ICDS 3 İnsomnia sınıflaması. Dr. Fuat Özgen

Transkript

1 ICDS 3 İnsomnia sınıflaması Dr. Fuat Özgen

2 Uykusuzluğun Genel Kriterleri: A. Uykuya başlamada güçlük, uykuya devam ettirmede güçlük ya da çok erken uyanma ya da kronik nitelikte dinlendirici olmayan düşük kalitede uyku yakınması. Çocuklarda, sıklıkla bakıcıları tarafından bildirilen uyuma güçlüğü, uyuma güçlüğü yatma zamanına direnç veya bağımsız uyuyamama olabilir. B. Yukarıda bahsedilen uyuma güçlüğü uyku için yeterli fırsat ya da koşullara rağmen ortaya çıkar. C. Gece uyuma güçlüğü ile ilişkili gün içi aşağıdaki yakınmalardan en az birinin hasta tarafından bildirilmesi I. Yorgunluk, kırıklık II.Dikkat, konsantrasyon ya da bellek güçlüğü III.Sosyal ya da mesleki işlevsellikte bozulma ya da düşük okul performansı IV.Duygudurum bozukluğu ya da iritabilite V. Gündüz uykuluğu VI.Motivasyon, enerji ya da inisiyatifte azalma VII.İşinde ya da araç kullanırken hata yapma veya kaza eğiliminde artma VIII.Uyku yoksunluğuna bağlı gerginlik, baş ağrısı ya da gastrointestinal semptomlar IX.Uyku hakkında endişe ve uğraşılar

3 Uluslararası Uyku Bozuklukları Sınıflandırması (ICSD-2) 1-İnsomnialar 2- Uykuyla İlişkili Solunum Bozuklukları 3- Santral Orjinli Hipersomnialar (Bir Sirkadiyen Ritim Uyku Bozukluğu, Uykuyla İlişkili Solunum Bozukluğu ya da Uykuyu Bozan Diğer Nedenlerden Kaynaklanmayan) 4- Sirkadiyen Ritim Uyku Bozuklukları 5- Parasomnialar 6- Uykuyla İlişkili Hareket Bozuklukları 7- İzole Semptomlar, Görünüşe Göre Normal Varyantlar ve Çözüme Ulaşmamış Noktalar 8- Diğer Uyku Bozuklukları

4 Uluslararası Uyku Bozuklukları Sınıflandırması (ICSD-3) 1-İnsomnialar 2- Uykuyla İlişkili Solunum Bozuklukları 3- Santral Orjinli Hipersomnialar (Bir Sirkadiyen Ritim Uyku Bozukluğu, Uykuyla İlişkili Solunum Bozukluğu ya da Uykuyu Bozan Diğer Nedenlerden Kaynaklanmayan) 4- Sirkadiyen Ritim Uyku Bozuklukları 5- Parasomnialar 6- Uykuyla İlişkili Hareket Bozuklukları 7- Diğer Uyku Bozuklukları

5 ICSD-2 e göre İnsomnialar 1- Uyumsal İnsomnia (Akut İnsomnia) 2- Psikofizyolojik İnsomnia 3- Paradoksal İnsomnia 4- İdiyopatik İnsomnia 5- Psikiyatrik Bozukluklara Bağlı İnsomnia 6- Yetersiz Uyku Hijyeni 7- Çocukluk Dönemi Davranışsal İnsomnia 8- İlaç ya da Maddeye Bağlı İnsomnia 9- Tıbbi Duruma Bağlı İnsomnia 10- İlaç ya da Maddeye Bağlı Olmayan İnsomnia Belirlenmemiş (Organik Olmayan İnsomnia) 11- Fizyolojik (Organik) İnsomnia

6 Kronik İnsomnia (Alternatif Adları) Kronik İnsomnia Primer İnsomnia Sekonder İnsomnia Komorbit İnsomnia Uykuya başlama ve sürdürme bozuklukları Çocukların davranışsal İnsomniası Uyku başlangıcı ile ilgili bozukluklar

7 Klinik ve Patofizyolojik Alt Tipler Psikofizyolojik İnsomnia İdiopatik İnsomnia Paradoksal İnsomnia Yetersiz Uyku Hijyeni Çocuğun Davranışsal İnsomniası Mental Hastalığa Bağlı İnsomnia Tıbbi Hastalığa Bağlı İnsomnia İlaç veya Maddeye Bağlı İnsomnia

8 Kronik İnsomnia Tanı Kriterleri A-F karşılanmalıdır A. Aşağıdakilerden bir veya daha fazlasını hastalar bildirmeli veya hastanın ailesi veya bakıcısı tarafından gözlenmelidir 1. Uykuya başlamada güçlük 2. Uykunun sürdürülmesinde güçlük 3. İstendiğinden erken uyanma 4. Uygun zamanda yatağa gitmeye direnç 5. Aile veya bakıcının müdahalesi olmaksızın uyuma güçlüğü

9 B. Gece uyuma güçlüğüne bağlı olarak aşağıdakilerden bir veya daha fazlası hastalar tarafından bildirilmeli veya hastanın ailesi veya bakıcısı tarafından gözlenmelidir 1. Yorgunluk veya halsizlik 2. Dikkat, konsantrasyon veya bellek bozukluğu 3. Sosyal, ailesel, mesleki veya akademik işlevsellikte bozulma 4. Duygudurum bozukluğu veya sinirlilik 5. Gündüz uykululuk 6. Davranış problemleri (Hiperaktivite, impulsivite, agresyon) 7. Motivasyon, enerji ya da sorumluluk almada azalma 8. Hata ve kaza yapmaya meyil 9. Uyku ile ilgili memnuniyetsizlik

10 C. Bildirilen uyku uyanıklık yakınmaları sadece uyku için yetersiz fırsat veya kosullarla açıklanamaz. D. Uyku bozukluğu ve ilgili gündüz semptomları en az haftada üç kez ortaya çıkmalıdır. E. Uyku bozukluğu ve ilgili gündüz semptomları en az üç aydır devam ediyor olmalıdır. F. Uyku/uyanıklık güçlüğü diğer uyku bozuklukları ile daha iyi açıklanamaz.

11 Kısa Süreli İnsomnia Akut İnsomnia Uyumsal İnsomnia

12 Kısa Süreli İnsomnia Tanı Kriterleri A-E karşılanmalıdır A. Aşağıdakilerden bir veya daha fazlasını hastalar bildirmeli veya hastanın ailesi veya bakıcısı tarafından gözlenmelidir 1. Uykuya başlamada güçlük 2. Uykunun sürdürülmesinde güçlük 3. İstendiğinden erken uyanma 4. Uygun zamanda yatağa gitmeye direnç 5. Aile veya bakıcının müdahalesi olmaksızın uyuma güçlüğü

13 B. Gece uyuma güçlüğüne bağlı olarak aşağıdakilerden bir veya daha fazlası hastalar tarafından bildirilmeli veya hastanın ailesi veya bakıcısı tarafından gözlenmelidir 1. Yorgunluk veya halsizlik 2. Dikkat, konsantrasyon veya bellek bozukluğu 3. Sosyal, ailesel, mesleki veya akademik işlevsellikte bozulma 4. Duygudurum bozukluğu veya sinirlilik 5. Gündüz uykululuk 6. Davranış problemleri (Hiperaktivite, impulsivite, agresyon) 7. Motivasyon, enerji ya da sorumluluk almada azalma 8. Hata ve kaza yapmaya meyil 9. Uyku ile ilgili memnuniyetsizlik

14 C. Bildirilen uyku uyanıklık yakınmaları sadece uyku için yetersiz fırsat veya kosullarla açıklanamaz. D. Uyku bozukluğu ve ilgili gündüz semptomları üç aydan kısa süreli olmalıdır. E. Uyku/uyanıklık güçlüğü diğer uyku bozuklukları ile daha iyi açıklanamaz.

15 Akut İnsomnia (Uyumsal İnsomnia) Akut insomnianın temel özelliği tanımlanabilir bir stresörle ilişkili olarak ortaya çıkmasıdır. Kısa sürelidir. Tipik olarak birkaç gün ile birkaç hafta arasında sürer ve üç ayı geçmez. Stresörün ortadan kalkması ya da bireyin stresöre uyum sağlaması ile uyku yakınmaları azalır ve kaybolur.

16 Psikofizyolojik İnsomnia Kronik insomniakların büyük bir kısmını oluşturur. Psikofizyolojik insomnianın temel özelliği artmış uyarılmışlık durumu ve uykuyu engelleyen öğrenilmiş düşünceler ile karakterizedir. İnsomnia hakkındaki yoğun endişeleri, başlatıcı nedenlerin ötesinde yakınmalarının daha da artmasına neden olur. Bir kısır döngüye dönüşen durum ile problemle ilgili endişeleri giderek artar. Bu özelliklerinden dolayı öğrenilmiş insomnia, koşullandırılmış insomnia, primer insomnia gibi adlar da alır. Bu hastalar anksiyöz ve gergin bireylerdir.

17 Psikofizyolojik insomnia İnsomnia en az 1 ay süreli olmalı Aşağıdakilerden biri olmalı: Uyku ile ilgili aşırı odaklanma veya anksiyete Planlanmış zamanda veya yatakta uykuya dalmada güçlük; buna karşılık uyku niyeti olmayan monoton ativiteler sırasında uykuya dalma Ev dışında evden daha iyi uyuma Yatakta uykuya dalmayı etkileyen mental aktivite Yatakta, uykuya dalmayı engelleyen artmış somatik gerginlik

18 Paradoksal İnsomnia Paradoksal insomnianın temel özelliği bu hastalarda uyku bozukluğunu kanıtlayan objektif bir veri olmamasına rağmen, subjektif yakınmalarında şiddetli insomnia yakınmaları tanımlarlar. Hastalar 3-4 saat gibi az uyuduklarını veya hiç uyuyamadıklarını belirtirler. Oysa onları gözleyen eşleri tarafından ya da polisomnografi gibi objektif ölçümlerde uyudukları görülür. Hastalar belirgin bir psikopatoloji ya da temaruz özellikleri göstermezler. Hastalığın bu özelliklerinden dolayı subjektif insomnia, uyku durumunun yanlış algılanması, pseudo insomnia, uyku hipokondriasisi gibi adlar da alır.

19 Paradoksal İnsomnia İnsomnia en az 1 ay süre ile olmalı Aşağıdaki kriterlerden en az biri olmalı: Hasta çoğunlukla uykusuz veya çok az uykulu gecenin yanısıra zaman zaman normal uykulu gece tanımlamalı Uyku günlüğü tutulduğunda, çok sayıda az uykulu veya tamamen uykusuz gece ve bunların ardından gündüz uykusu olmaması. Hastanın belirttiği yakınmalar veya uyku günlüğü ile polisomnografi veya aktigraf arasında uyumsuzluk olması

20 İdiopatik İnsomnia Temel özelliği erken çocukluk döneminde başlayan ve yaşam boyu insomnia semptomlarının olması ile karakterizedir. Hastalığın başlamasına devam etmesine neden olabilecek bir faktör mevcut değildir. Tedaviye dirençlidir.

21 İdiopatik insomnia Kronik seyirli olmalı Infant döneminde veya çocuklukta başlayabilir. Belirgin bir neden tanıımlanamaz. Persistandır; remisyon dönemleri yoktur.

22 Mental Bozukluğa Bağlı İnsomnia Altta yatan mental bozukluğa görülen insomni. İnsomnia belirlenen mental bozukluğun bulgusu olarak görülür ve hastalıkla aynı şekilde seyreder. İnsomnia tipik olarak sebep olan mental bozuklukla birlikta başlar ve hastalığın belirtileriyle birlikte zamanla artma veya azalma gösterir.

23 Mental Bozukluğa Bağlı İnsomnia Hastanın belirtileri insomnia kriterlerini karşılamalıdır. İnsomnia en az bir ay sürmelidir. Standart kriterlere göre tanısı konan mental bir hastalığı olmalıdır. Bazı durumlarda mental bozukluktan bir süre önce başlamış bile olsa, mental bozukluk sürecinde görülmelidir. İnsomnia, belirgin strese neden olacak veya bağımsız tedaviye ihtiyaç hissettirecek kadar, tipik olarak birlikte seyrettiği mental bozukluktan daha belirgin olmalıdır.

24 Yetersiz Uyku Hijyeni Temelde iyi kalitede uyku ve tüm gün uyanıklığı sağlama ile uyumlu olmayan günlük yaşam aktivitesi ile giden insomnidir. Bu durumdaki farklı görünümlerin tamamının ortak özelliği kişinin davranış kontrolünün uyku alışkanlığı üzerinde oluşturduğu olumsuz etkidir. Artmış uyanıklık oluşturan alışkanlıklar ve uyku hijyeni ilkeleri ile bağdaşmayan alışkanlıklar.

25 Yetersiz Uyku Hijyeni Hastanın belirtileri insomni kriterlerini karşılamalıdır. İnsomni en az bir ay sürmelidir. Yetersiz uyku hijyeni, aşağıdakilerden en az birinin varlığı ile ortaya konmalıdır. Sık gün içi uyuklama, yatma veya kalkma saatlerinin sürekli değişken olması veya yatakta fazla vakit geçirme şeklinde uygun olamayan uyku zamanlamaları Özellikle yatmadan önce alkol, nikotin veya kafein içeren maddelerin alınması Uyumaya çok yakın zamanda fiziksel, mental aşırı yorulma ve emosyonel olarak fazla heyecanlanma Uyku dışında aktiviteler için yatağın sık kullanılması. Rahat bir uyuma ortamının olmaması.

26 Çocukluk Çağı Davranışsal İnsomnisi Temel özelliği davranışsal etiyoloji ile ilişkili olarak uykuya dalmakta, uykuyu sürdürmekte veya hem dalmak hem de sürdürmekte yaşanan zorluktur. Uyku problemleri uygun olmayan uyku ile ilgili çağrışımlar veya yetersiz uyku süresi sonucu gelişir. Uyku başlangıcı ile İlişkili Tip. Sınır Koyucu Tip

27 İlaç veya madde kullanımına bağlı İnsomni Reçetelenmiş veya keyif verici ilaç, kafein, alkol veya gıda maddesi ya da bir çevresel toksine maruziyet tarafından uykunun baskılanması veya bölünmesidir. Uyku bozukluğu maddenin kullanıldığı, maruz kalındığı veya kesildiği dönemlerde ortaya çıkabilir.

28 İzole semptomlar ve normal varyasyonlar Yatakta uzun zaman geçirme Kısa uyuyanlar