ENERJİ TÜKETİMİ-İKTİSADİ BÜYÜME İLİŞKİSİ

Transkript

1 Kocael Ünverses Sosyal Blmler Ensüsü Dergs () 0 / :-5 ENERJİ TÜKETİMİ-İKTİSADİ BÜYÜME İLİŞKİSİ SUNA KORKMAZ * Meehan YILGÖR Öze: Enerj fakörü, ürünlern ürem sürecnde kullanılan öneml grdlerden brdr. Enerj ükem br ülkenn gelşmşlğn göseren gösergelerden brdr. Bu çalışmada seçlen 6 ülkenn ksad büyüme le enerj ükem arasındak lşksne CADF ve CIPS esler le eş büünleşme es uygulanmışır dönemne a yıllık verler kullanılmışır. Uygulanan eslern sonuçlarına göre, 6 ülke çn enerj ükemne uygulanacak ksa polkalarının aynı zamanda ksad büyümeye yönelk ksa polkalarının uygulanmasında da öneml kakıda bulunacağı esp edlmşr. İksad büyüme le enerj ükem arasında eş büünleşme es sonucunda uzun dönem denge lşksnn olduğu görülmüşür. Anahar Kelmeler: Enerj Tükem, İksad Büyüme, Yaay Kes Genşlelmş Dkey Fuller Tes (CADF), Yaay Kes Peseran Shn Tes (CIPS), Eş Büünleşme Tes. THE RELATION BETWEEN ENERGY CONSUMPTION AND ECONOMIC GROWTH Absrac: Energy facor s one of he mporan npus ha used durng producs producon process. The consumpon of energy s one of he ndcaors ha show he developmen level of a counry. In hs sudy, CADF and CIPS ess and conegraon es are appled for he energy consumpon and economc growh n 6 counres. We used annual daa. Accordng o he resuls of hese ess, n 6 counres, he economc polces ha wll be consued by argeng energy consumpon wll also make mporan conrbuon o he applcaon of economc polces argeng he economc growh. Afer he conegraon es, has been observed ha here s a long erm sable beween economc growh and energy consumpon. Key Words: Energy Consumpon, Economc Growh, Cross Secon Agumened Dckey Fuller Tes (CADF), Cross Secon n Pesaran Shn Tes (CIPS), Conegraon Tes. * Yrd.Doç.Dr., Balıkesr Ünverses, Bandırma İİBF, İksa Bölümü, sunakorkmaz@yahoo.com. Yrd.Doç.Dr., Balıkesr Ünverses, Bandırma İİBF, Ekonomer Bölümü, mylgor@gmal.com.

2 Suna Korkmaz ve Meehan Yılgör Grş Malların üremnde kullanılan grdlerden br olan enerj kullanımı ksad kalkınmanın öneml gösergelernden br halne gelmşr. İnsanlar lk çağlardan ber kend hyaçlarını emn emede gerekl olan enerj kaynaklarını (rüzgâr, kömür, perol vb) kullanmışlardır. Ancak eknoloj gelşkçe ve çevre krllğ le lgl blnç arıkça değşk enerj kaynaklarını kullanma yoluna gmşlerdr. İkncl enerj kaynağı çnde yer alan elekrk enerjs dğer enerj kaynaklarından farklı br özellğe sahpr. Elekrk enerjs doğrudan br enerj kaynağı olmayıp, enerj kaynaklarının eknoloj yardımıyla elde edlmesdr. Kullanımı kolay olan ve çevrey krlemeyen öneml br enerj kaynağıdır. Bu nedenle de en çok erch edlen ve genş kullanım alanına sahp olan enerj kaynaklarından brdr. Ülkeler üremde bulunmak ve bunu devam ermek çn ürem fakörlernden br olan enerj grdsne gereksnm duyarlar. Enerj kaynaklarına bol mkarda sahp olan ülkeler olmayanlara göre daha avanajlıdır. Ürem malyelernde azalma sağlayablrler. Gerek enerj kaynaklarına sahp olan ülkeler gerekse olmayan ülkeler ekonomnn büyümesne bağlı olarak enerj kullanımını arırırlar. Dolayısıyla enerj ükemnn arması br ülkenn kalkınmışlık düzeynn gösergelernden br halne gelmşr. Bu nedenle de enerj ükem le lgl oluşurulacak polkalar ekonomnn kalkınmışlık durumunu da ekleyeblecekr. Bu çalışmada öncelkle bu konuda yapılan çalışmalara değnlmş, daha sonra II. kuşak brm kök eslernden olan CADF ve CIPS hakkında kısa br blg verlmşr. 6 ülke (Cezayr, Arjann, Brezlya, Bulgarsan, Şl, Çn, Kolombya, Ekvaor, Mısır, Macarsan, Hndsan, Endonezya, Güney Kore, Malezya, Mekska, Fas, Peru, Flpnler, Polonya, Romanya, Güney Afrka, Tayland, Tunus ve Türkye) çn CADF ve CIPS sınaması, ayrıca ksad büyüme ve enerj ükem arasında uzun dönem denge lşksnn var olup olmadığıyla lgl olarak eş büünleşme sınaması yapılmışır. Sonuç bölümünde se çıkan sonuçlar yorumlanmışır.. Teork Çerçeve Ve Leraür Enerj ükem le ksad büyüme lşksne çsel büyüme modeller çerçevesnde bakılmakadır. Romer n çsel büyüme model, Cobb-Douglas formunda oplam ürem fonksyonu şu şeklde yazılablr (Romer, 994: 4); Y=A()K -β L β ()

3 KOSBED () 0/ 3 Burada Y oplam reel çıkı düzeyn, A eknolojy, K oplam reel sermaye sokunu ve L oplam şgücünü emsl emekedr. Burada eknoloj enerj le bağlanılı çsel br fakördür. Brçok eknoloj enerjnn daha faydalı kullanılmasını sağlar. Burada eknoloj olarak fabrka, makne vb ma edlmekedr (Odularu ve Okonkwo, 009: 53). Dğer br fade le enerj eknolojnn prake kullanımına mkan anıyan br unsur olarak değerlendrlmekedr. Ancak enerjy dönüşürerek kullanılablr hale germek çn de yüksek eknolojl yaırımlara hyaç duyulur. Ülkeler bu p yaırımları sadece enerj üremek çn değl aynı zamanda enerj kullanımında eknlğ sağlamak çn yapmakadırlar. Düşük malyele emn edlen ve ürem sürecnde verml bçmde kullanılablen enerj fakörü, eknoloj unsuru üzernden ulusal çıkı düzeynn armasını sağlayacakır (Mucuk ve Uysal, 009:06-7). Cheng (995) Amerka Brleşk Devleler çn dönemler çn nedensellk lşksne bakmış ve sınama sonucunda enerj ükem le ksad büyüme arasında hçbr nedensel lşk bulamamışır. Soyas ve Sar enerj ükem ve Gayr Saf Yurç Hasıla (GSYİH) arasındak nedensellk lşksne 6 ülke çn bakmışlardır. Türkye, Fransa, Almanya ve Japonya da enerj ükemnden GSYİH a doğru ek yönlü, Arjann çn k yönlü br nedensellk bulmuşlardır (Soyas ve Sar, 003: 36). Soyas vd. (003) Türkye çn dönemne a yıllık verlerle k değşken arasındak lşky,vekör haa düzelme model (VECM) ve Johansen-Juselus eş büünleşme yönemn kullanarak sınamışlardır. Sınama sonucunda enerj ükemnden GSYİH doğru ek yönlü nedensellk olduğu oraya çıkmışır. Hndsan çn Granger nedensellk sınaması sonucunda enerj ükemnden GSYİH doğru ek yönlü nedensellk olduğu oraya konulmuşur (Paul ve Bhaacharya, 004: 980). Paksan çn Granger nedensellğn Hsao s sürümü ve eş büünleşme eknklernn uygulanması sonucunda, ksad büyümenn oplam enerj ükemn arırdığı görülmüşür (Aqeel ve Bu, 00: 09). Çn çn ECM uygulanarak enerj ükemnden reel GSYİH doğru ek yönlü nedensellğn varlığı esp edlmşr. Yan elekrk üremndek arışın reel büyümey arırdığı görülmüşür (Shu ve Lam, 004: 5). Mehrara (007) perol hraç eden ülke çn panel eş büünleşme sınaması sonucunda ksad büyümeden enerj ükeme doğru ek yönlü nedensellk bulmuşur. Kore çn Granger nedensellk ve VECM uygulanması sonucunda enerj ve GSYİH arasında uzun dönemde k yönlü nedensellk, kısa dönemde se enerj ükemnden ksad büyümeye doğru ek yönlü nedensellk bulmuşlardır (Oh ve Lee, 004: 58). Wolde-Rufael (006) Afrka ülkelernn 7 s çn Toda ve

4 4 Suna Korkmaz ve Meehan Yılgör Yamamoo Granger nedensellk es sonucunda 6 ülke çn reel GSYİH dan enerj ükemne doğru ek yönlü nedensellk, 3 ülke çn se k yönlü nedensellk bulmuşur. Tayvan çn Granger nedensellk sınamasının yapılması sonucunda oplam enerj ükem ve GSYİH arasında k yönlü nedensellk görülmüşür (Yang, 000: 37). Yoo (006) Güney Doğu Asya Ülkeler Brlğnn (ASEAN) 4 üyes çn elekrk ükem le ksad büyüme arasındak nedensellk lşksne bakmışır. Malezya ve Sngapur çn k değşken arasında k yönlü nedensellk, Endonezya ve Tayland çn se ksad büyümeden enerj ükemne doğru ek yönlü nedensellk lşks oraya çıkmışır. Granger nedensellk es sonucunda OECD ülkelernden 30 unda ve OECD ülkes olmayan ülkelern 78 nde enerj ükemnden ksad büyümeye doğru nedensellk olduğunu oraya koymuşlardır (Chonanawa vd., 008: 8). Asghar (008) Paksan, Hndsan, Sr Lanka, Bangladeş ve Nepal çn ksad büyüme le enerj ükem arasındak lşkye ECM ve Toda ve Yamamoo yönemler le bakmışır. Paksan çn kömür ükemnden ksad büyümeye doğru, Sr Lanka çn ksad büyümeden enerj ükemne doğru, Bangledeş çn ksad büyümeden elekrk ükemne doğru, Nepal çn perol ükemnden ksad büyümeye doğru nedensellk lşks bulunur ken Hndsan çn ksad büyüme le enerj ükem arasında nedensellk lşksne raslanmamışır. Gelo (009) Hırvasan çn ksad büyüme le oplam enerj ükem arasındak nedensellk lşksne bakmış ve nedensellk lşksnn olduğunu esp emşr.. CADF ve CIPS Bas dnamk heerojen panel ver modelne göre, zaman ve nc yaay kes gözlemler; y ( ) y u =,, N, =,, T () u, f,, f : gözlemlenemeyen orak ekler, : breysel spesfk haa y Burada, y, f (3)

5 KOSBED () 0/ 5 ( ) ve ( y ) y y se H 0 üm ler çn alernaf hpoez se, 0 H 0 =,, N 0 H =0 N, N,..., N 0 Burada şoklar ( Genel fakör ) =,,,N, =,,, T hem den hem de den bağımsızdır. f oralama ve sab varyanslıdır., f ve üm lerden bağımsızdır (Pesaran, 007: 4-5). Dğer br fade le Pesaran arafından ler sürülen CADF (Cross Seconal Augmened Dckey Fuller Tes) es aşağıdak gbdr. p j,, j, j =, T (4) j Levn ve Ln (993) model, genel ve brmsel olarak spesfk parçalara ayrışırmışlardır. u, f, breysel spesfk haayı fade emekedr. ; u f : gözlenemeyen orak ekler göz önüne alırken, Bu es nn 0 dan farkı ve N olması durumunda kullanılmakadır. Pesaran, N gderken f y, gb yaklaşırableceğn, haa ermlernde, u ookorelasyon olması durumunda bu sorunu oradan kaldırablmek çn değşkenlern geckmesnn kullanılması gerekğn fade eder. Bu durumda es (5) numaralı denklem le olur.

6 6 Suna Korkmaz ve Meehan Yılgör pj pj a b Cj, j d h, j, j j 0, (5) =, Burada a sab erm, rend,, j farkların geckmeler,, nn br dönem geckmesdr. Her brm (ülke) çn değer bulunur. Her brm çn elde edlen değerler Pesaran ablo değerler le karşılaşırılır. Hpoezler; o A : : 0 0 SURADF ve CADF den sonra dzler arasında korelasyonu göz önünde uan dğer br es se CIPS (Cross Secon n Pesaran Shn) esdr. CIPS es adlandırılmakadır. N C ADF olarak da CADF CIPS N (6) Kısaca üm değerlern bulunup N e bölünür. İşlem sonucunda bulunan değerler Pesaran ablo değerleryle karşılaşırılır. CADF %, % 5 ve % 0 ablo değerler Pesaran ın (007) makalesnde bulunmakadır. Hpoezler (Güloğlu ve İvrend, 00: 383);... o n (Serler durağan değl) H = En az br anes 0 dan farklı (Serler durağan) 0 3. Panel Verde Yaay Kes Bağımsızlığı İçn Tesler 3..SURADF ve CADF Tesler SURADF ve CADF esler yaay kes verlern arasında lşk olması durumunda kullanılan eslerdr. Bu esler karşılıklı denklemlern haa ermler arasında bağımlılık ol-

7 KOSBED () 0/ 7 ması yan korelasyonlarının sıfırdan farklı olması durumunda kullanılan eslerdr. Bunun çn lk önce bağımlılık olup olmadığına bakmak gerekmekedr. Haa ermler ( u ) arasındak lşky bulmak çn en küçük kareler (EKK) yönemnn haa ermler kullanılır (Güloğlu ve İvrend, 00: 384). I. Tes: N N ˆ T j j CDLM (7) ˆ j : arıklar arasında yaay kes korelasyonlarının ahmnlern fade emekedr. ˆ j ˆ j T T uˆ uˆ uˆ T j uˆ j Yaay kesler arasında lşk yokur. H 0 hpoez alında N sab ve T a gmekedr. CDLM ~ N ( N ) / II. Tes: Pesaran ın (004) öne sürdüğü CDLM esdr. N N CDLM = ( T ˆ j ) ~ N(0,) (8) N( N ) j Yaay kesler arasında lşk yokur. H 0 hpoez alında T ve N ( T, N ) büyük olması durumunda kullanılır. CDLM sasğ sandar normal dağılır. I. Tes le arasındak lşk aşağıdak gb yazılablr. N( N ) CDLM = CDLM ~ N(0,) N( N ) (9)

8 8 Suna Korkmaz ve Meehan Yılgör III. Tes: N n büyük, T nn küçük olması durumunda yan N>T ken aşağıdak es kullanılmakadır. T N( N N N ˆ CDL = ( j ~ N(0, ) (0) ) j Yaay kesler arasında lşk yokur H 0 hpoez alında CD sasğ sandar normal dağılır (Güloğlu ve İvrend, 00: 384). 4. Ver ve Yönem 6 ülke çn yıllarına a yıllık verler Enerj Danışma İdaresnden (EIA) alınmışır. CADF es le ülke serlernn durağanlığı ek ek araşırılmışır. CIPS esnde se H 0 hpoeznde üm kasayılarının sıfıra eş olduğu alernaf hpoezde se en az br anesnn sıfırdan farklı olduğu araşırılmakadır. CADF ve CIPS eslernn yanında ülkelern haa ermler arasında lşk olup olmadığı CDLM, CDLM ve CDLM esler le araşırılmışır.

9 KOSBED () 0/ 9 Tablo : 6 Ülkenn İksad Büyüme CADF Tes Sonuçları Ülkeler CADF OlasılıkDeğer (p) Cezayr -3,896** Arjann -,8090** Brezlya -,998** Bulgarsan -3,687** Şl -,8683** Çn -,7675** Kolombya -,898** Ekvaor -,547** Mısır -,6699** Macarsan -,587** Hndsan -,580** Endonezya -3,454*** Güney Kore -3,3869** Malezya -,853 Mekska -,6064 Fas -,6338 Peru -,8988** Flpnler -,8936** Polonya -,900** Romanya -,8964** Güney Afrka -,637 Tayland -,379* Tunus -,9430** Türkye -,947** Uruguay -,4333* Venezuela -,370* (*) % 0, (**) % 5 ve (***) % sevyesnde İksad Büyüme çn CADF esnn anlamlığını gösermekedr. CADF çn krk değerler Pesaran ın 007 yılında yayınlanan A Smple Panel Un Roo Tes n he Presence of Cross Secon Dependence sml makalesnn 76 sayfasındak Tabloc kısmından alınmışır. CADF es sonuçlarına göre Malezya, Mekska,

10 0 Suna Korkmaz ve Meehan Yılgör Fas, Güney Afrka ülkeler çn brm kök çeren H 0 hpoez kabul edlrken ger kalan ülkelern snde H 0 hpoez reddedlmşr. Tüm ülkeler çn, en yüksek geckme uzunluğu dr, GAUSS programından elde edlen CIPS = -,684 bulunmuşur. CIPS değer Pesaran (007) Tablo c le karşılaşırıldığında % de anlamlıdır. Bu durumda H 0 hpoezne göre en az br ane 0 dan farklı olmakadır. kasayısı Tablo :6 Ülkenn İksad Büyüme Yaay Kes Bağımlılık Tes Sonuçları Tes İsasğ Değerler Olasılık Değer (p) CDLM 973,0 0, CDLM 64,64 0, CDLM,69 0, H 0 : Yaay kes lşks yok. H : Yaay kes lşks var. CDLM, CDLM ve CDLM çn H 0 reddedldğnden gayrsaf yurç hasıla haa ermler arasında yaay kes bağımlılığı yüksek derecede anlamalıdır.

11 KOSBED () 0/ Tablo 3: 6 Ülkelenn Enerj Tükem CADF Tes Sonuçları Ülkeler CADF Olasılık Değer (p) Cezayr -3,780*** 3 Arjann -4,633*** Brezlya -,970 3 Bulgarsan -,934** Şl -,980 3 Çn,6 Kolombya -,65 Ekvaor -0, Mısır -3,967*** Macarsan -,967 Hndsan -,906 Endonezya -,87** 3 Güney Kore -3,649*** Malezya -3,078 3 Mekska 0,0503 Fas -,88** Peru -,9 Flpnler -5,376*** 3 Polonya 0,65 3 Romanya -3,355** 3 Güney Afrka -3,44** Tayland -3,90** 3 Tunus -,568 3 Türkye -3,366*** Uruguay -,47 Venezuela -3,75*** (*) %0, (**) %5 ve (***) % sevyesnde Enerj Tükem çn CADF sınamasının anlamlığını gösermekedr. CADF çn krk değerler Pesaran (007) Tabloc den alınmışır. 6 ülkenn enerj ükem çn CADF es sonuçları Tablo 3 de göserlmekedr. 6 ülkenn enerj ükem

12 Suna Korkmaz ve Meehan Yılgör CADF es sonuçlarına göre 6 ülkenn 3 ünde brm kök çeren H 0 hpoez kabul edlmşr. Bulgarsan, Endonezya, Fas, Romanya, Güney Afrka, Tayland %5 sevyesnde, Cezayr, Arjann, Mısır, Güney Kore, Flpnler, Türkye, Venezuela % sevyesnde sasksel olarak anlamalıdır. Tüm ülkeler çn CIPS=-,684dr. CIPS değer Pesaran (007) Tablo c le karşılaşırıldığında % düzeynde anlamlıdır. Bu durumda en az br ane kasayısı 0 dan farklı olmakadır. Tablo 4: Enerj Tükem çn Yaay Kes Bağımlılık Tes Sonuçları Tes İsasğ Değerler Olasılık Değer (p) CDLM 400,503 0, CDLM, , CD -, , CDLM, CDLM ve CDLM çn H 0 reddedldğnden 6 ülkenn enerj ükem verlernn haa ermler arasında yaay kes bağımlılığı sasksel olarak anlamalı bulunmuşur. 5. Eş Büünleşme Tes 0.05 Tes saskler Z, 96 dan büyük olduğu çn H 0 : Serler arasında eş büünleşme yokur hpoez reddedleceğ çn alernaf hpoez kabul edlecek ve % 5 düzeynde anlamlı olacakır (Pedron, 999: ). Tablo 9: Pedron Eş Büünleşme Tesler Trendsz Sabl ve Trendl Sabsz ve Trendsz Panel V İsasğ 3,349* 3,385* 8,087* Panel RHO İsasğ 4,477* 5,94*,889 Panel PP İsasğ 5,978* 0,469,568 Panel ADF İsasğ 4,54* -8,45* 0,43 (*) %5 düzeynde anlamlılığı gösermekedr.

13 KOSBED () 0/ 3 Kao ADF sasğ % 5 düzeynde, Johansen Fsher Panel eş büünleşme es de sabsz ve rendsz % 5 düzeynde sasksel olarak anlamlı bulunmuşur. Bu sonuçlara göre enerj ükem ve ksad büyüme arasında uzun döneml br lşk olduğu görülmüşür. Sonuç Bu çalışmada 980 ve 004 yılları arasında 6 ülkede enerj ükem ve ksad büyüme arasındak lşky göreblmek çn CADF ve CIPS sınamaları uygulanmışır. İksad büyüme çn yapılan CADF es sonuçlarına göre 6 ülkenn s (Cezayr, Arjann, Bulgarsan, Mısır, Endonezya, Güney Kore, Flpnler, Romanya, Tayland, Türkye, Güney Afrka ve Venezuela) çn H 0 hpoez reddedlmşr. Bu sonuca göre ksad büyüme çn br polka belrleneceğn gösermekedr. İksad büyüme çn CIPS es sonuçlarına bakıldığında % de üm ülkeler sasksel olarak anlamlıdır. Enerj ükem çn CADF es sonuçlarına göre 6 ülkenn 3 ünde brm kök çeren H 0 hpoez kabul edlmşr. Bu ülkeler; Brezlya, Şl, Çn, Kolombya, Ekvaor, Macarsan, Hndsan, Malezya, Mekska, Polonya, Tunus, Uruguay, Peru dur. Bunun yanında 6 ülkenn dğer 3 ü çn H 0 hpoez reddedlmşr. Bu ülkeler se Cezayr, Arjann, Bulgarsan, Mısır, Tayland, Türkye, Venezuela, Endonezya, Güney Kore, Fas, Flpnler, Romanya ve Güney Afrka dır. H 0 hpoeznn reddedlmes bu ülkelern enerj ükem alanında br polka oluşurableceğn fade emekedr. CIPS sonuçlarına bakıldığında % de sasksel olarak anlamlıdır yan en az br ülkenn β kasayısı sıfırdan farklı olmakır. 6 ülkeler çn oluşurulacak enerj polkalarının ksad büyümey de ekleyeceğ görülmüşür. Çünkü enerj, ürem sürecnde kullanılan br grd olduğu ve enerjnn kullanılması çıkının vermllğn ekleyeceğ çn enerj konusunda oluşurulacak polkalar ksad büyümey de ekleyecekr.

14 4 Suna Korkmaz ve Meehan Yılgör Kaynakça Asghar, Zahr Jr. (008), Energy-GDP Relaonshp: A Causal Analyss for he Fve Counres of Souh Asa, Appled Economercs and Inernaonal Developmen, Vol. 8, No., pp Aqeel, Anjum ve Bu, Mohammad S. (00), The Relaonshp beween Energy Consumpon and Economc Growh n Paksan, Asa-Pacfc Developmen Journal, Vol. 8, No,, pp Cheng, B. S (995), An Invesgaon of Conegraon and Causaly beween Energy Consumpon and Economc Growh, Journal of Energy and Developmen, Vol,, No., pp Chonanawa, Jaruwan; Hun, Leser C. ve Perse, Rchard (008), Does Energy Consumpon Cause Economc Growh? Evdence from a Sysemac Sudy of over 00 Counres, Journal of Polcy Modelng, Vol. 30, No., pp Froyen, Rchard T. (999), Macroeconomcs Theores and Polces, Sxh Edon, Prence Hall Inc., New Jersey. Gelo, Tomslav (009), Causaly beween Economc Growh and Energy Consumpon n Croaa, Zb. Rad. Ekon. Fak. Rj, Vol. 7, No., pp Güloğlu, Bülen ve İvrend, Mehme (00) Oupu Flucuaons: Transory or Permanen? The Case of Lan Amerca, Appled Economcs Leers 00, Vol. 7, No. 4, pp Levn, Andrew ve Ln, Chen F. (993) Un Roo Tess n Panel Daa: New Resuls, Unversy of Calforna, San Dego Workng Paper, No , pp Mehrara, Mohsen (007), Energy Consumpon and Economc Growh: The Case of Ol Exporng Counres, Energy Polcy, Vol. 35, No.5, pp Mucuk, Mehme ve Uysal, Doğan (009), Türkye Ekonomsnde Enerj Tükem ve Ekonomk Büyüme, Malye Dergs, Sayı. 57, s Odularu, Gbadebo O. ve Okonkwo, Chnedu (009), Does Energy Consumpon Conrbue o Economc Performance? Emprcal Evdence from Ngera, Eas-Wes Journal of Economcs and Busness, Vol., No., pp Oh, Wankeun ve Lee, Khoon (004), Causal Relaonshp beween Energy Consumpon and GDP Revsed: The Case of Korea , Energy Economcs, Vol. 6, No., pp Parkn, Mchael (000), Economcs, Ffh Edon, Addson-Wesley Publshng Company, USA.

15 KOSBED () 0/ 5 Paul, Shyamal ve Bhaacharya, Rabndra N. (004), Causaly beween Energy Consumpon and Economc Growh n Inda: A Noe on Conflcng Resuls, Energy Economcs, Vol. 6, No. 6, pp Pedron, Peer (999), Crcal Values for Conegraon Tess n Heerogenous Panels wh Mulple Regressors, Oxford Bullen of Economcs and Sascs, Specal Issue , pp Pesaran, Hashem M. (007) A Smple Panel Un Roo Tes n he Presence of Cross Secon Dependence, Journal of Appled Economercs, Vol., No., pp Pesaran, Hashem M. (004) General Dagnosk Tess for Cross Secon Dependence n Panels Workng Paper, Cambrdge Workng Paper n Economcs Romer, Paul M. (994), The Orgns of Endogenous Growh, The Journal of Economc Perspecves, Vol.8, No., pp.3-. Soyas, Ugur ve Sar, Ramazan (003), Energy Consumpon and GDP: Causaly Relaonshp n G-7 Counres and Emergng Markes, Energy Economcs, Vol. 5, No., pp Shu, Alce ve Lam, Pun-Lee (004), Elecrcy Consumpon and Economc Growh n Chna, Energy Polcy, Vol. 3, No., pp Soyas, Ugur, Ramazan Sar, ve Ozlem Ozdemr (003), Energy Consumpon and GDP Relaons n Turkey: A Conegraon and Vecor Error Correcon Analyss, Economes and Busness n Transon: Faclang Compeveness and Change n he Global Envronmen Proceedngs, pp :Global Busness and Technology Assocaon. hp:// ( ). Wolde-Rufael, Yemane (006), Elecrcy Consumpon and Economc Growh: A Tme Seres Experence for 7 Afrcan Counres, Energy Polcy, Vol. 34, No.0, pp Yang, Hao-Yen (000), A Noe on he Causal Relaonshp beween Energy and GDP n Tawan, Energy Economcs, Vol., No. 3, pp Yoo, S.H (006), The Causal Relaonshp beween Elecrcy Consumpon and Economc Growh n he ASEAN Counres, Energy Polcy, Vol. 34, No.8, pp