Türkiye de Anayasa Şikâyeti (Bireysel Başvuru)

Transkript

1 Dr. Tolga ŞİRİN Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Türkiye de Anayasa Şikâyeti (Bireysel Başvuru) İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi ve Almanya Uygulaması ile Mukayeseli Bir İnceleme

2 İÇİNDEKİLER SUNUŞ...VII ÖNSÖZ... XI İÇİNDEKİLER...XV KISALTMALAR... XXXV GİRİŞ...1 BİRİNCİ KISIM ANAYASA ŞİKÂYETİNİN GENEL ESASLARI BİRİNCİ BÖLÜM ANAYASA ŞİKÂYETİNİN ANLAMI VE TARİHSEL GELİŞİMİ I. ANAYASA ŞİKÂYETİ KAVRAMI VE MUKAYESELİ HUKUKTAKİ YERİ...5 A. ANAYASA ŞİKÂYETİ KAVRAMI Anayasa Şikâyetinin Terminolojik Anlamı...5 a. Terminolojik Köken (Etimoloji)...5 b. Türkiye Öğretisinde Anayasa Şikâyeti Kullanımı...6 c. Türkiye Öğretisinde Anayasal Şikâyet/Başvuru Kullanımı...8

3 XVI II. d. Mukayeseli Hukuktaki Diğer Kullanımlar...8 e. Türkiye Anayasasındaki Kullanım: Bireysel Başvuru (Kişisel Başvuru)...9 f. Kavramsal Öneri Anayasa Şikâyetinin Hukuksal Tanımı...11 B. ANAYASA ŞİKÂYETİNİN MUKAYESELİ HUKUKTAKİ YERİ...12 ANAYASA ŞİKÂYETİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ VE BENZER KAVRAMLARDAN FARKI...14 A. ANAYASA ŞİKÂYETİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ Genel Olarak Bir Hak Olarak Anayasa Şikâyetinin Niteliği...14 a. Anayasa Şikâyeti Bir Hak Mıdır?...14 (1) Maddi Yaklaşım ve Şekli Yaklaşım Ayrımı...15 (2) Anayasa Şikâyetinin Düzenlendiği Yer Sorunu...18 (3) Şekli Kritere Göre Anayasa Şikâyetinin Niteliği...19 (4) Maddi Kritere Göre Anayasa Şikâyetinin Niteliği.. 20 (5) Türkiye Öğretisine Göre Anayasa Şikâyetinin Niteliği...21 (6) Mukayeseli Hukuk Verilerine Göre Anayasa Şikâyetinin Niteliği (7) Anayasa Altı Düzenlemelerde Anayasa Şikâyetinin Niteliği b. Anayasa Şikâyeti Ne Tür Bir Haktır? c. Anayasa Şikâyetinin Bir Hak Olarak Tanınmasının Pozitif Sonuçları Nelerdir? (1) Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılma Sistemine Tabidir (2) Şüphe Durumunda Hak ve Özgürlükler Lehine Yorum Yapılır...27 (3) Kanun Hükmünde Kararname İle Düzenlenilemez Bir Dava Olarak Anayasa Şikâyetinin Niteliği...29 a. Sübjektif Dava ve Objektif Dava Ayrımı...29

4 XVII III. b. Objektif Dava c. Sübjektif Dava...32 d. Anayasa Şikâyeti Ne Tür Bir Davadır?...32 (1) Türkiye Hukukunda Anayasa Şikâyeti Davasının Niteliği...32 (a) İptal ve İtiraz Davalarının Niteliği...33 (i) İptal Davasının Niteliği...33 (ii) İtiraz Davasının Niteliği...33 (b) Anayasa Şikâyetinin Sübjektif Karakterine İlişkin Öğeler (i) Sadece Hakkı İhlal Edilenler Dava Açabilmektedir (ii) Kamu Başdenetçilerine Şikâyette Bulunma İmkânı Tanınmamıştır...35 (c) Türkiye deki Anayasa Şikâyeti Davasının Objektif Öğeleri (i) Anayasa nın Üstünlüğü Esastır (ii) Kişiliğe Bağlılık, Vazgeçilemezlik ve Devredilemezlik (iii) Re sen Tedbir Kararı Verilmektedir...37 (iv) Şikâyetten Feragat ve Objektif Hukuk Koruması...37 ANAYASA ŞİKÂYETİNİN BENZER KAVRAMLARDAN FARKI...39 A. ANAYASA ŞİKÂYETİ VE ACTIO POPULARIS FARKI Actio Popularis Usulü Anayasaya Uygunluk Denetiminde Actio Popularis in Uygulandığı Ülkeler Actio Popularis in Anayasa Şikâyetinden Ayrılan Yönleri...43 B. ANAYASA ŞİKÂYETİ VE YARI ACTIO POPULARIS FARKI C. ANAYASA ŞİKÂYETİ VE SINIF DAVASI FARKI...45 D. ANAYASA ŞİKÂYETİ VE KOMÜNAL BAŞVURU Komünal Anayasa Şikâyeti Kavramı... 46

5 XVIII IV. 2. Komünal Anayasa Şikâyetinin Uygulandığı Ülkeler Türkiye de Komünal Anayasa Şikâyetinin Uygulanabilirliği...47 a. Tarihsel Olarak Uygulanabilirlik...47 b. Uluslararası Yükümlülükler Bakımından Uygulanabilirlik E. ANAYASA ŞİKÂYETİ VE DİLEKÇE HAKKI ANAYASA ŞİKÂYETİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ...51 A. MUKAYESELİ HUKUKTAKİ GELİŞİMİ...51 B. TÜRKİYE HUKUKUNDA TANINMASI Anayasa Şikâyeti İçin Anayasa Değişikliği Zorunlu Muydu? İçtihat Yoluyla Anayasa Şikâyetinin Tanınması Mümkün Müydü? Yasa Yoluyla Anayasa Şikâyetinin Tanınması Mümkün Müydü?...61 İKİNCİ BÖLÜM ANAYASA ŞİKÂYETİNİN İŞLEVLERİ I. Genel Olarak...65 II. Anayasa Şikâyetinin Sübjektif İşlevi...67 III. Anayasa Şikâyetinin Objektif İşlevi IV. Anayasa Şikâyetinin Katılımcı İşlevi...71 V. Anayasa Şikâyetinin Meşrulaştırıcı İşlevi...75 A. Anayasa Yargısı Demokrasi Gerilimi...75 B. Anayasa Yargısının Meşrulaşmasında Anayasa Şikâyetinin Yeri... 82

6 XIX ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ANAYASA MAHKEMESİ NİN BÜNYESİNDE YER ALAN SORUNLAR I. Mahkeme Mensuplarının Güvenceleri ve Nitelikleri...85 A. AYM Yargıçları Yargıçların Seçilme Biçimi ve Nitelikleri Verilen Kararın İcra Kabiliyeti Özerk Bütçe Yargısal Bağışıklıklar Azledilmeme ve Emekliye Sevk Edilmeme Güvencesi Mali Teminat B. Raportörler II. Yorum Faaliyetinden Kaynaklanan Sorunlar A. Anayasa Mahkemesinin Resmi İdeoloji Sorunu B. Türkiye Anayasa Mahkemesinin İHAM a Uyum Sorunu C. Bütünsel ve Özel Bir Sorun: Sosyal Hakların Dışlanması İnsan Haklarının Bütünselliği İlkesi Anayasasının Sosyal Haklar Konusundaki Sorunlu Yaklaşımı DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İHAM UYGULAMASINDA ANAYASA ŞİKÂYETİNİN YERİ I. Anayasa Şikâyeti Yargılamasının İHAM ın Faaliyetlerine Katkısı Nedir? II. Anayasa Şikâyeti Yargılaması İHAM Denetimine Tabi Midir? A. Konuyla İlgili İHAM İçtihadının Evrimi B. AYM nin Kabul Edilebilirlik İncelemesinin Durumu C. AYM Önünde Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlali

7 XX D. Anayasa Şikâyeti Tüketilmesi Gereken Bir İç Hukuk Yolu Mudur? Anayasa Şikâyeti Yolunun Makul Sürede Tamamlanamaması Anayasa Şikâyeti Yolunun Kısıntılı Olması Anayasa Şikâyeti Yolunun Erişilebilir Olmaması Anayasa Şikâyeti Yolunun İhlali Gideremeyecek Olması..141 İKİNCİ KISIM ANAYASA ŞIKÂYETİNİN ÖZEL VE USULİ ESASLARI BİRİNCI BÖLÜM ANAYASA ŞİKÂYETİ HAKKININ ÖZNESİ I. Genel Olarak A. Ehliyet Kavramı ve Anayasa Hukukuna Teşmili Anayasa Hukukunda Ehliyet ve Terminoloji Sorunu Türkiye Anayasa Hukuku Bakımından Ehliyet Kavramının Değerlendirilmesi Doğmamış Organizmalar Bakımından Yetki (Kişiliğin Başladığı An Sorunu) a. Genel Olarak Doğmamış Organizmaların Temel Hak ve Taraf Ehliyeti Sorunu b. İHAM ın Doğmamış Organizmaya Yönelik Yaklaşımı c. Anayasa Mahkemelerinin Doğmamış Organizmaya Yönelik Yaklaşımı d. Yeni ve Özgün Bir Sorun: Tüpteki Embriyonun Anayasal Durumu

8 XXI e. Doğmamış Organizmaların Temel Hak ve Özgürlükleri Sorunu f. Türkiye Anayasa Mahkemesi nin Yanıtını Bekleyen Bir Soru Ölüler Bakımından Yetki (Kişiliğin Bittiği An Sorunu) a. Ölüm ve Temel Hak Taşıyıcılığı Konusunda Öğretideki Görüşler b. Almanya AYM sinin Yaklaşımı c. AYM İçtihadına Yönelik Tepkiler d. Ölüler Adına Dava Açılması ve/veya Sürdürülmesi (1) Kişinin Mağdur Olduktan Sonra, Anayasa Şikâyetinden Önce Ölmesi (2) Kişinin Ölüm Anında Mağdur Edilmesi (3) Kişinin Öldükten Sonra Mağdur Edilmesi (4) Kişinin Anayasa Şikâyetinde Bulunduktan Sonra Ölmesi (a) Almanya Uygulaması (b) İspanya Uygulaması (c) İHAM Uygulaması (d) Türkiye Olağan Usul Hukuku Bakımından Uygulama (e) Özgün Bir Durum: Başvurucunun Ölümünden Sonra Herhangi Bir İstem Olmamasına Rağmen İhlalin İncelenmeye Devam Edilmesi Anayasa Şikâyeti Ehliyeti Tartışmalı Kişiler a. Çocuklar (1) Çocuklar Temel Hakların Taşıyıcısı ve Kullanıcısı Olabilir Mi? (2) Çocuklar Anayasa Şikâyeti Hakkının Taşıyıcısı Mıdır? b. Diğer Kısıtlılar c. Yabancılar (1) Yabancılara Tanınan Siyasal Haklar (2) Yabancılara Tanınmayan Kişisel Haklar...206

9 XXII (3) AYM nin Yabancılara Yönelik Yaklaşımın Eleştirisi d. Tüzel Kişiler (1) Tüzel Kişilerin Niteliğine İlişkin Teoriler (2) Niteliksel Değerlendirmelerin Uygulamadaki Yansımaları (3) Özel Hukuk Tüzel Kişileri (a) Almanya da Özel Hukuk Tüzel Kişilerinin Anayasa Şikâyeti (b) İHAM da Özel Hukuk Tüzel Kişilerinin Anayasa Şikâyeti (4) Kamu Tüzel Kişileri (i) Almanya AYM sinin Uygulaması (ii) Konuyla İlgili İHAM Yaklaşımı (iii) Türkiye Bakımından Özel Bir Değerlendirme (5) Tüzel Kişilerin Anayasa Şikâyetinde Temsili (6) Tüzel Kişiliğin Sonra Ermesinin ve Nitelik Değiştirmesi e. Tabiat ve Hayvanların Anayasa Şikâyeti Hakkı f. Mukayeseli Hukukta Anayasa Şikâyetinde Bulunmaya Yetkili Diğer Kişiler (1) Birinci Olasılık: Kamu Başdenetçisi (2) İkinci Olasılık: Cumhuriyet Başsavcıları (3) Türkiye Bakımından Değerlendirme İKİNCİ BÖLÜM KAMU GÜCÜ KAVRAMI I. GENEL OLARAK II. KAMU GÜCÜNÜN ULUSLARARASI SINIRLARI III. KAMU GÜCÜNÜN ULUSAL KAPSAMI IV. KAMU GÜCÜNÜN ANAYASA ŞİKÂYETİ BAKIMINDAN MEKÂNSAL DEĞERİ

10 XXIII A. Klasik Egemenlik Alanı Bakımından Kamu Gücü Kavramı B. Klasik Egemenlik Alanının Dışı Bakımından Kamu Gücü Kavramı V. ANAYASA ŞİKÂYETİ BAĞLAMINDA KAMU GÜCÜ SORUMLULUĞUNUN ZAMANSAL SINIRLARI VI. KAMU GÜCÜNÜN TEZAHÜRLERİ A. Bir Kamu Gücü Olarak Yasama Yasalar (Genel Olarak) Türkiye de Maddi Anlamda Yasaların Anayasa Şikâyetine Konu Edilememesi a. Yeni Bir İptal Yolu Açılacağı Savı b. İddia ve Değerlendirmenin Aynı Organ Tarafından Yapılacağı Savı c. Yasama Organının Hassasiyeti Savı Sorunun Çözümüne Yönelik Olası Yöntemler Sorunun Aşılması: Anayasa Şikâyeti İncelemesinde Somut Norm Denetimi a. Anayasa Şikâyeti İncelemesi Bir Dava Mıdır? b. AYM, Anayasa Şikâyeti İncelemesinde Bir Mahkeme midir? c. Ara Değerlendirme Kanun Hükmünde Kararnameler Meselesi Parlamento Kararları B. Bir Kamu Gücü Olarak Yürütme Sadece Yasanın Uygulanmasından İbaret Yürütme Eylemlerine Karşı Anayasa Şikâyeti İdarenin Düzenleyici İşlemleri Özel Kişilerin Yürütmenin Geleneksel Ödevleri Kapsamındaki Faaliyetleri Yürütmenin Özel Hukuk Kapsamındaki Faaliyetleri Yürütmenin Ceza Hukuku Bağlamında Gerçekleştirdiği İşlemler

11 XXIV C. Bir Kamu Gücü Olarak Yargı AYM nin Yargı Kararları Denetiminin Yarattığı Sorunlar ve Nedenleri Yargı Kararlarına Karşı Anayasa Şikâyeti nin Kapsamı Yargı Kararlarına Karşı Anayasa Şikâyeti Denetiminin Sınırları a. Almanya AYM sinin Kullandığı Kriterler b. Öğretide İleri Sürülen Öneriler c. Konuyla İlgili İHAM Yaklaşımı d. Mukayeseli Öğretideki Tartışmaların Türkiye Hukukundaki Anlamı Anayasa Şikâyetine Konu Edilebilecek Mahkeme Karar Türleri a. Mahkeme Kararının Anayasaya Aykırı Bir Yasaya Dayanması b. Anayasal Yargılama Usullerine Uymadan Karar Verilmesi c. Mahkeme Kararının Kendisinin Hak ve Özgürlük İhlal Etmesi (1) Temel Hak ve Özgürlüklerin Hiç Dikkate Alınmaması (2) Temel Hak ve Özgürlüklerin İlkesel Olarak Yanlış Değerlendirilmesi Anayasa Şikâyetine Konu Edilemeyecek Mahkeme Kararları a. AYM Kararlarına Karşı Anayasa Şikâyeti Sorunu b. Karar Gerekçelerine Karşı Anayasa Şikâyeti c. Ara Karalara Karşı Anayasa Şikâyeti d. Yüksek Yargı Dışındaki Uyuşmazlık Çözüm Mercilerinin Kararları e. Yabancı Mahkeme Kararlarına Karşı Anayasa Şikâyeti...348

12 XXV D. İnsan Haklarının Devlet Dışında Kalan Kişilerce İhlali Sorunu: (DRITTWIRKUNG) Terminoloji İnsan Haklarının Yatay Etkisi Teorisinin Ortaya Çıkışı İnsan Haklarının Yatay Etkisi Konusundaki Savlar (Yatay Etki Biçimleri) a. Doğrudan Yatay Etki b. Dolaylı Yatay Etki E. İhmal Yoluyla Anayasaya Aykırılık Kamu Gücünün İhmal Biçimleri Yasama İhmalleri a. Mutlak İhmaller (Gerçek İhmaller) b. Türkiye Anayasa Hukuku Bakımından Mutlak İhmaller c. Nispi İhmaller (Gerçek Olmayan İhmaller) d. Türkiye Anayasa Hukuku Bakımından Nispi İhmaller e. Güncelleme Ödevi ve İhmal f. Pozitif Yükümlülük Işığında İhmal Sorunu VII. KAMU GÜCÜ MÜDAHALESİNİN GEREKLİ ÖZEL NİTELİKLERİ A. Kişisellik B. Güncellik C. Doğrudanlık ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ANAYASA ŞİKÂYETİNE KONU EDİLEBİLECEK HAK VE ÖZGÜRLÜKLER I. Genel Açıklama II. Hangi İHAS Metninin Esas Alınacağı Sorunu

13 XXVI A. Resmi Tercümedeki Eksiklikler B. Resmi Tercümede Anlam Kaymaları C. Ara Değerlendirme III. EK PROTOKOLLERİN SÖZLEŞME KAPSAMINDA SAYILIP SAYILMAYACAĞI SORUNU IV. Sözleşme ye Anlamını Veren Öğe: İHAM İçtihatları A. Türkiye nin Taraf Olduğu Davalardaki İçtihatların Anlamı B. Türkiye nin Taraf Olmadığı Davalardaki İçtihatların Anlamı V. Anayasa Şikâyetine Konu Edilebilecek Temel Hak Ve Özgürlükler A. Temel Hak ve Özgürlükler Kavramının Maddi Yaklaşımla Kavranması Gerekliliği B. Tarihsel ve Amaçsal Yorum C. İHAS ve Anayasa Arasında Sistematik Yorum D. İHAS Kapsamında Olan ve Olmayan Hükümlerin Sistematik Yorumu VI. Sosyal Hakların Anayasa Şikâyetine Konu Edilebilirliği ÜÇÜNCÜ KISIM ANAYASA ŞİKÂYETİNİN USULİ ESASLARI BİRİNCİ BÖLÜM ANAYASA ŞİKÂYETİ USULÜ I. Şikâyetin Yapılma Biçimi: Yazılı Usul II. Yazılı Usulde Kullanılacak Dil A. Anayasa Şikâyeti Dilekçesinde Bulunması Gereken Unsurlar Başvurucuya İlişkin Bilgiler Kamu Gücüne İlişkin Bilgiler

14 XXVII 3. İhlale ve İhlal Edilen Haklara İlişkin Bilgiler Yargılama Prosedürüne İlişkin Bilgiler Dizi Pusulası Sonuç ve İstemler İmza III. ANAYASA ŞİKÂYETİNİN İLERİ SÜRÜLEBİLECEĞİ MERCİLER A. Anayasa Mahkemesine Başvuru B. Diğer Mahkemelere Başvuru C. Yurtdışı Temsilciliklerine Başvuru IV. Anayasa Şikâyetindeki Eksiklikler ve Şikâyetin Akıbeti V. Anayasa Şikâyetinde Temsil A. Temsilci İfadesinin Anlamı B. Avukatla Temsil Zorunlu Mudur? C. Temsil İlişkisinin İspatlaması VI. Başvuru Harcı VII. Adli Yardım İstemleri A. Anayasa Şikâyeti Yargılamasında Adli Yardımın Normatif Dayanağı B. Diğer Yargılama Biçimlerindeki Adli Yardım Hükmünün Anayasa Yargılamasına Teşmili C. Adli Yardım İsteminde Bulunabilecek Kişiler D. Adli Yardım Koşulları Yoksulluk Koşulu Haklılık Koşulu Bir Yan Yargılama Olarak Anayasa Şikâyetinde Adli Yardım Usulü VIII. ANAYASA ŞİKÂYETİ İNCELEMESİ A. KOMİSYON İNCELEMESİ: ŞİKÂYETİN KABUL EDİLEBİLİRLİK (İNCELENEBİLİRLİK) BAKIMINDAN DENETİMİ...484

15 XXVIII 1. GENEL OLARAK KABUL EDİLEBİLİRLİK İNCELEMESİ VE TÜRKİYE UYGULAMASI a. Kabul Edilebilirlik Teriminin Yerindeliği Sorunu b. Mukayeseli Uygulamada Kabul Edilebilirlik Denetimi (1) Çeşitli Ülkelerdeki Kabul Edilebilirlik Örnekleri (2) Almanya Uygulamasında Kabul Edilebilirlik Denetimi (3) İHAM Uygulamasında Kabul Edilebilirlik İncelemesi c. Türkiye AYM si Uygulaması ve Ara Değerlendirme TÜRKİYE DE KABUL EDİLEBİLİRLİK (İNCELENEBİLİRLİK) DENETİMİ a. Mahkeme nin (Kişi, Konu, Zaman, Yer bakımından) Yetkisi (1) Kişi bakımından yetki (Ratione Personae) (2) Konu bakımından yetki ( Ratione Materiae) (3) Yer bakımından yetki (Ratione Loci) (4) Zaman bakımından yetki (Ratione Temporis) b. Olağan Başvuru Yollarının Tüketilmesi ve 30 Günlük Süre Kaydı (1) Birinci Usuli Koşul: Anayasa Şikâyeti Olağan Kanun Yollarının Tüketilmesinden Sonra Yapılır (a) Subsidiarite (İkincillik) İlkesi (b) Olağan Kanun Yollarının Anlamı (i) Olağan İdari Yollar (ii) Olağan Yargı Yolları (c) Tüketme Kavramının Anlamı (i) Şekli Anlamda Tüketmek (ii) Maddi Anlamda Tüketmek (iii) İstisnai Durumlar (d) Almanya Uygulamasındaki İstisnalar (i) Anayasa Şikâyetinin Genel Bir Öneme Sahip Olması

16 XXIX (ii) Şikâyetçinin Ağır ve Telafi Edilemez Zararı (iii) Başarı Şansı Olmayan Başvuru Yolları (e) Kanun Yollarının Kaçırılması Riski ve Riske Karşı Tedbir (f) Fiziksel Nedenlerle İç Hukuk Yollarını Tüketmeme Sorunu (2) İkinci Usuli Koşul: 30 Günlük Süre Kaydı (a) Süre Kaydının Niteliği (b) Sürenin Hesaplanma Biçimi (i) 30 Günlük Sürenin Başlangıcı (ii) 30 Günlük Sürenin Sona Erişi (3) Anayasa Şikâyeti Süresinin Kaçırılması ve Eski Hale İade (Mazeret Hukuku) (a) Başvurucu anayasa şikâyeti için öngörülen sürenin içinde başvurmamış olmalıdır (b) Sürenin kaçırılması bir mazerete dayanmalıdır (c) Mazeretin ortaya çıkmasında başvurucunun kabul edilemez bir kusuru bulunmamalıdır (d) Eski Hale Getirme ye İlişkin Bazı Örnekler (i) Şikâyetçinin yasayı bilmemesi (ii) Sürenin başlangıç anına ilişkin sorunların bulunması (iii) Hastalık (iv) Dilekçenin iletim aracındaki sorunlar (v) Tutulu Olma Hali (vi) Temsilcinin Hatları (vii). Kişinin Kendisi İle İlişkili Olmayan Mücbir Haller (e) Mazeret ile Süresinde Başvuru Yapılamaması Arasında Uygun İlliyet Bağı Bulunmalıdır (4) Yasalar ve Diğer Düzenleyici İşlemlere Karşı Anayasa Şikâyetinde Zaman Sorunu (5) İhmal Suretiyle İhlaller ve Anayasa Şikâyeti Zamanı

17 XXX c. Anayasal Bakımdan ve Şikâyetçinin Zararı Bakımından Önemsiz Başvurular (1) Anayasal Bakımdan Önem Koşulu (Objektif Önem Kriteri) (a) Kriterin İşlevleri (b) Kriterin Uygulama Alanı (2) Şikâyetçi Bakımdan Önemli Zarar Koşulu (Sübjektif Önem) d. Açıkça Dayanaktan Yoksun Olmama Koşulu TÜRKİYE DE KABUL EDİLEBİLİRLİK İNCELEMESİNİN AŞAMALARI a. Komisyon Raportörlüğü Birimi Aşaması b. Komisyon Aşaması (1) Komisyonların Kararlarını Verme Biçimi: Oybirliği (2) Özgün Bir Durum: Kısmi Kabul Edilebilirlik Kararı c. Komisyon un Anayasa Şikâyetinin Kabul Edilebilirliğine (İncelenebilirliğine) İlişkin Karar Veremeyeceği Haller KABUL EDİLEBİLİRLİK KONUSUNDAKİ KARARININ KESİNLİĞİ a. Kabul Edilebilirliğe/Edilemezliğe İlişkin Kararların Kesinliği b. Kabul Edilebilirlik/Edilmezlik Kararlarının Gerekçeli Olması Gerekliliği c. Kabul Edilebilirlik/Kabul Edilemezlik Kararlarının Yayımlanması Sorunu B. BÖLÜM İNCELEMESİ: ŞİKÂYETİN ESAS BAKIMDAN DENETİMİ Bölümler Raportörlüğü Aşaması a. Kabul Edilebilirlik Kararı Verilmemiş Anayasa Şikâyetleri (1) Oybirliği Sağlanamaması

18 XXXI (2) Şikâyetin Niteliği veya Kabul Edilebilirliğin Esasa Bağlı Olması (3) Komisyon un Anayasa Şikâyetinin Kabul Edilebilirliğine (İncelenebilirliğine) İlişkin Karar Veremeyeceği Hallerde Bölüm İncelemesi b. Kabul Edilebilirlik (İncelenebilirlik) Kararı Verilmiş Anayasa Şikâyetleri (1) Araştırma Evresi (a) Layihalar Teatisi (b) Delil Toplama Süreci (i) Tanık dinleme (ii) Keşif yapma (iii) Uzman dinleme (2) Karar Taslağının Hazırlanması (3) Ar-İç Tarafından İnceleme ve Görüş Bildirme Evresi (4) Bölümlerin Karar Verme Evresi İKİNCİ BÖLÜM ANAYASA ŞİKÂYETİ YARGILAMASINDA KARARLAR I. Karar Kavramının Nitelendirilme Biçimi II. Karar Türleri A. Düşme Kararı B. Kötüye Kullanım Kararı C. Geçici Tedbir Kararı Terminoloji Hakkında İhtiyati Tedbir Düzenlemesinin Süregelen Tartışamaya Katkısı Geçici Tedbirin İşlevleri Geçici Tedbir İsteminde Bulunabilecek Özneler Geçici Tedbir İsteminin Muhatabı, Zamanı ve Sayısı

19 XXXII 6. Geçici Tedbir Kararının Diğer Yargılama Yolları ve Esas Kararla Olan İlişkisi: İstisnailik Geçici Tedbir Kararı Verilebilecek Haklar Sorunu Geçici Tedbir Kararı İçin Gerekli Şartlar a. Genel Koşul: Anayasa Şikâyeti Yargılamasına Uygun Olma Koşulu b. Geçici Tedbir Kararının Özel Koşulları (1) Ağır ve Telafi Edilmez Dezavantaj (2) Aciliyet (3) Kamu Yararı c. Geçici Tedbir Kararı Örnekleri d. Yan Yargılama Olarak Geçici Tedbir Yargılaması D. Pilot Karar Pilot Karar Tekniğinin Gelişimi ve Özgülendiği Amaç Pilot Karar Yöntemine Yönelik Eleştiriler Pilot Kararın Unsurları a. Pilot Karar Bölüm Tarafından Verilir b. Tarafların, Adalet Bakanlığının İstemi veya Re sen İnceleme c. Sistematik ve Yapısal Bir Sorunun Bulunması d. Yapısal Sorun ve Alınması Gereken Tedbirler e. Benzer Başvuruların İncelenmesinin Ertelenebilirliği Pilot Karar Tekniği ve Düzenleyici İşlemlere Karşı Anayasa Şikâyeti Sorunu E. Esasa İlişkin Karar Esasa İlişkin Kararda Neye Hükmedilebilir? AYM Yasası nın Restitutio in Integrum İlkesi Işığında Eleştirisi Esasa İlişkin Kararın (Hükmün) Kesinliği a. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Şekli Anlamda Kesinliği

20 XXXIII b. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Maddi Anlamda Kesinliği (1) Maddi Anlamda Kesin Hükmün Objektif Sınırları (2) Maddi Anlamda Kesin Hükmün Sübjektif Sınırları (a) Maddi Anlamda Kesin Hükmün Inter Partes Etkisi (b) Maddi Anlamda Kesin Hükmün Erga Omnes Etkisi F. ÇELİŞKİLİ KARARLARIN ÇÖZÜMÜ G. SOYUT VE SOMUT NORM DENETİMİ KARARLARINDAN SONRA ANAYASA ŞİKÂYETİ SOYUT NORM DENETİMİ SONRASINDA ANAYASA ŞİKÂYETİ SOMUT NORM DENETİMİ SONRASINDA ANAYASA ŞİKÂYETİ H. ANAYASA ŞİKÂYETİ YARGILAMASININ YENİLENMESİ SONUÇ KAYNAKÇA