Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 63, Aralık 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 63, Aralık 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Yrd. Doç. Dr. Hüseyin POLAT Adıyaman Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Temel Eğitim Bölümü hpolat@adiyaman.edu.tr İLKOKUL 1. SINIF HAYAT BİLGİSİ DERSİ OKULUMUZDA HAYAT ÜNİTESİ KAZANIMLARININ GERÇEKLEŞME DÜZEYİNE İLİŞKİN EBEVEYN GÖRÜŞLERİ Öz Bu çalışmanın amacı, ilkokul 1. Sınıf öğrencileri ebeveynlerinin görüşlerine göre Hayat Bilgisi dersi okulumuzda hayat ünitesi kazanımlarının gerçekleşme düzeyini ortaya koymaktır. Bu amaçla çalışma tarama modelinde olup, veri toplama aracı olarak likert tipi ölçme aracı kullanılmıştır. Ebeveynlerden çocuklarının Hayat Bilgisi dersi okulumuzda hayat ünitesi kazanımları ile ilgili görüşleri Evet her zaman sıklığından, Hayır hiçbir zaman (1) sıklığına doğru 5-1 derecelerinde puanlamaları istenmiştir. Veriler, eğitim öğretim yılında Adıyaman ilindeki 93 ebeveynden elde edilmiştir. Bulgulara göre; çocukların/öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumu (puanı)/gerçekleşme çok iyi düzeyde olmuştur. Çocukların/öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumu (puanı) okul başarısı ve Hayat Bilgisi dersi başarısı değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermiş olup, okul başarısı ve hayat bilgisi dersi başarısı ile okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumu (puanı) arasında olumlu bir ilişki vardır. Ebeveynlerin anne-baba olma, ekonomik durumları ve çocuklarının cinsiyeti değişkenine göre ise okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumu (puanı) arasında anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Anahtar kelimeler: Okulumuzda hayat, Hayat Bilgisi eğitimi, Hayat bilgisi dersi programı, ebeveyn

2 PARENTS OPINIONS ABOUT EFFECTUATION LEVEL OF LIFE IN OUR SCHOOL UNIT GAININGS OF LIFE SCIENCES LESSON IN FIRST CLASS OF PRIMARY SCHOOL Abstract The purpose of this work is to reveal the effectuation level of gainings of life in our school unit of Life Sciences lesson according to parents of first class students of primary school. With this purpose, survey model is used for the work and likert scale is used as data collection tool. Parents are asked for evaluating opinions about the gainings of life in our school unit of Life Sciences lesson from the frequency of Yes, always to the frequency of No, never (1) using the grades 5-1. Data has been obtained from 93 parents in the education year of in Adıyaman. According to data obtained; the students /children s effuctuation/state (point) of gainings of life in our school unit has been at the level of very good. Children s/students state (point) of gainings of life in our school has shown a meaningful difference according to variables of school success and Life Sciences lesson success and there is a meaningful relation between gainings of school and Life Sciences lesson successes and life in our school unit. A meaningful relation between the states (points) of life in our school units gainings can t be found according to the variables of parents being mother-father, economical conditions and sex. 355 Keywords: Life in our school, education of Life Sciences, Schedule of Life Sciences lesson, parent Giriş İlkokul 1, 2 ve 3. sınıfta yer alan Hayat Bilgisi dersi, tarih, sosyoloji, psikoloji, coğrafya, ekonomi gibi sosyal bilimler ile fizik, kimya, biyoloji gibi fen doğa bilimlerinin 7-9 yaş grubu çocukların bilişsel, sosyal ve duyuşsal düzeylerine uygun olarak bilgi, kavram, beceri ve değerlerin birlikte yer aldığı öğretimde toplulaştırma ilkesi ile oluşturulan bir derstir. Yaşamın tüm alanlarına ilişkin özellikleri yansıtabilecek nitelikte (Akınoğlu, 2005:5) olan Hayat bilgisi dersindeki konular, çocukların deneyim dünyasına uygun olarak ev, aile ve okul ile yakın çevre konularından seçilmekte ve ders konu merkezli olmaktadır (Kabapınar, 2009:1). Hayat bilgisi çocuğun okula başladığı ilk yıllarda, onun bir bütün halinde gelişmesini sağlayan ilk derstir (Binbaşıoğlu, 2003:36). Çocuk bu dönemde günlük yaşamda karşılaştığı sorunları bir bütünlük içinde çözmeye çalışır (Sönmez, 2010:5) Bu dersin programının asıl amaçı ise; temel yaşam becerilerine sahip, kendini tanıyan, sağlıklı ve güvenli bir yaşam süren, yaşadığı toplumun değerlerini özümseyen ve çevreye duyarlı araştıran, üreten ve ülkesini seven bireyler yetiştirmek (MEB, 2017) olarak belirtilmektedir yılında değişen 1, 2 ve 3. Sınıf Hayat Bilgisi dersi programının amaçlarından biri de öğrencilere Sosyal beceriler kazandırmaktır. Programda; sosyal beceriler başkaları ve çevreyle olumlu etkileşimi destekleyen, başkalarının duygularını anlama, grup etkinliklerinde yer alma, cömertlik, yardımseverlik, başkalarıyla iletişimde bulunma, müzakere etme, sorun çözme benzeri davranışlar olarak tanımlanmaktadır (MEB,2017).

3 Tablo 1: İlkokul 1. Sınıf Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı Ünite Adları, Kazanım Sayısı, Ders Saati ve Ders Saati Yüzdesi Ünite No Ünite Adı Kazanım Sayısı Ders Saat Ders Saati % 1 Okulumuzda Hayat Evimizde Hayat Sağlıklı Hayat Güvenli Hayat Ülkemizde Hayat Doğada Hayat Toplam (Tablo 1: MEB, 2017) Tablo 1 de görüleceği gibi; yeni Hayat Bilgisi dersi programında; okulumuzda hayat, evimizde hayat, sağlıklı hayat, ülkemizde hayat ve doğada hayat olmak üzere altı ünite yer almaktadır. Bu programda ders saati olarak en çok sırasıyla; okulumuzda hayat (%28), sağlıklı hayat (%15) ve doğada hayat (%15), evimizde hayat (%14), güvenli hayat (%14), ülkemizde hayat (%14) üniteleri yer almaktadır. Programda kazanımlar en çok sırasıyla; okulumuzda hayat (f=15), doğada hayat (f=8), evimizde hayat (f=7), sağlıklı hayat (f=7), güvenli hayat (f=7) ve ülkemizde hayat (f=6) şeklinde olmaktadır. 356 Hayat bilgisi dersi programı, bireyi sağlıklı ve güvenli bir şekilde, okul, ev, doğa ve yaşadığı ülke bağlamında bilgi, beceri ve değer kazandırmayı hedeflemektedir. Bu derste ağırlığı en çok olan ünite, kazanım sayısı ve ders saati olarak okulumuzda hayat ünitesidir. Bu durumu, ünitenin okulların açıldığı ilk haftaya denk geldiği düşünüldüğünde çocuğun okula uyumu ve okul ile ilgili pozitif ilişki kurması bakımından daha da önemli hale getirmektedir. İlkokul 1. Sınıf Hayat bilgisi dersi okulumuzda hayat adlı ünitede yer alan kazanımlar aşağıda Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2: İlkokul 1. Sınıf Hayat Bilgisi Dersi Okulumuzda Hayat Ünitesi Kazanımları Kazanımlar Sınıf içi tanışma etkinliğine katılır Kendisiyle akranları arasındaki benzer ve farklı yönleri ayırt eder Okula geliş ve okuldan gidişlerde güvenlik kurallarına uyar Sınıfının okul içindeki yerini bulur Sınıf içerisinde bulunan ders araç ve gereçleri ile şeref köşesini tanır Bayrak töreninde nasıl davranması gerektiğini kavrar Okulunun bölümlerini tanır Okul çalışanlarını tanır İhtiyaç duyduğu durumlarda okul çalışanlarından yardım alır Sınıf içi kuralları belirleme sürecine katılır Okul kurallarına uyar Okulda iletişim kurarken nezaket ifadelerini kullanır.

4 Okul içi etkinliklerde görev almaya istekli olur Kullanacağı ders araç ve gereçlerini seçer. (Tablo 2: MEB, 2017) Tablo 2 de görüleceği gibi, okulumuzda hayat ünitesi on beş kazanımdan oluşmaktadır. Bireyin, kendisini, arkadaşlarını, okul ortamını ve ona ait öğeleri ile ilgili kazanımlar edinmesini amaçlamaktadır. Çocuklar, sıklıkla okul ortamına uyum sağlamaları için bilmeleri gereken kurallar hakkında konuşmakta, çoğu çocuk birçok kural bildiği gibi okula başlayan birinin bunlara aşina olması gerektiğini de belirtmektedir (Dockett ve Perry, 2016:59). Aileden sonra okul, çocuğun ilk temel toplumsallaşma kurumu niteliği taşımakta, çevresinde uyulması gereken kurallarla, özümsenmesi beklenen bilgilerin bulunduğu yer (Yavuzer, 2011:159) olmaktadır. Okulumuzda hayat ünitesi yoluyla öğrenciler okul yaşamının bir parçası haline getirilmeye çalışılır. Diğer bir ifadeyle bu ünite okul ile ilgili olumlu tutumların edinilmesinde önemli bir etken olduğunu düşünüyoruz. Öğrencilerin derse ve okula karşı olumlu tutumları ise eğitimde başarıyı artıran bir faktördür (Adıgüzel ve Karadaş, 2013; Ceylan ve Berberoğlu, 2007; Sargın, 2016; Şişko ve Demirhan, 2002; Yavuz, 2017). Tutumlar aynı zamanda, bize sosyal bir topluluğun parçası olduğumuzu hissettirmekte ve sosyal uyum işlevine hizmet etmektedirler (Atkinson ve ark., 2008: 629). Hayat bilgisi dersi program ile ilgili olarak; kişisel niteliklerin kazanma düzeyi (Aydın,2016;), becerilerin kazanılma düzeyi (Arık, 2016; Kılıç, 2015; Barlas,2015; Kutanoğlu, 2014), değerler (Balık,2016; Sever, 2015; Tefek, 2016), program uygulaması ve değişikliği (Alak, 2011; Gülener, 2010; Öztürk ve Kalafatçı, 2016; Özkan, 2012; Uysal 2010; Türkyılmaz, 2011) gibi birçok araştırmanın konusu olmaktadır. 357 İlköğretimde yer alan dersler, çocuklara gelecekteki yaşamlarında kullanabilecekleri bilgi ve beceri kazandırarak topluma faydalı, sorumluluk sahibi ve iyi birer vatandaş olmalarını sağlamaktadır (Gültekin ve Kılıç, 2014). Bu çalışmanın amacı da ilkokul 1. Sınıf hayat bilgisi dersi okulumuzda hayat adlı ünite kazanımlarının edinme durumunu ebeveynlerinin görüşlerine göre ortaya koymaktır. Programın ilk defa eğitim öğretim yılında uygulandığı dikkate alındığında çalışmanın alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Yöntem Araştırmanın Modeli İlkokul 1. Sınıf öğrencilerinin Hayat Bilgisi dersi okulumuzda hayat ünitesi kazanımlarını edinme durumlarının belirlenmesine yönelik yapılan bu araştırma tarama modelinde yürütülmüştür. Bir grubun belirli özelliklerini belirlemek için verilerin toplanmasını amaçlayan (Büyüköztürk ve ark., 2008:27), bu modelde araştırma konusu olay, birey veya nesne, kendi şartlarında ve olduğu gibi tanımlanır, herhangi bir şekilde değiştirme, etkileme çabası gösterilmez (Karasar, 2000:77). Tarama modeli, belli bir zaman diliminde mevcut durumu betimleme, var olan durumu kıyaslayacak standartları belirlemek ya da yaşanan özel durumlar arasındaki ilişkilerin tespit edilmesi amaçlanmaktadır (Cohen, Manion, & Morrison, 2007:205). Evren ve Örneklem Bu araştırmanın çalışma evrenini, eğitim öğretim yılında Adıyaman ili merkezde yer alan a, merkezde fakat dezavantajlı mahallede yer alan b ve merkeze bağlı bir köydeki c

5 ilkokul 1. sınıf öğrencilerinin ebeveynleri oluşturmaktadır. Örneklemini ise gönüllük esası ile bu ilkokullarda ulaşılan 93 ilkokul 1. Sınıf öğrencilerin ebeveynleri oluşturmaktadır. Tablo 3: Çalışma Grubuna Ait Frekans ve Yüzde Değerleri f % Okul Türü Merkez 39 41,9 Dezavantajlı Mahalle 24 25,8 Merkeze Bağlı Köy 30 32,3 Toplam Ebeveyn Anne 74 79,6 Çocuğun/Öğrencinin Cinsiyeti Baba 19 20,4 Toplam Kız 51 54,8 Erkek 42 45,2 Toplam Tablo 4 de görüldüğü gibi, çalışma grubumuzdaki ebeveynlerin çocukları/öğrencilerin %41,9 u merkez (f=39), %25,8 i dezavantajlı bölge (f=24) ve %32,3 ü ise merkeze bağlı köydeki ilkokula (f=30) devam etmektedirler. Çalışmaya katılan 93 ebeveynin %79,6 sı anne, %20,4 ü ise babalardan oluşmaktadır. Çocukların/öğrencilerin %54,8 i kız, %45,2 si ise erkeklerden oluşmaktadır. Veri Toplama Aracı 358 Bu araştırmada, ilkokul 1. Sınıf öğrencilerinin Hayat Bilgisi dersi okulumuzda hayat ünitesi kazanımlarını edinme durumunu öğrencilerin ebeveynlerinin görüşleri alınarak belirlenmeye çalışılmıştır yılında değişen ve sadece 1. Sınıflarda eğitim öğretim yılında uygulanan 1. Sınıf Hayat Bilgisi dersi programında Okulumuzda hayat ünitesi ile ilgili 15 kazanım incelenmiş, incelemeler sonucunda, okulumuzda hayat ünitesi ile ilgili taslak maddelerden oluşan bir anket formu hazırlanmıştır. Taslak form, kapsam ve yapı geçerliliği için literatür taramasından sonra, alan uzmanlarının görüşleri de alınarak, kişisel bilgilerin yer aldığı 5 madde, ve okulumuzda hayat ünitesi kazanımları ile ilgili görüş/ifadelerin yer aldığı 48 maddeden oluşan bir anket formu oluşturulmuştur. Çalışma evreninden gönüllük esası ile ulaşılan 45 ebeveyn ile ön uygulama yapılmış olup, analizler sonucunda Cronbach Alpha katsayısı 0.83 olarak bulunmuştur. Verilerin Toplanması ve Analizi Bu çalışmanın verileri Adıyaman ilindeki 1. Sınıf öğrencilerinin 93 ebeveyninden toplanmıştır. Ebeveynler anket formundaki okulumuzda hayat ünitesi kazanımları ile ilgili olarak yer alan 48 maddeyi, çocuklarının/öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımlarına bağlı olarak gözlemlerine göre; evet her zaman (5), evet çoğunlukla (4), evet bazen (3), evet nadiren (2) ve hayır hiçbir zaman (1) olmak üzere puanlamaları istendi. Anket formunda ters madde yer almamakta ve okulumuzda hayat ünitesi kazanımı ile ilgili alınabilecek maksimum puan 240 olmuştur. Okulumuzda hayat ünitesi kazanımı toplam puan üzerinden; 1-60 puan kötü, orta, puan iyi ve puan çok iyi olarak değerlendirilmiştir.

6 Tablo 4: 1. Sınıf Öğrencilerinin Okulumuzda Hayat Ünitesi Kazanımları Puanı Okulumuzda Hayat Ünitesi Kazanım Puanı Okulumuzda Hayat Ünitesi Kazanım Puanı n Min. Mak. x sd ,99 24,654 Tablo 4 de görüldüğü gibi, ebeveynlerini görüşleri sonucunda, 1. Sınıf öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumu (puanı) minimum 78, maksimum ise 240 olmuştur. Genel olarak öğrencilerin ünite kazanımları durumu (puanı) ise 195,99 çok iyi çıkmıştır. Ebeveynlerin çocukları/öğrencileri gözlemleri sonucunda okulumuzda hayat ünitesi kazanımları ile ilgili görüşleri sonucunda oluşan ünite kazanım puanı; ebeveynin anne ve baba olma değişkeni ile hakkında görüş belirtikleri çocuklarının/öğrencilerin cinsiyeti değişkenine göre bağımsız gruplar t-testi; çocuğun/öğrencinin okul başarısı, hayat bilgisi dersi başarısı ve ekonomik durum değişkenine göre ünite kazanımları durumunun (puanının ) farklılaşıp farklılaşmadığını test etmek için ise tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Bulgular Bu bölümde, çalışmaya katlan ebeveynlere göre, çocuklarının/öğrencilerini okul başarısı, Hayat Bilgisi dersi başarısı, ekonomik durumları değişkeni ve bu değişkenlere göre ilkokul 1. Sınıf öğrencilerinin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumunun (puanının) farklılaşıp farklılaşmadığı ile ilgili veriler yer almaktadır. Bu çalışmaya katılan ebeveynlere göre, çocuğunun/öğrencisinin okul başarısı, hayat bilgisi dersi başarısı ve ekonomik durumlarına yönelik görüşleri Tablo 5 te yer almaktadır. Tablo 5: Ebeveyn Görüşlerine Göre Çocuğunun/Öğrencisinin Okul Başarısı, Hayat Bilgisi Dersi Başarı, Ekonomik Durumları Değişkeni İçin Frekans ve Yüzde Değerleri 359 Öğrencilerin Okul Başarısı Öğrencilerin Hayat Bilgisi Dersi Başarısı Ebeveynlerin Ekonomik Durumları f % f % f % Çok Kötü 6 6,5 Kötü 2 2,2 6 6,5 Orta 23 24, , ,2 İyi 48 51, , ,7 Çok İyi 22 23, ,2 Toplam Tablo 5 de görüldüğü gibi, ebeveynler çocuklarının/öğrencilerin okul başarısını en çok sırasıyla; %51,6 sı iyi (f=48), %24,7 si orta (f=23) ve %23,7 si (f=22) ise çok iyi ; çocuklarının/öğrencilerin Hayat bilgisi dersi başarısını en çok sırasıyla; %62,4 ü iyi (f=58), %21,5 i orta (f=20), %14 ü çok iyi (f=13) ve %2,2 si ise kötü (f=2) olarak belirtmişlerdir. Ebeveynler ekonomik durumlarını en çok sırasıyla; %60,2 si orta (f=56), %24,7 si iyi (f=23), %6,5 i kötü (f=6) ve çok kötü (f=6), %2,2 si ise çok iyi (f=2) olduğunu belirtmişlerdir.

7 Tablo 6: Öğrencilerin Okulumuzda Hayat Ünitesi Kazanımları Durumunun (Puanının) Ebeveynin Anne veya Baba Olması ve Ebeveynlerin Çocuklarının/Öğrencinin Cinsiyeti Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Bağımsız Grup t testi Sonuçları Ebeveyn n ss Sh t Testi t Sd p Anne 74 1,23,455,053-0, ,281 Baba 19 1,32,478,110 Kız 51 1,24,473,066-0, ,745 Erkek 42 1,26,445,069 Tablo 6 da görüldüğü gibi, ebeveynlere göre çocuklarının/öğrencilerinin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumunun (puanının) ebeveynin anne ya da baba olma değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan bağımsız grup t-testi sonucunda, grupların aritmetik ortalamaları arasındaki fark istatiksel olarak anlamlı çıkmamıştır (t=-0,728; p>05). Ebeveynlere göre çocuklarının/öğrencilerinin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumunun (puanının), öğrencinin cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla gerçekleştirilen bağımsız grup t-testi sonucunda, grupların aritmetik ortalamaları arasındaki fark istatiksel olarak anlamlı çıkmamıştır (t=-0,277; p>.05). Tablo 7: Öğrencilerin Okulumuzda Hayat Ünitesi Kazanımları Durumunun (Puanının) Öğrencilerin Okul Başarısı Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları Grup n X ss Var. KT Sd KO F p K. Orta ,17 33,177 G.Arası 6730, , İyi ,85 20,55 G.İçi 49190, ,56 Çok İyi ,64 15,625 Toplam 55920,99 92 Toplam ,99 24,654 (LF= 3,095; p<0.05) 6,157 0,003 Tablo 7 de görüldüğü gibi öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumunun (puanının) okul başarısı değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonucunda öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumunun (puanının) arasındaki fark anlamlı bulunmuştur (F=6,157; p<0,05). Belirlenen anlamlı farkın hangi gruplardan kaynaklandığını belirlemek üzere tamamlayıcı post-hoc analiz tekniklerine geçilmiştir. Yapılan Levene s testi ile grup dağılımları varyanslarının homojen olmadığı saptanmıştır (LF=3,095; p<0,05). Bunun üzerine varyansların homojen olmadığı durumlarda yaygınlıkla kullanılan Tamhane s T2 çoklu karşılaştırma tekniği tercih edilmiştir. Gerçekleştirilen Tamhane s T2 çoklu karşılaştırma analizi sonuçları aşağıda Tablo 8 de sunulmuştur.

8 Tablo 8: Öğrencilerin Okulumuzda Hayat Kazanımları Durumunun (Puanının) Okul Başarısı Değişkenine Göre Hangi Alt Gruplar Arasında Farklılaştığını Belirlemek İçin Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonrası post-hoc Tamhane s T2 Testi Sonuçları (I) Başarı (J) Başarı Ort. Far. Sh p Tamhane's (I-J) T2 Orta İyi -11,680 7,527,344 Çok İyi*- Orta Çok İyi -24,462 * 7,678,010 Çokİyi*- İyi İyi Orta 11,680 7,527,344 Çok İyi Çok -12,782 * 4,460,018 İyi Orta 24,462 * 7,678,010 İyi 12,782 * 4,460,018 Tablo 8 de görüldüğü gibi; öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumunun (puanının) okul başarısı değişkenine göre hangi alt gruplar arasında farklılaştığını belirlemek üzere yapılan tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonrası post-hoc Tamhane s T2 testi sonucunda okul başarısı çok iyi olan grupla okul başarısı orta olan grup arsında, okul başarısı çok iyi olan grup lehine; okul başarısı çok iyi olan grup ile okul başarısı iyi olan grup arasında, okul başarısı çok iyi olan grup lehine istatiksel olarak (p<0.05) düzeyinde anlamlı bir farklılık saptanmıştır. Buna göre okul başarısını çok iyi olan öğrencilerin okul başarısı iyi ve orta olanlardan daha fazla okulumuzda hayat ünitesi kazanımlar durumu (puanı) yüksek çıkmıştır. Diğer bir ifade ile okul başarısı ile okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumu (puanı) arasında olumlu bir ilişki vardır. 361 Tablo 9: Öğrencilerin Okulumuzda Hayat Kazanımları Durumunun (Puanının) Öğrencilerin Hayat Bilgisi Dersi Başarısı Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları Grup Var. KT Sd KO F p n X ss K. Kötü ,882 G.Arası 15545, ,701 Normal ,7 25,768 G.İçi 40375, ,662 İyi ,1 17,934 Toplam 55920, Çok İyi ,23 20,038 Toplam ,99 24,654 (LF= 7,981; p<0.01) 11,422 0,00 Tablo 9 da görüldüğü gibi öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumunun (puanının) Hayat Bilgisi dersi başarısı değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonucunda öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumunun (puanının) arasındaki fark anlamlı bulunmuştur (F=11,422; p<0,00). Belirlenen anlamlı farkın hangi gruplardan kaynaklandığını belirlemek üzere tamamlayıcı post-hoc analiz tekniklerine geçilmiştir. Yapılan Levene s testi ile grup dağılımları varyanslarının homojen olmadığı saptanmıştır (LF= 7,981; p<0.01). Bunun üzerine varyansların homojen olmadığı durumlarda yaygınlıkla kullanılan Tamhane s T2 çoklu karşılaştır-

9 ma tekniği tercih edilmiştir. Gerçekleştirilen Tamhane s T2 çoklu karşılaştırma analizi sonuçları aşağıda Tablo 10 da sunulmuştur. Tablo 10: Öğrencilerin Okulumuzda Hayat Kazanımları Durumunun (Puanının) Hayat Bilgisi Dersi Başarısı Değişkenine Göre Hangi Alt Gruplar Arasında Farklılaştığını Belirlemek İçin Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonrası post-hoc Tamhane s Ba- (J) şarı T2 Testi Sonuçları (I) Başarı Ort. Far. Sh p Tamhane's (I-J) T2 Kötü Orta -58,700 48,345,967 İyi -73,103 48,058,937 Çok İyi -84,231 48,321,907 Orta Kötü 58,700 48,345,967 İyi -14,403 6,225,162 Çok İyi -25,531 * 8,005,020 İyi Kötü 73,103 48,058,937 Orta 14,403 6,225,162 Çok İyi -11,127 6,036,406 Çok İyi Kötü 84,231 48,321,907 Orta 25,531 * 8,005,020 İyi 11,127 6,036,406 Çok İyi*- Orta 362 Tablo 10 da görüldüğü gibi; öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumunun (puanının) Hayat Bilgisi dersi başarısı değişkenine göre hangi alt gruplar arasında farklılaştığını belirlemek üzere yapılan tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonrası post-hoc Tamhane s T2 testi sonucunda Hayat Bilgisi dersi başarısı çok iyi olan grupla Hayat Bilgisi dersi başarısı orta olan grup arsında, Hayat bilgisi dersi başarısı çok iyi olan grup lehine istatiksel olarak (p<0.05) düzeyinde anlamlı bir farklılık saptanmıştır. Buna göre Hayat Bilgisi dersi başarısı çok iyi olan öğrencilerin okul başarısı orta olanlardan daha fazla okulumuzda hayat ünitesi kazanımlar durumu (puanı) yüksek çıkmıştır. Diğer bir ifade ile Hayat Bilgisi dersi başarısı ile okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumu (puanı) arasında olumlu bir ilişki vardır. Tablo 11: Öğrencilerin Okulumuzda Hayat Kazanımları Durumunun (Puanının) Ebeveynlerin Ekonomik Durum Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları Grup n X ss Var. KT Sd KO F p K. Çok 6 174,83 27,6 G.Arası 3918, ,57 Kötü Kötü 6 194,83 26,491 G.İçi 52002, ,94 1,658 0,167 Normal ,88 26,098 Toplam 55920,99 92 İyi ,26 16,92 Çok İyi 2 218,5 30,406 Toplam ,99 24,654 Tablo 11 de görüldüğü gibi öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumunun (puanının) ebeveynlerin ekonomik durum değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonucunda öğrencilerin

10 okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumunun (puanının) arasındaki fark anlamlı bulunmamıştır (F=1,658; p>0,05). Tablo 12: Öğrencilerin Okulumuzda Hayat Kazanımları Durumunun (Puanının) Okulun Türü Değişkenine Göre Farklılaşıp Farklılaşmadığını Belirlemek Üzere Yapılan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları Grup n X ss Merkez okul ,13 29,997 Var. K. G.Arası 33,33 KT Sd KO F p 2 16,665 Dezavantajlı Okul ,75 16,54 Merkeze Baglı Koy ,2 23,046 G.İçi 55887,66 Toplam 55920, , ,027 0,974 Toplam ,99 24,654 Tablo 12 de görüldüğü gibi öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumunun (puanının) öğrencilerin devam ettiği okul türü değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla yapılan tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonucunda öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumunun (puanının) arasındaki fark anlamlı bulunmamıştır (F=0,027; p>0,05). Sonuç, Tartışma ve Öneriler 2017 Hayat Bilgisi dersi programında; okulumuzda hayat, evimizde hayat, sağlıklı hayat, ülkemizde hayat ve doğada hayat olmak üzere altı ünite yer almaktadır. Yeni programda ders saati (%28) ve kazanım sayısı (f=15) bakımından en çok okulumuzda hayat ünitesi ön plana çıkmaktadır (Tablo 1). 363 İlkokul 1. Sınıf öğrencilerinin hayat bilgisi dersi okulumuzda hayat ünitesi kazanımlarını edinme durumunu ebeveynlerin görüşlerine göre ortaya koymaya çalıştığımız bu çalışmamızda çalışma grubumuzdaki ebeveynlerin çocukları/öğrencileri en çok sırasıyla merkez (%41,9 u, f=39), merkeze bağlı köy (%32,3, f=30) ve dezavantajlı mahalle (%25,8, f=24) ilkokuluna devam etmektedirler. Çalışmaya katılan ebeveynlerin %79,6 sı anne, %20,4 ü ise babalardan oluşmaktadır. Ebeveynlerin, okulumuzda hayat ünitesi ile ilgili görüş belirttikleri çocukların/öğrencilerin %54,8 i kız, %45,2 si ise erkeklerden oluşmaktadır (Tablo 4). Çocukların/öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumu (puanı) ebeveynin anne ya da baba olma, hakkında görüş bildirdiği çocuğunun/öğrencinin cinsiyeti değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermemiştir (Tablo 6). Başka çalışmalara (Aydoğdu ve Dilekmen, 2016; Sabancı ve Yücel, 2013; Tarkoçin ve Tuzcuoğlu, 2014; Yazıcı ve Gençer, 2016) ve çalışma grubumuza dayanarak, araştırma örnekleminde gönüllü ebeveynlerden annelerin çoğunlukta olması, çocukların okul yaşamının içinde daha çok annelerin yer aldığına yorumlanabilir. Ailenin bütünlüğü dikkate alındığında babaların çocukların okul yaşamlarında daha az yer almasının bilişsel, sosyal ve duyuşsal düzeyde öğrencilere yansımasının araştırılmasına ihtiyaç vardır. İlkokul 1. Sınıf öğrencilerinin okulumuzda hayat ünitesi kazanımlarını edinme düzeyi, ebeveynlerin görüşlerine göre çok iyi çıkmıştır (Tablo 4). Türkeş (2008) in çalışmasına göre 1. Sınıf öğretmenlerinin büyük çoğunluğu bazen düzeyinde okul heyecanım temasının gerçekleşmesi düzeyine ilişkin görüş belirterek öğrencilerin kazanımları yeterli düzeyde ve sıklıkta gösterme-

11 diklerini ortaya koymuştur. Çalışmamızda merkez, dezavantajlı mahalle ve merkeze bağlı köy okulunda da okulumuzda hayat ünitesi kazanımlarının çok iyi düzeyde çıkması (öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumunun (puanının) ve öğrencilerin devam ettiği okul türü değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermemesi) (bkz. Tablo 12) yeni 2017 ilkokul 1. Sınıf hayat Bilgisi programın olumlu yansıması olarak kabul edilebilir. Ebeveynler çocuklarının/öğrencilerin okul başarısını en çok sırasıyla; iyi (%51,6), orta (%24,7) ve çok iyi (%23,7) ; Hayat bilgisi dersi başarısını ise en çok sırasıyla; iyi (%62,4), orta (%21,5) orta (f=20), çok iyi (%14) ve kötü (%2,2) olarak belirtmişlerdir. Öğrencilerin okul başarısı ve hayat bilgisi dersi başarısı birbirine yakın çıkmıştır. Bunda 1. Sınıf eğitim programlarındaki Hayat bilgisi dersi ağırlığının etkisi olabilir. Çocukların/öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumu (puanı) okul başarısı değişkenine göre anlamlı bir farklılık (p<0.05) göstermiş olup, bu farklılığın kaynağının; okul başarısı çok iyi olan grupla okul başarısı orta olan grup arasında okul başarısı çok iyi olan grup lehine; okul başarısı çok iyi olan grup ile okul başarısı iyi olan grup arasında okul başarısı çok iyi olan grup lehine olduğu saptanmıştır (Tablo 7, Tablo 8). Çocukların/öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumu (puanı) Hayat Bilgisi dersi başarısı değişkenine göre anlamlı bir farklılık (p<0.05) göstermiş olup, bu farklılığın kaynağının; Hayat Bilgisi dersi başarısı çok iyi olan grupla Hayat Bilgisi dersi başarısı orta olan grup arasında Hayat bilgisi dersi başarısı çok iyi olan grup lehine olduğu saptanmıştır (Tablo 9, Tablo 10). Çalışma bulgularımıza göre ilkokul 1. sınıf çocuklarının Okul başarısı ve Hayat Bilgisi dersi başarısı ile okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumu (puanı) arasında olumlu bir ilişki vardır. Hayat Bilgisi eğitiminde öğretmelerin öğrenme-öğretme sürecinde kullandıkları yöntem, teknik, öğrenme etkinliği, materyaller dersin başarısın artırmaktadır (Birinci, 2013; Dündar ve Aksoy, 2010; Hanbaba ve Bektaş, 2013; Talşık, 2013), başka dersteki öğrenmeleri olumlu düzeyde etkilemektedir (Yağcı, Başar ve Aşkın, 2016). 364 Ebeveynler ekonomik durumlarını en çok sırasıyla; orta (%60,2), iyi (%24,7), kötü - çok kötü (%13) ve çok iyi (%2,2) olarak tanımlamışlardır (Tablo 5). Çocukların/öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumu (puanı) ebeveynlerin ekonomik durum ve öğrencilerin devam ettiği okul türü (merkez, merkeze bağlı köy, dezavantajlı mahalle ilkokulu) değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermemiştir. (Tablo 11, Tablo 12) yılında değişen ve Eğitim öğretim yılında 1. sınıflarda uygulamaya konulan Hayat bilgisi dersi programı bu çalışmada 1. Sınıflar Hayat Bilgisi dersi okulumuzda hayat ünitesi kazanımları ile sınırlı olup, çocukların/öğrencilerin okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumu (puanı) ebeveynlere göre çok iyi düzeyde olup, okulumuzda hayat ünitesi kazanımları durumu (puanı) ebeveynin anne ya da baba olması, çocuklarının cinsiyeti, ebeveynin ekonomik durumu, çocukların devam ettiği okul türü (merkez, dezavantajlı mahalle, merkeze bağlı köy ilkokulu) değişkenine göre anlamlı farklılaşmamış olup, çocuklarının/öğrencilerin okul başarısı ve hayat bilgisi dersi başarısının ise ünite kazanımlarına olumlu etkisi olduğu görülmüştür. Bu çalışmanın sonuçlarına bağlı olarak aşağıdaki öneriler yapılabilir; 2017 Hayat Bilgisi programı 1. Sınıflar Okulumuzdaki hayat ünitesi kazanımları farklı okul türlerinde bile çok iyi düzeyde olumlu çıkmıştır. Çalışmanın diğer sağlıklı hayat doğada hayat

12 evimizde hayat güvenli hayat ve ülkemizde hayat ünitelerini de kapsayacak ve daha büyük bir örneklem ile yapılması iyi olacaktır Hayat Bilgisi programı 1. Sınıflar için altı üniteye çıkarılmıştır ancak bazı çalışmalarda öğretmenler (Kalafatçı, 2017) hayat bilgisi dersi için (okul heyecanım, benim eşsiz yuvam, dün, bugün, yarın) üç temanın yeterli olduğunu büyük çoğunlukla katılıyorum düzeyinde görüş belirtmişlerdir. Öğretmenlerin de görüşlerinin olduğu geniş örneklemli bir çalışmanın alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Hayat Bilgisi dersi 1. Sınıflar Okulumuzda hayat ünitesi kazanımları daha çok öğrencinin, kendisini, arkadaşlarını, okul ortamını ve ona ait öğeleri ile ilgili kazanımlar edinmesini amaçlamaktadır. Docket ve Peryy (2016) göre çocuklar daha önce de sıklıkla okul ortamına uyum sağlamaları için bilmeleri gereken kurallar hakkında kendi aralarında konuşmakta, birçoğu birden fazla okul kuralına aşina olarak okul hayatına başladığını belirtmektedir. Bu anlamda okulumuzda hayat ünitesi kazanımın tek başına bir faktör olarak öğrencilere ne düzeyde kazanımlar edindirdiğinin ortaya koyan yeni çalışmalara ihtiyaç vardır. KAYNAKLAR Adıgüzel, A. ve Karadaş, H. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin okula ilişkin tutumlarının devamsızlık ve okul başarıları arasındaki ilişki, YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi (YYU Journal Of Education Faculty), X (I), Akınoğlu, O. (2005). Hayat Bilgisi ve Hayat Bilgisi Öğretimi, Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi, edt. Cemil Öztürk ve Dursun Dilek, 5. Baskı, Ankara: Pegem A yayıncılık Alak, G. (2011). Hayat bilgisi öğretim programı öğelerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Arık, S. (2016). Hayat bilgisi dersinde liderlik becerisinin kazandırılmasının sınıf öğretmeni görüşlerine göre incelenmesi, Yayınlanmamış doktora tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Arseven, A. (2001). Alan araştırma yöntemi, Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık. Atkinson, R., Atkinson, R., Smith, E., Bem, D., Nolen-Hoeksema, S. (2008). Psikolojiye giriş, çev. Yavuz Alogan, 4. Baskı, Ankara: Arkadaş Yayınevi 365 Aydoğdu, F. Ve Dilekmen, M. (2016). Ebeveyn tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi, Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), Aydın, S. (2016). İlkokul 3. Sınıf öğrencilerinin hayat bilgisi programında yer alan kişisel nitelikleri kazanma düzeylerinin incelenmesi, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Balık, Z. (2016). Hayat bilgisi öğretim programındaki değerler bağlamında hayat bilgisi ders kitapları ile yüz temel eser listesindeki ulusal masalların karşılaştırılması, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Barlas, B. (2015). Hayat bilgisi dersi kazanımlarının ortak ve derse özgü becerileri kazandırmadaki etkililiğinin öğretmen görüşlerine dayalı olarak belirlenmesi, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

13 Binbaşıoğlı, C. (2003). Hayat bilgisi öğretimi, I. Baskı, Ankara: Nobel Yayın dağıtım Birinci, O. (2013). İlkokul 3. Sınıf hayat bilgisi dersine yönelik geliştirilen doğa eğitimi etkinliklerinin öğrencilerin doğa etkinliklerine etkisi, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş. Ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri, 1. Baskı, Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Ceylan, E. ve Berbereoğlı, G. (2007). Öğrencilerin fen başarısını açıklayan etmenler: bir modelleme çalışması, Eğitim ve Bilim, 32(144), Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education. London: Routledge. Dockett, S. Ve Perry, B. (2016). Okula geçiş-algılar, beklentiler, deneyimler, çev. Edt. Nefise Semra Erkan, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Dündar, H. ve Aksoy, N. (2010). Kavram Analizi Stratejisinin öğrencilerin kavram öğrenme başarısı ve hayat bilgisi dersine ilişkin tutumlarına etkisi, Akademik Bakış Dergisi, 21, 1-27 Gülener, S. (2010). Hayat bilgisi dersi öğretim programı na ilişkin öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi (Şanlıurfa ili örneği), yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Erzincan: Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 366 Gültekin, M. Ve Kılıç, Z. (2014). Hayat Bilgisi Dersinin Sosyal bilgiler ve Fen Bilimleri dersleri Bakımından İncelenmesi, Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 4(8), Hanbaba, L. Ve Bektaş, M. (2013) Oyunla öğretim yönteminin hayat bilgisi dersi başarısı ve tutumuna etkisi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), Kabapınar, Y. (2009). İlköğretimde hayat bilgisi ve sosyal bilgiler eğitimi, 2. Baskı, Ankara: Maya Akademi Karasar, N. (2000). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları. Karasar, N. (1998). Bilimsel araştırma yöntemi, 8. Basım, Ankara: Nobel Yayınları. Kılıç, Z. (2015). Hayat bilgisi dersinde öğrencilerin yaşam becerilerinin geliştirilmesinde etkin öğrenme uygulamaları, yayınlanmamış doktora tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Kutanoğlu, D. (2014). Hayat bilgisi dersindeki kazanımların öğrencilerin yaratıcı düşünme becerilerine katkısına yönelik öğretmen görüşlerinin ve uygulamalarının incelenmesi, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. MEB, (2017). Hayat bilgisi dersi öğretim programı (ilkokul 1,2 ve 3. Sınıflar),

14 Özkan, E. (2012) Hayat bilgisi öğretim programı nın Piaget in çocukta animizm (canlıcılık) olgusuna uygunluğu, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Samsun: T.C. Ondokuzmayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Öztürk, T ve Kalafatçı, Ö. (2016). İlkokul Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programının Uygulanabilirliğinin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi, Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), Sabancı, A. ve Yücel E. (2013). İlköğretim okullarında öğretmen veli ilişkilerinde veliye yönelik psikolojik yıldırma davranışları, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H.U. Journal of Education), 28(2), ) Sargın, T. (2016). Hayat bilgisi dersi öğrenme ortamlarına çoklu zekâ kuramının müziksel zeka alanını eklemlemek: bir eylem araştırması, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sever, B. (2015). İlköğretim üçüncü sınıf hayat bilgisi programındaki değerlerin kazandırılması sürecinin öğretmen ve veli görüşlerine göre incelenmesi, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Şişko, M. Ve Demirhan, G. (2002). İlköğretim okulları ve liselerde öğrenim gören kız ve erkek öğrencilerin beden eğitimi ve spor dersine ilişkin tutumları, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, Sönmez, V. (2010), Hayat bilgisi öğretimi ve öğretmen kılavuzu, yenilenmiş 6. Baskı, Ankara: Anı yayıncılık. 367 Talşık, E. (2013). İlkokul Türkçe, matematik ve hayat bilgisi derslerinde öğretim materyali olarak şarkıların kullanılmasının öğrencilerin başarı ve tutum gelişmeleri üzerindeki etkisi, Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Tarkoçin, S. ve Tuzcuoğlu, N. (2014). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden aylık çocukları olan ebeveynlerin çocuklarıyla iletişim kurma düzeyleri ve davranış sorunları arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(8), Tengelimoğlu, Ö. (2013). İşbirlikli öğrenme yönteminin ilköğretim üçüncü sınıf hayat bilgisi dersinde öğrenci başarısına etkisi, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Türkeş, S. (2008). İlköğretim 1. Kademe 1-3 sınıf hayat bilgisi dersinde yer alan okul heyecanım temasının kazanımlarının gerçekleşme düzeyine ilişkin öğretmen görüşleri (Balıkesir ili örneği), yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Türkyılmaz, A. (2011). İlköğretim hayat bilgisi öğretim programının öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi (Balıkesir ili örneği), yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Uysal, A. (2010). Sınıf öğretmenlerinin 2009 hayat bilgisi öğretim programında belirtilen strateji, yöntem ve teknikleri uygulamadaki yeterlik düzeylerinin belirlenmesi, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

15 Yağcı, E., Başar, T. Ve Aşkın, İ. (2016). Hayat bilgisi dersinin fen ve teknoloji dersindeki öğrenme düzeyini yordama gücü, Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 6(1), Yavuzer, H. (2011). Çocuk eğitimi el kitabı, 11. Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi. Yavuz, İ. (2017). İlkokul Hayat bilgisi dersinde bilişim teknolojileri destekli yansıtıcı düşünme etkilerinin öğrencilerin ders başarısına ve tutumuna etkisi, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yazıcı, E. ve Gençer, E. (2016). Okul öncesi çocukların bilgi ve iletişim teknolojileriyle etkileşiminin bazı değişkenler yönünden incelenmesi, Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(5),