþ Hukuku,Kamu Ýþ, Ankara; TUNÇOMAÐ, Kenan, Ýþ Hukukunun Esaslarý, Beta Yayýnlarý, Ýstanbul; TÜBA / ÝÝÇB : 920/21, Haziran 1993, Mevzuat, Ankara: TÜBA / ÝÝÇB: 978/01,Aðustos 1994, Mevzuat, Ankara: TÜBA / ÝÝÇB: 1021/29, Mayýs 1995, Mevzuat, Ankara: TÜBA / ÝÝÇB: , Temmuz 1995, Mevzuat, Ankara: 1995