Oyun Terapi. Psikoterapi Kuramları-II

Transkript

1 Oyun Terapi Psikoterapi Kuramları-II

2 Kuşlar uçar, balıklar yüzer ve çocuklar oyun oynar. Garry L. Landreth

3 OYUNCAKLAR, çocuğun kelimeleri OYUNU ise, ne anlatmak istediğidir Haim G. Ginott

4 Çocuğun doğal iletişim aracı OYUN Çağdaş yaklaşımlarda oyun; çocuğun kendi kendini ifade edebildiği, yeteneklerini fark ettiği, yaratıcı potansiyelini kullanabildiği, dil, zihin, sosyal, duygusal ve motor becerilerini geliştirebileceği önemli bir fırsattır.

5 OYUN NEDİR? 1. Çocuğun temel aktivitesi 2. Spontan, eğlenceli, isteyerek yapılan, amaç odaklı olmayan bir etkinlik 3. Doğal, dinamik ve kendini iyileştirici bir süreç

6 OYUN NEDİR? Oyun, çocukların evrensel olarak kendilerini ifade etme biçimleridir ve ırksal, dilsel veya kültürel farklılıkları aşabilir. Kültürler arası farklar yalnızca oyuna verilen değer ve kültür içerisinde nasıl görüldüğüdür.

7 Oyunun İyileştirici Etkileri Schaefer (1999), oyunun terapötik gücünü tanımlayan ilk kişi olmuştur ve literatür taraması sonunda bazı terapötik etmenler belirlemiştir. Bunlardan bazıları; 1. Kendini ifade etme: Çocuklar bilinçli düşüncelerini ve duygularını oyun etkinlikleri aracılığıyla sadece kelimelerle ifade edebileceklerinden çok daha iyi ifade ederler.

8 2.Bilinçdışına erişim: Çocuk, özel olarak seçilmiş oyuncaklar, oyunlar ve malzemeler aracılığıyla yansıtma, yer değiştirme ve sembolizasyon savunma mekanizmaları üzerinden bilinçdışı çatışmalarını ortaya çıkarabilir. 3. Doğrudan ve dolaylı öğretim: Oyun, danışanlardaki bilgi ve beceri eksikliklerini doğrudan öğrenme ve üstesinden gelme imkanı sağlar.

9 4. Duygusal boşalma: Çocuklar stresli ve travmatik yaşantılarını yeniden canlandırabilir ve rahatlayabilir, böylece bunlar üzerinde bir güç ve kontrol duygusu kazanabilirler. 5. Stres aşılama: Evden taşınma, okula başlama, kardeş doğumu gibi yaklaşmakta olan stresli olaylar karşısında ortaya çıkması beklenen kaygı, olayı önceden canlandırarak azaltılabilir.

10 6. Olumsuz duygulanımın karşı şartlandırılması: Kaygı ve rahatlama ya da depresyon ve oyunbazlık gibi birbirini dışlayan iki içsel durumun aynı anda var olması mümkün değildir. Bu nedenle bir çocuğun karanlık bir odada saklambaç oynamasını sağlamak çocuğun karanlık korkusunu yenmesine yardımcı olabilir.

11 7. Katarsis: Duygusal dışa vurum ya da etkinlikler aracılığıyla daha önce bastırılmış ya da kesintiye uğramış duyguların serbest bırakılmasına ve tamamlanmasına olanak sağlar. 8. Olumlu duygulanım: Çocuklar oyun oynarken daha az kaygılı ve depresif hissetme eğilimindedirler. Keyifli etkinlikler mutluluk duygusunun artmasına ve sıkıntının azalmasına katkı sağlar.

12 9. Yüceltme: Kabul edilemez duyguların sosyal açıdan kabul edilebilir alternatif eylemlere yönlendirilmesini sağlar. 10. Bağlanma ve ilişkiyi geliştirme: Oyun, ebeveyn ve çocuk arasındaki olumlu duygusal bağı güçlendirir.

13 11. Ahlaki yargı: Kurallı oyunlar ile birlikte çocuk sınırları keşfeder. 12. Empati: Rol yapma aracılığıyla çocuklar bir başkasının bakış açısına girebilme kapasitesini geliştirebilir. 13. Güç/kontrol: Bir felaket esnasında hissettikleri çaresizlik duygusuna belirgin bir biçimde zıt olarak oyun onlara, sağlam bir güç ve kontrol duygusu sağlar.

14 14. Yeterlilik ve özdenetim: Oyun, öyküler, kum terapisinde inşa edilen dünya ve çizimler gibi benlik saygılarını arttıran yetkinlik ve öz yeterlilik duygusu kazandıran araçlar aracılığıyla yaratıcılık için sınırsız olanak sunar. 15. Benlik algısı: Oyun çocuğa, bağımsız bir birey olma, kendisi için düşünme, kendi kararlarını verme ve kendinin keşfetmenin içinde saklı gücü fark etmesi için de fırsatlar sunar.

15 16. Hızlanmış gelişim: Okul öncesi çocukların gelişim düzeyleri, oyun içerisinde kendi yaş dönemlerindeki olağan becerilerinin ötesine geçebilir. 17. Yaratıcı problem çözme: Oyun esnasında süreç, ortaya çıkan üründen daha önemli olduğu için çocuklar sonuçlarından korkmadan, özgürce kendi sorunlarını ve sosyal problemleri çözmelerinde onlara yardım edebilecek yeni birleşim ve keşiflerde bulunabilirler.

16 18. Fantezinin dengelenmesi: Çocuklar oyunlarında arzularını temsili olarak hemen tatmin edebilirler. Korkak bir çocuk cesur, zayıf bir çocuk güçlü olabilir. 19. Gerçekliğin sınanması: Oyun, çocuklara sosyal durumlardaki ipuçlarını okumak için alıştırma olanağı sağlar ve çocukların fanteziyi gerçek durumdan ayırt etmesine yardım eder.

17 20. Davranışsal prova: Oyunun güvenli ortamı içerisinde saldırganlığa karşı girişkenlik gibi sosyal açıdan kabul edilebilir davranışlar prova edilebilir. 21. Dayanışma ilişkisi inşa etme: Özellikle terapi sürecinde danışan ile iyi bir ilişki geliştirilmesine aracılık eder.

18 Oyun Terapisi Nedir? Oyun terapisi, belirli terapötik sonuçları geliştirmek için, oyunun teröpatik bağlamda stratejik olarak kullanımıdır.

19 Çocuk Merkezli Oyun Terapisi 1. Uygun bir ortam sağlandığında, çocuklar sağlıklı olarak gelişim gösterebilirler 2. Çocukların, kendi sorunlarını kendi yollarıyla çözebilme becerileri vardır.

20 Çocuk Merkezli Oyun Terapisi Sorun yerine birey olarak çocuk Geçmiş yerine şu an Düşünceler ve eylemler yerine duygular Açıklama yerine anlama Düzeltme yerine kabul etme Terapistin yönergesi yerine çocuğun yönlendirmesi Terapistin bilgisi yerine çocuğun bilgeliği

21 Çocuk Merkezli Oyun Terapisinde Terapist, Belirli sınırları çizerek çocuğa istediği gibi karar vermesine izin verirken, onu olduğu gibi kabul ederek ilişki kurmaya çalışır. Oyununun içeriğini yönlendirmeden, çocuğun sorununu kendi yoluyla çözeceğine güvendiğini gösterir. Bu süreçte çocuk duygularını, düşüncelerini ve deneyimlerini oyun yoluyla güvenli şekilde ortaya koyabilme fırsatı bulur.

22 Oyun odası Özel oyun odası; Ses geçirmeyen Duvarları rahatlıkla silinebilir Yerleri rahatlıkla temizlenebilir Odanın kapısı içeri doğru açılan (dışarı açılan bir kapı olduğunda çocuk terapi sırasında çıkmak istediğinde terapist müdahale edemeden çıkabilir). Lavabo, tuvalet

23 Oyun odası Oyuncakların konulacağı sabit raflar Bir masa, iki sandalye, tekerlekli sandalye Mutlaka gruplanması gereken oyuncaklar (hayvanlar, bebek evi, agresyon oyuncakları vs) Oyuncaklar mümkün olduğunca dayanıklı, sade, ucuz ve ihtiyaca uygun olmalı. Kırılmaz pencere camı

24 Oyun odası Oyun odasındaki oyuncakların hepsinden en az iki tane, hayvan gruplarında da her gruptan üçer tane olmalıdır. Oyuncaklar çocukların sözcükleri ve oyun da onların dili olarak değerlendirildiği için oyuncaklar ve malzemeler dikkatli ve özenli biçimde seçilmelidir. Malzemeler çocukların bağımsız etkinliklerini teşvik etmeli, duygulanımı, duyguları ifadeyi ve oyun etkinliklerini kolaylaştırmalıdır.

25 Oyun odası çantası Landreth (2002) tarafından oyun odası çantası için önerilen malzemeler şunlardır; Pastel boya, Kağıt, Keskin olmayan makas, Kil ya da oyun hamuru, Dondurma çubukları, Koli bandı, Biberon, oyuncak bebek, Plastik tabak ve bardaklar,

26 Oyun odası çantası Bükülebilir belirsiz figürler, Oyuncak bebek ailesi, Oyuncak bebek mobilyaları, Oyuncak bebek evi, Soyguncu maskesi, Kauçuk bıçak, Dart silahı, Kelepçeler, Oyuncak askerler, Araba, uçak, El kuklaları, telefon, Ip ve oyuncak takılar

27 FİLİAL TERAPİ

28 Filial terapi 1960 ların başında Dr. Bernard ve Louise Guermey tarafından geliştirilmiştir. FT, hümanistik, psikodinamik, davranışsal, kişiler arası, bilişsel, aile sistemleri, gelişim/bağlanma kuramı ve toplum psikolojisi gibi yönelimlerin öncülerinin katkılarından faydalanan kuramsal olarak bütünleyici bir yaklaşımdır.

29 Filial terapinin amacı Genel amacı ailelerin; daha güçlü hale gelmesine, sevgi, anlayış, güven, aidiyet, şefkat, arkadaşlık ve keyif üzerine kurulu tatmin edici ilişkilerin oluşumuna yardım etmektir. Bu gereksinimler karşılandığında aile içi sorunların daha kolay yok olabileceğine inanılır.

30 Teknikler FT terapistleri ebeveynlere dördü yönlendirmesiz ebeveyn-çocuk oyun seansları sırasında kullanılan, biri de oyun temalarını anlamaya odaklanan beş temel beceri öğretirler. Yönlendirmesiz ebeveyn-çocuk oyununda kullanılan dört beceri şunlardır;

31 Yapılandırma: Bu beceri, oyun seanslarının açıklık ve kabul üzerine kurulu atmosferini belirlemek için kullanılır. Aynı zamanda oyun seansı sona ermeden önceki 5 dk ve 1 dk uyarıları gibi oyun seansları içindeki geniş sınırları da belirler.

32 Empatik dinleme: Bu beceri ebeveynlerin, çocuklarının oyun sırasındaki eylemlerine ve duygularına dikkat etmelerine ve anlayış ile kabullerini çocuğa aktarmalarına yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Ebeveynler empatik dinleme becerilerini, çocuk tek başına oyun oynadığı zamanlar kullanır.

33 Çoğunlukla çocuğun söylediği şeyler ya da çocuğun hayali oyunu üzerinde hiçbir sınırlama yoktur çünkü bunlar çocuğun dünyasını temsil etmektedir.

34 Çocuk merkezli hayali oyun: Bu beceri, çocuklar ebeveynlerini miş gibi oyununa katılmaları için davet ettiklerinde kullanılır. Ebeveynler bu rolleri nasıl oynayacakları konusunda çocuklarının yönlendiriciliğini izleyerek kendilerine verilen rolleri canlandırmayı öğrenirler.

35 Ebeveynler, kendilerine verilen karakterleri oynamak için yüz ifadeleri ya da sesler kullanarak canlı bir şekilde rol yapabilirler ancak her zaman çocuğun gerçekten ne istediğini saptamaya çalışırlar.

36 Sınır koyma: Bu beceri tedbirli bir şekilde kullanılır ancak oyun seansının güvenliğini ve bütünlüğünü sürdürmek için çok önemlidir.

37 Beşinci beceri her seans bitişinde kullanılır. Bu arada, terapist ebeveynlerin hangi oyun temalarının ortaya çıkmış olabileceğini belirlemelerine yardım eder ve bu temaların çocuk için ne anlama gelebileceğini tartışır. Bu beceri oyun temalarının ne zaman ortaya çıktığını fark etmeyi ve bunlara ilişkin en azından temel bir anlayış geliştirmeyi öğrenmeyi içerir.

38 FT terapistleri her beceriyi açıklar, gösterir ve daha sonra geribildirimde bulunarak ebeveynlerle birlikte alıştırma yaparlar.

39 Ebeveynlerin alıştırmaya ilişkin izlenimleri öğrenilir ve terapist ebeveynlerin iyi yaptığı şeyler hakkında olumlu geribildirim verir.

40 Ebeveynler çocuklarıyla süpervizyonlu oyun seanslarına başladıklarında, terapist araya girmeden gözlemler ve sonra bir kez daha geribildirim sürecinden geçmek için ebeveynlerle yalnız görüşür. Çoğunlukla ebeveynler çocuklarıyla 3. ya da 4. oyun seansından sonra kayda değer bir ilerleme gösterirler.

41 Terapötik Sınır Koyma Oyun terapisi ilişkisi tamamen izin verici bir ilişki değildir. Çocuğun yapmak istediği her şeyi yapmasına izin verilmez. Sınırlar şu durumlarda koyulur: çocuğa ve terapiste yönelik zarar verici ve tehlikeli davranışlar; Terapötik süreci bozan davranışlar (sürekli oyun odasını terk etmek, vakit dolduktan sonra da oynamak istemek, sürekli tuvalete gitmek isteme)

42 Terapötik Sınır Koyma Odaya ya da malzemelere zarar verilmeye çalışılması Oyun odasından oyuncakların alınması Sosyal açıdan kabul edilemez davranışlar Duygulanımın uygunsuz yollarla sergilenmesi söz konusu olduğunda koyulmalıdır. Ancak ihtiyaç duyulana kadar sınır koyulmamalıdır.

43 Terapötik Sınır Koyma Oyun terapisi sürecinin başında bir yasaklanmış etkinlikler listesi sunmak, çocukların araştırması ve dışavurumunu cesaretlendirmeyecektir. Sınırlara gereksinim duyulduğunda terapist soğukkanlı ve kararlı bir yaklaşım üstlenmelidir. Bu yaklaşım çocukların kendilerini azarlanmış hissetmemesi için gereklidir. Terapist ebeveyn gibi ve otoriter olmak yerine kolaylaştırıcı ama yapılandırıcı olmalıdır.

44 Çalışma ve araştırma konuları Diğer oyun terapisi yöntemleri nelerdir? Video Rehberliği ile anne baba bebek oyun terapisi nedir?