6CO RAF B LG S STEMLER

Transkript

1 6CO RAF B LG S STEMLER Amaçlar m z Bu üniteyi tamamlad ktan sonra; CBS de analiz ve yorumlama tekniklerinin kullan m n n hangi gerekliliklerle ortaya ç kt n aç klayabilecek, CBS de analiz ve yorumlama teknikleri ile tan mlanm fl sorunlar nas l çözümleyebilece inizi aç klayabilecek, CBS de analiz ve yorumlama teknikleri ile proje tasar m yap lmas konusunda fikir sahibi olacak, Hipotetik örneklerle yap lm fl örnek çal flmalarda analiz ve yorumlama tekniklerinden nas l yararlan ld n aç klayabilecek, Planlama çal flmalar nda CBS kullan m n örnekler üzerinden tan mlayabileceksiniz. Anahtar Kavramlar Analiz teknikleri Yorumlama teknikleri Risk analizi Yer seçimi Planlama çal flmalar nda CBS kullan m çerik Haritas Co rafi Bilgi Sistemleri CBS de Analiz ve Yorumlama Teknikleri Kapsam nda Proje Tasarlama KURAMSAL TEMELLER CBS ÇALIfiMALARININ PLANLAMA LE L fik S KANAL Ç N GÜZERGAH SEÇ M H POTET K ÖRNE KENTSEL YEN LEME H POTET K ÖRNE R SK ANAL Z H POTET K ÖRNE YER SEÇ M ÇALIfiMALARI H POTET K ÖRNE

2 CBS de Analiz ve Yorumlama Teknikleri Kapsam nda Proje Tasarlama ANAL Z VE YORUMLAMA TEKN KLER NE L fik N KURAMSAL TEMELLER Bu ünitede, co rafi bilgi sistemlerinin çeflitli araçlar yard m yla yap labilecek çal flma süreçleri örneklerle aktar lmaya çal fl lacakt r. fiekil 6.1 Çal flma yönetiminin belirlenmesi Amac n belirlenmesi ve çal flma alan na iliflkin verilerin toplanmas CBS çal flmalar nda süreç Alana iliflkin say sal ortamda yer alan haritalar Alana iliflkin mevcut haritalar Arazi etüdleri ile elde edilen veriler Uydu görüntüleri Alana iliflkin yaz nsal veriler Grafik verilerin bilgisayar ortam nda say laflt r lmas Grafik verinin CBS ye uygun olacak flekilde düzeltilmesi CBS ye ortam nda grafik verinin düzenlenmesi ve topoloji kurulmas Yönetimin toplanan verilere göre yeniden de erlendirilmesi ve CBS için yönetimin uygulanmas Yaz nsal verilerle grafik verilerinin çal flt r lmas Amaca yönelik çak flt rmalar n, analizlerin ve sorgulamalar n yap lmas Uydu görüntülerinin co rafi koordinatlar n n ayarlanmas Uydu verilerinin amaç do rultusunda farkl bantlarda görüntülenmesi S n fland rma Yaz nsal verilere göre öznitelik tablolar n n oluflturulmas Verilerden gerekli sonuçlar n üretilmesi/ ç kt lar n al nmas Stratejilerin ve kararlar n belirlenmesi; gerekli raporlar n yaz lmas Amaç do rultusunda de iflen verilerin güncellenmesi

3 154 Co rafi Bilgi Sistemleri Daha önceki ünitelerde verilen bilgiler do rultusunda, bu ünitede co rafi bilgi sistemleri yard m yla sorunlar alg lama ve sorunlar çözebilme amac yla proje tasarlamak için çeflitli örnekler verilecektir. Projeyi tasarlamakta önemli olan hususlardan birinin, co rafi bilgi sistemleri destekli bir çal flman n temel amac n n karar üretme ve verme sürecinde kullan labilir sonuçlara ulaflmak oldu u unutulmamal d r. Bu süreçte, karar vermeyi kolaylaflt rmayan bir çal flma, zaman kayb ndan baflka bir fley olmayacakt r. fiekil 6.1 de bu sürecin nas l olufltu u verilmifltir. fiekil 6.2 Planlama ve CBS iliflkisi CBS ÇALIfiMALARININ PLANLAMA LE L fik S Co rafi bilgi sistemlerinin ç k fl noktas, planlama çal flmalar nda kullan lmas gereken çok say daki veriyi ayn anda de erlendirmek ve karar vermektir. Planlama ve CBS iliflkisi fiekil 6.2 de verilmifltir. CBS Uzaktan alg lama ile takip, Do al kaynaklar n envanteri, Sosyal, ekonomik, do al verilerin toplanmas, envanteri, CBS ile gerekli analizlerin ve de erlendirmelerin yap lmas. SORUNLAR Çarp k kentleflme, Kontrolsüz sanayileflme, Kirlilik, Yaflam kalitesinde düflme, Do al kaynaklar n zarar görmesi, NSAN ETK LER Demografik de iflim, Ekonomik kalk nma, Teknolojik geliflim, Kentleflme, Do al kaynaklar n azalmas, Çevre kirlili i PLANLAMA Planlar n haz rlanmas, Politikalar n ve stratejilerin belirlenmesi Planlama kapsam nda CBS kullan m n n önemini vurgulamak gerekirse, planlama çal flmalar ndaki temel amaç çevrenin çok say da farkl verilerinin do ru flekilde analizini gerektirir. Bu süreçte, insan n muhakeme yetene i ço u zaman bu verilerin ayn anda de erlendirilmesine olanak vermektedir. Co rafi bilgi sistemleri yard m yla, bilgisayar ortam na aktar lm fl veriler üzerinden ne, hangi, kimin, nas l, neresi, nerede vb. sorular n sorulmas ve bunlara iliflkin yan tlara hem ilgili yaz nsal veri tablosundan ulafl labilmesi hem de bu yan tlar n harita üzerinde iflaretlenmesi olas hale gelmektedir. Örne in, bir yol a üzerinden iki nokta aras nda en h zl flekilde NASIL gidilebilece i, HANG yollar n asfalt oldu u ya da yol geniflli inin NE KADAR oldu- u sorgulanarak, bunlar n yan tlar yaz nsal olarak ya da grafik olarak al nabilir. Benzer flekilde bir noktadan baflka bir noktaya sabit h zla NE KADAR ZAMANDA ulafl labilece i ö renilebilir. Bir konutun K M N oldu u, bir binan n KAÇ katl oldu u, arazi yetenek s n flar verisinden NERELER N 1. s n f, toprak verisi üzerinden NERELER N humuslu toprak oldu u, ya da bu iki veri setinin çak flt r lmas yla HANG alanlar n hem humuslu toprak, hem de 1. s n f arazi oldu u harita üzerinde belirlenebilir. Ayr ca bir senaryo dahilinde örne in bir afet halinde olas zarar önceden belirlenebilir ve bu do rultuda zarar görecek yerler için gerekli tedbirler al nabilir. Benzer flekilde bir konut alan nda alan özelliklerine ba l olarak bir taflk n ya da do al afet olmas halinde HANG binalar n zarar görece i gerekli analizler yap larak bulunabilir.

4 6. Ünite - CBS de Analiz ve Yorumlama Teknikleri Kapsam nda Proje Tasarlama Yukar da örneklenen sorular n asl nda gerçek dünyada her gün her birimizin onlarca kez sordu u sorular oldu unu söylemek mümkündür. Zaten co rafi bilgi sistemleri, gerçek dünyan n bilgisayar ortam nda modellenmesi ve yarat lmas d r. Bu gereksinimlere yan t verebilmek için baz özelliklere sahip olmas gerekir. fiekil 6.3 te bu süreçte CBS nin katk s aktar lmaya çal fl lm flt r. Sorun: Nehrin yaratabilice i taflk n riski fiekil 6.3 CBS ortam nda gerçek dünyadaki sorulara yan t vermesi 155 ORMAN A AÇLANDIRMA YERLEfi M TARIM Ne amaçl kullan l yor? (Alan kullan m ) Topografyaya ba l olarak hangi bölgeler en çok risk alt nda E er taflk n olursa neredeki binalar zarar görür? Kimlerin evleri zarar görür? Kaç kifli oturuyor? En yak n hastane nerede? Bilgisayar teknolojilerinin gelifliminden önce, genifl miktarda konumsal bilginin depolanmas n, ifllenmesini ve analiz edilip yorumlanmas n sa layan hiçbir yol bulunmamaktayd. Bu engellere karfl n, Mc Harg n yöntemi üst üste bindirilen haritalar kullanmak olmufltur. Bir resim bin kelimeye de er mant ndan yola ç - kan McHarg, görsel olarak sergilenen mekansal verilerin genifl miktarda bilgi içerece ine dikkati çekmifltir. Mc Harg n söylemiyle yap lacak bir çal flmada, de erlendirilmesi gereken mekansal veri say s beflten daha fazla ise insan n de erlendirme yetenekleri dahilinde bu çal flman n sa l kl olarak yap lmas mümkün de ildir. Bu fikir, dünyada co rafi bilgi sistemlerinin ortaya ç kmas nda etkin olan temel unsur olmufltur. Mc Harg n Design With Nature isimli kitab nda ortaya att bu kuram fiekil 6.4. de verildi i gibi co rafi bilgi sistemlerinin temelini oluflturan katmanlama ve üst üste çak flt rma mant n n ilk modellerindendir. Mc Harg a göre yap lacak planlama çal flmas nda, farkl verilerin de erlendirilmesi söz konusu ise, insan duyular ile en fazla befl katman ile çal fl lmas halinde do ruya en yak n sonuç elde edilmesi mümkün olabilecektir. Katmanlar artt r ld kça do ruluk oran giderek azalacakt r. Ian L. McHarg ( 20 Kas m Mart 2001 ) Clydebank, Scotland da do mufl ve do al kaynaklar kullanarak bölgesel planlama konusunda ünlü bir yazar ve peyzaj mimar olmufltur. McHarg Amerika daki Pennsyylvania Üniversitesinde peyzaj mimarl bölümünün kurucusudur da yay nlanan Design with Nature adl kitab ekolojik planlama konseptinin öncülerindendir. Design with Nature peyzaj mimarl ve alan kullan m planlamas nda en çok bilinen kitap olmaya devam etmektedir. Kitapta sonradan co rafi bilgi sistemlerinde gelifltirilen temel kavramlar ortaya konmufltur. fiekil 6.4 TOPRAK PARK ÇÖZÜM PAFTASI Mc Harg taraf ndan ortaya konulan çak flt rma (map overlay) tekni i fieh R ORMAN

5 156 Co rafi Bilgi Sistemleri fiekil 6.5 Co rafi bilgi sistemleri, planlama çal flmalar nda birden fazla harita ile çal flma gereksinimi sonucu ortaya ç karm flt r. Amaç do rultusunda; analizlerin yap labilmesi ve kararlar n üretilebilmesi amac yla, gerekli haritalar n katmanlama ve farkl katmanlar n üst üste çak flt r lmas mant üzerine oturtulmufltur. Herhangi bir planlama veya yer seçimi çal flmas yap laca nda, birden fazla veriyi ayn anda de erlendirmek gereklidir. Fakat Design With Nature adl kitapta Ian Mc Harg, de erlendirilecek veri say s beflten fazla ise, insan muhakeme yetene iyle do ru yap labilme ihtimali yoktur fleklinde ifade etmifltir. Birden fazla veriyi ayn anda bir araya getirip do ru flekilde ifadelendirmek için alt alana iliflkin veriler karelere (grid) bölünür. Her bir karenin kendi içerisinde farkl bir de er içermesi söz konusudur. Bu ifllem elle yap l rsa, gridlerin büyüklü ü artt r ld anda veri kayb fazla olacakt r. E er gridler daha küçük yap lacak olursa de erlendirilmesi gereken grid say s çok fazla olaca için do ru sonuç elde edilmesi imkâns z olacakt r. Co rafi bilgi bistemleri bu mant kla planlama ve yer seçimi çal flmalar nda kolayl k sa lamak amac ile ortaya ç km flt r. Hipotetik bir örnek üzerinden, sanayi tesisi yer seçimi için yap lacak çak flt rma yöntemini inceleyelim. Bu kapsamda elimizdeki veriler fiekil 6.5 de de görüldü ü gibi flu flekildedir; 1. Veri Katman : Toprak verileri, 2. Veri Katman : Jeolojik veriler, 3. Veri Katman : Yola yak nl k, 4. Veri Katman : E im Sanayi tesisi yer seçimi için kullan lacak katmanlar ALÜVYON HUMUSLU K LL ALÜVYAL GRAN T YOL 500m 500m > Toprak Veri Katman Jeolojik Veri Katman Yola Yak nl k E im Bu sanayi tesisi yer seçimi için izleyece imiz strateji; tar ma uygun alanlar n d fl nda olan ve zemin özellikleri aç s ndan daha az risk tafl yan bir alan n seçimi olacakt r. Çak flt rma yönteminde önemli bir nokta da kriterlerimizi belirlemektir. fiekil 6.6 daki örnek çal flmada stratejimizi flekillendiren kriterler flu flekilde olsun; Toprak veri katman =Killi, Jeolojik veri katman =Granit, Yola yak nl k <250m, E im %5-10. fiekil 6.6 Çak flt rma sonucu elde edilen sonuç paftas ALÜVYON K LL HUMUSLU YOL YOL SONUÇ PAFTASI ALÜVYAL GRAN T >

6 6. Ünite - CBS de Analiz ve Yorumlama Teknikleri Kapsam nda Proje Tasarlama 157 FID TOPRAK JEOLOJ YOL E M fiekil 6.7 Her bir poligona ait öznitelik tablosu 1 Alüvyon Alüvyal >250 >12 2 Killi Granit > Alüvyon Alüvyal <250 >12 4 Killi Granit > Killi Granit < Killi Granit < Alüvyon Alüvyal >250 >12 8 Killi Granit > Killi Granit > Humuslu Alüvyal >250 >12 11 Humuslu Alüvyal > Humuslu Granit > Humuslu Granit > Sonuç olarak, daha önce belirlemifl oldu umuz strateji kriterlerine göre, Toprak=killi, Jeoloji=Granit, Yol=<250 ve E im=5-10 eflitli inin karfl l n veren alan, 5 numaral aland r (fiekil 6.7). Katmanlardan baz lar n n etki faktörleri di erlerinin etki faktörlerinden daha fazla olabilir. Bu durumda a rl kl çak flt rma yöntemi uygulan r (fiekil 6.8 ve 6.9). fiekil 6.8 ALÜVYON K LL ALÜVYAL GRAN T YOL 500m 500m > A rl kl çak flt rma ifllemi için kullan lacak katmanlar HUMUSLU Toprak Veri Katman Etki faktörü %40 Jeolojik Veri Katman Etki faktörü %40 Yola Yak nl k Etki faktörü %5 E im Etki faktörü %15

7 158 Co rafi Bilgi Sistemleri fiekil 6.9 A rl kl çak flt rma ifllemi için kullan lacak katmanlar TOPRAK (%40) JEOLOJ (%40) Killi Alüvyon Humuslu Granit Alüvyal 1. derecede uygun Uygun de il 2. derecede uygun 1. derecede uygun Uygun de il E M (%15) <5 or >15 1. derecede uygun Uygun de il 2. derecede uygun YOLA YAKINLIK (%5) < > derecede uygun 2. derecede uygun Uygun de il fiekil 6.10 A rl k puan ve uygunluk derecelerinin çarp lmas )=0 2)= )= )=(2x0,4)x(1x0,4)x(1x0,05)x(2x0,15)=0,0096 5)=(2x0,4)x(2x0,4)x(2x0,05)x(2x0,15)=0, )=0 7)= )=0 9)=(2x0,4)x(2x0,4)x(1x0,05)x(2x0,15)=0, )=0 11)=0 12)=0 13)= m x m lik bir alan için 1m x 1m lik gridler al nd takdirde tane hücre elde edilir tane hücreyi insan eliyle hatas z bir flekilde de erlendirmek mümkün de ildir. Fakat CBS ile bu ifl çok k sa sürede ve hatas z olarak yap labilmektedir. H POTET K ÖRNEKLER Bu bölümde, hipotetik örnekler üzerinden co rafi bilgi sistemlerinin analiz ve yorumlama amac yla kullan m anlat lmaya çal fl lm flt r. Bu kapsamda, co rafi bilgi sistemlerindeki çeflitli araçlar yard m yla, nas l ve ne flekilde proje tasar m yap labilece i ve planlama amac yla co rafi bilgi sistemlerinden nas l yararlanabilece i aktar lmaya çal fl lacakt r. Ancak daha sonra da ifade edilece i gibi, gerçek dünyada çal flmalar yap ld nda burada verilen örneklerden çok daha fazla say da verinin ayn anda de erlendirilmesi gerekmektedir. CBS d fl nda geleneksel yöntemlerle bu ifllemlerin do ru, sa l kl ve h zl flekilde yap lmas mümkün de ildir. Kanal çin Uygun Güzergah Seçimi Kanal için uygun güzergah seçimi örne inde sorunumuz; alandaki gölün su seviyesinin yükselmesi sonucu göl ve çevresinde yaban yaflam n ve vejetasyonun zarar görecek olmas d r. Bu nedenle, gölden denize giden ba lant kanallar infla edilmesi gerekmektedir. Yap lacak çal flmada kanal n inflas için göl ile deniz aras ndaki olas en k sa hatlar, mevcut kullan mlar (turizm ve golf alanlar, plaj n kullan lamamas ), e im (%10 dan küçük), nehire olan uzakl k (taflk n riskinin önlenmesi için kanal, nehire m lik bir zon d fl nda olabilir) gibi kriterlerin de erlendirilerek, bu kriterlerin çak flt r lmas yla bulunacak ve en uygun güzergaha karar verilecektir. Hipotetik veri setine ait flimdiki arazi kullan m fiekil 6.11 de verilmifltir.

8 6. Ünite - CBS de Analiz ve Yorumlama Teknikleri Kapsam nda Proje Tasarlama 159 DEN Z TARIM YERLEfi M GOLF TUR ZM ORMAN T CARET DEN Z GÖL REKREASYON EKOLOJ K YÖNDEN HASSAS KUMUL VEJETASYONU PLAJ KUMSAL NEH R (fiimdiki arazi kullan mlar na göre, kanal n mümkün oldu unca turizm alanlar, golf alanlar ve plajdan geçmemesi isteniyor.) fiekil 6.11 Hipotetik örnekteki flimdiki arazi kullan m Kulland m z veri setleri içerisinde, baflta belirledi imiz stratejiler do rultusunda, bizim için önemli olan verilerden birincisi orman alanlar n n korunmas ve bu alanlardan kanal n geçmemesinin sa lanmas d r. Ayr ca yine kanal n geçmemesi gereken bir di er yer, ekolojik aç s olan hassas kumul vejetasyonudur. fiekil 6.12 de orman alanlar verilmifltir. DEN Z 1. DERECEDE ORMAN 2. DERECEDE ORMAN 3. DERECEDE ORMAN EKOLOJ K YÖNDEN HASSAS KUMUL VEJETASYON GÖL fiekil 6.12 Orman alanlar ve kumul vejetasyonu alanlar (Orman alanlar aç s ndan 1.derece orman alanlar n n ekolojik hassasiyetaç s ndan korunmas, bu bak mdan kanal n birinci derece orman alanlar ndan geçmemesi gerekmektedir.) Yine ayn veri setinde korunmas gerekli görülen di er alanlar tar msal aç dan önem arz eden yerlerdir. Bu kapsamda, tar msal alanlar n korunmas amac yla 1. derecede tar m alanlar ndan kanal n geçmemesi öngörülmektedir. fiekil 6.13 de tar m alanlar n n s n fland r lmas verilmifltir.

9 160 Co rafi Bilgi Sistemleri fiekil 6.13 Tar m alanlar DEN Z 1. DERECEDE TARIM ALANI 2. DERECEDE TARIM ALANI 3. DERECEDE TARIM ALANI GÖL (Tar m alanlar aç s ndan 1. derece tar m alanlar n n ekolojik hassasiyet aç s ndan korumas, bu bak mdan kanal n birinci derece tar m alan ndan geçmemesi öngörülmektedir.) fiekil 6.14 Ekolojik hassasiyet paftas Bu kapsamda tar m alanlar ve orman alanlar n n çak flt r lmas neticesinde ekolojik hassasiyet içeren alanlar bulunacakt r ve 1. derecede ekolojik hassasiyete sahip bu alanlardan kanal geçmesi istenmeyecektir. Bu alanlar 1.derece tar m alanlar, 1.derece orman alanlar ve ekolojik yönden hassas kumul vejetasyon alanlar - d r. 2.derecede hassasiyet gösteren alanlar ise 2.derece tar m alanlar ve 2.derece orman alanlar d r. 3.derecede ekolojik hassasiyet gösteren alanlar; 3.derece orman alanlar ile 3.derece tar m alanlar d r. Ekolojik aç dan hassasiyet göstermeyen alanlar ise rekreasyon, ticaret, turizm ve golf amaçl kullan mlard r. fiekil 6.14 de bu çak flt rma sonucu elde edilen ekolojik hassasiyet paftas verilmifltir. DEN Z 1. DERECEDE EKOLOJ K HASSAS YET 2. DERECEDE EKOLOJ K HASSAS YET 3. DERECEDE EKOLOJ K HASSAS YET EKOLOJ K YÖNDEN HASSAS YET GÖSTERMEYEN BÖLGE GÖL SONUÇ 1 Ekolojik hassasiyet aç s ndan uygunluk derecelendirilmesi yap lmas için tar m ve ormanlar aç s ndan ekolojik hassasiyet paftalar çak flt r lm flt r. Buna göre 1. derecede ekolojik hassasiyete sahip alanlardan kanal geçmeyecektir.tar m ve orman paftalar n n çak flt r lmas yla elde edilen ekolojik hassasiyet paftas di er veriler ile çak flt rmada kullan lacakt r. fiekil 6.15 de kanal geçmesi aç s ndan kullan mlara ba l uygunluk s n flamas verilmifltir. Buna göre kumsal 1.derece uygun, rekreasyon ve turizm alanlar 2.derece uygun, yerleflim ve ticaret 3.derece uygun alan olarak belirlenmifltir. Plaj, golf ve turizm yap lar uygun olmayan kullan mlar olarak belirlenmifltir.

10 6. Ünite - CBS de Analiz ve Yorumlama Teknikleri Kapsam nda Proje Tasarlama DERECEDE UYGUN KUMSAL 2. DERECEDE UYGUN REKREASYON TUR ZM 3. DERECEDE UYGUN YERLEfi M T CARET UYGUN DE L PLAJ GOLF TUR ZM YAPILARI DEN Z GÖL TARIM ALANLARI VE VEJETASYON fiekil 6.15 Mevcut arazi kullan mlar aç s ndan uygunluk derecelendirmesi NEH R (fiimdiki arazi kullan mlar na göre, kanal n mümkün oldu unca turizm alanlar, golf alanlar ve plajdan geçmemesi isteniyor.) fiekil 6.14 de verilen ekolojik hassasiyet haritas ile kanal inflas na yönelik uygunluk derecelendirilmesinin çak flt r lmas sonucu ekolojik hassasiyet ve alan kullan mlar na göre uygunluk s n flamas paftas elde edilecektir (fiekil 6.16). DEN Z EKOLOJ K HASSAS YET OVERLAY PAFTASI 1. DERECEDE EKOLOJ K HASSAS YET 2. DERECEDE EKOLOJ K HASSAS YET 3. DERECEDE EKOLOJ K HASSAS YET EKOLOJ K YÖNDEN HASSAS YET GÖSTERMEYEN BÖLGE GÖL EKOLOJ K HASSAS YET VE ARAZ KULLANIMLARINA GÖRE UYGUNLUK SINIFLAMASI DEN Z 1. DERECEDE UYGUN 2. DERECEDE UYGUN 3. DERECEDE UYGUN 4. DERECEDE UYGUN UYGUN DE L fiekil 6.16 Ekolojik hassasiyet ve arazi kullan mlar na göre uygunluk s n flamas paftalar n n çak flt r lmas KULLANIMLARI GÖRE UYGUNLUK SINIFLAMASI 1. DERECEDE UYGUN KUMSAL 2. DERECEDE UYGUN REKREASYON TUR ZM 3. DERECEDE UYGUN YERLEfi M T CARET UYGUN DE L PLAJ GOLF TUR ZM YAPILARI DEN Z GÖL TARIM ALANLARI VE VEJETASYON NEH R SONUÇ 2 Ekolojik hassasiyet ve arazi kullan mlar uygunluk derecelenmesi paftas

11 162 Co rafi Bilgi Sistemleri fiekil 6.17 Çak flt rma sonucu (ekolojik hassasiyet ve alan kullan mlar na göre uygunluk s n flamas Çak flt rma sonucu fiekil 6.17 de verilmifltir. Buna göre, kanal geçirilmesi aç s ndan 3.derece tar m alanlar ve 3.derece orman alanlar 1.derecede uygun, 2.derece tar m ve orman alanlar ile kumsal 2.derecede uygun, rekreasyon alanlar 3.derecede uygun, yerleflim ve ticaret alanlar 4.derecede uygun alanlar olarak saptanm flt r, 1.derece orman-tar m alanlar, ekolojik yönden hassas kumul vejetasyonu, golf alanlar, turizm yap lar ve plaj kanal geçirilmesi aç s ndan uygun olmayan alanlar olarak belirlenmifltir. DEN Z 1. DERECEDE UYGUN 3. DERECEDE TARIM ALANI (3.T) 3.DERECE ORMAN (3.0) 2. DERECEDE UYGUN 2. DERECEDE TARIM ALANI (2.T) 2.DERECE ORMAN (2.0) 3. DERECEDE UYGUN REKREASYON (REK) 4. DERECEDE UYGUN YERLEfi MLER (YER) T CARET ALANLARI (TA) UYGUN DE L 1. DERECEDE TARIM ALANI (1.T) 1. DERECEDE ORMAN (1.0) EKOLOJ K YÖNDEN HASSAS KUMUL VEJETASYONU (KV) GOLF ALANLARI (GOLF) TUR ZM YAPILARI (TY) PLAJ (P) Ekolojik hassasiyet (tar m ve orman paftalar ) ve alan kullan mlar uygunluk derecelendirmesi overlay paftas (Sonuç 2) nehire yak nl k zonlar ile çak flt r lacakt r. fiekil 6.18 Nehir ve nehir aç s ndan uygunluk s n flamas Kanal geçirilmesi aç s ndan de erlendirilecek bir di er faktör nehirler olacakt r. Olas taflk nlar aç s ndan riskin azalt lmas için nehirlere 500 metreden yak n alanlar kanal aç s ndan uygun görülmemifltir (fiekil 6.18). NEH RLER Ç N 1000m TAMPON K NC DERECEDE UYGUN DE L NEH RLER Ç N 500m TAMPON UYGUN DE L DEN Z GÖL NEH R (Alan içerisindeki akarsulara ba l olarak akarsu 500 metre ve 1000 metrelik zonlar)

12 6. Ünite - CBS de Analiz ve Yorumlama Teknikleri Kapsam nda Proje Tasarlama 163 Bir sonraki aflamada, fiekil 6.17 de verilen çak flt rma sonucu ile fiekil 6.18 deki nehir zonlar paftas çak flt r lm flt r (fiekil 6.19). fiekil 6.19 Nehir zonu ile ekolojik hassasiyet ve alan kullan mlar na göre uygunluk s n flamas çak flt r lmas 1. DERECEDEN UYGUN 2. DERECEDEN UYGUN 3. DERECEDEN UYGUN 4. DERECEDEN UYGUN UYGUN DE L 1. DERECEDEN UYGUN 2. DERECEDEN UYGUN 3. DERECEDEN UYGUN 4. DERECEDEN UYGUN UYGUN DE L NEH RLER Ç N 1000m TAMPON NEH RLER Ç N 500m TAMPON DEN Z GÖL NEH R SONUÇ 3 Ekolojik hassasiyet ve arazi kullan mlar uygunluk derecelendirmesi çak flt rma paftas (Sonuç 2) ve akarsular için tampon zonlar overlay i fiekil 6.19 daki çak flt rma sonucu oluflmufl pafta fiekil 6.20 de verilmifltir. fiekil DERECEDE UYGUN 3. DERECE TARIM ALANI (3.T) 3. DERECE ORMAN (3.0) 2. DERECEDE UYGUN 3. DERECE TARIM ALANI (2.T) 3. DERECE ORMAN (2.0) KUMSAL (K) 3. DERECEDE UYGUN REKREASYON (REK) Çak flt rma sonucu 4. DERECEDE UYGUN YERLEfi MLER (YER) T CARET ALANLARI (TA) NEH R 1000m BUFFER ZONU (B) UYGUN DE L 1. DERECE TARIM ALANI (1.T) 1. DERECE ORMAN (1.O) EKOLOJ K YÖNDEN HASSAS KUMUL VEJETASYONU (KV) GOLF ALANLARI (GOLF) TUR ZM YAPILARI (TY) PLAJ (P) NEH R 500m TAMPON ZONU (B.1) Sonuç 2 ve akarsular için tampon zonlar çak flt rmas (Sonuç 3) e im paftas ile çak flt r lacak ve alan içerinde tüm kriterler aç s ndan uygunluk derecelendirmesi paftas oluflturulacak ve kriterlere en uygun alternatif çizilecektir.

13 164 Co rafi Bilgi Sistemleri fiekil 6.21 E im durumu Bu çak flt rma sonucuna göre; kanal geçirilmesi için 1.derecede uygun alanlar 3.derece tar m alanlar ile 3.derece orman alanlar, 2.derecede uygun alanlar 2.derece tar m-orman alanlar ile kumsal, 3.derecede uygun alanlar rekreasyon alanlar, 4.derecede uygun alanlar yerleflimler, ticaret alanlar, nehire 1000 metreden uzak olan alanlard r. Uygun olmayan alanlar ise; 1.derece tar m, 1.derece orman alanlar, ekolojik yönden hassas kumul vejetasyonu, golf alanlar, turizm yap lar, plaj ve nehire 500 metreden yak n yerler olarak belirlenmifltir. Kanal aç s ndan de erlendirilecek bir di er veri, e im durumudur. E im aç s ndan %5-10 e ime sahip alanlar 2.derecede uygun, %10 dan fazla e ime sahip alanlar ise uygun de il olarak kabul edilmifltir (fiekil 6.21). % 0-5 ARASINDA E ME SAH P ALANLAR % 5-10 ARASINDA E ME SAH P ALANLAR % 10 DAN DAHA FAZLA E ME SAH P Son aflamada, fiekil 6.20 de verilen çak flt rma sonucu ile fiekil 6.21 de verilen e im durumu dikkate al narak fiekil 6.22 de verilmifl alternatif güzergah kanal yap m için önerilmifltir. Buna göre alternatiflerin de erlendirilmeleri flu flekildedir; 1. Alternatif: Tüm kriterler aç s ndan uygundur. Ancak 2. ve 4. alternatiften daha uzun oldu undan daha maliyetlidir. 2. Alternatif: 500 metrelik k sm ekolojik hassasiyet aç s ndan uygun olmayan alandan geçmektedir. 3. Alternatif: Ekolojik hassasiyet ve arazi kullan m kriterlerine göre uygun olmakla birlikte çok uzundur. Ayr ca maliyet çok artmaktad r. 4. Alternatif: Ekolojik hassasiyet ve arazi kullan m kriterlerine göre uygundur. Ancak bir k sm e im aç s ndan uygun de ildir. Asl nda buna benzer bir örnek uygulama yap lmas halinde, bu hipotetik örnekten çok daha fazla say da veriyi ayn anda de erlendirmek gerekmektedir. Bu anlamda, CBS karar verme sürecinin sa l kl ve etkin flekilde kullan lmas ile bu sürecin h zl ve do ru gerçeklefltirilmesine olanak vererek karar vericilerin kararlar - n sa l kl flekilde almalar n sa lamaktad r.

14 6. Ünite - CBS de Analiz ve Yorumlama Teknikleri Kapsam nda Proje Tasarlama 165 Çak flt rma sonucu ve güzergah önerileri fiekil DERECEDE UYGUN 3. DERECE TARIM ALANI (3.T) 3. DERECE ORMAN (3.O) 2. DERECEDE UYGUN 2. DERECE TARIM ALANI (2.T) 2. DERECE ORMAN (2.O) KUMSAL (K) 3. DERECEDE UYGUN REKREASYON (REK) 4. DERECEDE UYGUN YERLEfi MLER (YER) T CARET ALANALARI (TA) NEH R 1000m BUFFER ZONU (B) UYGUN DE L 1. DERECE TARIM ALANI (1.T) 1. DERECE ORMAN (1.O) EKOLOJ K YÖNDEN HASSAS KUMUL VEJETAYONU (KV) GOLF ALANLARI (GOLF) TUR ZM YAPILARI (TY) PLAJ (P) NEH R 500m BUFFER ZONU (B.1) ALTERNAT F 1 (10 KM) TÜM KR TERLER AÇISINDAN UYGUN OLMAKLA B RL KTE ALTERNAT F 2 VE 4 DEN UZUN ALTERNAT F 2 (8 KM) 500 METREL K KISMI EKOLOJ K HASSAS YET AÇISINDAN UYGUN OLMAYAN ALANDAN GEÇ YOR ALTERNAT F 3 (17.5 KM) EKOLOJ K HASSAS YET VE ARAZ KULLANIMI KR TERLER NE UYGUN OLMAKLA B RL KTE ÇOK UZUN ALTERNAT F 4 (8.5 KM) EKOLOJ K HASSAS YET VE ARAZ KULLANIMI KR TERLER NE UYGUNANCAK B R KISMI E M AÇISINDAN UYGUN DE L Kentsel Yenileme Çal flmalar nda CBS Kullan m Örne i Kentsel yenileme örne inde, tarihi binalar n yer ald bir soka n turistik amaçlarla kullan lmas sa lanacakt r. Bu örnekte karfl laflt m z sorun; baz yap lar n tafl - d klar özellikler nedeniyle yeni ifllev almaya ve yenilemeye uygun olmamas d r. Yap lacak çal flmada hedeflenen, bu sokaktaki tarihi yap lar için, tafl d klar özelliklere ba l olarak yenileme flekillerini belirlemek, yeni kullan m amaçlar ortaya koymak ve yap lar n niteliklerine ba l olarak alabilecekleri en iyi ifllevleri belirlemektir. Bu çal flmada üretilen haritalar fiekil 6.23-fiekil 6.30 aras nda verilmifltir. fiekil 6.23 Yap lar n yap sal durumlar n gösteren pafta (Yap lar n mevcut durumlar ) ESASLI ONARIM GEREKT REN ONARIM GEREKT REN SINIRLI ONARIM GEREKT REN

15 166 Co rafi Bilgi Sistemleri fiekil 6.24 Yap lar n kültürel miras niteli inde olup olmad n gösteren pafta (Tafl d klar tarihi özelliklere ba l olarak yenilenebilir yada yenilenemeyecek yap lar. Yenilenebilir yap lar restoran, konaklama ve di er ticari kullan mlar için uygundur.) KÜLTÜR VARLI I N TEL NDE OLMAYAN-YEN LENEB L R KÜLTÜR VARLI I N TEL NDE YEN LENEMEZ fiekil 6.25 Mülkiyet durumu (Kamu mülkiyetindeki alanlar müze ve idare amaçl yap lar olarak dönüfltürülecektir. Di er yap lar mülk sahibinin iste i dahilinde restoran ya da otel olabilir.) KAMU MÜLK YET ÖZEL MÜLK YET

16 6. Ünite - CBS de Analiz ve Yorumlama Teknikleri Kapsam nda Proje Tasarlama 167 fiekil 6.26 (Yeni ifllev alabilecek yap lar restoran ve konaklama, bir bölümü yeni ifllev alabilecek yap lar ise el sanatlar na yönelik dükkan vb. amaçlarla kullan labilir. Yeni ifllev alamayacak yap lara ise sadece küytür varl niteli inde olup olmamas na göre uygun restorasyon yap lacakt r.) Yap lar n yeni ifllev al p almayaca durumu YEN filev ALAB L R B R BÖLÜMÜ YEN filev ALAB L R YEN filev ALAMAZ fiekil 6.27 Yap büyüklükleri (Yap büyüklükleri, yap lar n yeni ifllevlerinin belirlenmesinde kullan lacakt r.) M M M M2

17 168 Co rafi Bilgi Sistemleri fiekil 6.28 Yap lar n yap lmas olas müdahale flekilleri (Özellikle kültür varl niteli inde olan yap lar korunacak ve sadece restore edilecek, di er yap larda esasl de ifliklikler yap labilir, gerekirse yap kald r larak yeniden sokak karakterine uygun flekilde infla edilebilir.) RESTORASYON MEVCUT YAPI DE fit R LEB L R fiekil 6.29 Yap labilecek de ifliklik önerileri (Tüm verilerin çak flt r lmas ile belirlenen yap larda yap lacak tadilatlar.) RESTORAN ONARIM VE ÇTEN TAD LAT KAT LAVES MEVCUT YAPI KORUNACAK VE ONARILACAK SADECE CEPHE DÜZENLEMES

18 6. Ünite - CBS de Analiz ve Yorumlama Teknikleri Kapsam nda Proje Tasarlama 169 fiekil 6.30 Çak flt rma sonucu (Tüm verilerin çak flt r lmas sonucunda belirlenen yap lar n alaca yeni ifllevler.) RESTORAN KONUT VE T CARET KONAKLAMA TES S KONUT MÜZE DAR B NA T CARET Her ne kadar, bu örnekte s n rl say da binada, ve bu binalara ait çok az özellikle de erlendirme yap larak sonuca ulafl lm fl ise de, gerçek dünyada bu tür bir çal flmada belki binlerce binaya iliflkin olarak, bu yap lar n onlarca farkl özelli ini ayn anda de erlendirme gereklili i bulunmaktad r. Bu bak mdan, gerçek dünyada buna benzer bir çal flmada CBS kullan m karar vericilerin sa l kl flekilde karar vermesi aç s ndan önem tafl maktad r. Risk Yönetiminde CBS Kullan m Örne i Risk yönetimi örne inde, iki sanayi bölgesinden ç kan zehirli at klar n, depolama merkezine ulafl m nda olas kaza ihtimaline karfl en az risk tafl yan güzergah n tespiti yap lacakt r. Tespit esnas nda kullan lacak kriterler; trafik yo unlu u ve kaza riski en az olan yollar n kullan m, ekolojik aç dan hassas olan bölgelerin olas kazalarda at k yüklü araçlar için trafi e kapanmas, trafik ak fl n n h zl oldu u otoyollar n kullan lmamas, yerleflim merkezlerinden geçmemesidir. Bu çal flmaya iliflkin süreç fiekil 6.31-fiekil aras nda aç klamalarla verilmifltir. YERLEfi M ALANLARI ATIK TOPLAMA MERKEZ SANAY BÖLGELER YOLLAR OTOYOL fiekil 6.31 Yerleflim yerleri ve at k toplama merkezleri Genel Durum Sanayi bölgeleri ve at k toplama merkezi aras nda ulafl labilecek en uygun yolun tespit edilmesi

19 170 Co rafi Bilgi Sistemleri fiekil 6.32 Ekolojik hassasiyet de erlendirmesi AZ HASSAS YET (güzergah için birinci derecede uygun) ORTA HASSAS YET (güzergah için ikinci derecede uygun) YÜKSEK HASSAS YET (güzergah için uygun de il) Ekolojik Hassasiyet Derecelendirmesi Bir kaza halinde ortaya ç kabilecek ekolojik aç dan yüksek hassasiyete sahip alanlardan tehlikeli at klar tafl yan araçlar geçmemeli fiekil 6.33 Trafik kaza yo unluklar na göre yollar n s n flamas ÇOK YO UN (tanker trafi i aç s ndan uygun de il) ORTA YO UNLUKTA (tanker trafi i aç s ndan ikinci derece uygun) AZ YO UN (tanker trafi i aç s ndan birinci derece uygun) Trafik ve Kaza Yo unluklar na Göre Yollar n Derecelendirilmesi Kaza halinde ortaya ç kabilecek sorunlar n minimize edilmesi ve kaza en aza irdirmek için trafik yo unlu u fazla olan yollar at k tafl yan kamyonlarca kullan lmayacak.

20 6. Ünite - CBS de Analiz ve Yorumlama Teknikleri Kapsam nda Proje Tasarlama 171 fiekil 6.34 TEK YÖNLER VE YOL KAL TES AÇISINDAN EN KISA VE EN UYGUN Tek yönler dikkate al nd nda, at k toplama merkezi aç s ndan en k sa ve uygun yollar fiekil 6.35 OLASI B R KAZA HAL NDE YÜZEY SUYU AÇISINDAN HASSAS YET AZ HASSAS YET ORTA HASSAS YET YÜKSEK HASSAS YET TRAF K VE KAZA YO UNLUKLARINA GÖRE YOLLAR ÇOK YO UN ORTA YO UNLUKTA AZ YO UN Tek yönler, ekolojik hassasiyet, en k sa yol güzergah ve trafik kaza yo unluklar na göre en uygun güzergah n çak flt r lma ile bulunmas TEK YÖNLER VE YOL KAL TES D KKATE ALINDI INDA EN KISA VE UYGUN YOLLAR TEK YÖNLER VE YOL KAL TES AÇISINDAN EN KISA VE EN UYGUN TÜM KR TERLER AÇISINDAN EN KISA VE EN UYGUN YOLLAR AZ HASSAS YET ORTA HASSAS YET YÜKSEK HASSAS YET TÜM KR TERLER AÇISINDAN KISA VE UYGUN

21 172 Co rafi Bilgi Sistemleri fiekil 6.36 Çak flt rma sonucu TÜM KR TERLER AÇISINDAN EN KISA VE EN UYGUN YOLLAR AZ HASSAS YET (güzergah için birinci derecede uygun) ORTA HASSAS YET (güzergah için ikinci derecede uygun) YÜKSEK HASSAS YET (güzergah için uygun de il) TÜM KR TERLER AÇISINDAN KISA VE UYGUN Yer Seçimi Çal flmalar nda CBS Kullan m Örnekleri Bir di er örnek piknik alan na en uygun olan yerlerin tespitidir. Bu çal flma için kullanaca m z kriterler; e im (%0-2 aras nda ya da %2-8 aras nda olacak, % 8 den fazlas uygun de il), büyük toprak grubu (IV. s n f uygun, III. s n f ikinci derece uygun, II. s n f uygun de il) ve yola olan mesafedir (yola mesafesi 300 metre, çeflmeye mesafesi 400 metreden fazla olan yerler uygun de ildir). Bu örnekte kullan lacak olan tematik haritalar vejetasyon, e im, büyük toprak gruplar, çeflmeler ve yollard r. Bu çal flma, fiekil fiekil 6.44 aras nda verilmifltir. fiekil 6.37 A aç tiplerini gösterir harita YAPRAKLI A AÇLAR P KN K ALANI Ç N B R NC ÖNCEL KL YER ÖRTÜCÜLER P KN K ALANI Ç N UYGUN DE L BREL A AÇLAR P KN K ALANI Ç N K NC ÖNCEL KL

22 6. Ünite - CBS de Analiz ve Yorumlama Teknikleri Kapsam nda Proje Tasarlama 173 fiekil 6.37 de verilen haritaya göre yaprakl a açlar piknik alanlar için birinci derecede uygun, yer örtücülerin bulundu u alanlar uygun olmayacak alanlar ve ibreli a açlar n bulundu u alanlar da ikinci derecede uygun alanlar olarak belirlenmifltir. DÜZ ALANLAR VE % 0-2 ARASI P KN K ALANI Ç N B R NC DERECE UYGUN % 2-8 ARASI E ME SAH P ALANLAR P KN K ALANI Ç N K NC DERECEDE UYGUN % 8 P KN K ALANI Ç N UYGUN DE L fiekil 6.38 E im durumu fiekil 6.38 de verilen e im durumuna göre; düz alanlar ve %0-2 aras e ime sahip alanlar piknik alan için birinci derecede uygun, %2-8 aras e ime sahip alanlar piknik alan için ikinci derece uygun, %8 den yüksek e ime sahip alanlar ise uygun olmayan alanlar olarak belirlenmifltir. IV. SINIF P KN K ALANI Ç N B R NC ÖNCEL KTE III. SINIF P KN K ALANI Ç N K NC ÖNCEL KTE II. SINIF P KN K ALANINA UYGUN DE L fiekil 6.39 Toprak s n flar (büyük toprak gruplar )

23 174 Co rafi Bilgi Sistemleri fiekil 6.40 Çeflmeler ve çeflmelere mesafe fiekil 6.39 da verilen toprak s n flar na göre; IV. s n f araziler piknik alan için birinci derecede uygun, III. s n f araziler piknik alanlar için ikinci derecede uygun, II. s n f araziler ise uygun olmayan alanlard r. Piknik alanlar için yer seçiminde dikkate al nacak bir di er veri ise çeflmelere yak nl k olarak saptanm flt r. Buna göre çeflmelere mesafesi 400 metreden fazla olan alanlar piknik alan için uygun bulunmam flt r. fiekil 6.40 da bu pafta verilmifltir. ÇEfiMELER ÇEfiMELER Ç N BUFFER ZONU Çeflmelere mesafesi 400 metreden fazla olan alanlar piknik alan olamaz fiekil 6.41 Yollar ve yollara mesafeler YOLLAR YOLLAR Ç N BUFFER ZONU Yollara mesafesi 300 metreden fazla olan alanlar piknik alan olamaz fiekil 6.41 de yollara göre mesafesi 300 metreden fazla olan alanlar piknik alan olamaz. fiekil 6.42 de yollara ve çeflmelere ba l olarak uygun alanlar n belirlenmesi için yap lm fl olan çak flt rma verilmifltir.

24 6. Ünite - CBS de Analiz ve Yorumlama Teknikleri Kapsam nda Proje Tasarlama 175 YOLLAR YOLLAR Ç N BUFFER ZONU (300m) ÇEfiMELER ÇEfiMELER Ç N BUFFER ZONU (400m) YOLLAR YOLLAR Ç N BUFFER ZONU (300m) ÇEfiMELER ÇEfiMELER Ç N BUFFER ZONU (400m) ZONLARIN KES fi M (INTERSECTION) YOL VE ÇEfiMEYE YAKINLIK KR TER NE UYGUN ALANLAR fiekil 6.42 Yol ve çeflmelere mesafelere göre piknik alan olmaya uygun alanlar fiekil 6.43 te çak flt rma süreçleri verilmifltir. Öncelikle, büyük toprak gruplar ve vejetasyon çak flt r lm fl, böylece elde edilen uygunluk paftas e im durumu ile çak flt rma sonucu yol ve çeflmelere göre uygun olan alanlarla çak flt r larak piknik alan yapmak için uygunluklar aç s ndan öncelikler ortaya konmufltur. Bu çak flt rman n sonucu fiekil 6.44 de verilmifltir. Buna göre e im durumu %0-2 ya da %2-8 derece aras nda olan, büyük toprak s n f aç s ndan IV. s n f olan ve vejetasyon tipi yaprakl a aç olan yerler piknik alan için birinci öncelikli alanlar olarak ortaya ç km flt r. E im durumu %0-2 ya da %2-8 aras nda olan büyük toprak s n f III. s - n f olan ve vejetasyon tipi ibreli (konifer) ya da yaprakl olan yerler ikinci derecede uygun; e im durumu %8 den büyük ya da vejetasyon tipi yer örtücü olan, yol ve çeflmeye uzakl k kriterlerine uygun olmayan alanlar ise piknik alan olamayacak alanlar olarak belirlenmifltir. Burada verilen kriterler, hiçbir çal flma için sabit olarak tan mlanmaz. Bu kriterler, yer seçimi yap lacak faaliyet tipi-tipleri için, oradaki çevrenin özelliklerine ba l olarak planc -karar verici taraf ndan daha önce belirtilmifl baz stratejilere ve baz bilimsel çal flmalarla ortaya konmufl uygunluk s n flar na göre ve her çal flma için özel olarak belirlenir.

25 176 Co rafi Bilgi Sistemleri fiekil 6.43 Çak flt rma süreci 99 fiekil 6.44 Sentez paftas ve piknik alanlar için uygunluk s n flamas E M %0-2 VEYA 2-8 BTG. IV. SINIF VEGETASYON T P YAPRAKLI P KN K ALANI Ç N B R NC ÖNCEL KL ALANLAR E M %0-2 VEYA %2-8 BTG. III. SINIF VEGETASYON T P YAPRAKLI P KN K ALANI Ç N K NC ÖNCEL KL ALANLAR E M %8 BTG. II. SINIF VEGETASYON T P YER ÖRTÜCÜ P KN K ALANI OLAMAZ YOL VE ÇEfiMEYE UZAKLIK KR TER NE UYGUN DE L P KN K ALANI OLAMAZ Yer seçimi dahilinde öngörülen bir di er örnekte belirlenen alanda, yap lacak olan kayak pisti için uygun olan güzergahlar tespit edilecektir. Oluflturulacak kayak pisti için topografyaya ba l olarak en uygun güzergahlar, alana iliflkin di er özelliklerin de do rultusunda de erlendirilecek ve tespit edilecektir. Çal flma, fiekil fiekil 6.48 aras nda verilmifltir. Çal flma kapsam nda; e im, bak durumuna göre bir de erlendirme yap lacak ve bu verilerin çak flt r lmas ile kuzey bakarl olup %10-%20 e imli alanlarda orta ve bafllang ç düzeyinde kayakç lar için pist yap lmas, kuzey bakarl olup %20-%45 aras e ime sahip olan yerlerde ise ileri düzey kayakç lar için pist yap lmas öngörülmektedir.

26 6. Ünite - CBS de Analiz ve Yorumlama Teknikleri Kapsam nda Proje Tasarlama 177 YÜKSEKL K ANAL Z metre metre metre metre metre metre metre metre Tesviye e rileri, alan n görünüflü ve yükseklik analizi fiekil 6.45 Alan n görüntüsü, tesviye e rileri ve yükseklik analizi Güneydo u Görünüfl Tesviye e rileri fiekil 6.46 Bak analizi GÜNEYDO U-KUZEYBATI GÖRÜNÜfi PLAN BATI ANAL Z KUZEY GÜNEY DO U BATI KUZEY BATI KUZEY DO U GÜNEY BATI GÜNEY DO U DÜZ ALANLAR fiekil 6.47 E im analizi PLAN GÜNEYDO U-KUZEYBATI GÖRÜNÜfi E T M ANAL Z 0%-5% 5%-10% 10%-15% 15%-30% 30%-45% 45%-60% 60%-100%

27 178 Co rafi Bilgi Sistemleri fiekil 6.48 Sonuç haritas Kuzey Bakarl ve %10-20 e imli alanlar / orta ve bafllang ç düzeyi kayakç lar için Kuzey Bakarl ve %20-45 e imli alanlar / üst düzey kayakç lar için SONUÇ HAR TASI Bak ve e im analizinin çak flt r lmas ile bulunan e ime ve bak ya göre uygun alanlar Yukar da verilmifl hipotetik örneklerden de anlafl laca gibi, co rafi bilgi sistemleri planlama çal flmalar ndaki gerekliliklerden do mufl ve temel amac karar üretme sürecinde etkin, sa l kl, h zl ve do ru sonuçlara ulaflmay sa layan bir araçt r. Planlama ile ilgili meslek disiplinleri çok farkl veri kayna n bir arada tutmak ve de erlendirmek zorundad r. Bu bak mdan bilgi sistemleri kullan m planc lar için son derece önem kazanmaktad r. Planlama aç s ndan düflünüldü ünde araziye ait yaz nsal ve grafiksel verilerin ayn ortamda saklanmas, bunlardan yararlanarak bir tak m analizler yap labilmesi gereklidir. Co rafi bilgi sistemleri, yaz nsal ve grafiksel verinin ayn ortamda iliflkilendirilmesi esas na dayanmas bak m ndan planlama çal flmalar nda çok fazla yarar sa lamaktad r. Planlama çal flmalar nda çok fazla farkl veri katman kullan lmas, kullan lan verilerin kar fl k olmas, geleneksel yöntemlerle haritalar n ve istatistiklerin çok s k güncellenmemesi, yap lan çal flmalar n farkl kurumlar ya da farkl meslek disiplinleri aras nda etkin bir bilgi paylafl m alt yap s gerektirmesi nedenleriyle, co rafi bilgi sistemleri geleneksel yöntemlere göre sa lad avantajlar aç s ndan planc lar için son derece yararl olmaktad r. CBS kullan m yla; Mekansal verilerin kolayl kla toplanmas ve düzenli flekilde saklanmas, Bunlar n standart formatlarda saklanabilmesi, Hatalar n bilgisayar sistemi taraf ndan bulunmas ve düzeltilmesi, Verilerin kolayl kla güncellenmesi, Farkl kiflilerle elektronik ortamda paylafl lmas, verilen kararlarda hata pay - n n son derece az olmas, Verilere kolayl kla ulafl labilmesi ve gerekti inde analiz edilmesi mümkün olabilmektedir. Bu nedenle co rafi bilgi sistemleri son y llarda çok büyük bir geliflim göstermifl ve planlama sektörü taraf ndan çok yayg n kullan lmaya bafllanm fl, hatta kaç n lmaz hale gelmifltir. Planlama sektöründe CBS kullan m n n yayg nlaflmas ndaki te-

28 6. Ünite - CBS de Analiz ve Yorumlama Teknikleri Kapsam nda Proje Tasarlama 179 mel etkenlerden birisi kuflkusuz bilgisayar endüstrisindeki geliflmelerdir. Bu geliflmelerin kimi tam anlam yla devrimsel nitelikte, kimi ise deneysel boyuttad r. Özellikle son y llarda kiflisel bilgisayarlardaki h zl ilerleyifl, ticari veri taban uygulamalar n n ve çizim programlar n n kiflisel bilgisayarlarda da etkili kullan lmaya bafllamas, bunun yan s ra ifl istasyonlar nda UNIX gibi güçlü ve flexible iflletim sistemi deste i, UNIX iflletim sisteminin yan s ra Windows gibi kullan c dostu iflletim sistemleri üzerinde de ticari yaz l m seçeneklerinin yayg nlaflmas, CBS teknolojisinin kullan m n n artmas ndaki temel etkenler olmufltur. Bunlara bir de daha kolay kullan labilir ve daha fazla destek veren programlama dilleri sayesinde yaz l m yap - s nda pull down menulere, k sayollara ve ikonlara yer veriliyor olmas eklenince, kullan c dostu ve fonksiyonel CBS yaz l mlar gelifltirilebilmifltir. Ayr ca uydu teknolojilerindeki geliflmeler sonucu, sivil alanda GPS ve uzaktan alg laman n yayg n kullan m, sivil amaçlar için de yüksek çözünürlük sa lanmas ve hata pay n n azalt lmas, bununla birlikte uydu görüntüleri CBS entegrasyonu ve çak flt r lmas, CBS marketini gelifltirmifltir.