Yard.Doç.Dr. Ayhan ÖZER. Mevlana Üniversitesi İşletme Fakültesi

Transkript

1 Yard.Doç.Dr. Ayhan ÖZER Mevlana Üniversitesi İşletme Fakültesi

2 Dersin Amacı Yönetim Ekonomisi; yatırım, proje ve yönetim faaliyetlerinde alternatiflerden finansal olarak en mantıklısını seçebilmek için alternatifleri formüle etmeyi, finansal sonuçlarını tahmin etmeyi ve değerlendirmeyi sağlar. Yöneticilikte karar verme sürecinde, ekonomik analizde geliştirilen yöntemlerin uygulanması ile alternatifler arasındaki ekonomik farklılıklara göre karşılaştırma, seçim, analiz ve değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.

3 Dersten Kazanımlar 1. Yönetim projelerinin değerlendirilmesinde ekonomik analizin yapılması gerektiğini kavrar. 2. Yönetim problemlerini ekonomik yönden değerlendirir. 3. Faiz, para ve zaman arasındaki ilişkiyi yorumlayabilir. 4. Paranın zaman değeri hesaplanırken eşit veya eşit olmayan değerleri hesaplayabilir. 5. Ham ekonomik verileri şimdiki, gelecek, amortisman ve sermaye geliştirme değerlerini hesaplayabilir. 6. Yeni makine ve teçhizat satın alma kararında yenileme analizlerini yapabilmektedir.

4 Değerlendirme Sistemi Başarı Notu Değerlendirme Yarıyıl İçi Çalışmaları Sayısı Katkı Yüzdesi Ara Sınav 1 30 Ödev + Devam 5 10 Proje 1 10 Final 1 50 Toplam 100 Yıl içinin Başarıya Oranı 50 Finalin Başarıya Oranı 50 Toplam 100

5 YÖNETİM EKONOMİSİ Yönetim Ekonomisine Giriş Ekonomik karar türleri, İşletme ve proje kararları Maliyetler ve Yönetim Ekonomisinde Kullanılışı Üretim aşamasına göre, Kar a geçiş analizleri, Karar verme Faiz ve Nakit Akış Dizileri Faiz, Paranın zaman değeri, Nakit akış dizileri Amortisman ve Proje Nakit Akışı Amortisman yöntemleri, Toplam yatırım tutarının belirlenmesi Proje Nakit Akışlarının Belirlenmesi Toplam Yatırım Tutarı, Toplam Yatırım Finansmanı Yatırım Kararları ve Seçeneklerin Karşılaştırılması Yatırım kararları, Proje ve yatırım projesi kavramları

6 BÖLÜM -1- YÖNETİM EKONOMİSİNE GİRİŞ Yönetim Ekonomisinin Konusu Ekonomik Karar Süreci Karar verme sürecinde belirsizlik ve risk Yönetim Ekonomisinin Temel Prensipleri Yön. Ekon. Açısından Ekonomik Karar Türleri Ekonomik Etkinlik Ölçütleri

7 YÖNETİM EKONOMİSİNE GİRİŞ Yönetim Ekonomisinin Konusu Yönetim faaliyetlerini ve teknik projeleri içeren ekonomik analizler Yönetim ekonomisi adı altında çok hızlı bir gelişme göstermektedir. Olası faydalarla (ekonomik getiriler) kaynak harcamalarını (maliyetleri) sistematik biçimde karşılaştırmaya ve değerlendirmeye yarar. Yönetici mühendis kadrolar, karar oluştururken hem teknisyenlik hem de ekonomistlik ve işletmecilik fonksiyonlarını bir arada yürütmek zorundadır.

8 1. Kar YÖNETİM EKONOMİSİNE GİRİŞ Ekonomik Karar Süreci 2. Karlılık 3. Üretim miktarı 4. Üretkenlik 5. Satış miktarı 6. Satış gelirleri 7. Maliyetler 8. Yatırımlar

9 YÖNETİM EKONOMİSİNE GİRİŞ Ekonomik Karar Süreci A. Maksimizasyon ilkesi B. Minimizasyon ilkesi C. Optimizasyon ilkesi Alternatifler arasında ekonomik farklılıkların tespiti önem arz etmektedir. Alternatif yoksa, karar vermek için ekonomik analiz yapmaya da gerek yoktur Karar verme yöntemleri proje önerileri arasında en uygun projeyi (optimal projeyi) seçmek için uygulanır. «Yatırım tutarı, geri ödeme süresi, nakit akışı, iskonto oranı» gibi ekonomik kriterler esas alınır.

10 YÖNETİM EKONOMİSİNE GİRİŞ Ekonomik Karar Süreci

11 YÖNETİM EKONOMİSİNE GİRİŞ Ekonomik Karar Süreci

12 YÖNETİM EKONOMİSİNE GİRİŞ Ekonomik Karar Süreci 1. Problemin tanımlanması 2. Hedeflerin ve bunlara ulaşmayı sağlayacak ekonomik kaynakların belirlenmesi 3. İlgili verilerin toplanması 4. Çözüm alternatiflerinin belirlenmesi 5. Alternatiflerin birbiriyle karşılaştırılmasında kullanılacak kriterlerin belirlenmesi 6. Karar modellerinin oluşturulması 7. Belirlenen hedeflere uyan en iyi ve en uygun çözüm alternatiflerinin seçilmesi 8. Seçilen alternatiflerin uygulanması sonucu ortaya çıkan ekonomik sonuçların izlenmesi ve gözden geçirilmesi

13 YÖNETİM EKONOMİSİNE GİRİŞ Karar verme sürecinde belirsizlik ve risk 1. Amacın saptanmasında 2. Kısıt koşullarının gelecekte değişmesinde 3. Şansa bağlı ve rastgele olayların ortaya çıkmasında 4. Projeden etkilenecek grupların ve bireylerin beklenmeyen, önceden hesaplanmayan tepkilerinden 5. Beklenmedik teknolojik gelişmelerin ortaya çıkmasından

14 YÖNETİM EKONOMİSİNE GİRİŞ Yönetim ekonomisinin temel prensipleri 1. Problemin çözümü için olası tüm alternatiflerin belirlenmesi 2. Her bir alternatifin sağlayacağı olası faydalar ve yol açacağı olası kaynak harcamalarının belirlenmesi 3. Her bir alternatifin uygulanmasından sonra ortaya çıkacak olan muhtemel tüm sonuçların belirlenmesi 4. Bu muhtemel sonuçların sayısal ifadesi 5. Seçim yapma kriterinin belirlenmesi 6. Geleceğin belirsizliği ve riski göze alınmalı 7. Uygulama öncesi tahminler ile uygulama sonrası sonuçların karşılaştırılması

15 YÖNETİM EKONOMİSİNE GİRİŞ M.E. Açısından ekonomik karar türleri 1. Makine, teçhizat ve süreç seçimi kararları 2. Makine ve teçhizatın yenilenmesi kararları 3. Genişleme, büyüme ve yeni ürün geliştirme kararları 4. Maliyet düşürme kararları 5. Kalite iyileştirme kararları

16 YÖNETİM EKONOMİSİNE GİRİŞ Ekonomik etkinlik ölçütleri Üretkenlik (Verimlilik)= Çıktı(output) Girdi(input) İşgücü üretkenliği= Makine Üretkenliği= Enerji Üretkenliği= Çıktı işgücü saatleri çıktı makine çalışma saatleri çıktı enerji miktarı

17 YÖNETİM EKONOMİSİNE GİRİŞ Ekonomik etkinlik ölçütleri Ekonomiklik(İktisadilik) = Çıktıların parasal değeri (Gelirler) Girdilerin parasal değeri (Maliyetler) Karlılık(rantabilite) = Net kar Toplam sermaye Sürüm karlılık oranı= Net kar Net satış geliri Mali karlılık oranı= Net kar İşletmenin özkaynakları

18 YÖNETİM EKONOMİSİNE GİRİŞ Ekonomik etkinlik ölçütleri Ekonomik Karlılık Oranı Kullanılan Sermayenin getirisi oranı= Vergi öncesi karlar+faiz giderleri Özkaynaklar+Yabancı kaynaklar Toplam işletme varlıklarının getirisi oranı= Net kar Net toplam varlıklar

19 BÖLÜM -2- MALİYETLER VE MALİYETLERİN YÖNETİM EKONOMİSİNDE KULLANILIŞI Maliyetlerin Belirlenmesi Üretim Aşamalarına Göre Maliyetler Kar a Geçiş Analizleri Açısından K.D. Maliyetler Karar Verme ile İlgili Maliyetler Kar Planlaması Kar a Geçiş (Başabaş) Analizi

20 Maliyetlerin Belirlenmesi 1. Gerçek maliyetlerini hesaplamak 2. Fiyatlandırılmasının tutarlı ve rasyonel biçimde yapılması 3. İşletme masraflarını, maliyet yapısını gözetim ve kontrol altında bulundurmak 4. İstatistiksel bilgileri sağlamak ve maliyet planlarını belirlemek. A. Geçmişe dönük maliyet analizi B. Geleceğe yönelik maliyet analizi

21 Üretim Aşamalarına Göre Maliyetler 1. Doğrudan ve dolaylı işçilik maliyetleri 2. Doğrudan ve dolaylı madde(malzeme) maliyetleri 3. Genel imalat maliyetleri a) Doğrudan işçilik maliyetleri yöntemi DİMO= yıllık genel imalat maliyetleri tutarı yıllık doğrudan işçilik maliyetleri BBGİM= Doğrudan işçilik maliyetleri oranı Birim başına doğrudan işçilik maliyetleri

22 Üretim Aşamalarına Göre Maliyetler b) Doğrudan işçilik saatleri yöntemi DİSO= yıllık genel imalat maliyetleri tutarı yıllık doğrudan işçilik saatleri toplamı BBGİM= Doğrudan işçilik saatleri oranı Birim başına doğrudan işçilik saatleri

23 Üretim Aşamalarına Göre Maliyetler c) Doğrudan madde maliyetleri yöntemi DMMO= yıllık genel imalat maliyetleri tutarı yıllık doğrudan madde maliyetleri toplamı BBGİM= Doğrudan madde maliyetleri oranı Birim başına doğrudan madde maliyetleri

24 Üretim Aşamalarına Göre Maliyetler d) İlk maliyet yöntemi İMO= yıllık genel imalat maliyetleri tutarı yıllık ilk maliyet BBGİM= İlk maliyet oranı Birim başına ilk maliyet

25 Üretim Aşamalarına Göre Maliyetler f) Makine-Saat oranı yöntemi MSO= Makineye ilişkin yıllık genel maliyetleri tutarı yıllık makine kullanım saatleri toplamı BBGİM= Makine saat oranı Birim başına makine saatleri Makine saat oranı Birim başına makine saatleri N Üretim dışı maliyetler 1. Genel yönetim maliyetleri 2. Satış maliyetleri

26 Kar a geçiş analizleri açısından kısa A. Sabit (değişmez) maliyetler dönemli maliyetler Maliyet (M) Toplam Sabit Maliyet TSM Q1 Q2 Miktar (Q) Maliyet (M) Toplam Değişken Maliyet TDM B. Değişken maliyetler Q1 Q2 Miktar (Q)

27 Kâr a geçiş analizleri açısından kısa C. Ortalama maliyetler dönemli maliyetler Ortalama sabit maliyetler OSM= TSM Ortalama değişken maliyetler ODM= TDM Q Q D. Marjinal maliyetler MM= Toplam Maliyetlerdeki Artış = TM Üretimde Bir Birimlik Artış Q E. Yarı değişken, yarı sabit maliyetler

28 Karar Verme ile İlgili Maliyetler Fırsat Maliyetleri (Alternatif Maliyet) Eklenti Maliyetleri Batık Maliyetler

29 İşletme ve Proje Kararlarında Uzun Dönemli Maliyetler Sabit ortalama maliyetler Azalan ortalama maliyetler Artan ortalama maliyetler

30 dz dq =0 dz dq = d(tg TM) = d(tg) dq dq d(tg) dq = d(tm) dq Kar Planlaması d(tm) dq =0 Toplam gelir fonksiyonunun üretim miktarına göre türevi marjinal geliri (MG), Toplam maliyet fonksiyonunun üretim miktarına göre türevi ise marjinal maliyeti (MM) verir. Marjinal Gelir (MG) = Marjinal Maliyet (MM)

31 Kar a Geçiş (Başabaş) Analizi A. Kara Geçiş (Başa baş) Noktasının Tespit Edilmesi TG = TM Q=Üretim (satış) miktarı V=Birim değişken maliyet P Q=TSM+TDM P Q=TSM+V Q P Q - V Q = TSM P=Ürünün birim satış fiyatı TSM=Toplam sabit maliyet TDM=Toplam değişken maliyet QKGN= Kara geçiş noktasındaki üretim miktarı Q(P V)=TSM QKGN = TSM (P V)

32 Kar a Geçiş (Başabaş) Analizi B. İşletme Karını Artırmanın Yolları 1. Ürünün satış fiyatının artırılması 2. Ürünün satış fiyatının değiştirmeden satış miktarının arttırılması 3. Ürünün satış fiyatını düşürerek satış miktarının artırılması C. İşlemelerin Birden Çok Ürün Çeşidi Üretmesi Durumunda Kara Geçiş(başabaş)Noktasının Tespiti

33 BÖLÜM -3- FAİZ OLGUSU & NAKİT AKIŞ DİZİLERİ

34 Faiz ve Paranın Zaman Değeri Kavramı Yatırım projelerinde esas alınacak faiz oranları: 1. Enflasyonist gelişmelerin ortaya çıkaracağı parasal kayıpları, 2. Yapılacak yatırımda öngörülen risk olasılıklarını, 3. Karar vericinin beklediği, planladığı karlılığı, 4. Alternatif yatırım olanaklarının karlılığını, 5. Piyasada geçerli olan faiz oranlarını, 6. Karar vericinin yatırım konusundaki öngörülerini dikkate almak zorundadır. Faiz Olgusu ve Nakit Akış Dizileri

35 Faiz Hesaplama Yöntemleri A. Basit Faiz Yöntemi I = P*i*N I P i : Elde edilen faiz tutarı : Ödünç alınan ya da verilen para miktarını(ana Para) : Birim faiz döneminde uygulanan faiz oranını N : Faiz dönemi sayısını Faiz Kavramı İ faiz oranı ile yatırılan P miktarında paranın N dönem sonundaki değeri F ise, F= P+I = P+ P*i*N = P(1+i*N)

36 Faiz Hesaplama Yöntemleri B. Bileşik Faiz Yöntemi Dönem Ana Para Faiz Dönem Sonu Bileşik Tutar 1 P P*i P+P*i = P*(1+i) 2 P*(1+i) P*(1+i)*i P*(1+i)+P*(1+i)*i=P*(1+i) 2 3 P*(1+i) 2 P*(1+i) 2 *i P*(1+i) 2 + P*(1+i) 2 *i = P*(1+i) F= P*(1+i) N

37 Nominal Faiz Oranı Bankalar tarafından yıllık olarak ifade edilen faiz oranlarına nominal faiz oranları veya yıllık nominal faiz oranları adı verilmektedir. Yıllık nominal faiz oranı %24 ise Aylık nominal faiz oranı %2 dir.

38 Faiz dönemlerinin uzunluğu 6 ay, 3 ay ya da 1 ay olabilir. Örneğin faiz dönemlerinin uzunluğunu 3 er aylık olarak belirlediğimizde, her üç ayda bir faiz uygulanılacak ana para değişmekte ve 3 aylık nominal faiz oranı kadar artmaktadır. Bu duruda yıl sonundaki ana paradaki artış Yıllık Nominal Faiz Oranından fazla olacaktır. i e = (1+ i n m )m 1 Efektif (Etkin) Faiz Oranı i n i e m : Yıllık nominal faiz oranı : Yıllık Efektif Faiz Oranı : Yıl içerisinde katlanma (faiz ödeme) sayısı

39 Nakit Akış Dizileri İ N = Faiz Dönemi Sayısı P = Nakit Akışlarının Bugünkü Değeri = Her Faiz Dönemi İçin Uygulanan Faiz Oranı F = Nakit Akışlarının Gelecek Değeri A k = k. Dönem Sonunda Ortaya Çıkan Nakit Akış Miktarı A = Her Dönem İçin Eşit Ödemeli Olarak Düşünülen Nakit Akış Dizilerinde Her Dönem Sonundaki Uniform Nakit Akış Miktarı

40 Tek Ödemeli Nakit Akışı F= P*(1+i) N P = F 1+i N = F*(1+i) -N

41 Nakit Akış Dizileri F A 2 A N-3 A N-2 A N-1 AN N-2 N-1 N A 0 P A 3 A 4 P 1 = A 1 1+i 1 = A 1 *(1+i) -1 P 2 = A 2 1+i 2 = A 2 *(1+i) -2 A N-3

42 Nakit Akış Dizileri P = A 0 + A 1 1+i 1 + A 2 1+i A N 1+i N P = A 0 + A 1 *(1+i) -1 + A 2 *(1+i) A N *(1+i) -N F = A 0 *(1+i) N + A 1 *(1+i) N-1 +.+A n-1 *(1+i) -N + A N

43 Eşit (Uniform) Ödemeli Nakit Akış Dizileri F A 1 A 2 A 3 A 4 A N-3 A N-2 A N-1 A N N-3 N-2 N-1 N P P= A 1 1+i 1 + P= A [ 1+i N 1 i 1+i N ] A 2 1+i A= P * [ A N 1+i N i 1+i N 1+i N 1 ] F= A [ 1+i N 1 ] A= F [ i i 1+i N 1 ]

44 Doğrusal Artan/Azalan Nakit Akış Dizileri (N-2)G (N-1)G (N-3)G 3G 2G G N-2 N-1 N (N-1)G (N-2)G (N-3)G 3G. A N-3 2G G N-2 N-1 N

45 BÖLÜM -4- Amortisman ve Yatırım Projelerinin Nakit Akışlarını Etkileyen Diğer Etmenler

46 Amortisman P: Yatırım malının(yatırımın) ilk alış(yatırım) maliyeti N: Yatırım malının(yatırımın) ekonomik ömrü H: Yatırım malının(yatırımın) ekonomik ömrü sonundaki hurda değeri a t : t. yıl için yıllık amortisman oranı D t : t. yıl için yıllık amortisman miktarı.

47 Basit(Sabit) Amortisman Yöntemi D t = D = P H N a t = a = D P H

48 Azalan Oranlı Amortisman Yöntemi Azalan oranlı amortisman yönteminde, yatırım malının ekonomik ömrünün ilk yıllarda daha yüksek miktarlarda, daha sonraki yıllarda ise giderek azalan oranlarda amortisman payı ayrılması söz konusudur. Bu yöntemde, yıllık amortisman miktarları belirlemeden önce, yıllık amortisman oranları belirlenmelidir.

49 Yılların Sayısı Toplamı Amortisman Yöntemi Yılların Sayısı Toplam = N (N+1) 2 a t = N t+1 Yılların sayısı toplamı D t = N t+1 Yılların sayısı toplamı (P-H)

50 Azalan Bakiyeler Amortisman Yöntemi a t = 1 (Çarpan Katsayısı) N D t = a P (1-a) t-1 B t =P (1-a) t

51 Seçilecek Amortisman Yönteminin Yatırım Kararlarına Etkisi Vergiye Tabi Gelir = Brüt Gelir - [Yatırım Giderleri+Amortisman Masrafları+Borç(Kredi) Faizleri] Azalan oranlı amortisman yönteminin uygulanması, ilk yıllarda daha az vergi ödenmesine dolayısı ile daha az para çıkışına yol açarak, ayrılan öz sermayeye göre hesaplanan kârlılığı yükseltir.

52 BÖLÜM -5- Proje Nakit Akışlarının Belirlenmesi

53 Proje Nakit Akışlarının Belirlenmesi Proje alternatiflerini değerlendirebilmek için her bir proje alternatifine ilişkin nakit akışları belirlenmelidir. Nakit girişlerinin (proje gelirlerinin) ve nakit çıkışlarının (proje maliyetlerinin) nasıl belirlendiği, bir projenin gelir ve maliyetlerinin nelerden oluştuğu üzerinde durulacaktır. Projelerin Yaşam Döngüsü: 1. Projenin kuruluş dönemi 2. Projenin işletme dönemi

54 TOPLAM YATIRIM TUTARININ BELİRLENMESİ: Sabit Sermaye Yatırım Giderlerinin Belirlenmesi 1. Etüt Giderleri 2. Yönetim ve Proje Giderleri 3. Lisans, Patent, Know-How vb. Giderleri 4. Arazi Bedeli 5. Arazi Düzenlemesi 6. Hazırlık Yapıları 7. İnşaat Giderleri Proje Nakit Akışlarının 8. Ulaştırma Tesisleri Belirlenmesi

55 Sabit Sermaye Yatırım Giderlerinin Belirlenmesi 9. Makine ve Donanım Giderleri 10. Taşıma ve Sigorta Giderleri 11. İthalat ve Gümrükleme Giderleri 12. Montaj Giderleri 13. Taşıt Araçları 14. İşletmeye Alma Giderleri 15. Genel Giderler 16. Beklenmeyen Giderler 17. Kuruluş Dönemi Faizleri

56 İşletme Sermayesinin Belirlenmesi Kurulan tesisin sorunsuz bir şekilde çalışmasını sağlamak amacıyla elde bulundurulması gereken, kısa vadede kolaylıkla nakde çevrilebilen ekonomik kaynaklara işletme sermayesi ya da çalışma sermayesi adı verilmektedir. İşletme Bilançolarının Aktif Bölümünde Cari Aktifler: 1. Nakit (kasa ve banka) 2. Menkul Değerler 3. Alacaklar 4. Hammadde, Yarı Mamul ve Mamul Stokları 5. Peşin Ödenmiş Giderler

57 İşletme Sermayesinin Belirlenmesi Brüt İşletme Sermayesini Oluşturan Unsurlar: 1. Toplam Stoklar 1.1. Hammadde stokları 1.2. Yardımcı madde stokları 1.3. Yedek parça stokları 1.4. İşlenmekte olan mamul stokları 1.5. Son mamul stokları 2. Alacaklar 3. Nakit (kasa-banka) 4. Ödenmesi gereken borçlar

58 İşletme Sermayesi İhtiyacını Belirleme Yöntemleri Üretim Devir Katsayı Yöntemi: Üretim Devir Katsayısı = Yıllık Normal Çalışma Süresi Üretim Devresi i. Yılın İşletme Sermaye İhtiyacı = OİS = n i=m İSi n m+1 i.yıla Ait Toplam İşletme Giderleri Üretim Devir Katsayısı

59 İşletme Sermayesi İhtiyacını Hammadde ve gereçlerin ambarda bekleme süresi Üretim Süresi Belirleme Yöntemleri Ürünlerin ambarda bekleme süresi Alıcılara tanınan satış vadesi İşletmenin kasa ve bankadaki paralarının toplam günlük giderleri karşılayacağı gün sayısı Günlük Ortalama Gider Tutarı Yöntemi:

60 Schmallenbach Yöntemi: İS i = S + [1- BK İS i S ST YG BK 100 SV MV İşletme Sermayesi İhtiyacını Belirleme Yöntemleri MV SV ][ST : i. Yılın işletme sermaye ihtiyacı ]+[ YG MV 365 ] : Ortalama hammadde, yarı mamul ve mamul stok tutarı : Yıllık satış tutarı : Yıllık genel yönetim ve satış giderleri : Satış tutarı üzerinden sağlanan brüt kar yüzdesi : Satıcıların firmaya tanıdıkları vadeyi (gün) : Firmanın müşterilere tanıdığı vadeyi (gün)

61 İşletme Sermayesi İhtiyacını Mellerowicz Yöntemi: Belirleme Yöntemleri İS i = GHM( HBS SV) + GM(ÜS + MBS + MV) İS i : i. Yılın işletme sermayesi ihtiyacı GHM : Günlük hammadde maliyeti HBS : Hammaddelerin ambarda bekleme süresi GM : Hammadde maliyeti dışındaki günlük maliyet tutarını ÜS : Üretim süresini MBS : Mamullerin ambarda bekleme süresini SV : Satıcıların firmaya tanıdıkları vadeyi (gün) MV : Firmanın müşterilere tanıdığı vadeyi (gün)

62 Tam Kapasitede İşletme Dönemi Giderlerinin Belirlenmesi 1. Hammadde Giderleri 2. Yardımcı Madde ve Malzeme Giderleri 3. Elektrik, Su, Yakıt vb. Giderleri 4. Bakım ve Onarım Giderleri 5. Teknoloji Ödemeleri (Patent ve Royalty(telif hakkı)) 6. İşçilik ve Personel Giderleri 7. Genel Giderler 8. Amortisman Giderleri 9. Finansman Giderleri (Faiz) 10. Paketleme, Pazarlama ve Satış Giderleri

63 BÖLÜM -6- YATIRIM KARARLARI & SEÇENEKLERİN KARŞILAŞTIRILMASI

64 Yatırım Kararları ve Seçeneklerin Karşılaştırılması YATIRIM TÜRLERİ 1. Yeni Üretim Kapasitesinin Oluşturulmasına Göre Yatırımlar. 2. Ortaya Çıkan Talebi Karşılamaya Yönelik Yatırımlar. 3. Karşılıklı Etkileşim Sonucu Meydana Gelen Yatırımlar. 4. Sosyal Amaçlı Yatırımlar.

65 Yatırım Türleri Yeni Üretim Kapasitesi Oluşturan Yatırımlar: I. Yeni Kuruluş Yatırımları II. Genişleme (Büyüme) Yatırımları III. Üretim Araçlarının Yenilenmesi Yatırımları IV. Modernizasyon Yatırımları

66 Yatırım Türleri Yeni Üretim Kapasitesi Oluşturmayan Yatırımlar: I. Bütünleştirme Yatırımları II. Yenileştirme Yatırımları III. Darboğaz Giderme Yatırımları IV. Büyük Bakım ve Onarım Yatırımları V. Yan Ürün Oluşturma Yatırımları VI. Kalite Yükseltme Yatırımları VII.Üretim Maliyetini Düşürme Yatırımları

67 Yatırım Türleri Ortaya Çıkan Talebi Karşılamaya Yönelik Yatırımları: I. Yeni Ürün Üretimine Yönelik Yatırımlar II. Yeni Pazar Oluşturulmasına Yönelik Yatırımlar III. Bir Ürünün Yerini Alacak Yeni Ürün Üretimine Yönelik Yatırımlar

68 Yatırım Türleri Karşılıklı Etkileşim Sonucu Meydana Gelen Yatırımlar: I. Ayrıcalıklı Yatırımlar II. Rakip Yatırımlar III. Tamamlayıcı Yatırımlar IV. Bağımsız Yatırımlar

69 Proje ve Yatırım Projesi Yatırım Projelerinin Aşamaları: 1. Ön Yatırım Aşaması a) Proje Fikrinin Doğuşu b) Olanak Etüdü c) Ön Yapılabilirlik Etüdü d) Yapılabilirlik Etüdü e) Yatırım Projesinin Değerlendirilmesi 2. Yatırımın Gerçekleştirme Aşaması 3. İşletme Aşaması Kavramları

70 Belirlilik Varsayımı Altında Proje Değerlendirme Yöntemleri ve Yatırım Seçeneklerinin Karşılaştırılması Statik (Paranın Zaman Değerini Dikkate Almayan) Yöntemler: 1. Karlılık Oranları Yöntemi 2. Geri Ödeme Süresi Yöntemi Dinamik (Paranın Zaman Değerini Dikkate Alan) Yöntemler: 1. Net Bugünkü Değer Yöntemi 2. Net Bugünkü Değer Oranı (Karlılık İndeksi) Yöntemi 3. Net Gelecekteki Değer Yöntemi 4. İç Verimlilik (Karlılık) Oranı Yöntemi 5. Gelir-Gider (Fayda-Maliyet) Oranı Yöntemi 6. Yıllık Eşdeğer Değer Yöntemi 7. İndirgenmiş Geri Ödeme Süresi Yöntemi

71 Statik Yöntemler Karlılık Oranları Yöntemi: Karlılık Oranı= Karlılık Oranı= Karlılık Oranı= Yıllık Net Kar Toplam Sermaye Yıllık Net Kar Özkaynak Tutarı Faiz ve Vergi Öncesi Yıllık Net Kar Toplam Yatırım Tutarı(Özkaynaklar+Yabancı Kaynaklar) Ortalama Karlılık Oranı= Ortalama Net Kar Ortalama Yatırım Tutarı

72 Geri Ödeme Süresi Yöntemi: m 1 t=0 m I t n = A t t=m : Yatırımın kuruluş döneminin uzunluğu n : Yatırımın kuruluş dönemi ile ekonomik ömür süresinin toplamı I t A t Statik Yöntemler : t. Yılda katlanılan yatırım maliyeti : t. Yılda ortaya çıkan net nakit akışı

73 Dinamik Yöntemler Net Bugünkü Değer Yöntemi: NBD = A t H n A t H t= i t 1+i n : t. Dönemdeki nakit girişleri : Yatırımın hurda değeri n t=0 I t 1+i t n : yatırımın kuruluş dönemi ile ekonomik ömür süresinin toplamı (proje yaşam döngüsü) i I t : kabul edilmiş iskonto (faiz ) oranı : t. Dönemdeki nakit çıkışları

74 Dinamik Yöntemler Net Bugünkü Değer Oranı (Karlılık İndeksi) Yöntemi: NBDO= Net nakit akışlarının toplam bugünkü değeri (NBD) Toplam yatırım tutarının bugünkü değeri Eğer NBDO > 0 ise yatırım projesi kabul edilir Eğer NBDO = 0 ise proje hakkında kayıtsız kalınabilir Eğer NBDO < 0 ise yatırım projesi reddedilir.

75 Net Gelecekteki Değer Yöntemi: NGD = Dinamik Yöntemler n A t (1 + i) n 1 t=0 NGD = NBD (1+i) n Eğer NGD > 0 ise yatırım projesi kabul edilir Eğer NGD = 0 ise proje hakkında kayıtsız kalınabilir Eğer NGD < 0 ise yatırım projesi reddedilir.

76 Dinamik Yöntemler İç Verim (Karlılık) Oranı Yöntemi: NBD = 0 yapan iskonto değeri iç verim oranını verir. Eğer i ivo > i min ise yatırım projesi kabul edilir Eğer i ivo = i min ise proje hakkında kayıtsız kalınabilir Eğer i ivo < i min ise yatırım projesi reddedilir.

77 Dinamik Yöntemler Gelir-Gider (Fayda-Maliyet) Oranı Yöntemi: Gelir-Gider Oranı = Nakit girişlerinin bugünkü değeri Nakit çıkışlarının bugünkü değeri Eğer Gelir-Gider Oranı > 1 ise yatırım projesi kabul edilir Eğer Gelir-Gider Oranı = 1 ise proje hakkında kayıtsız kalınabilir Eğer Gelir-Gider Oranı < 1 ise yatırım projesi reddedilir.

78 Dinamik Yöntemler Yıllık Eşdeğer Değer Yöntemi: NBD = A [ 1+i N 1 i 1+i N ] A= NBD * [ NGD= A [ 1+i N 1 ] A= NGD [ i i 1+i N 1+i N 1 ] i 1+i N 1 ] Eğer A > 0 ise yatırım projesi kabul edilir Eğer A = 0 ise proje hakkında kayıtsız kalınabilir Eğer A < 0 ise yatırım projesi reddedilir.

79 Dinamik Yöntemler İndirgenmiş Geri Ödeme Süresi Yöntemi: n t=0 I t (1 + i) t = n t=0 A t (1 + i) t Eşitliğini sağlayan işletme dönemindeki yıl sayısı olarak tanımlanmaktadır. m : Yatırımın kuruluş döneminin uzunluğu n : Yatırımın kuruluş dönemi ile ekonomik ömür süresinin toplamı (proje yaşam döngüsü) I t : t. Yılda katlanılan yatırım maliyeti A t : t. Yılda ortaya çıkan net nakit akışı i : iskonto oranı

80