DENEYSEL VE KLİNİK ARAŞTIRMA NASIL PLANLANIR. Doç. Dr. Öner Dikensoy Gaziantep Ünv. Tıp Fak. Göğüs Hast. AD.

Transkript

1 DENEYSEL VE KLİNİK ARAŞTIRMA NASIL PLANLANIR Doç. Dr. Öner Dikensoy Gaziantep Ünv. Tıp Fak. Göğüs Hast. AD.

2 Sunum Akışı Tanımlamalar Araştırma tipleri Nasıl başlamalı Protokol yazılması Makale haline getirilmesi Özet

3 Tanımlamalar Araştırma: Halk sağlığını geliştirmek için lazım olan bilgileri sağlamak Temelinde bireylerin ve halkın sağlığı Sağlık: Fiziksel, mental ve sosyal olarak iyi olma halidir Akciğer dış ortama açık Gaz alışverişini sağlamak için ince bir ara yüz Bu ince ara yüzü bozan her şey sorun

4 Neden Araştırma? Gerekli olan bilgiyi sağlamadan insan sağlığını geliştirmek mümkün değildir Çünkü lojik yada ampirik bir temeli yok Araştırma olmadan elde edilen bilgi uygunsuz, eksik ve çok pahalı olabilir

5 Araştırma Yapmak İçin Ne Lazım? Dahi düzeyinde IQ? Para? Sorgulayan Akıl? Kendini adamak? İnatçı olmak? Organize olmak? Dr. Richard Light ın İzniyle

6 Araştırma Yapmak İçin Ne Lazım? Dahi düzeyinde IQ? Para? Sorgulayan Akıl? Kendini adamak? İnatçı olmak? Organize olmak? İnatçı olmak? Organize olmak? Kendini adamış olmak? Para? Sorgulayan Akıl? Dahi düzeyinde IQ? Dr. Richard Light ın İzniyle

7 Farklı Araştırma Tipleri Olgu sunumları Derlemeler Geriye dönük (retrospektif) olgu serileri İleriye dönük (prospektif) olgu serileri Yeni tanısal testlerin çalışılması Yeni tedavilerin çalışılması Yeni tıbbi cihazların çalışılması Temel tıp ile ilgili araştırmalar

8 Nasıl Başlamalıyım? 1. Hipotez içeren bir fikir geliştir 2. Literatürü gözden geçir 3. İlgili meslektaşlarınla tartış 4. Gerekli kaynakları belirle 5. Etik konuları değerlendir?

9 Fikir Nerden Bulunur? Bir hastayı değerlendirirken Bir makaleyi okurken Bir meslektaş tarafından sorulan soru Ders anlatırken sorulan soru Bir asistan veya hemşire tarafından soru Bir hasta tarafından sorulan soru Hayal ederken Kongrede oturum dinlerken Yolculuk sırasında

10 Öneri Aklınıza bir fikir geldiğinde muhakkak not edin Bu notlara geri dönüp bakın Özellikle kongreler en verimli ortamlar

11 Uzmanlaşmanın Avantajı Var mı? Literatürü iyi bilmek ve düzenli takip etmek Spesifik toplantılar Konu ile ilgili uzmanları tanımak Konuya hakim olmak Konu hakkında araştırmalar ve klinik tecrübeler Patofizyolojisini iyi bilmek Nadir görülenleri bilmek

12 Nasıl Başlamalıyım? 1. Hipotez içeren bir fikir geliştir 2. Literatürü gözden geçir 3. İlgili meslektaşlarınla tartış 4. Gerekli kaynakları belirle 5. Etik konuları değerlendir?

13 Literatürün Gözden Geçirilmesi PubMed başlangıç için uygun (tutorials) Mümkün olduğunca dar bir araştırma Tüm uygun kaynakların kopyası Kaynakları düzenle Özetleri bilgisayara kopyala İlk otörün soyisim sırasına göre alfabetik Özetin üzerine not düş Ne bulduğunu taslak olarak özetle

14 Nasıl Başlamalıyım? 1. Hipotez içeren bir fikir geliştir 2. Literatürü gözden geçir 3. İlgili meslektaşlarınla tartış 4. Gerekli kaynakları belirle 5. Etik konuları değerlendir?

15 Konunun Meslektaşlarla Tartışılması Çok önemli İkinci üçüncü fikir başlangıçta çok faydalı Özellikle diğer branşlarla yapılan fikir alışverişi TBC plörezide mezotel hücre proliferasyonu ve ADA korelasyonu Patolog ile görüş TBC uzmanları Temel tıpçılar

16 Nasıl Başlamalıyım? 1. Hipotez içeren bir fikir geliştir 2. Literatürü gözden geçir 3. İlgili meslektaşlarınla tartış 4. Gerekli kaynakları belirle 5. Etik konuları değerlendir?

17 Gerekli Kaynakları Belirle Kaç hasta? Optimum sayının belirlenmesi Power calculation Ne kadar bütçe? Araştırma fonu TUBİTAK DPT EU Hangi personel? Nerede ve ne zaman? Ne kadar uzun sürecek?

18 Nasıl Başlamalıyım? 1. Hipotez içeren bir fikir geliştir 2. Literatürü gözden geçir 3. İlgili meslektaşlarınla tartış 4. Gerekli kaynakları belirle 5. Etik konuları değerlendir?

19 Etik konuları değerlendir Etik kurul başvurusu Çok önemli Onam formları Uygun hazırlanmış Saklanmalı Gönüllülük esası İyi klinik uygulamalar klavuzu

20 Onam Formu Hastanın anlayabileceği halk dili ile hazırlanmalıdır Amaç Süre İşlemler Olası rahatsızlıkları ve riskler Beklenen tıbbi yarar Oluşabilecek zarar durumunda tedavinin karşılanacağı Araştırmaya gönüllü olarak katıldığının beyanı, Gönüllüye araştırmaya katılmayı red etme hakkına sahip olduğunun bildirilmesi Katılan gönüllülerin sayısını Masrafların karşılanacağı

21 Onam Formu... başlıklı çalışma bana sözlü olarak da açıklandı. Çalışma ile ilgili tüm sorularıma tatmin edici cevaplar aldım. Çalışmaya kendi rızamla gönüllü olarak katılmayı kabul ediyorum. Hastanın Adı soyadı Tarih İmza Veli Adı Soyadı Tarih İmza Doktor Adı Soyadı Tarih İmza Tanıklık Eden Kurum Yetkilisinin Adı Soyadı İmza Tarih

22 Protokolün Yazılması Spesifik amaç ve hipotezle başla Yöntemleri açıkla Mümkün olduğunca detay Açık soru bırakma İstatistiği mutlaka ekle Kaynakları belirt

23 Meslektaşlar ile kurulacak kooperasyonun düzenlenmesi Tüm taraflar kazanmalı: Makalede eş-otör Sıralama önceden konuşulmalı Yemek, kitap, kongre katılımı Kaçın: Kazanımı olmayacak birini ekstra çalıştırma Makaleyi onayını almadan yayınlama

24 Araştırmanın Gerçekleştirilmesi Başlamadan önce her şeyi organize et Eğer ilk hastada her şey yapılmamışsa ziyan Toplanacak data ile ilgili formları hazırla Tüm katılımcıların sorumluluklarını iyi tanımla Sabırlı ol İnatçı ol İhtiraslı ve şüpheci ol Ne zaman duracağını bil

25 Başarısızlık Sebepleri İnatçı olmamak Organize olmamak Yetersiz literatür değerlendirmek Diğerleri tarafından geçilmek Yeterli olgu bulamamak Yetersiz kooperasyon Yetersiz zaman

26 Verilerin Analizi Çoğu kişi istatistikten korkar Eğer veriler organize ise kolay İstatistik aslında dizayna bağlı Ortalama: sayıların matematik ortalaması Varyans: variabilitenin ölçülmesi SD varyansın kare kökü r corelasyon katsayısı p < 0.05 anlamlı

27 Örnekler TNF-alfa tedavisi Göğüs hastalıkları onayı Bakir bir konu 1. Bakış açısı: Angarya 2. Bakış açısı: Fırsat En geniş serilerden biri 3 abstract ve Makaleler yolda

28 Plöredezis Halen sorunlar var İdeal ajan yok Yapılmış onlarca çalışma var Literatürü okurken Tetrasiklin ve Talk farklı mekanizmalarla plöredezis yapıyor??? Literatürde kombine kullanıma dair veri yok Küçük dozda az yan etki CHEST te yayın

29 Makalenin Yazılması 1. Giriş (Geri plan bilgi ve neden?) 2. Gereç ve Yöntem (Nasıl?) 3. Sonuçlar (Ne buldun?) 1. Tablolar ve grafikler 4. Tartışma (Ne anlama geliyor) 1. Sonuçların daha öncekilerle kıyaslaması 2. Sonuçların anlamlılığı 3. Tavsiyeler 5. Özet (amaç, yöntem, bulgular, çıkarım)

30 Tartışma En zor kısım Başlamadan önce taslak hazırla İlk paragraf bulguların kısa özeti Son paragraf sonuç Bulgularını diğerleri ile kıyasla Çalışmanı kritik et Bulgularına anlam kazandır

31 Yazarken İpuçları KISS (Keep It Simple Stupid)!! Her paragrafın ilk cümlesi paragrafın nereye varacağını söylemeli Bu okuyucunun makaleyi okumasını kolaylaştırır İlk cümleden nereye varılacağı anlaşılırsa okuyucu atlayabilir Farklı konuları farklı paragraflarda yaz Başarı=Paragraf sayısı Kısaltma (En az 10 defa geçiyorsa)

32 Neden Yazıyorsun? Bir şeyler söylemek için Söyleyecek bir şeylerin olduğu için Martin J Tobin

33 En çok yapılan hatalar: Genel olarak İngilizce Bilimsel dil Ortak dil Kaynakların kullanımı Akışkanlık olmaması Gereksiz kısaltma kullanılması

34 Diğer Giriş: Çok uzun olması Giriş sonunda amaç yazılmaması Gereç Yöntem: Dahil etme, hariç bırakma Kullanılan cihazların firma, ülke adı Yanlış grafik tipi Tartışma: Çok uzun Giriş gibi Kısıtlılıklar Sonuç cümlesi Özet: Önemli bulgular sayılarla

35 Özet İlginç fikirler için hazırlıklı ol-not al İnatçı ol Mutlaka literatürü iyi incele İşbirliğinden kaçınma-ikinci fikir Fırsatları iyi değerlendir İnatçı ol Protokol yaz Makale nasıl yazılır oku

36 Kaynaklar etik/autf_bilgilendirilmis_gonullu_olur_hazi rlama_formati.doc nik_uygulamalari_klavuzu.pdf