GÖÇ BAĞLANTISI. Alman-Türk İnovasyon Ağında Geri Göç Edenler

Transkript

1 GÖÇ BAĞLANTISI Alman-Türk İnovasyon Ağında Geri Göç Edenler

2 Türkiye kökenli yüksek nitelikli kişilerin Almanya dan geri göçü Genç, iyi ve istenmeyen Örnek göçmenlerin Göçü: Almanya ya Veda ve Unutulan Beyin Göçü 2008 den beri yüksek nitelikli Türkiye kökenli insanların yurtdışına göçü hakkındaki medya raporları derlendi. Böylece, bu göçün olumsuz etkileri, özellikle Alman ekonomisi için bunun bir kayıp olup olmadığı ele alınacaktır. Aslında bu göç kısa vadede bir kayıp olarak görünse de Alman şirketleri için uzun ve orta vadede bir kayıptır ve neticede bunun bedelini Alman ekonomisi ödeyebilir. Bu profesyonellerin geri göçünün sadece olumsuz etkileri yoktur. Bunlar genellikle köklerini taşıdığı ülke ile eğitim gördükleri ülke arasında önemli ekonomik ve bilimsel etkileşim ortaya çıkarırlar diye açıklıyor Ankara Üniversitesi nden Doç.Dr. Nuri Yavan. Bu broşürde basit tanımı ile geriye göç kişilerin doğdukları ülkeye, ya da atalarının doğduğu ülkeye göç olarak tanımlanmıştır. Bu tip göç süreçleri ile bir dizi sınır ötesi iş ve yaşam kalıpları oluşmuştur. Türkiye kökenli yüksek nitelikli kişiler mesleki ve özel yaşamlarını ülke sınırları ötesinde oluştururken çoğu zaman ne kesin bir geri dönüş gerçekleştirirler ne de tam olarak Alman ya da Türk toplumuna asimile olurlar. Türkiye kökenli yüksek nitelikli kişilerin yaşadıkları uluslararası yer değiştirme tek seferlik bir olay değil aksine yaşamlarında sıklıkla gerçekleşen bir durumdur. Dolayısıyla bu kişiler Almanya ve Türkiye arasında hem iş hem de bilim alanında kullanılabilecek yaşayan köprüler oluşturabilirler.

3 Röportaj Türkiye kökenli Akademisyenlerin geri göçünün etkileri Şimdiye kadar ki mesleki kariyerinizin gelişimi nasıldı? Daha lise zamanımda perakendeciler ile ilk temasım başladı. Okul eğitimim sonrası perakende sektöründe şimdiki işverenimin yanında ikili bir satışçı eğitimini başarıyla tamamladım. Hemen sonra, bana merkezi satış elemanı olarak bir pozisyon teklif edildi. Orada yaklaşık on iki yıldır değerli bilgiler edindim. Tam zamanlı bu görev sırasında sertifikalı ticaret uzmanlığı, işletmeci ve sertifikalı Kategori Müdürlüğü, gibi eğitimleri başarı ile tamamladım. Sonra İstanbul da doğrudan rakip bir firmada yeni bir teklifi kabul ettim. Öncelikle tüm Türkiye nin merkez satış elemanı ve altı ay kadar sonra da Türkiye den sorumlu tek yönetici olarak atandım. Türkiye de çalışmaya başladığınızda zorluklar var mıydı? İki ülke arasındaki en büyük farklardan biri öğrenilmiş kültürel davranışlardı. Örneğin bu, bir noktaya yönelik farklı bakış açıları ya da farklı kişilik yansımaları olabilir. Çift kültürlü ve iki dilli altyapım sayesinde ben ufak bir avantaja sahiptim, her iki bakış açısını da daha hızlı ve daha kolay anlayabiliyor, sınıflandırabiliyor ve uygun hareket edip uygun tepkiler verebiliyordum. Türkiye de kazandığım her mesleki deneyim, kültürlerarası anlayışımı daha da güçlendirdi. Almanya da edinmiş olduğunuz tecrübe ve vasıflar, sizin şu anki işiniz için ne kadar önemli? Bir çalışanın genel performansı esas alındığında kesinlikle, bunlar avantaj sağlıyor. Burada yerel pazar bilgisi üzerine yetkin olmak ya da alışkanlıkları göz önünde bulundurarak kişiler arası doğru ilişkilerde bulunabilmeyi kastettim. Uluslararası deneyimler ve nitelikler yeni bir mesleki göreve geçişi kolaylaştırabilir. Mesleki amaçlarla sıklıkla Almanya da bulunur musunuz? Evet, Hamburg da doğdum ve büyüdüm. Ailemin ve sosyal çevremin bir parçası Almanya da yaşıyor. Orada kalışlarımı örneğin piyasa gözlemleri ile değerlendiriyorum. Almanya dan Türkiye ye göç eden Türkiye kökenli yüksek nitelikli kişiler, Türkiye de yeni şirketler kurdu, şirketlerde veya araştırma kurumlarında kilit pozisyonlara alındı. Çoğunlukla Almanya ile bağlantıda kaldılar. Jena Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü nden Profesör Sebastian Henn, Akademisyenlerin Almanya da eğitim sırasında oluşturdukları bağlantıları ülkelerine geri dönüş yaptıklarında da kalır. İletişim ağı böylece oluşturulur ve bu sayede karşılıklı doğrudan yatırım teşvik edilebilir ve bilginin transferi güçlendirilebilir diyor. Bu aktörlerin belirleyici özelliği hem Almanca ya hem de Türkçe ye ve her iki kültürel çevrenin anlayışına hâkim olmalarıdır. Bu da bu kişilerin bu tür yeteneklere sahip olmayanlara göre bir rekabet avantajı kazanmasını sağlar. Geri göç edenler, birçok yönden Almanya ve Türkiye arasındaki ekonomik ve bilimsel alandaki bilgi transferini teşvik eder. Onlar Almanya da şirketlerde ya da üniversitelerde kazanmış oldukları pratik ve teorik bilgileri beraberlerinde taşırlar. Bundan başka, bu kişilerin Türkiye de mesleki faaliyetler için kullanabilecekleri Almanya daki iş ortakları, eski iş arkadaşları veya müşterileri, gibi mevcut iletişim ağlarına erişimleri vardır. Göçmen kökenli kişiler genellikle şirketler için önemli anahtar insanlardır. Bu kişiler şirketlere diğer ülkenin özelliklerini anlamak, Almanya ve Türkiye deki şirketler arasındaki iletişim için yardımcı olabilirler diye açıklıyor Osnabrück Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü nden Profesör Martin Franz. Sonuç olarak özetle, beyin göçünde kısa vadede ortaya çıkan zorluk, her iki ulusal ekonomi arasındaki yenilikçi kapasitenin ve rekabet yetisinin gelişmesi sayesinde orta ve uzun vade de aşılarak her iki ülkeye de avantajlar sağlar.

4 Şirket görüşü: Türkiye deki MAN Almanya merkezli MAN Grubu, dünya çapında çalışanı ile bir ticari araç ve mühendislik firmasıdır yılında Almanya dışında Grubun ilk üretim tesisi olan MAN Türkiye A.Ş. şirketi, şimdi MAN ın dünya genelindeki en büyük ve en kompakt otobüs üretim yeridir. MAN ın geçmişi on dokuzuncu yüzyılın sonuna kadar uzanmaktadır. Bugün Ankara / Akyurt ta Almanya da büyümüş ve eğitim görmüş, ya da orada iş deneyimi kazanmış olan birçok kişi dâhil olmak üzere yaklaşık kişi bu şirkette çalışmaktadır. Bu kişiler kontrolör, pazarlama yöneticileri veya araştırmageliştirme mühendisleri olarak çalışmaktadırlar ve alanlarına ait Almanya da edindikleri bilgilerinin yanı sıra sahip oldukları dilsel ve kültürlerarası avantaj ve becerilerini de şirkete kazandırmaktadırlar. Söz konusu kişilerin sahip olduğu bu yeterlilikler, tüm alanlarda dünya geneline yayılmış MAN merkezleri ile küresel şirketlerle, araştırma ve geliştirme merkezleri, kurum ve kuruluşlarla birlikte işbirliği içerisinde çalışan MAN Türkiye için büyük anlam taşır. ( MAN Türkiye A.S.) Uluslararası çalışma ve yaşam biçimlerindeki engeller ve zorluklar Özellikle, Almanya daki MAN merkezleri ile ilişkisi Almanya dan gelen uzmanlar aracılığı ile yoğunlaşmaktadır. Almanya dan gelen Türkiye kökenli uzmanlar Almanya ve Türkiye de MAN kurumsal lokasyonlar arasında işbirliğini güçlendirmiştir. Her fazla Almanca konuşabilen çalışan, şirket merkezleri arasında daha iyi bir iletişim oluşturur, diyor MAN Türkiye Araştırma ve Geliştirme Başkanı Kenan Akçay. Şirket merkezleri arasındaki karşılıklı ortak çalışmalar çalışanların yüksek hareketliliğini gerektirir. Türkiye kökenli yüksek nitelikli kişiler Türkiye de Almanya da kendi meslektaşları için önemli irtibat kişileridir ve Almanya daki şirket merkezlerine toplantılar ve çalıştaylar için sık sık seyahat ederler. Ekonomik ilişkilerde önemli olan Almanya ve Türkiye arasındaki geri göç meselesi her zaman sorunsuz işlemiyor. Sorun 1: Başka bir ülkede edinilen vasıfların resmen tanınması, her zaman garanti edilmez. Akademik unvanların denkliği Türkiye de Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) tarafından verilmektedir. YÖK denklik belgesi için bazı durumlarda yükseköğrenimin kısmen tekrarlanmasını veya yeterlilik sınavına girilmesini isteyebilmektedir. Türkiye kökenli yüksek nitelikli kişiler için tehlikeli olan, resmen tanınmayan Alman üniversitelerinden derece elde etmiş olmaları ya da denklik için çok uzun zaman gerekiyor olmasıdır. Bu durum ilerleyen zamanlarda göçiş ilişkisi üzerinde çok kapsamlı etkiye sahip olabilir. Sorun 2: Çifte vatandaşlığı olmayan göç eden Türkiye kökenli yüksek niteliklilere ya da yakınlarına eski Türk vatandaşlıklarını alma hakkına yasa ile başvurma izni verilir. Ama Mavi Kart sahipleri oy hakkına veya Türkiye de kamu kurumlarında görev alma hakkına sahip değildir. Bahsedilen nitelikli bireyler aynı zamanda Mavi Kart sahibi değilse sorun daha da büyür. Bu durumda, çalışma izni, büyük ve uzun bürokrasi süreçler sonucu elde edilmektir ki bu da potansiyel işverenleri engeller bir prosedürdür. Çifte vatandaşlık uluslararası çalışma ve yaşam biçimlerini kolaylaştır. Sadece göçmenler için değil, aynı zamanda Türkiye de faaliyet gösteren Alman şirketleri için de bu nedenle arzu edilir. Bu faktörler Almanya ve Türkiye arasında uluslararası çalışma ve yaşam biçimlerini zorlaştırabilir ya da tamamen engellenmesine yol açabilir. İzmir deki Ege Üniversitesi nden Dr. İlkay Südaş, Türkiye ve Almanya nın geri göç eden farklı grupları ve odak noktasında onların çalışma yaşamlarındaki zorlukları da içeren güçlü bir göç politikası geliştirmesi gerektiğini belirtiyor.

5 Şimdiye kadarki mesleki kariyerinizi gelişimi nasıldı? Ben Münster de doğdum ve büyüdüm. Liseden sonra reklam satışı eğitimi için Duesseldorf a taşındım. İki yılık eğitimin tamamlanmasından sonra okumaya devam etmek istediğim daha başından belliydi. Daha sonra doğrudan Berlin de rağbet gören Sosyal ve Ekonomik İletişim Lisans programında bir yer alabildim. Bunun yanı sıra Türkoloji okudum. Küçük, harika bir inovasyon ajansında ilk daimi işime girdim. Biz orada büyük kurumlar için stratejik düşünme üzerine danışmanlık hizmeti veriyorduk. Ama İstanbul a gitme arzusu, her zaman vardı. İlk Erasmus sömestrimden sonra ortağımla tanışmam ve İstanbul da yaşamayı istemem aslında bir rastlantıydı Şimdi gönüllü olarak çalıştığım projelerin yanı sıra bir Türk Sosyal Medya Ajansı nda çalışmaktayım. Mesleki olarak ayaklarınızın yere basmasında İstanbul`da zorluklar var mıydı? En büyük engel, her zaman dil oldu. Eğer kişi gerçekten iyi Türkçe konuşamıyorsa, o zaman burada bir başlangıç Röportaj Türk-Alman inovasyon ağındaki geri göç edenlerin, bilim ve sanayi potansiyelinin belirlenmesi-göç bağlantısı yapmasına gerek yoktur. Kişi süper eğitim almış, kusursuz Almanca ve İngilizce konuşuyor olabilir ama burada gerçekten kabul edilebilmesi için, mutlaka iyi Türkçe konuşmalıdır. Yoksa gereken bağlantıları kurması zor olur. Almanya da edinmiş olduğunuz tecrübe ve vasıflar sizin şu anki işiniz için ne kadar önemli? Ajans için öncelikle Almanca konuşulan ülkelerde sosyal medya faaliyetleriyle ilgilenmek için biri arandı. Ajansta Alman zihniyetini bilen ve Almanların hoşlanacağı şeyleri söyleyebilen tek kişiyim. Eğitimim süresince öğrendiklerim hiçbir şey ifade etmiyordu ve temelde tamamen fazla nitelikliyim. Ama yine de katkıda bulunmak için her zaman yeni fikirler deniyorum. Son olarak bir projede bir sosyal proje için önerilerde bulundum. İnsanlar ilk önce oldukça tedirgin oldu ve ne olduğunu sordu. Sonra, dış danışman fikrimi anladı ve gelecekte böyle bir şeye ihtiyaçlarının olduğunu ve Türkiye de daha önce böyle bir şeyin olmadığını ifade etti. Almanya daki iletişim ağınızı Türkiye deki şimdiki mesleki görevinizde kullanabiliyor musunuz? Şimdiye kadar sadece sınırlı olarak kullanabildim. Sadece bir kez Berlin de bir proje yapmak isteyen bir Türk müşteri için. Sosyal medya alanında önemli potansiyel görüyorum. Göç bağlantısı, bilgi ve fikirlerin değişimini teşvik edilebilir ve yatırım ilişkilerini güçlendirilebilir. Bu potansiyel kamuoyu tarafından çok az fark edilir. Türk-Alman inovasyon ağındaki geri göç edenlerin, bilim ve sanayi potansiyelinin belirlenmesi MIDETI projesinin hedeflerinden birisidir. Projenin merkezinde Türkiye ve Almanya da konferanslar ve workshop çalışmaları çerçevesinde geri göçün ekonomik anlamı üzerine çalışmalar yürütmek, özellikle Alman ve Türk araştırmacılarının arasındaki bilgi değişimi aktiviteleri bulunmaktadır. Özellikle Genç bilim adamları arasındaki bilgi değişimi projede ayrı bir odak noktasıdır. Bu broşür, aynı zamanda projenin bir ürünüdür. Proje web sitesinde proje hakkında daha fazla bilgi bulabilirsiniz. MIDETI proje ekibi Osnabrück Üniversitesinden Prof. Dr. Martin Franz ve Philip Müller, İstanbul Yıldız Teknik Üniversitesi nden Doç.Dr. Meryem Kanat Hayır, Jena Friedrich-Schiller Üniversitesi nden Prof. Dr. Sebastian Henn. Ankara Üniversitesi nden Doç. Dr.Nuri Yavan ve İzmir Ege Üniversitesi nden Dr. İlkay Südaş tan oluşmaktadır.

6 Bilim Milletleri Birleştirir Türk-Alman Bilim, Araştırma ve İnovasyon Yılı 2014 yılında, Almanya ve Türkiye nin işbirliği için yeni yollar açıldı. Almanya Eğitim ve Araştırma Bakanlığı ile Türkiye Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, arasında imzalanan antlaşma ile iki ülkenin ortak girişimi olarak Türk-Alman Bilim, Araştırma ve İnovasyon Yılı. ilan edildi. Bilimsel Milletleri Birleştirir Sloganı altında, iki ülke arasındaki işbirliğinin anlamına ve başarısına dikkat çekmek ve araştırma, eğitim ve inovasyon alanlarındaki işbirliğini genişletmek gibi hedefler gözetildi. Ortak Bilim yılını da etkileyecek geleceğe yönelik projeler oluşturuldu. Bilim Yılı, ile her iki ülkenin küresel ve toplumsal değişimlerini belirle ve, böylece çözüm stratejilerinin yanı sıra yeni teknolojilerin ve inovasyonların uygulanması araştırıldı. Söz konusu bilim yılının odak noktalarından biri gelecek ile ilgili konulardan oluşmaktadır. Iki ülke arasında araştırma yapılan konuların yelpazesi anahtar teknolojilerin küresel değişimlerden anahtar teknolojilere, toplumsal değişimlerden uygulamalı araştırmalara kadar uzanmaktadır. Devam eden bilim yılında Alman ve Türk tarafları beraberce toplamda MIDETI- Türk-Alman İnovasyon Ağında Geri Dönen Göçmenlerin, Bilim ve Sanayi Potansiyelinin Belirlenmesi projesinin de içinde bulunduğu 100 den fazla proje yürütmektedir. ( Jessica Wahl / Wahl ın Evreni) Hazirlayanlar Yazar Philip Müller, M. Sc. Osnabrück Üniversitesi Yayıncı MIDETI Proje takımı: Prof. Dr. Martin Franz Osnabrück Üniversitesi Prof. Dr. Sebastian Henn Friedrich-Schiller- Jena Üniversitesi Doç. Dr. Meryem Kanat Hayir Sosyal Bilimler Enstitüsü Yıldız Teknik Üniversitesi Dr. İlkay Südaş Ege Üniversitesi Doç. Dr. Nuri Yavan Ankara Üniversitesi Tarih Nisan 2016 Baskı KÖSTER UND GLOGER Averdiekstr Osnabrück Baskı ve Tasarım [disain] mal anders melanie everding-hackmann Südstraße 9/ Münster İletişim Bilgileri Prof. Dr. Martin Franz Osnabrück Üniversitesi Seminarstr. 19 a/b Osnabrück Fotoğraf Kaynağı S1. Andrea Hopinca dan Bilim Milletleri Birleştirir. Hollandalı grafikçi Andrea Hopinca üç yıllık başarılı Türk-Alman bilim ortaklığı sayesinde, iki ülke araştırmacıları arasında gelişen organik bağı vurgulamak için moleküler bağlantılı sembolleri kullanmıştır. Bilim Milletleri Birleştirir Türk- Alman Bilim, Araştırma ve İnovasyon Yılı nın Yaratıcılık yarışmasında ikinciliğe layık görülmüştür. S.2, S.3, S.7, S.9: Martin Franz S.4, S.8: Kişisel Fotoğraflar S.6: MA Türkiye A.S. S.10: Jessica Wahl / Wahl ın Evreni