EĞİTİM PROGRAMI TASARIMI VE MODELLER

Transkript

1 EĞİTİM PROGRAMI TASARIMI VE MODELLER

2 EĞİTİM PROGRAM TASARIMI Eğitim programı tasarımı, programın öğelerinin saptanması süreci olup, öğretimin anlamlı bir bütünlük içerisinde düzenlenmesidir. Eğitim programı planlanırken işe öncelikle programın nasıl olacağını tasarlanmakla başlanmalıdır. Bu bakımdan program tasarımını bir mimarın bir yapıyı tasarlaması ve plan çizmesi sürecine benzemektedir.

3 EĞİTİM PROGRAM TASARIMININ TEMEL ÖĞELERİ Program tasarımları eğitim programını oluşturan temel öğelerden ve bu öğeler arasındaki ilişkilerin düzenlenmesinden oluşmaktadır. Bir programın temel öğeleri: Hedef, İçerik(konu alanı), Öğrenme yaşantıları, Değerlendirme

4 Program Tasarımı vs Felsefe Program tasarımı yapılırken program geliştirme grubu ve uzmanların felsefi görüşleri ile toplumun felsefi görüşleri hedeflerin seçiminde etkili olmaktadır. Bu felsefi görüş aynı zamanda içerik seçiminde, öğrenme-öğretme süreçlerinin düzenlenmesinde ve geliştirilen programın başarısının nasıl değerlendirileceği konularında rehberlik etmektedir.

5 Program Tasarım Süreci Eğitim programı tasarımı çalışmaları bir programın ana çerçevesini büyük oranda oluşturmakta ve şu dört soruya yanıt aranmaktadır: 1)Ne yapılmalıdır? 2)Konu alanı neleri içermelidir? 3)Hangi öğrenme stratejileri, kaynak ve etkinlikleri kullanılmalıdır? 4)Sonuçları değerlendirmek için hangi ölçme teknikleri ve araçlar kullanılmalıdır?

6 PROGRAM TASARIMI YAKLAŞIMLARI Konu Merkezli Öğrenen Merkezli Sorun Merkezli 1- Konu Alanı 1- Çocuk Merkezli 1- Yaşam Koşullu 2- Disiplin 2- Romantik (Radikal) 2- Çekirdek (core) tasarımı 3- Geniş Alanlı 3- Yaşantı Merkezli 3- Yeniden yapılandırmacı. 4- Süreç 4- İnsancıl (Hümanistik) 5- Disiplinler arası

7 A) KONU MERKEZLİ TASARIMLAR (Derslere Göre) 1. Daimicilik ve Esasicilik e dayanır, geleneksel yöntemler kullanılır. 2. Kullanımı yaygındır, programın tüm öğeleri bir bütün olarak ele alınır. 3. Derslerin kendi içlerinde konu alanlarının oluşturulmasıdır. (+) Kolaydır, uzun bir geçmişi vardır, yoğun bilgi birikimi sağlar, pek çok seçme sınavı konu odaklıdır. (-) Konular kopuk-birbirinden bağımsızdır, öğrenci pasiftir, zihinsel gelişim ikinci plandadır.

8 B) ÖĞRENEN MERKEZLİ TASARIMLAR (Etkinliklere Göre) 1. Pragmatizm ve ilerlemeciliğe dayanır yy başında ortaya çıktı fakat o dönemlerde ilkokul düzeyinde kaldı. 3. Önemli olan bireydir ve bireysel farklılıklar gözetilir. 4. Öğrencinin yaparak yaşayarak öğrenmesi esastır. (+) Bireyin ilgi ve ihtiyaçları, problem çözme ön plandadır; değerlendirmeye aile ve öğrenci de katılır. (-) Zaman, uzmanlık ve para gerektirir, yaşantılar arası bağ kurmak ve dikkati her daim canlı tutmak zordur.

9 C) SORUN MERKEZLİ TASARIMLAR (Çekirdek) 1. Yeniden kurmacılığa dayanır. 2. Toplumun karşılanmamış ihtiyaçları merkezdedir. 3. Amaç; toplumun kültürel ve geleneksel değerlerinin güçlenmesi ve toplumun yeniden düzenlenmesidir. 4. Konular arası transfer, aktif katılım ve problem çözme esastır. (+) Konular problematiktir, çağdaş sorunlar ve yaşantı ağırlıklıdır. (-) Hedeften sapma riski fazladır, içerik yüzeysel geçilir, senteze dönük düşünce üretmek zordur.

10 Konu Merkezli 1- Konu 2- Disiplin 3- Geniş Alan 4- Süreç 5- Disiplinlerarası PROGRAM TASARIMI YAKLAŞIMLARI

11 Tablo 1: Konu, Ders Merkezli Programın Özellikleri ÖĞRENCİ TOPLUM BİLGİ-KONU AMAÇ YÖNTEM Ödül ve ceza ile daha iyi öğrenir Kendisi karar veremez Öğretilenleri öğrenir Yetişkinlerin uygun gördüklerini öğrenirler Sıkı kontrol edilmelidir İnsanlar genelde pasiftirler Toplum olduğu gibi kabul edilmelidir Değişim çok az olur Geçmişle bağ koparılmama-lıdır Bireyleri kontrol etmek toplumun görevidir Konular toplumun ihtiyaçlarına göre belirlen-melidir Çalışmaların ürünüdür ve öğrencilerin dışındadır Konular, disiplinlerin içinde düzen-lenmelidir Bilme, bilginin öğrenilmesi ve becerilerin kazanılmasıdır Bilgi, bilgi içindir Dersler, özel bilgilerden oluşur Konuları öğrenmedir Topluma uyum sağlamadır Öğrenen, pasif ve alıcı durumun-dadır Neyin ve nasıl öğretileceğine öğretmen karar verir Anlatım ağırlıklıdır Öğretmen merkezlidir

12 KONU TASARIMI 1. Konu esastır ve evrensel gerçekleri içerir. 2. Akıl, insanın sahip olduğu üstün bir yetidir ve bilgiye ulaşmada kullanılır. 3. Bilinen en eski ve en kolay uygulamadır ve sıklıkla kullanılır. 4. Öğretmen uzmandır, sunuş stratejisini kullanır, kaynak kitaptır. 5. Bir çok seçme ve yerleştirme sınavı bu tasarıma göre hazırlanmaktadır. 6. Mevcut öğretmenlerin de bu sistemle yetişmeleri nedeniyle planlanması ve uygulanması kolaydır.

13 DİSİPLİN TASARIMI 1. Aslı konu tasarımıyla benzer olmakla birlikte öğretilecek ders (disiplin)ler merkezdedir. 2. Gerçeğin sınıflanmış bilgisini içerir (Fizik, Matematik vb.) 3. Konuların ne şekilde verildiği ve bu bilgilerin nasıl kullanılabileceği önemlidir.

14 GENİŞ ALAN TASARIMI 1. Üniversite düzeyinde ortaya çıkmakla birlikte daha çok ilköğretim kademesinde kullanılmıştır. 2. Ortak yönleri olan derslerin mantığa uygun şekilde birlikte ele alınması şeklinde düzenlenir (Sosyal bilgiler, Fen bilgisi vb.) 3. Diğer konu merkezli tasarımların neden olduğu parçalanmayı eleştirir. 4. İdari kolaylık sağlar fakat detaylara inmemesi, öğrenciyi pasif kılması, sorumluluk oluşturmaması gibi nedenlerle eğitselliği tartışılmaktadır.

15 SÜREÇ TASARIMI 1. Tüm konular için ortak öğrenme yolu önemlidir. 2. Amaç; öğrenci en iyi şekilde nasıl öğrenir? Bunu tespit edip problem çözme, karar verme ve kavramayı ön plana çıkarmaktır. 3. En önemli ürünü; eleştirici düşüncedir.

16 DİSİPLİNLERARASI (Korelasyonel - İlişkisel) TASARIM 1. Farklı dersler ve konular birlikte ele alınır, birbirlerinden bağımsız değillerdir. 2. Üniteler, belli kavramlar etrafında ilişkilendirilerek anlamlı bir biçimde bir araya getirilerek sunulur. 3. Belirlenen ortak konu / tema tüm derslerde ele alınarak işlenir. 4. Öğrencinin aktarılan bilgiyi hayata dair bir bütün olarak algılaması temel amaçtır.

17 PROGRAM TASARIMI YAKLAŞIMLARI Öğrenen Merkezli 1- Çocuk 2- Romantik 3- Yaşantı Merkezli 4- Hümanistik

18 Tablo 2:Öğrenen Merkezli Programın Özellikleri ÖĞRENCİ TOPLUM BİLGİ-KONU AMAÇ YÖNTEM Kendisi öğrenebilir, en iyiyi ve en doğruyu seçebilir Öğrenme, içsel güçlerin ve kendi yeteneği ile gerçekleşir Bireysel farklılıklar desteklenmelidir Her birey kendine özgüdür ve bunun değiştirilmeye çalışılması yanlıştır Öğrenme, bireyin kendini anlamasıdır Öğrenme, bireyin ilgi ve ihtiyaçlarına göre düzenlenirse daha iyi gerçekleşir Toplumların bireyi sosyalleş tirmeye çalışması ona müdahale etmektir Toplumsal değer ve kültür lerin bireylere aktarılması uygun olmaz Herkesin uymak zorunda olduğu kurallar konulamaz Toplumun görevi yönlendir me değil, alternatifler sunmaktır Bilgi, kişinin kendi benliğini tanıması ve kendini ifade etmesi için bir araçtır Birey, kendisi için önemli saydığı bilgilerin seçicisi olmalıdır Bilgi özeldir ve içseldir Bilgi, öğrenci ihtiyaçlarına göre belirlen-melidir Öğrencini varoluşu nun anlamını bulması, kendisini tanıması-dır Öğrencinin potansiyelini geliştirmesidir Sınırlandırılmayan bir öğretim ortamı düzenlenmelidir Öğrenci isteğine bağlı bir öğrenme ortamı sağlanmalı-dır Öğrencilerin duygu ve düşüncelerini ifade etmelerine ortam hazırlamalıdır

19 ÇOCUK TASARIMI 1. Öğrencinin ilgi, kabiliyet ve ihtiyaçları ön plandadır. 2. Öğrencinin aktif kılınması esastır çünkü Kişi yaşadığını öğrenir (Taba) 3. Öğrenme, öğrencinin yaşantısından ayrılmamalıdır. 4. Hedefe dayalı ve deneyimle iç içe olan öğrenmeyle istenen davranışlar ortaya çıkar.

20 ROMANTİK (Radikal) TASARIM 1. Okulun işlevi / iş görüsü gözden geçirilmelidir çünkü okul çocuğun doğal gelişimi olumsuz yönde etkilemektedir. 2. Oysa ki Kişiler, kendilerini en iyi kendi doğalarında bulabilirler (Pestallozi) 3. Toplumun süre giden etkinliklerine katılım sağlayan programlar düzenlenmelidir 4. Hatta çocuklar hiç gönderilmemelidir şeklinde düşünen radikalleri de vardır.

21 YAŞANTI MERKEZLİ TASARIMI 1. Çocuk merkezli tasarıma benzemekle birlikte ilgi ve ihtiyaç önceden kestirilemez savı üzerinde şekillenmektedir 2. Program yaşantı sırasında hazırlanmalıdır 3. Uygulamada sorunlar yaşanmaktadır çünkü her öğrenci için uygun olanı seçmek oldukça zor ve zahmetlidir.

22 HÜMANİSTİK TASARIM li yılların davranışçı psikolojisi ve eğitim programlarına tepki olarak doğmuştur. 2. İnsan davranışları basit bir etki-tepki ilişkisinden çok daha karmaşık bir yapı sergiler. 3. Biriciklik ilkesi esastır ve birey her yönüyle programın temelindedir.

23 PROGRAM TASARIMI YAKLAŞIMLARI Sorun Merkezli 1- Yaşam Şartları 2- Çekirdek 3- Yeniden yapılandırmacı (Toplumsal Sorunlar)

24 YAŞAM ŞARTLARI TASARIMI 1. Öğrenciye gerçek dünya sorunlarına ilişkin genelleme becerisi kazandırmak amaçtır. Örneğin; değişen yaşam şartlarına uyum sağlaması. 2. Çevre konu bağı kurulmalıdır. 3. Sorun çözme süreçleri ve öğretme, en önemli özelliğidir.

25 ÇEKİRDEK TASARIM 1. Konu merkezlidir fakat öğrenci sisteme girmeden önce tasarlanmasına karşın esnek olması ve özellikle öğrencinin toplumun sorunlarını görmesini amaç edinmesi nedeniyle sorun merkezli tasarımlar başlığı altında ele alınır. 2. Ayrı ayrı ders konularının öğretilmesine ve toplumsal gelişimin işlevsel olmayışına bir tepkidir. 3. Genel eğitim üzerinde odaklaşmıştır ve bu nedenle işbirliğine dayalı öğrenme modeli kullanılır. 4. Öğrencinin toplumu laboratuvar olarak görmesi için teşvik edilir. 5. Demokratik eğitim ortamı, hayatla iç içelik, aktif öğrenme ön plandadır.

26 TOPLUMSAL SORUNLAR ve YENİDEN KURMACILIK TASARIMI 1. Zaman, toplumu sürekli değişmeye zorlar. 2. Toplumun sosyal, politik, ekonomik gelişmelerinin program tasarısı ile bağlantısı ele alınır 3. Toplumun iyileştirilmesine ilişkin katkı önemli görülür

27 EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ Bu modeller; bir program geliştirme tasarısı hazırlarken izlenecek sırayı gösterir.

28 PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ ABD de Yaygın Olan Eğitim Programı Modelleri Avrupa da Yaygın Olan Eğitim Programları Modelleri Türkiye de Yaygın Olan Eğitim Programı Modelleri

29 ABD DE YAYGIN OLAN EĞİTİM PROGRAMI MODELLERİ TABA MODELİ TYLER MODELİ TABA-TYLER MODELİ SİSTEM YAKLAŞIMI MODELİ

30 ABD: TABA MODELİ Tümevarım yaklaşımı benimsenerek geliştirilen ilk modeldir. Sekiz aşamada program geliştirme modeli sunulmuştur: Hilda TABA ( )

31 ABD: TABA MODELİ

32 ABD: TYLER MODELİ Tyler modeli rasyonel bir model olarak bilinir ve tümevarım yöntemini benimser. Hedefe dayalı model olarak da adlandırılır. Daha kapsamlı olmakla birlikte en akılcı (rasyonel) olarak kabul edilir. Gelen eleştiri; hedef seçerken kaynak belirtilmesi gereksiz görülmesi ve içerik öğesinin es geçilmesi.

33 Eğitim Felsefesi Eğitim Psikolojisi Değerlendirme EĞİTİM PROGRAMI MODELLERİ Birey Toplum Bilgi İstenilen Amaçlar Öğretim Yaşantıları Tyler ın Doğrusal Programlama Modeli

34 ABD: TABA-TYLER Modeli 1950 li yıllardan günümüze kadar program geliştirme alanında yaygın olarak benimsenen bir modeldir. Taba ve Tyler Modellerinin harmanlanmış halidir. Dünya da ve Türkiye de en çok kabul görüp kullanılan modeldir. Sonuçlar yeterli değilse tekrar amaç saptama aşamasına dönülür.

35 ABD: TABA-TYLER MODELİ 35

36 Öğretimin düzenlenmesi ve yönetilmesi Amaçlar FELSEFE Değerlendirme Tanner & Tanner ın karşılıklı ilişki program modeli

37 ABD: SİSTEM YAKLAŞIMI MODELİ Wulf ve Schave (1984) tarafından sistem yaklaşımı benimsenerek geliştirilmiştir. Genel olarak üç aşamadan oluşmaktadır.

38 ABD: SİSTEM YAKLAŞIMI MODELİ 38

39 AVRUPA`DAKİ YAYGIN MODELLER RASYONEL PLANLAMA (TEKNOKRATİK) MODELİ YENİLİKÇİ / DURUMSAL MODEL SÜREÇ YAKLAŞIMI MODELİ

40 RASYONEL PLANLAMA (TEKNOKRATİK) MODELİ Taba-Tyler modeline karşılık gelmektedir. Yeniden kurmacılık felsefi görüşüne dayanmaktadır. Öğretmenlerin yaptığı ders planlama sürecinden esinlenerek geliştirilmiştir.

41 YENİLİKÇİ / DURUMSAL MODEL Skilllbeck (1984) tarafından geliştirilen modeldir. Okul merkezli program geliştirme anlayışı hakimdir. Hümanist akımdan etkilenmiştir.

42 SÜREÇ YAKLAŞIMI MODELİ Stenhouse (1975) tarafından geliştirilen bir modeldir. Öğretmenlerin ders planı yapmalarındaki yaklaşımlarından esinlenerek geliştirilmiştir. İlerlemecilik akımından etkilenmiştir.

43 TÜRKİYE DE YAYGIN OLAN EĞİTİM PROGRAMI MODELLERİ Türkiye de günümüze kadar yaygın olarak Taba-Tyler modeli kullanılmaktadır. Buna göre eğitim programları genelde: 1. Amaçlar (hedefler), 2. Muhteva (İçerik), 3. Öğretme-öğrenme süreçleri (eğitim durumları), 4. Değerlendirme, aşamalarından oluşmaktadır.

44 İhtiyaçların Belirlenmesi Genel Hedeflerin Belirlenmesi Alanın Kavram, İlke ve Becerilerinin Belirlenmesi MEB Yeni Program Geliştirme Modeli Diğer Alanlarla Bağlantılar Kavram Haritalarının Oluşturulması Öğrenme Alanları ve Alanın Kazanımlarının Belirlenmesi Öğrenme Alanlarının Kapsadığı Ünitelerin/Temaların Belirlenmesi Paydaşlarla Paylaşımın Sağlanması Öğretim Etkinlikleri, Ölçme Değerlendirme ve Öğretmen Kılavuzu Materyal Geliştirilmesi Programların Onaya Sunulması Programların Denenmesi İzlenmesi ve Değerlendirilmesi

45 Talim ve Terbiye Kurulu Program Geliştirme Modeli

46

47

48

49 TEŞEKKÜRLER