YENİÇAĞ A DOĞRU. Rönesans başlamad. lamadı. Ortaçağ ın toplumsal sınıfları, varlıklarını yüzyıllar boyunca sürdürdüler; ancak, güçleri giderek azaldı.

Transkript

1 YENİÇAĞ A DOĞRU Rönesans ya da Yeniçağ birdenbire başlamad lamadı. Ortaçağ ın toplumsal sınıfları, Loncalar Kilise Toprak aristokrasisi (soylular) varlıklarını yüzyıllar boyunca sürdürdüler; ancak, güçleri giderek azaldı RÖNESANS Modern kentin başlangıcı YENİ ÇAĞ BAROK 1

2 Perugia nın gözetleme kuleleri. XIII.yy Kentler arası rekabet ve güvenlik sorununun kent mekanındaki yansıması Dışa açılma çabaları: Doğu da arayışlar! Bir manastır şövalyesi Tripoli_Suriye_ KrakdesChevaliers_ Dinsel ve askeri kurumlar iç içe 2

3 Dışa açılma çabaları: Doğu da arayışlar! Haçlılar Konstantinopolis e giriyor 1204 Tarihteki en büyük barbarlık (yağmacılık ve vandalizm) olaylarından birisi (Delacroix, 1840) BARBAR: Uygar olmayan Yunan/Romalı olmayan Hristiyan olmayan Öteki Dışa açılma çabaları: Doğu da arayışlar! Gezginler ve tüccarlar yeni pazarlar peşinde MarkoPolo-KubilayHan karşısında ca

4 Bir kalede Müslüman askerler tarafından kuşatılmış Haçlılar. XIV.yy minyatürü Toplumsal algılama sanata yansıyor MODERN KENTİN BAŞLANGICI XV. XVIII. YY 4

5 RÖNESANS Modern kentin başlangıcı YENİ ÇAĞ = ERKEN MODERN BAROK RÖNESANS (Fr.) Yeniden doğuş = Klasik Antik dönemin değerlerinin ve sanat biçeminin canlanması. Avrupa da XIV. yy XVI.yy arasındaki dönem Sonraları rönesans sözcüğüne daha geniş bir anlam yüklendi. XVII.yy İnsanlığın kültürel aşamalarının büyük, önemli dönemlerinden biri. (Voltaire İtalya daki Rönesans ı böyle niteledi) XIX.yy Yeni bir dünya görüşünün doğuşu Bireysel ve bilimsel sorgulamanın, coğrafi keşiflerin, seküler (laik) düşüncelerin doğuşu. XX.yy Tüm klasik kültürlerin uyanışı (Kavramın içeriği antik Yunan ve Roma kültürlerinin uyanışıyla sınırlı olmaktan çıktı.) 5

6 YENİ ÇAĞ (early modern; erken modern) Tarihçilere göre, Ortaçağ ile Sanayi Devrimi arasındaki dönemdir; Batı Avrupa da ve kolonilerinde modern toplumun yaratılma sürecidir; Hristiyan teokrasisinin, feodalitenin ve serfliğin yıkılışını ifade eder. İktisat Tarihçisi Fernand Braudel (Uygarlık ve Kapitalizm) erken modern dünyayı (early modern world) anlatırken XV- XVIII yüzyıllar arasındaki dönemi inceler. BİLİM, KÜLTÜR VE SANATTA RÖNESANS XIV. Yüzyılda Avrupa da tarımda verimlilik arttı; Ticaret gelişti; Kent ekonomisi gelişti. Yeni ticaret ve kent birlikleri; Yeni siyasal bütünleşmeler Kentler büyüdü; kent kültürü gelişti Fizik ve astronomide buluşlar. Yeni düşünme biçimleri Yaratıcılıkta yeni konular, yeni biçem 6

7 RÖNESANS BİLGİ YAYILIYOR Bilimsel merakın konusu yeniden İNSAN oluyor. Sanatçı dinsel temalarla sınırlı olmaktan kurtuluyor. Sanatın konusu İNSAN oluyor: İnsanın duyguları (hırs, açgözlülük, aşk, kıskançlık, korku, kuşku) İnsanın en temel kişilik özellikleri (zayıflıkları, gücü; iradesi, hırsı, sabrı, heyecanı) Bir teknoloji fantazisi: Okuma makinası Vitruvius Adamı, Leonardo da Vinci, 1490 Shakespeare BİLİMSEL BİLGİ RÖNESANS DİNSEL BİLGİDEN AYRILIYOR. GÜNMERKEZLİ EVREN KURAMI Güneş hareketli değil durağan. Yer güneşin çevresinde dolanıyor. Kopernik_ Temelden etkilediği alanlar BİLİM FELSEFE SİYASET Düzeni koruma çabaları: Bruno ( ) yakılıyor. Galilei ( ) Engizisyon önünde, Tablo: Robert-Fleury, XIX.yy 7

8 RÖNESANS SİYASETTE DİN DEVLETİN EMRİNE GİRİYOR Piero.di.Medici_ Ghirlandaio Siyasette devlet çıkarlarının belirleyici olması ilkesi. Machiavelli, Niccolo ( ) RÖNESANS YENİ VE DAHA İYİ BİR DÜNYA KURMA İDEALİ Thomas_More_ LONDRA Ütopya, 1516, Leuven de yayınlandı. Erasmus, LEUVEN Deliliğe Övgü, 1509, Londra da yazıldı. 8

9 RÖNESANS Coğrafi hareketlilik artıyor. Elçiler Holbein_XVI.yy Londra da Bir Alman Tüccar Holbein_1532 RÖNESANS Yeni yollar yeni kaynaklara ulaşıyor. Vasco-da-gama XVI.yy XV.yy 9

10 MODERN TOPLUMUN KURULUŞU YENİ ÇAĞ (early modern; erken modern) BİLİMİN ÖNEMİ ARTTI TEKNOLOJİK BULUŞLAR Teknoloji yığışımlı bir biçimde, hızlanarak ilerledi ULAŞIMDA GELİŞMELER TOPLUMSAL YAŞAM LAİKLEŞTİ GÜÇLÜ BİR ORTA SINIF TÜCCAR GÜÇLENDİ Kapitalist ekonomi gelişti SANAT+BİLİM KORUYUCULARI POLİTİK BÜTÜNLEŞME ULUS DEVLETLER MUTLAKİYETÇİ KRALLIKLAR Yaşamın her alanı ulus devletin denetimine girdi. 10

11 Akıl & bilim çağı: Bilimsel ve sorgulayıcı birey BULUŞLAR Yeni Teknoloji Akıl & bilim çağı: Bilimsel ve sorgulayıcı birey BULUŞLAR Yeni Teknoloji ULAŞIM YENİ KAYNAKLAR 11

12 Akıl & bilim çağı: Bilimsel ve sorgulayıcı birey BULUŞLAR Yeni Teknoloji ULAŞIM YENİ KAYNAKLAR Akıl & bilim çağı: Bilimsel ve sorgulayıcı birey BULUŞLAR Yeni Teknoloji ULAŞIM Üretim & ticaret YENİ KAYNAKLAR 12

13 Akıl & bilim çağı: Bilimsel ve sorgulayıcı birey BULUŞLAR Yeni Teknoloji ULAŞIM örgütlenme Üretim & ticaret YENİ KAYNAKLAR Akıl & bilim çağı: Bilimsel ve sorgulayıcı birey SERMAYE BİRİKİMİ BULUŞLAR Yeni Teknoloji ULAŞIM örgütlenme Üretim & ticaret YENİ KAYNAKLAR 13

14 Akıl & bilim çağı: Bilimsel ve sorgulayıcı birey SERMAYE BİRİKİMİ YAYILMA sömürgecilik BULUŞLAR Yeni Teknoloji ULAŞIM örgütlenme Üretim & ticaret YENİ KAYNAKLAR Akıl & bilim çağı: Bilimsel ve sorgulayıcı birey SERMAYE BİRİKİMİ YAYILMA sömürgecilik BULUŞLAR Yeni Teknoloji ULAŞIM örgütlenme Üretim & ticaret YENİ KAYNAKLAR 14

15 Akıl & bilim çağı: Bilimsel ve sorgulayıcı birey İstikrarlı Üretim &Ticaret ortamı SERMAYE BİRİKİMİ YAYILMA sömürgecilik BULUŞLAR Yeni Teknoloji ULAŞIM örgütlenme Üretim & ticaret YENİ KAYNAKLAR Akıl & bilim çağı: Bilimsel ve sorgulayıcı birey İstikrarlı Üretim &Ticaret ortamı SERMAYE BİRİKİMİ YAYILMA sömürgecilik BULUŞLAR Yeni Teknoloji ULAŞIM örgütlenme BİRLEŞME, BÜTÜNE KATILMA Üretim & ticaret YENİ KAYNAKLAR 15

16 Akıl & bilim çağı: Bilimsel ve sorgulayıcı birey İstikrarlı Üretim &Ticaret ortamı ULUS DEVLET SERMAYE BİRİKİMİ YAYILMA sömürgecilik BULUŞLAR Yeni Teknoloji ULAŞIM örgütlenme BİRLEŞME, BÜTÜNE KATILMA Üretim & ticaret YENİ KAYNAKLAR YENİ BİR DÜNYA GÖRÜŞÜ: Her şey değişebilir; dünya fırsatlarla doludur. MERKANTİLİST EKONOMİ Değerli madenler ve yeni kaynaklar için rekabet YAYILMACI TOPLUMUN İNSAN TİPİ Hırslı, saldırgan, kendi üstünlüğüne inanan Batılı 16

17 TOPLUMSAL YAPI EKONOMİK EKONOMİK DÜZEN DÜZEN BİLİM BİLİM & TEKNOLOJİ TEKNOLOJİ TOPLUMSAL TOPLUMSAL DÜZEN DÜZEN & KÜLTÜR KÜLTÜR TOPLUMSAL ve SINIF PİRAMİDİNİN DEĞİŞİMİ KRAL LORD KİLİSE ZANAATKAR TÜCCAR ÖZGÜR KÖYLÜ TOPRAĞA BAĞLI KÖYLÜ (KÖLE) ORTA ÇAĞ FEODAL DÖNEM KRAL TÜCCAR SANAYİCİ KİLİSE ZANAATKAR İŞÇİ ; ÖZGÜR KÖYLÜ (KÖLE) YENİ ÇAĞ ULUS DEVLETLER DÖNEMİ 17

18 TOPLUMSAL SINIFLAR KENT MEKANINDAKİ KONUMLARI SEÇKİNLER ALT SINIFLAR Seçkinlerin ev hizmetkarları DIŞLANMIŞLAR SANAYİ ÖNCESİ KENTTE SINIFSAL YAPI VE MEKAN (Sjoberg e göre) Kaynak: FLINT, C ve FLINT, D (1999) Urbanisation: Changing Environments. London: HarperCollins, sf.24; Sjoberg (1960) ve Radford (1979) kaynaklarından RÖNESANS Modern kentin başlangıcı YENİ ÇAĞ BAROK 18

19 BAROK _ TOPLUMSAL ANLAMI 1. Yeni bir dünya görüşü kök salıyor, güçleniyor; 2. Burjuva sınıfı doğuyor, güçleniyor; 3. Serbest, mobil işçi sınıfı doğuyor; 4. Rekabet ekonomisi lonca sistemini sarsıyor; 5. Batı toplumunun sınıfsal yapısı değişiyor: 6. Esnafın, zanaatkarın sınıf piramidi içindeki yeri aşağı kayıyor. 7. Yeni bir düzenin, yeni dengelerin kurulmasının savaşımı yaşanıyor: ayaklanmalar; bağımsızlık savaşları; emperyalistlerin keşif ve kolonizasyon savaşımları; korsanlık BAROK Barocco (Portekizce) = düzgün olmayan inci Barueco (İspanyolca) 16. yüzyıl sonu. İtalya 17. yüzyıl. Avrupa 18. yüzyıl (zirve).. Almanya; Güney Amerika Sanatta, yaşama biçiminde, kent mekanının biçimlenmesinde bir kaç yüzyıllık bir dönemin adı. 19

20 Baroque terimi tarih içinde değişik anlamlarda kullanılmıştır. Kaynaklarda bugün başlıca üç farklı anlamı belirtilmektedir: (1) Avrupa da, Mannerism (XVI.yy, Rönesans sonrası resim sanatı) ile Rokoko (XVII-XVIII yy mimarlık ve süsleme akımı) arasındaki dönemin sanat akımı. (2) Barok tarzın görüldüğü dönem: ~ XVII-XVIII. yy Barok bilim, Barok kent, Barok toplum vb.. (3) Her hangi bir zamanda ya da coğrafyada Barok sanatın temel özelliklerini duygusal yoğunluk; enerjik, etkileyici, görkemli anlatım - gösteren bir yapıt. BAROK Bu dönemin sanatının tanımlanması zor; çünkü, farklı hatta çelişkili formlar bir arada bulunuyor. Ancak, yapıtların her zaman duyguları harekete geçirmeyi, dramatik etki yapmayı hedeflediği görülüyor. O nedenle Barok dönem sanatının genellenebilir özellikleri şöyle özetlenir: Azamet; görkem Duyusal zenginlik Teatral etki yaratma çabası Canlılık Hareketlilik Gerilim Heyecan 20

21 Barok Basilica di Santa Croche music-party Rembrandt_1626 Barok_ Tüccarın karısı Hollar_

22 Kumaş üreticileri loncası üyeleri, Rembrandt, 1662 Tütün içenler_hollar_

23 Çiftçi ailesi LouisLeNain_XVIIe Anatomi Dersi, Rembrandt,

24 Rembrandt_NightWatch_1642 Coğrafyacı Vermeer_ Ticaret Gemileri Hollar_XVII.yy 24

25 breda Bir Amerikan yerlisi Hollar_Virginia_1645 Zenci bir genç kız Hollar_XVII.yy 25

26 KENT YAŞAMI TİYATRO Roma İmparatorluğu Hristiyanlığı resmi din olarak kabul ettikten sonra, V. Yüzyılda tiyatrolar kapatıldı. Sonraları kilise, tiyatroyu yeniden başlattı; ancak Dini mesajlar iletmek için; İncil deki öyküleri canlandırmak için Bağımsız tiyatro grupları panayırlarda, kent meydanlarında gösteriler yapıyordu. İlk tiyatro sahnesi/binası (özellikle tiyatro için tasarlanmış) Shoreditch de 1576 da yapıldı. TİYATRO Londra daki tiyatrolar The Theatre, Finsbury Fields, Shoreditch 1576 Newington Butts, Southwark, Surrey 1577 The Curtain, Finsbury Fields, Shoreditch 1587 The Rose, Bankside, Surrey 1595 The Swan, Paris Garden, Surrey 1599 The Globe, Bankside, Surrey (rebuilt 1613) 1600 The Fortune, Golding Lane, Clerkenwell 1604 The Red Bull, Clerkenwell 1614, The Hope, Bankside, Surrey 26

27 St. Pierre ÇOK YÖNLÜLÜK BİRLEŞME, BÜTÜNE KATILMA DERİNLİĞİNE GELİŞME BAROK KENT ÖZELLİKLERİ Mekanı çevreleyen yapıların cephelerindeki girinti-çıkıntılar; Meydan-sokak ilişkisindeki hareket & genişleme ÇOK YÖNLÜLÜK Formlarda çeşitlilik Her yapının, her mekanın farklı açılardan faklı görünümü olması 27

28 BAROK KENT ÖZELLİKLERİ BİRLEŞME, BÜTÜNE KATILMA Meydanlar ve caddeler arası organik ilişki Mekansal kullanımlar arası kesintisiz geçiş Tek temel düşünce çevresinde örgütlenmiş güçlü ve büyük kent Büyük ölçek DERİNLİĞİNE GELİŞME Perspektifler Teatral etkiler; görsel oyunlar Akslar; simetri ROMA Mekanı çevreleyen yapıların cephelerindeki girinti-çıkıntılar; Meydan-sokak ilişkisindeki hareket & genişleme ÇOK YÖNLÜLÜK Formlarda çeşitlilik Her yapının, her mekanın farklı açılardan faklı görünümü olması 28

29 Rome Replanned Streets_1580s BİRLEŞME, BÜTÜNE KATILMA Meydanlar ve caddeler arası organik ilişki Mekansal kullanımlar arası kesintisiz geçiş Tek temel düşünce çevresinde örgütlenmiş güçlü ve büyük kent Büyük ölçek Barok_Parliament.of.London.s.Session. of.the.sentence_hollar_xvii.yy Pantheon (Hadrianus) Roma, antik dönem ÇOK YÖNLÜLÜK BİRLEŞME, BÜTÜNE KATILMA St. Pierre kilisesi, Roma, Barok 29

30 Roma da Barok tarz halkın kilisenin yüceliğinden etkilenmesi için kullanıldı. Barok kent motifleri Paris de, Fransız politikası bağlamında, devletin gücünü belirginleştirmek, halka hissettirmek için kullanıldı. Paris deki pek çok meydan Barok kent özelliklerini taşıyan çarpıcı örneklerdir: 30

31 XIV.Louis nin maliye bakanı Foucault nun şatosu (Chateau Vaux-le-Vicomte) en önemli örneklerdendir. Şatonun bahçesi çeşitli şölenlerin sergilendiği dev bir tiyatro sahnesi gibiydi. DERİNLİĞİNE GELİŞME Perspektifler Teatral etkiler; görsel oyunlar Akslar; simetri Chateau Vaux-le-Vicomte, 1661 DERİNLİĞİNE GELİŞME 31

32 Barok kentin temel özellikleri XIX.yüzyılın ortalarına dek klasizm, romantizm, naturalizm gibi farklı sanat akımlarını da içererek devam etti. KENT VE TOPLUM TARİHİNDEN ALINACAK MESAJLAR KENT, TÜM YENİLİKLERİN DOĞDUĞU YERDİR. TEKNOLOJİ- BULUŞLAR EKONOMİK GELİŞME SİYASAL İSTİKRAR KENT KİMLİĞİ Kente özgü dünya görüşü_kültü R BİLİM SANAT FELSEFE YENİLİKLER FARKLILIKLAR KENTİN BÜYÜMESİ KENTSEL YAŞAMIN CANLANMASI Demokrasi geleneği Yerel yönetim geleneği 32

33 Akıl & bilim çağı: Bilimsel ve sorgulayıcı birey İstikrarlı Üretim &Ticaret ortamı SERMAYE BİRİKİMİ ULAŞIM BULUŞLAR Yeni Teknoloji ULUS DEVLET örgütlenme BİRLEŞME, BÜTÜNE KATILMA YAYILMA sömürgecilik Üretim & ticaret YENİ KAYNAKLAR 33