3. İŞLETME SİSTEMİ VE ÇEVRESİ

Transkript

1 İŞLETME YÖNETİMİ

2 3. İŞLETME SİSTEMİ VE ÇEVRESİ

3 3.1. SİSTEM KAVRAMI VE TÜRLERİ Sistem, bir sınır içerisinde birbirleriyle etkileşim içinde bulunan ve ortak bir amaca yönelmiş olan öğeler topluluğudur. Sistemler, girdileri çıktılara dönüştüren, birbirleriyle ilişkili faaliyet ve öğelerden oluşmaktadır

4 Şekil 3.1. Sistemlerin İşleyiş Süreci GİRDİ Hammadde Emek Sermaye Enerji Finans Tabiat SÜREÇ (Dönüşüm Süreci) ÇIKTI Mal ve Hizmetler Geri Bildirim

5 Sistemler, kapalı ve açık sistemler olmak üzere iki şekilde incelenebilir.

6 Açık sistemler, çevreden girdi alarak bu girdileri belli bir dönüşüm sürecinden geçirip işleyen, çevreye çıktılar sunan ve çevresel faktörlerden etkilenen sistemlerdir. Kapalı sistem, çevre ile girdi-çıktı alışverişi yapmayan yani çevrelerinden etkilenmeyen sistemlerdir. İşletmeler de birer sistem olarak kabul edildiği için, çeşitli çevre koşullarından zaman zaman etkilenirler.

7 Açık sistemlerin öğelerinden birisi sistemin geri bildirim veya geriye besleme yeteneğidir. Geri bildirim negatif veya pozitif olarak ikiye ayrılır. Her sistemin bir geri bildirim yeteneği mevcuttur. Bu denetlenebilir bir yetenektir.

8 Diğer bir öğe entropi ve negatif entropidir. Entropi sistemin bozulması, yok olması anlamına gelir. entropi; tüm sistemlerin eninde sonunda dağılacağı veya öleceği biçimindeki doğa yasasıdır. Dolayısıyla özelliği ve boyutu ne olursa olsun her sistemde entropi mevcuttur. Diğer bir ifadeyle, sistemlerde karışıklık, düzensizlik, bozulma sonunda tamamen durma eğilimi vardır. Kapalı sistemlerde entropi daha kuvvetlidir ve belirli bir süre sonunda sistemi tamamen durduran en önemli unsurdur. Açık sistemler ise, çevrelerinden aldığı enerji, bilgi ve malzeme ile entropiyi durdururlar. Buna negatif entropi denir.

9 Sistemlerin Özellikleri Bir sistem açık veya kapalı olabilir. Açık bir sistemin yaşamak için dış çevreyle ilişki kurması sistemin dinamik bir denge sağlaması için gereklidir. Her sistemde bir amaç veya amaçlar vardır. Her sosyal sistem belirli bir amaca ulaşmak için kurulmuştur ve sisteme hüviyetini kazandıran da budur. Sistemler çevre ile ilişki kurarlar. Sistemde geribildirim ilişkisi vardır. Sistem bu sayede eksikliklerini ve aksaklıklarını öğrenebilir.

10 Sistemin kesin sınırları yoktur. Ancak, bir sistemin varlığından bahsedebilmek için onu dış çevreden ayıran sınırlarının olması gerekir. Organizasyon dış çevreden ayırt edilmelidir. Sistemin alt sistemleri vardır. Sistemde olumlu ve olumsuz entropi görülür. Bir sistemde faaliyetlerin bozulması, dengenin kaybolması ve sonunda sistemin durması yönünde bir eğilim vardır. Entropi, bu eğilimi ifade eder. Kapalı sistemler, entropinin etkisinde kalır. Enerji kaybındaki artış sonuçta sistemin ölümüne neden olur. Açık sistemler, bunun üstesinden gelebilme yeteneğine sahiptir

11 3.3. İŞLETME SİSTEMİNİ ETKİLEYEN DIŞ ÇEVRE KOŞULLARI ISLETME VE GENEL/UZAK İŞLETME VE GENEL/UZAK ÇEVRESİ ÇEVRESI DEMOGRAFIK EKONOMIK ULUSLARARASI YASAL SOSYO KÜLTÜRE L POLITIK TEKNOLOJIK

12 Doğal Çevre Koşulları Doğal çevre koşulları, işletme çalışanlarını ve işletmedeki faaliyetlerin sürdürülmesine yardımcı olan araç-gereçleri olumlu ya da olumsuz etkileyen tabiatta var olan hava, su, toprak vb. koşullardan oluşur. Örneğin aşırı sıcakların ya da soğukların işletme çalışanlarının ya da işletmede bulunan makinelerin performansını düşürmesi gibi

13 Sosyal ve Kültürel Koşullar Toplumların belirlediği çeşitli yazılı ya da yazılı olmayan kurallar, işletmeler içinde önemlidir. Toplumsal gelişimlerin çok hızlı yaşandığı ve insan ihtiyaçlarının sınırsız olduğu bir dünyada toplumları etkileyen bu kurallar da zaman zaman bu gelişim ve yeniliklere paralel olarak değişim gösterir. Bu nedenle, toplumsal değer yargılarını dışlayan, bu değer yargılarına saygı duymayan işletmelerin varlıklarını sürdürmesi mümkün değildir. Örneğin kendi ülkesinin örf ve adetlerine aykırı üretim yapan bir işletmenin, o ülkedeki konumu gibi.

14 Hukuki Koşullar İşletmelerin faaliyetlerine başlayabilmeleri için çeşitli hukuki prosedürleri yerine getirmeleri ve hukuki kurallara uymaları gerekir. İşletmelerin faaliyetlerini düzenleyen çeşitli kanunlar sayesinde kişilerin ve toplumun çıkarları korunmuş olur. Örneğin her işletmenin ürettiği ürünlerin fiyatlarını düzenlerken ekonomik dengeyi çok fazla bozmayacak şekilde düzenlemesi gibi.

15 Teknolojik Koşullar Teknoloji, işletmelerin mal ve hizmet üretiminde kullandıkları teknolojik araç ve gereçlerle yani bilişim teknolojisiyle iş yapma süreçlerini içerir. Teknolojik yeniliklerin toplumsal hayata girmesiyle birlikte işletmelerin, bu yeniliklere duyarsız kalması imkansız hale gelmiştir. Çünkü işletmelerin en önemli beklentileri, verimliliğin artması, az zamanda çok miktarda işin yapılması, üretim maliyetlerinin en düşük seviyeye çekilmesi ve üretimin arttırılmasıdır. Bu nedenle işletmelerin teknolojik gelişimleri takip ederek çağa ayak uydurmaları gerekir.

16 Uluslararası Çevre Koşulları Günümüzde bilimsel ve teknolojik gelişmeler sonucunda dünya küçük bir pazara dönüşmüştür. Bir ülkede üretilen mallar çok fazla değişiklik yapılmadan birçok ülkede pazarlanabilir hale gelmiştir. Kitle iletişiminin yaygınlaşması ve hız kazanmasıyla, dünyanın birbirinden uzak pek çok noktasında pazarda yaşanan değişimlerin diğer pazarlar ve dolayısıyla tüketiciler üzerindeki etkileri göz ardı edilemez hale gelmiştir. Başarılı çalışmalara kendi ülkelerinde ulaşmış işletmelerin, ulusal sınırları aşarak uluslar arası arenalarda faaliyetlerini başarılı bir şeklide sürdürebilmeleri için, kendi ülkelerinin çevresel koşullarına göre uyarladıkları işletme sistemlerini, yabancı ülkelerin koşullarını da dikkate alarak düzenlemeleri gerekmektedir.

17 İŞLETMENİN ULUSLARARASI ÇEVRESİ İşletmenin Ulusal Çevresi DEVLET İşletmenin Yakın Çevresi İşletmeye Kredi Sağlayan Kuruluşlar * Yöneticiler, * İşletme Sahipleri, Tüketiciler İŞLETME Rakipler (İç Çevre) * Çalışanlar *Hissedarlar, Hammadde ve İşletmenin Diğer İhtiyaçlarını Karşılayan Kurumlar ÇEŞİTLİ KURUMLAR TOPLUM İŞLETMENİN ULUSLARARASI ÇEVRESİ

18 3.4. İŞLETMENİN İÇ ÇEVRESİ İşletmelerin iç çevresinde, işletme sahipleri ve hissedarlar, işletmede çalışanlar, yöneticiler yer alır.

19 İşletme Sahipleri ve Hissedarlar İşletme sahibi ve hissedarlar, işletme sermayesini karşılayan, işletmenin kuruluş aşamasından itibaren işletmelerinden ve işletme çalışanlarından beklentisi olan kişilerdir. Bu yüzden bu sermayelerinin en iyi şekilde kullanılarak, verimli çalışmaların sonucunda belli bir kar seviyesine ulaşmayı hedeflerler. Sermayenin iyi bir şekilde kullanılmadığını gören hissedarlar daha karlı yatırımlara yelken açabilmek için, hisselerini şirketten geri alabilirler.

20 İşletmede Çalışanlar İşletme çalışanları, belirli bir ücret karşılığında bir işletmede faaliyet gösteren yani emeğini ortaya koyan insan gücüdür. Emeklerini ortaya koyan bu çalışanlar, her şeyden önce çalışmalarının karşılığı olan hak ettikleri ücreti alabilmeyi ve kendilerine hak ettikleri şekilde davranılmasını isterler. Yani eşitlik ilkesi doğrultusunda, çeşitli ödül ve teşvik sistemlerinin uygulanmasını, iş güvencesinin olmasını, özel yaşamlarına saygı duyulmasını ve işletme faaliyetlerinden haberdar edilmeyi beklerler. İstekleri karşılanan çalışanlar daha verimli çalışırken, isteklerinin karşılanmadığını düşünen çalışanların verimliliğinde düşüş görülür. Bu da işletme yöneticilerinin karşılaşmak istemedikleri bir durumdur.

21 Yöneticiler Yönetici, başkalarıyla birlikte iş gören, başkalarını sevk ve idare eden kişidir. Çalışanları sevk ve idare ederek, farklı düzeylerde çalışan, gerekli işleri yürüten profesyonel nitelikte olan, başarılı çalışmalar ortaya koyarak çalışmalarını sürdüren yöneticilerdir. Burada unutulmaması gereken nokta yöneticilerinde belli bir ücret karşılığında bir işletmede çalışıyor olmasıdır.

22 3.5. İŞLETMENİN YAKIN ÇEVRESİ İşletmenin yakın çevresinde, tüketiciler, rakipler, işletmeye kredi sağlayan kuruluşlar, hammadde ve işletmenin diğer ihtiyaçlarını karşılayan kurumlar bulunur.

23 IS/YAKIN İŞLETME ÇEVRESI VE YAKIN ÇEVRESİ ANALIZI OLASI RAKIPLER RAKIPLER TEDARIKÇILE R MÜSTE RILER IKAME ÜRÜNLER

24 Tüketiciler/Müşteriler Tüketiciler genel olarak, işletmenin çıktısı olan mal ve hizmetleri alıp kullanan ve bu çıktılar sonucunda işletmeye çeşitli geri bildirimlerde bulunan potansiyel bir kitledir. Günümüzde, mal ve hizmet çeşitliliğinin artmasıyla birlikte, tüketicilerin de kendileri için en iyi olanı seçmek için daha bilinçli davrandıkları görülmektedir. Aynı zamanda tüketici haklarına gerekli önemin verilmesiyle birlikte tüketiciler daha az tedirginlik yaşayarak mal ve hizmet talebinde bulunmaktadırlar.

25 Rakipler Rekabet doğrudan doğruya veya dolaylı olarak işletmenin pazarına mal veya hizmet sunmaya çalışan işletmelerin faaliyetleri bütünüdür. İşletmeler arası rekabet fiyat, kalite, hizmet ve benzeri faktörlere dayalı olmalıdır. Yani işletmeler haksız rekabet ortamı yaratarak, diğer firmaları zor durumda bırakmamalıdır. Günümüzde işletme sayılarının artmasıyla birlikte rakip firmaların sayısında da artış görülmektedir. Bu rakip firmalar, faaliyetlerini sürdürürken zaman zaman karşı karşıya gelebilmektedir.

26 İşletmeye Kredi Sağlayan Kuruluşlar İşletmeler faaliyetlerini sürdürebilmek için çeşitli girdilere ihtiyaç duyarlar. Bu girdileri satın alabilmek için yeterli miktarda sermayelerinin olması gerekir. İşletmeler, bazen sermayelerinin yetersiz kaldığı durumlarda çeşitli kuruluşlardan kredi talebinde bulunurlar. İşletmelerin kredi taleplerini karşılayarak, işletmelere destekte bulunan kuruluşlara, işletmeye kredi sağlayan kuruluşlar denir.

27 Hammadde ve İşletmenin Diğer İhtiyaçlarını Karşılayan Kurumlar İşletmelerin hammadde ve diğer ihtiyaçlarını karşılayan kuruluşlara tedarikçiler denir. Tedarikçiler, işletmeye hammadde, yan mamul, enerji gibi her türlü girdiyi temin eden kişi veya örgütlerdir. İşletmelerin faaliyetlerini kesintisiz bir şekilde sürdürebilmesi için, üretimde kullandığı hammadde ve yardımcı malzemeleri tedarikçilerden istediği zaman, istediği kalite, miktar ve fiyatta sağlaması gerekir. Bu ise tedarikçilerle iyi ilişkiler sonucu gerçekleştirilebilir. Tedarikçiler, işletmelerden ödemelerini zamanında yapmalarını beklerler. İşletmelerin, tedarikçilerle karşılıklı güvene dayalı uzun süreli ilişkiler kurmaya özen göstermesi gerekir.

28 3.6. İŞLETMENİN ULUSAL ÇEVRESİ İşletmenin ulusal çevresinde devlet, toplum ve çeşitli kurumlar yer alır.

29 Devlet İşletmelerin faaliyete geçebilmeleri ve bu faaliyetlerini yürütebilmeleri için devletin çeşitli kurumları ile sürekli ilişki içerisinde bulunmaları gerekir. İşletmeler devletin belirlediği ilke ve koşullar çerçevesinde faaliyetlerini yürütmek zorundadırlar. Devlet üstlenmiş olduğu tüm görevleri yürütebilmek için işletmelerin maddi ve manevi desteğini bekler.

30 Ayrıca devlet işletmelerden aşağıda belirtilen hususlara uygun davranmalarını ister: Vergi ve benzeri yükümlülüklerini zamanında ve tam olarak yerine getirmelerini, İstihdam yaratmalarını, işsizliğin önlenmesine katkıda bulunmalarını, İhracat yaparak döviz tasarrufunu sağlayıcı girişimlerde bulunmalarını, Ülke kalkınmasına katkıda bulunmalarını ve geri kalmış bölgelere yatırım yapmalarını, Ülkenin içine düştüğü darboğazlarda ve olağan üstü durumlarda (afet ve felaketlerde) yardımcı olmalarını, AR-GE ye önem vermelerini, Devletin yürütmekte olduğu politika, plan ve programlara uygun davranmalarını bekler.

31 Toplum Toplum, tüketicilerinde içinde bulunduğu daha geniş bir kitledir. İşletmelerin gerek kullandıkları kaynaklar ve gerekse yarattıkları sonuçlar toplum açısından önemlidir. Toplum işletmelerden, toplumsal kaynakların verimli kullanılmasını, ekolojik çevrenin ve dengenin bozulmaması için korunmasını, doğal kaynaklara ve canlılara zarar verilmemesini, toplumsal sorunlara duyarlı olunmasını, kültürel ve sanatsal faaliyetlerin desteklenerek toplumsal yaşamın zenginleştirilmesine katkıda bulunulmasını, toplumsal değerlerin işletme faaliyetleri ile yıpratılmaması vb. ister.

32 Çeşitli Kurumlar İşletmelerin toplum ve devletle ilişkilisi, bunlardan oluşan kurumlarla ilişkilerini de belirlemesi gerekir. Bu kurumlar başta aile olmak üzere dini, askeri, politik, kültürel, sosyal ve ekonomik nitelikli kurumlardır. Örneğin sağlıklı işçi-işveren ilişkilerinin kurulması için sendika ile, mali işlerin düzenli yürütülebilmesi için finans kurumlarıyla, zamanında ve ucuz girdi tedariği için faktör sahipleriyle iyi ilişkiler kurmak gerekir

33 3.7. İŞLETMELERİN ULUSLARARASI ÇEVRESİ İşletmelerin ulusal sınırları aşması, uluslar arası nitelik kazanması halinde ilişki kurulan kişi ve kurumların miktarı, nitelikleri genişleyerek uluslar arası bir görünüş kazanır. Çok uluslu işletmeler, gittikleri ülke hükümeti, ekonomik ve ticari kurumları ile ekonomik ilişkileri düzenleyici anlaşmalar yapmak ve uluslar arası yasal düzenlemelere uymak durumundadır

34 Uluslararasi çevre ve unsurlari ULUSLARARASI ÇEVRE VE UNSURLARI SAVAS OLASILIKLARI ÜLKELER ARASI BIRLESME VE AYRILMALAR AMBARGO VE KOTALAR SERBEST TICARET BÖLGELERI GÜMRÜK BIRLIGI ANTLASMALARI ORTAK PAZAR ANT. EKONOMIK ISBIRLIKLER GLOBALLESME