GELİŞİME KURAMSAL VE KAVRAMSAL BAKIŞ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "GELİŞİME KURAMSAL VE KAVRAMSAL BAKIŞ"

Transkript

1 GELİŞİME KURAMSAL VE KAVRAMSAL BAKIŞ Yrd. Doç. Dr. Müge YURTSEVER KILIÇGÜN Öğretim Yılı, Erzincan Üniversitesi Gelişim kuramlarını birçok farklı bakış açısı yönünden incelemek mümkündür. Gelişime yönelik kuramlar incelendiğinde (Sigmund Freud un Psikoanalitik Kuramı, Eric Erikson un Psikososyal Kuramı, Arnold Gesell in Olgunlaşma Kuramı, Robert Havighurst un Çevre Kuramı, Jean Piaget in Bilişsel Gelişim Kuramı, Albert Bandura nın Sosyal Bilişsel Kuramı, Lev Semyonovich Vygotsky nin Sosyol Kültürel Gelişim Kuramı, Urie Bronfenbrenner nin Ekolojik Kuramı vb); her kuramın beş kavramsal çerçeveden birine odaklandığını görülmektedir. 1

2 Gelişime yönelik kuramların çocuk gelişimi alanında kavramsal çerçeveleri: 1. Dönem-evre, 2. Gelişimsel görev, 3. Gelişimsel dönüm noktası, 4. Ekoloji kuramı ve 5. Bilgi işleme kuramı şeklinde sınıflandırılmıştır. Gelişim Kuramlarının Kavramsal Çerçevesi Kavramsal Yaklaşım Kuramcılar Araştırma Odağı Dönem-Evre Kuramı Sigmund Freud Eric Ericson Arnold Gesell Doğumdan itibaren çocukluk boyunca süren psikoseksüel gelişim. Hayat boyu psikososyal gelişim. Doğumdan itibaren çocukluk boyunca merkezi sinir sistemi gelişimindeki olgunlaşma süreçleri. Gelişimsel Görev Kuramı Robert Havinhurst Biyolojik yapı ve toplumun bebeklikten yaşlılığa kadar gelişimsel olgunluk üzerindeki etkisi. Dönüm Noktası Kuramı Jean Piaget Bebeklik ve çocukluk süresince biyolojik özellikler ve çevre arasındaki etkileşimsel bir süreç olan bilişsel gelişim. Ekolojik Kuram Bilgi İşlem Kuramı Nicholas Bernstein Kugler, Kelso & Turvey Roger Barker Urie Bronfenbrenner Schmidt & Lee Kephart Yaşam süresince görevler, birey ve çevre arasındaki süreksiz, kendi kendini düzenleyen, etkileşimsel bir süreç olarak gelişim. Algısal-motor bir süreç olarak gelişim ve duyusal girdi ve motor girdi arasında içsel olarak oluşan olaylar. 2

3 O Dönem-Evre Kuramı Gelişim kuramına dönem-evre yaklaşımı en eski kavramsal bakış açısıdır (klasik gelişim kuramcıları). Hangi gelişim süreci inceleniyor olursa olsun -bilişsel, ahlaki, kişilik ya da motor- belirli yaş tipleriyle karakterize edilen evrensel yaş dönemleri vardır. Davranışlar, aşama ya da evreler halinde ortaya çıkar. Davranışlar, rastlantısal sürelerde devam eder ve değişmezler. Dönemler ardışıktır, yeniden sıralanamaz; ancak bir ya da birden çok dönem atlanabilir. 3

4 Dönem kuramları dar ya da izole davranışlardan çok, geniş tabanlı değişimler üzerinde durur. Her dönem (yani tipik davranış) genellikle bir yıl ya da daha uzun bir süre devam eder ve bir ya da daha fazla evre ile birlikte seyreder. Bazı kuramlarda evreler; daha küçük dönemlere bölünürken, bazı kuramlarda belli bir dönemi örnekleyen özel bir evre olarak belirtilir. Dönem-evre kavramı, genellikle ana babalar ve eğitmenler arasında çok popülerdir. Örneğin "bir dönemden geçiyor" ya da "bu dönemi atlattığında çok mutlu olacağım«söylemleri. Dönem-evre kuramlarının hepsi ortalama bir birey için geçerli olan ve herkeste aynı olduğu kabul edilen genel (yani grup ve normatif) gelişim özelliklerini tanımlamaktadır. Dönem-evre kuramı "resmin bütününü" göstermekte ancak detayları içermemektedir. 4

5 Freud, Erikson ve Gesell çocuk gelişimini dönem-evre ile ilişkili bir süreç olarak görmüşlerdir. Psikoanalitik Kuram (Sigmund Freud, ) Psikoseksüel Gelişim Evreleri / Dönemleri Psikoanalitik kurama göre çocuklar, biyolojik dürtüler ile sosyal beklentilerin çatıştığı bir dizi evreden geçerler. Bu çatışmaların nasıl çözümlendiği, bireyin diğerleriyle olan uyumunu belirler. Psikoanalitik kuram çerçevesinde; Sigmund Freud Psikoseksüel Gelişim Evreleri / Dönemleri ile bireyin sosyal gelimine yönelik önemli bakış açıları sunmaktadır. 5

6 Freud a göre bireyin kişiliği, erken çocukluk dönemindeki deneyimlerine bağlı olarak şekillenir. Bu süreçte doğumdan itibaren bireyin cinsel ve saldırganlık dürtülerinin ebeveynler tarafından nasıl yönetildiği önemlidir. Psikoseksüel gelişim, 5 evreden / dönemden geçerek gerçekleşir: (1) Oral evre, (2) Anal evre, (3) Fallik evre, (4) Latens evre ve (5) Genital evre. 6

7 Her evrede / dönemde haz veren bir bölge (erojen bölge) ön plana çıkmaktadır. Tüm evreler / dönemler cinsel dürtülerin; vücudun oral, anal ve genital bölgelerinde gezinerek odaklanması sonucu oluşur. Sigmund Freud un Psikoseksüel Gelişim Evreleri / Dönemleri Dönem Özellikler Yaklaşık Yaş Dönemi Tanımlayıcı Olay Oral Bu evrede libido; bebeğin ağzı, dudakları ve boğazıdır. Bebek emerek haz sağlar. Doğumdan yaklaşık 1 Emme Dişler çıktığında bu davranışa çiğneme ve ısırma da eklenir. Bu evreye ait temel duygu, bebekle yakından ilgilenen, ona bakan kişiye olan bağlılıktır. Bebek ona bakan kişinin ilgisine ve korumasına muhtaçtır. Bu bağlamda beslenme ihtiyacı ve bu ihtiyacın zamanında, sevgi ve ilgi dolu bir yaklaşımla sağlanması bebeğin sağlıklı gelişimi açısından önem taşımaktadır. yaşına kadar Anal Bu evrede libido, anal bölgedir. Dışkı kontrolü haz sağlar. Bu evrede tuvalet eğitiminde nasıl bir metodla kazandırılacağı ve anne-babaların bu sürece ilişkin tutumları oldukça önemlidir. 1-3 yaş Dışkı kontrolü Fallik Latent (Gizil) Bu evrede libido, cinsel organdır. Çocuk bu dönemde artık sosyalleşmeye başlar ve cinsiyetler arasındaki farklılıkları merak eder. Kızlar babaya (elektra kompleksi) ve erkekler anneye (oedipus kompleksi) ilgi duymaya başlar. Çocuklar hem cinslerindeki ebeveynlerine karşı olumsuz duygular beslerken, karşı cinsteki ebeveyne hayranlık duyarlar. Bu dönemde çocuğun yakın çevresinde sağlıklı rol modellerin bulunması, çocuğun sosyalleşmesini olumlu etkiler. Ayrıca süper ego gelişimi bu dönemde gelişmeye başlar. Bu evrede libido belli bir bölgeye odaklanmamaktadır. Çocuklar bu dönemde okula başladıkları için, enerjileri daha çok oyun ve öğrenmeye yönelmektedir. Öğretmenleri, arkadaşları, komşuları ve etraflarındaki diğer insanları yaşamlarına katarak yeni bilişsel beceriler edinmektedirler. Çocuklar bu dönemde kendi cinsleri ile oynamayı tercih ederler. Yaklaşık yedi yaşına kadar kız ve erkek çocukları birbirleriyle oynadıkları halde, sekiz yaşlarında bu durum farklılaşmaktadır. Kız çocukları kızlarla, erkek çocukları erkeklerle oynamayı tercih etmektedirler. Cinsiyete dayalı kimlik rollerini edinme çocuk için çok önemlidir ve kendi cinsiyetlerine uygun davranışlar sergilemektedirler Genital (puberte) Bu evrede libido, genital bölgeye odaklanmaktadır. Bu dönemde genital organlar ve hormonlarda değişiklikler yaşanmaktadır. Genital organların artık üreme fonksiyonu vardır. Çocuk bu dönemde cinsel organlar ve duyguları arasında bağ kurar, karşı cinsle romantik ilişkiler yaşamaya başlar. Karşı cinse ilgi duymanın yanı sıra toplumsallaşma, grup etkinliklerine katılma, meslek seçimi ve yuva kurma gibi isteklerde belirmektedir. Çocuk böylece toplumsal bir yetişkine dönüşmeye başlamaktadır. Bu dönemin önemli kazanımlarından birisi de aşk ve iş arasındaki dengedir. 3-5 yaş Elektra ve oedipus kompleksi 5-11 Cinsiyete dayalı kimlik rollerinin kazanımı Karşı cinse ilgi duyma, meslek seçimi ve yuva kurma 7

8 Bilinç Bilinçöncesi Bilinçaltı Her evrede; Ebeveynler çocuklarının temel ihtiyaçlarını karşılarken; çocuklarının az ya da çok tatmin olmalarına neden olurlar. Çocuğun kişiliği bu evrelerden geçerken id, ego ve süper ego denilen üçlü bir sistemin etkisi altında kendini gerçekleştirir. Zihnin en büyük parçasını oluşturan id, kişiliğin en ilkel boyutudur. İd, temel biyolojik ihtiyaç ve arzuların kaynağıdır. Açlık, susuzluk, cinsellik gibi biyolojik itkilerden etkilenen id, acıyı ve memnuniyetsizliği ortadan kaldırmak için haz ilkesi ile kontrol edilir. Haz ilkesine bağlı olarak birey, doyuma ulaşmak ister ve istekler karşısında sabırsızlanır. İdin itkileri, toplumsal koşullardan bağımsız hareket eder. 8

9 Kişiliğin bilinçli ve rasyonel tarafı olan ego, idin dürtülerini yönlendirmekle görevlidir ve dürtüleri kabul edilebilir davranışa dönüştürür. 3-6 yaş arasında süperego ya da vicdan ebeveynlerle etkileşim sonucu ortaya çıkar. Ego, giderek karmaşıklaşan id ve süperegonun taleplerini uzlaştırma görevi üstlenir. Süperego, bireye toplumsal beklentilere uygun olmayan davranışlar cezalandırılır mesajı verir. Böylece süperego bireyin ve toplum tarafından hoş karşılanmayan ve ego tarafından ketlenmeyen id etkilerini kabul görmüş toplumsal amaçlara yönelterek bireyin doyuma ulaşmasını sağlar. Freud a göre, anaokulu çağlarında id, ego ve süper ego arasında kurulan ilişkiler bireyin temel kişiliğini oluşturur. 9

10 Psikoanalitik kuram, kişilik gelişiminin toplumsal yönüne dikkat çekmesi açısından önemlidir. Bu kuramda kişilik gelişimi, psikoseksüel gelişim çerçevesinde açıklamakla birlikte sosyal gelişime de vurgu yapılmaktadır. Kurama göre sosyalleşme, çocuğun anne babasına duyduğu duygusal bağın diğer kişilere uzantısıdır. Psikoseksüel evrelerde / dönemlerde yaşanan sorunlar, bireyin sağlıklı kişilik yapısına sahip olamamasına dolayısıyla sosyal açıdan topluma uyum sağlayamamasına neden olmaktadır. Psikososyal Gelişim Evreleri (Eric Ericson ) Erikson a göre ego, id ve süperego arasında ara buluculuk görevi yapmakla birlikte kendi gelişimine de önemli katkılar sunar. Ego, bireylere toplumda aktif ve üretken olmalarını sağlayan beceri ve tutumları kazandırır. Bu süreç, bireyin yaşamı boyunca sürer ve temelinde toplumsal öğeler yer alır. 10

11 Psikososyal gelişim, 8 evreden geçerek gerçekleşir: (1) Güvene karşı güvensizlik, (2) Özerkliğe karşı utanma ve şüphecilik, (3) Girişkenliğe karşı suçluluk, (4) Çalışkanlık ve başarıya karşı aşağılık duygusu, (5) Kimliğe karşı rol karmaşası, (6) Yakınlığa karşı yalıftlmışlık, (7) Üretkenliğe karşı durgunluk ve (8) Bütünlüğe karşı umutsuzluk. Her bir evrede birey, olumlu ya da olumsuz sonuçlanabilecek bazı temel psikolojik çatışmalarla karşılaşır. Bu çatışmalar, ancak uygun yaşantısal deneyimler olduğunda çözülebilir. Çözümlenen çatışmalar bireyin bu evreyi sorunsuz tamamlamasını sağlar. Çözülemeyen çatışmalar ise diğer evre/ evrelere aktarılır. 11

12 Erik Erikson'un Psikososyal Gelişim Dönemleri Dönem Özellikler Yaklaşık Yaş Dönemi Tanımlayıcı Olay Güvene Karşı Güvensizlik Bebeklik döneminde güven; duyarlı, hassas kişiler tarafından temel ihtiyaçların karşılanmasıyla oluşur. Güvensizlik ise gelecekle ilgili belirsizlikten ve temel ihtiyaçların her zaman karşılanmamasından kaynaklanır. Bebeklik Karşılıklı olumlama Özerkliğe Karşı Kuşku ve Utanç Girişkenlik Duygusuna Karşı Suçluluk Özerklik, yeni yürüme döneminde bebeğin iradesini ortaya koymasına ve temel bağımsızlık duygusunu oluşturmasına fırsat verilmen ile gelişir. Aşırı sert ve tutarsız disiplin ve yetişkinlerin "boğucu" davranışları utanç ve kuşkuya yol açar. İnsiyatif, çocukların daha amaca yönelik ve sorumlu sosyal davranışlara yönlendirildikleri ilk çocukluk yıllarında oluşur. Suçluluk duyguları sorumsuz davranışlardan doğan aşırı anksiyeteden kaynaklanır. Küçük Çocuk Okul öncesi 2 yaş sendromu Oyun yaşı Çalışkanlık Duygusuna Karşı Aşağılık Duygusu Kimliğe Karşı Rol Karışıklığı Yakınlığa Karşı Yalnızlık Üretkenliğe Karşı Verimsizlik Bütünlüğe Karşı Umutsuzluk Çalışkanlık, çocukların enerjilerini hızla genişleyen dünyalarındaki yeni bilişsel ve fiziksel becerilerde ustalaşmak için kullandıkları bu coşkulu yıllarda üst seviyeye çıkar. Aşağılık duygusu, yetersizlik hissinden ve beklenen seviyelere ulaşamamaktan kaynaklanır. Hayat problemlerine alternatif çözümler arayan ve kim olduklarını bulan ergenler, kimlik sahibidirler. Rol karışıklığı daha çok bu arayış içerisinde sıkışıp kalanlarda görülür. Yakınlık, genç yetişkinlik döneminde diğer önemli kişilerle uzun süreli, yakın, kişisel bağlar kurarak oluşur. Soyutlanma ise kendilerini samimi ilişkilerle ortaya koyamayanlar arasında oluşur. Üretkenlik seviyesindeki yetişkin, başkalarına özellikle de kendinden genç nesle üretken bir hayat sürmeleri için yardım etmekle ilgilenir. Diğerlerinden çok kendi istekleri ve ihtiyaçları ile ilgilenenler ise verimsizlik seviyesinde olanlardır. Hayatlarına baktıklarında yaptıkları şeyleri olumlu bir şekilde değerlendiren yetişkinler, bütünlük kazanmış bireylerdir. Geçmişin ve yaşam boyu verdikleri kararların yasını tutanlar ise umutsuzluk içinde olanlardır. Okul Çağı Erken Ergenlik Geç Ergenlik Yetişkinlik Yaşlılık Yeni becerilerin öğrenimi Sadakat, arkadaşlara ve hedeflere adanmışlık Karşılıklı tatmin edici sevgi ve bağlanma Orta yaş bunalımı Bilgelik, derin düşünce ve başarı duygusu OLGUNLASMA KURAMI (ARNOLD GESELL ) Gesell in olgunlaşma kuramı, insan davranışının fiziksel ve motor unsurları üzerinde durur. Çeşitli hareket becerilerinin kazanılma yaş dönemlerini tanımlanmıştır ve bunların sosyal ve duygusal gelişimin bir göstergesi olarak kabul edilmiştir. Çocuktaki gelişim, olgunlaşma ile birlikte bir sıraya göre oluşmaktadır. 12

13 Gelişim açısından çocuklarda farklılık olmasına rağmen, gelişim sırası aynıdır. Gelişimde öğrenmenin etkisi yoktur. Çevrenin etkisi önemlidir. Anne-baba belirli kurallara zorlamadan, çocuğu kendisinden alacağı ipuçlarına göre eğitmeyi bilmelidir. Motor gelişime ilişkin normaları hala çok değerlidir. O Gelişimsel Görev Kuramı Gelişimsel görev, bireylerin etkin bir şekilde işlev gördükleri ve toplumun taleplerini karşılayabildiklerinde belirli bir zaman içinde ulaşmaları gereken önemli bir başarıdır. Gelişimsel görev kuram savunucuları belirli bir zaman diliminde bazı görevleri yerine getirebilmeyi, daha üst bir işleyiş seviyesine ilerlemenin ön koşulu olarak görürler. Bu gelişim kuramı, bireyin önceki evrede gösterdiği performansa dayanarak sonraki başarı ya da başarısızlığın belirleyicisi olması ve belli bir yaştaki tipik davranışı tanımlamaya çalışmaması açısından dönem-evre görüşünden farklılık göstermektedir. 13

14 Havighurst un gelişimsel bakış açısı, gelişimsel görev kavramını bebeklikten ergenliğe kadar olan dönemdeki davranışı hem tanımlamak hem de önceden tahmin etmek için kullanır. Aynı zamanda, Delacato'nun (1966) da öne sürdüğü gibi, hemisfer baskınlığı kuramı ve öğrenme zorluğu olan bireylere yönelik tedavi teknikleri de gelişimsel görev yaklaşımını takip etmektedir. Gelişimsel görev kuramları öngörülebilirlik iddia etse de, bu iddialarını test etmek için çok az şey yapılmıştır. Bu nedenle, geçerliliğine dair önemli sorular vardır. A. Bebeklik ve ilk çocukluk (doğum-5 yaş) 1. Yürümeyi öğrenmek. 2. Katı gıdaları yemeyi öğrenmek. 3. Konuşmayı öğrenmek. 4. Dışkı atılımını kontrol etmeyi öğrenmek. 5. Cinsiyet farklılıklarını ve cinsel utangaçlığı öğrenmek. 6. Sosyal ve fiziksel gerçekliği tanımlayan dilin ve kavramların edinilmesi. 7. Okumaya hazır oluş. 8. Doğruyu yanlıştan ayırt etmeyi öğrenme ve vicdan sahibi olma. Robert Havighurts ün Çevre Kuramı Genç yetişkinlik (19-29 yaş) 1. Arkadaş seçmek. 2. Bir eşle birlikte yaşamayı öğrenmek. 3. Bir aile kurmak. 4. Çocuk yetiştirmek. 5. Bir evi idare etmek. 6. Bir mesleğe başlamak. 7. Vatandaşlık görevlerini üstlenmek. B. Orta çocukluk (6-12 yaş) Orta yetişkinlik (30-60 yaş) 1. Sıradan yarışmalar/oyunlar için gerekli olan fiziksel becerileri 1. Ergenlik çağındaki çocuklara mutlu ve sorumluluk sahibi yetişkinler öğrenme. olmaları için yardım etmek. 2. Kendisine karşı erdemli bir tavır oluşturmak. 2. Yetişkinlere ait sosyal ve vatandaşlık sorumluluklarını üstlenmek. 3. Akranları ile geçinmeyi öğrenmek. 3. Tatmin edici bir kariyere ulaşmak. 4. Uygun bir cinsiyet rolü öğrenmek. 4. Uygun boş zaman aktiviteleri edinme. 5. Okuma, yazma ve hesaplama ile ilgili temel becerileri geliştirmek. 5. Eşi ile iyi ilişki içinde olmak. 6. Günlük yaşam için gerekli olan kavramları geliştirmek. 6. Orta yaşın fizyolojik değişikliklerini kabullenmek. 7. Vicdan, ahlak ve değerler ölçeği geliştirmek. 7. Yaşlanan ana babalara uyum sağlamak. 8. Kişisel bağımsızlığı elde etmek. 9. Topluma karşı kabul edilir tavırlar geliştirmek. Ergenlik (13-18 yaş) 1. Her iki cinsiyet ile olgun ilişkiler kurmak. 2. Eril ya da dişil bir sosyal rol benimsemek. 3. Kendi bedensel özelliklerini kabullenmek. 4. Duygusal olarak yetişkinlerden bağımsız olmak. 5. Evlilik ve aile yaşamı için hazırlanmak. 6. Ekonomik kariyer için hazırlanmak. 7. Davranışı yönlendirmek için bir değerler ve etik sistem edinmek. 8. Sosyal sorumluluk davranışı geliştirmek. İleri Yetişkinlik (60 yaş ve üzeri) 1. Azalan güce ve sağlığa uyum sağlamak. 2. Emekliliğe ve azalan gelire uyum sağlamak. 3. Eşin ölümüne alışmak. 4. Kendi yaş grubundan kişiler ile ilişkiler kurmak. 5. Sosyal ve vatandaşlık sorumluluklarını yerine getirmek. 6. Tatmin edici yaşam alanları kurmak. 14

15 O Gelişimsel Dönüm Noktası Kuramı Gelişimsel dönüm noktaları, gelişimsel görevler ile benzerlik göstermektedir. Bu yaklaşım, bireyin çevreye adapte olduğunda elde ettiği başarılar yerine, gelişimin ne kadar ilerlediğini gösteren stratejik göstergeler üzerinde durur. Gelişimsel dönüm noktasını başarıyla tamamlamak, gelişimsel görevlerde olduğu gibi dünyaya ayak uydurmada önemli olabildiği gibi önemli olmayabilir. Dönüm noktaları, gelişimin hızını ve büyüklüğünü ölçebilen elverişli ve kullanışlı rehberlerdir. Dönem-evre kuramları gibi, gelişimsel dönüm noktası kuramları da tahmine dayalı olmaktan daha çok tanımlayıcıdırlar. Ancak dönem kuramlarından farklı olarak gelişimi, bir evreden diğerine pürüzsüz bir geçiş olarak değil, gelişimsel süreçlerin sürekli birbiri üzerine eklenmesi ve birbiriyle iç içe geçmesi olarak görürler. Piaget'nin bilişsel gelişim kuramı da genellikle gelişimsel dönüm noktası kuramı olarak kabul edilir. 15

16 Jean Piaget in Bilişsel Gelişim Teorisi Dönem Özellikler Yaklaşık Yaş Dönemi Tanımlayıcı Olay Duyusalmotor İşlem öncesi Somut işlemler Soyut İşlemler Bebek, duyusal deneyimleri hareket ile koordine ederek kendi dünyasının anlamını inşa eder. Küçük çocuk, kelimeler ve imgelerle kendi dünyası arasında bağlantı kurarak artan bir sembolik düşünme sergiler. Çocuk, somut olaylarla ilgili mantıklı bir şekilde akıl yürütür ve çevresindeki nesneleri çeşitli gruplar halinde sınıflar. Ergen; daha mantıklı, soyut ve idealistik bir şekilde akıl yürütebilir. Doğum-2 yaş 2-7 yaş Sembolik dönem (2-4 yaş) Sezgisel dönem (4-7 yaş) Refleksler ve temel özümleme, nesne sürekliliği, hareket yoluyla şema oluşturma, taklit (ertelenmiş ve hedefe yönelik), döngüsel tepkiler, alışkanlık edinimi, deneme-yanılma yoluyla öğrenme Bilişsel performansta artmış özümleme, özelden özele akıl yürütme, sembolik düşünme ve oyun, tek özelliğe göre sınıflama, animizm, benmerkezcilik, monolog konuşma, odaklanma, gerçekle gerçek olmayanı ayırtedememe, ikonik öğrenme 7-11 yaş Aktif oyun yoluyla entelektüel deneyimlerle birlikte tersine çevrilebilirlik, korunum, odaktan uzaklaşabilme, birden fazla özelliğe göre sınıflama, sıralama, tümevarım öğrenme 11 yaş ve üstü Soyut hipotezler oluşturarak, akıl yürüterek tümdengelim öğrenme Piaget in birbirini tamamlayan özümleme ve uyma süreçleri yolu ile adaptasyonun meydana geldiğine ilişkin görüşü DENGE DENGESİZLİK ÖZÜMLEME ADAPTASYON UYUMSAMA DENGE 16

17 Piaget in Bilişsel Kuramındaki Temel Kavramlar O Şema (Çevreyle etkileşim sonucu oluşan yeni bilgilerin yerleştirilmeye çalışıldığı zihinsel kalıp/çerçeve. Örneğin emme davranışı. Şemalar sadece bilişsek değil, duyuşsal ve psikomotor da olabilir.) O Özümleme (Bireyin ilk kez karşılaştığı bir durumu var olan şemasıyla açıklamasıdır. Örneğin çocuğun dört ayaklı hayvanlara kedi demesi.) O Uyumsama (Var olan şemanın yeni duruma göre biçimlendirilmesi. Bu süreçte yeni bir şema oluşturulabildiği gibi eski şemanın kapsamı ve niteliği de değiştirilebilir. Örneğin çocuğun köpekleri kemikle kedileri sütle beslemeyi öğrenmesi.) O Dengeleme (Yeni olan her şeyin dengesizlik oluşturmasıdır. Özümleme ve uyumsama ile denge yeniden sağlanır.) O Örgütleme (Zihindeki düşüncenin sistematik ve tutarlı hale getirilmesi, ilişkilendirilmesi eğilimi. Örneğin taşıtların; toplu taşıma araçları, yük taşıma araçları, iş araçları gibi türleri vardır.) Piaget e göre bilişsel gelişim bir denge kurma sürecidir. Bu sürecin kesintisiz ilerleyebilmesi için yeni durumlara uyum sağlamak gerekir. Örneğin var olan semaya uygun olmayan bir durumla karşılaşıldığında zihinsel denge bozulur. Bu dengenin tekrar oluşturulması gerekir. Dengenin yeniden oluşturulmasında uyumsama, özümleme ve reddetme mekanizmaları işler. 17

18 ÖZETLE, İnsan gelişim modellerinin çoğunun bu üç kavramdan biri ile örtüşüyor olduğunu bilmek büyüme ve gelişim olgusuna daha objektif bir şekilde bakmamızı sağlamaktadır. Dönem ve dönüm noktası bakış açısıyla; her kavram bir değere sahiptir olup gelişim süresince belli bir dereceye kadar işlemektedir. Gelişim göstergeleri ise gelişimin ne kadar ilerlediğinin örneklerini kapsamaktadır. O Ekolojik Kuram Gelişimin tipik ürünleri ile ilgili olarak özel bir dönem ya da evre, gelişimsel dönüm noktaları ve gelişimsel görevler süresince bilgi sahibi olmak önemlidir. Bu değişikliklerin neden olduğunu bilmek de aynı şekilde önemlidir. Bu nedenle, birçok gelişim kuramcısı gelişimi etkileyen ve kontrol eden temel süreçleri daha iyi anlamak amacıyla açıklayıcı modelleri araştırmaktadır. 18

19 Ekolojik kuram, hem tanımlayıcı hem de açıklayıcı özellikleriyle yarar sağlar. Ekolojik kuram meydana gelen gelişimi, çevresel "bağlamın" ve kişinin yaşadığı tarihsel zaman diliminin bir fonksiyonu olarak görür. Gelişimsel açıdan bakıldığında, insan ekolojisinin incelenmesi, bireylerin çevreleriyle ve birbirleriyle olan ilişkilerin incelenmesi anlamına gelmektedir. Ekolojik kurama göre çocuk, farklı düzeylerde çevreden etkilenen karmaşık bir sistem içinde gelişir. Çocuğun biyolojik olarak getirdiği eğilimleri, çevresel faktörlerle birleşerek gelişimini şekillendirir. Bronfenbrenner (2005) çevreyi, iç içe geçmiş 5 katmandan oluşan bir sistem olarak görür: (1) Mikrosistem, (2) Mesosistem, (3) Ekosistem, (4) Makrosistem ve (5) Kronosistem. Her katmanın diğer katmanlarla çift yönlü ilişkili olarak gelişimi etkiler. 19

20 O O O O O Ekolojik sistem kuramına göre beş ekolojik sistem Mikrosistem: Çevrenin en içteki katmanı olan mikrosistem, çocuğun yakın çevresiyle olan aktivite ve etkileşimlerini kapsar. Bu katmanda yetişkin, çocuğun davranışlarını etkilediği gibi çocuğun fiziksel özellikleri, kişiliği ve kapasitesi yetişkin davranışlarını etkiler. Mezosistem: İkinci katman olan mezosistem; ev, okul ve mahalle gibi mikrosistemler arasındaki bağlantıları kapsar. Örneğin aile içi deneyimler ile akran ve okul deneyimleri, bu katmanda yer alır. Ekosistem: Üçüncü katman olan ekosistem, çocukların yakın çevresiyle olan ilişkilerini etkileyen sosyal çevreyi kapsar. Bunlar ebeveynlerin iş yerleri, gittikleri dini kurumlar, sağlık/sosyal hizmetler gibi resmî organizasyonlar olabilir. Makrosistem: Dördüncü katman olan makrosistem, kültürel değerleri, kanunları, gelenekleri ve kaynakları kapsar. Marosistemin çocukların ihtiyaçlarına verdiği öncelik iç katmanlardan alacakları desteği etkiler. Kronosistem: Katmanların hepsini içine alan kronosistem, yaşanılan zaman dilimini anlatır. Bu katman hem çocuktan hem de çevreden kaynaklanan değişimlerle şekillenir. 20

21 O Bilgiyi İşleme Bilgiyi işleme bakış açısı ilk olarak 1960'larda ortaya çıkmıştır. Bilgiyi işleme kuramı; insanın bilgiyi nasıl aldığını, depoladığını, kaydettiğini (bütünleştirdiği-entegre ettiği), geri getirdiğini (hatırladığını) izah etmeye çalışır. Bazı davranışlar, davranışçı öğrenme ilkeleriyle açıklanmamış ve psikologlar insan öğrenmesini yeniden tanımlamaya yönelmişlerdir. Böylece bilişsel öğrenme kuramları ağırlık kazanmaya başlamıştır. Bilişsel öğrenme kuramları, insanın dünyayı anlamada kullandığı zihinsel süreçleri inceleyen kuramlardır. Bilişsel açıdan öğrenme, bireyin zihinsel yapılarındaki değişme olarak tanımlanmaktadır. Bu zihinsel yapıdaki değişme, bireyin davranışlarında değişmeyi ya da yeni davranışlar kazanmayı sağlar. Biliş, tüm zihinsel süreçleri tanımlamak için kullanılır. İnsan zihninin dünyayı ve çevresindeki olayları anlamaya yönelik yaptığı işlemler diye de tanımlanabilir. 21

22 Bilgiyi işleme kuramı temel olarak şu dört soruyu cevaplamaya çalışmaktadır. 1. Yeni bilgi dışarıdan nasıl alınmaktadır. 2. Alınan yeni bilgiler nasıl işlenmektedir. 3. Bilgi uzun süreli olarak nasıl depolanmaktadır. 4. Depolanan bilgi nasıl geriye getirilip hatırlanmaktadır. Bilgiyi işleme kuramına göre öğrenme olayı, bilgisayarların çalışmasına benzetilmekte, girdilerin işlenip çıktılara dönüştürülmesi olarak görülmektedir. Bilgiyi işleme kuramına göre, dışarıdan duyu organlarına gelen bilgiyi alma işleminden başlayarak, davranış değişmesi olarak ortaya çıkıncaya kadar bilginin dönüştürülme biçimlerine öğrenme süreçleri adı verilmektedir. Geliştirilmiş olan bilgiyi işleme modeli iki temel öğeye sahiptir. Bu temel öğelerden ilki, üç tür bellekten oluşan bilgi depolarıdır. İkinci öğe ise, bilginin bir depodan diğerine aktarılmasını sağlayan içsel ve bilişsel etkinlikleri kapsayan bilişsel süreçlerdir. 22

23 Bilgiyi işleme kuramı, bilgisayar-insan zihni eşlemesine dayanmakla birlikte çok daha kompleks süreçleri içerir. Duyusal Bellek (DB): Klavye ve ya ses ayırt eden sistemler gibi girdi" (input) araçlarına benzetilir. Kısa Süreli Bellek (KSB) ya da Çalışan Bellek: Bilgisayarlardaki CPU ve ya RAM öğelerine benzetilir. Uzun Süreli Bellek (USB): Bilgisayarlardaki hard disk e benzetilir. O Bu bakış açısına göre, birey öğrenme sürecinde aktiftir. O Birey çevresel uyarıcıların hepsini değil bir kısmını seçerek alır. O Birey etkileşimde olduğu uyarıcılara anlam veripyorumlar. O Öğrenme sürecinde eski bilgilerle yeni bilgiler etkileşim halindedir. O Eski bilgiler sayesinde yeni uyarıcılara anlam verilebilir ve eski bilgilerle ilintilendirilerek yeni bilgiler depolanır. O Bu işlemlerin hepsinde birey aktiftir. Özetle bilgiyi işleme kuramı, bireyi kendi öğrenmesinin aktörü olarak görür. 23

24 Bilgiyi İşlemenin İlkeleri (Huitt, 2003) O İnsanın zihinsel sistemi sınırsız bir kapasitede değildir. O Bilginin deşifre edilmesi, dönüştürülmesi, kaydedilmesi, geri çağrılması ve kullanılmasını yöneten ve kontrol eden bir mekanizma olmalıdır. Bu mekanizmanın eldeki işlemin zorluk derecesine göre değişebilen bir işleyiş gücü olmalıdır. O İnsan zihninde bilginin akışı iki yönlüdür alınan girdi ile hâlihazırda var olanlar arasında bu şekilde bir akış vardır. Bunun olmaması halinde duyusal bellekle gelen bilginin anlamlandırılması mümkün olmaz. O İnsan organizması bilgiyi belli şekillerde organize etme ve işlemek üzere genetik olarak programlanmıştır. Bilgiyi İşlemede Üç Aşama 1. Kodlama: Dışsal ve ya içsel uyarıcılara dikkat etme, bilginin alınması ve algılanması. 2. Depolama: Kodlamayı takip eden işleme bağlı olarak bilgiyi ya kısa ya da uzun süreliğine depolama işlemi. 3. Geri Getirme: Bu işlem belleğin ve depolamanın etkililiğini gösteren bir etkinliktir ve bilginin ihtiyaç duyulan durum ve zamanda bellekte bulunup geri çağrılması. 24

25 Bilgiyi İşleme Şeması Bilgiyi İşleme Süreçleri (Gagne, Briggs ve Wager, 1988) 1. Çevredeki uyarıcıların alıcılar (duyu organları) yoluyla alınması. 2. Duyusal kayıt yoluyla bilginin kaydedilmesi (duyusal kayıt). 3. Dikkat ve seçici algı süreçleri harekete geçirilerek, duyusal kayda gelen bilginin seçilerek kısa süreli belleğe geçirilmesi. 4. Kısa süreli bellekte kısa bir süre zihinsel tekrarın yapılması. 5. Uzun süreli belleğe aktarılabilmesi için kodlamanın yapılması. 6. Kodlanan bilginin uzun süreli bellekte depolanması. 7. Depolanan bilginin uzun süreli bellekten işleyen belleğe geri getirilmesi. 8. Kısa süreli bellekten tepki (hareket) üreticiye gönderilmesi. 9. Tepki üreticinin bilgiyi vericilere (kaslar) göndermesi. 10. Performansın gösterilmesi. 11. Yürütücü kontrol tarafından tüm bu süreçlerin kontrol edilmesi 25

26 Bilgiyi İşlemenin Öğeleri/Süreçleri Bilgiyi işleme modeli üç temel süreçten oluşmuştur. Bu süreçler üç tür bellekten oluşan bilgi depoları, yürütücü kontrol ve bilginin bir bilgi deposundan alınıp diğerine aktarılmasını sağlayan bilişsel süreçlerdir. 1. Bilgi depoları (duyusal kayıt, kısa süreli bellek, uzun süreli bellek) 2. Yürütücü kontrol 3. Bilişsel süreçler (dikkat, algı, tekrar, gruplama, kodlama, geri getirme) 26

27 Duyusal Kayıt Günlük yaşantımızda çevremizden gelen sürekli bir uyarıcı bombardımanına tutulmaktayız. Örneğin egzoz kokusu, gülme sesi, arkadaşının görüntüsü, öğretmenin sesi vb. Bilgiyi işleme çevreden gelen bu uyarıcıların alınmasıyla başlar. Çevreden gelen uyarıcılar öğrenenin alıcılarını yani duyu organlarını etkiler ve duyusal kayıt yoluyla sinir sistemine girer. Duyu organlarına gelen uyarıcıların ilk algılanmalarından duyusal kayıt sorumludur. Örneğin parmağı gözünün önüne getirip bir anda çektiğinde gölgesi gözünün önünde kalır. Yine anlamsızca sıralanan sözcüklerinin bir kısmı kalır. Duyusal kayıttaki bilgi uyarıcının tam bir kopyasıdır. Bilgi burada çok kısa bir süre kalır. Görsel bilginin duyusal kayıtta bir saniye civarında, işitsel bilginin ise dört saniye civarında kaldığı düşünülür. Bilginin kalış süresi kısıtlı olmasına rağmen duyusal kaydın kapasitesi sınırsızdır. Kendinden sonraki bilişsel süreçler için önemlidir. Örneğin duyusal kayıt olmasaydı bir cümle okurken, cümlenin sonuna geldiğimizde başını unutmuş olacak ve hiçbir anlam çıkaramayacaktık. 27

28 Duyusal kayda gelen bilgi anında işlenmezse, çok hızlı bir şekilde kaybolur. Dikkat edilen uyarıcılar kısa süreli belleğe aktarılır. Diğerleri yok olur. Bütün duyusal bilgileri oldukça kısa süreliğine taşıyan bir nevi bir bellek türüdür. Kısa Süreli (İşleyen) Bellek Dikkat edilen ve algılanan bilgi duyusal kayıttan kısa süreli belleğe geçirilir. Kısa süreli belleğin, birbiriyle ilişkili iki temel fonksiyonu vardır. Bundan dolayı hem kısa süreli bellek hem de işleyen bellek olarak adlandırılmaktadır. 28

29 Kısa süreli belleğin birinci işlevi, sınırlı miktardaki bilgiyi sınırlı bir zaman süreci içinde geçici olarak depolamasıdır. Yetişkin bir bireyin kısa süreli belleği 7±2 birimlik bilgi kapasitesine sahiptir. Bu bilgi zihinsel tekrar yapılmadığında 20 saniye tutulabilir. Kısa süreli bellekteki bilgiler zihinsel tekrar ve gruplama yapılarak uzun süreli belleğe aktarılır. Kısa süreli belleğin kinci işlevi ise; zihinsel işlemleri yapmaktır. Bu nedenle işleyen bellekte denir. Duyusal kayıtta, açılar, köşeler, yatay ve dikey çizgiler halinde olan bilgi kısa süreli bellekte, üçgen, kare gibi anlamlandırılmış bir biçimdedir. Yani kavramsal forma dönüşür. Örneğin duyusal kayıtta V biçiminde olan bilgi kısa süreli bellekte içinde bulunduğu yere göre Romen rakamı ile 5 veya V harfi olarak algılanır. 29

30 Kısa süreli bellekte depolanan bilgi, sunulan şeyin aynısı değildir. Gösterilen materyal sadeleştirilir, düzenlenir ve üzerine yeni şeyler eklenerek zenginleştirilir. Kısa süreli belleğe gelen bilgiler anlamlandırılarak doğrudan tepki üreticilere gönderilebileceği gibi, kodlanıp uzun süreli belleğe de gönderilebilir. Örneğin, rehbere bakıp telefonun tuşlarına basmak. Uzun Süreli Bellek Uzun süreli bellek öğrendiğimiz bilgilerin kaydedildiği nihai depomuzdur. Çoğu uzman bu belleğin kapasitesini sınırsız bulur. Bu hafızaya sonsuz miktarda bilgi kaydedilebilir. İyi öğrenilmiş bilgilerin sürekli olarak depolandığı bellektir. Bilgi kısa süreli bellekte çok kısa bir süre kalmasına karşın, uzun süreli bellek bilginin sürekli depolanma yeridir. 30

31 Kısa süreli bellek, zihinsel tekrar yapıldığı sürece bilgiyi tutmaktadır. Uzun süreli belleğe geçirilmeyen bilgiler yok olur. Uzun süreli belleğin kapasitesi sınırsızdır. Öğrenilenlerin ömür boyu saklanabildiği düşünülmektedir. Uzun süreli bellek, gerektiğinde kullanılmaya hazır olarak saklanan düzenlenmiş, organize edilmiş bilgilerin depolandığı bir kütüphaneye benzetilebilir. Bilginin hatırlanması, materyalin uygun bir şekilde kodlanarak, uygun yere yerleştirilmesine bağlıdır. Uzun süreli belleğin üç ayrı bellekten oluşur: 1. Anısal bellek 2. Anlamsal bellek ve 3. İşlemsel bellek 31

32 1. Anısal bellek (Episodik hafıza): Kişisel yaşantılarımızın depolandığı bölümdür. Yaşamımız boyunca başımızdan geçen olaylar, şakalar, dedikodular, kısaca kişisel yaşantılar burada depolanır. Anısal bellekteki bilgi, imajlar halinde depolanır. Gözümüzü kapatıp dün akşam ne yaptığımızı düşündüğümüzde, nerede, ne zaman, ne yaptığımız bir film şeridi gibi zihnimizde resimler halinde canlanır. Örneğin; geçen yıl bayramda ne giymişti? veya yılbaşında neredeydin? dediğinde o zamanki olayları gözümüzün önünde canlandırırız. Bu sırada olayları imajlar halinde anlamlı bir şekilde canlandırabilmek için anlamsal bellekteki geçen yılbaşı, doğum günü, giysi gibi kavramlara ilişkin bilgiyi de kullanmak gerekir. Yani anısal bellekle anlamsal bellek birbirinden kesin çizgilerle ayrılmaz. Anısal bellekte olağan ve sürekli tekrarlanan olayların hatırlanması güçtür. Çünkü yeni olaylar öncekini bozabilir. Bu nedenle zaman bakımından yakın olaylar, öncekilerden daha kolay hatırlanır. Ancak önemli, özel ve olağan dışı olaylar çaba gerektirmeden hatırlanır. Örneğin; geçen hafta Salı günü akşam ne yediğimizi hatırlamayabiliriz. Çünkü her gün tekrar edilen önemsiz bir olaydır. Geçen doğum gününü kimle kutladın denilirse bu sorunun cevabı çok rahat hatırlanır. 32

33 2. Anlamsal bellek (Semantik hafıza): Uzun süreli belleğin bu bölümünde, bilginin temel öğeleri, kavramlar, genellemeler ve kurallar bulunur. Tıpkı bir sözlük gibi bildiğimiz imajların ve sözcüklerin anlamlarını kapsar. Okulda öğrendiklerimizin çoğu anlamsal bellekte saklanır. Anlamsal bellek bilgiyi hem görsel hem de sözel olarak kodlanmış ve birbirine bağlanmış olan ağlarda depolar. Bilgi hem görsel hem de sözel olarak kodlandığında hatırlama çok daha kolay olmaktadır. Bu nedenle okullarda bilgi öğrenciye hem sözel hem de görsel olarak sembollerle sunulduğu takdirde bilginin hatırlanması kolay olmaktadır. Anlamsal bellek, önerme ağları ve şemalardan oluşmuştur. Anlamsal belleğe gelen bilgi bu yapılar içinde depolanmaktadır. 3. İşlemsel bellek (Prosedural hafıza): Herhangi bir şeyin nasıl yapılacağı ile ilgili bilgilerin, işlemlerin depolandığı bellektir. İşlemsel belleğin oluşumu çok zaman alıcıdır. Ancak bir kez meydana geldiğinde de güçlü bir kalıcılığa, hatırlanma özelliğine sahiptir. Örneğin; nasıl yüzüleceği, nasıl kayak yapılacağı, nasıl araba kullanılacağı, denklemlerin nasıl eşitleneceği gibi bilgiler işlemsel bellekte depolanır. Durum-etkinlik kuralları depolarıdır. Yani A durumu meydana gelirse B davranışını göster gibi. Örneğin; debriyaja bas, vitesi 1 e tak, ayağını yavaşça çek, gaza bas gibi. İşlemsel bellekteki bilgilerin kalıcılığı ve otomatikleşmesi büyük ölçüde yapılacak alıştırmalara ve tekrarlara bağlıdır. Bu şekilde kalıcı olur. Kalıcı olan bilgi uzun süreli bellekten daha kolay geri getirilir. 33

34 Yürütücü Kontrol Bilgiyi işlerken zihinsel olarak yaptığımız onca işlemi kontrol eden bir mekanizma olduğu ve bu işlemleri rastlantısal bir şekilde yapmadığımız bilinmektedir. Bu mekanizma yaygın olarak yürütücü kontrol ya da yürütücü işlemci olarak adlandırılır. Bu mekanizma bilişsel işlemlerimizi yönetir. Bu nedenle yürütücü biliş/meta-bilişsel/üstbiliş süreçler olarak da nitelendirilir. Yürütücü kontrol, bilginin bilişsel sistemimizde nasıl bir seyir izleyerek öğrenileceğini, nasıl organize edileceği, sınıflandırılacağı ve yorumlanacağına rehberlik eder. Bu süreçler çevredeki uyarıcılara dikkat edilmesini, işleme alınan bilginin tekrar edilmesini ve bilişsel organizasyonunu kontrol ederler. İnsan sadece öğrenen bir varlık değil aynı zamanda hangi malzemeyi nasıl öğrendiğini de zamanla öğrenen bir varlıktır. Bu nedenledir ki, bireyin yürütücü biliş kapasiteleri geliştirilmelidir. 34

35 Yürütücü kontrol sistemi, bireyin kendi öğrenmesinin iki temel yönünü kontrol etmesini sağlamaktadır. Bunlardan biri güdüsel süreçlerin kontrolü, diğeri ise bilgiyi işleme ile ilgili olan tüm süreçlerin kontrolüdür. Güdüsel süreçler; herhangi bir şeyi elde etmeye niyet etme, onu elde etmeyi amaçlama durumudur ve bu bireyin kendisi tarafından kontrol edilen bir durumdur. Örneğin saat 10 da derste olma amacı vb. Bilgiyi işleme süreci; Bilginin alıcılardan duyusal kayda, oradan kısa süreli belleğe, kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe ya da tepki üreticilere verilmesi ve bilginin uzun süreli bellekten geri getirilmesine rehberlik edip bunları kontrol eder. 35

36 Yürütücü bilişin önemli işlevlerinden bir tanesi bireye kendi öğrenme durumlarıyla ilgili geri bildirim vermesi ve bu sayede birey içsel ve ya dışsal koşullarda gerektiğinde değişiklikler yapma olanağı sağlar. Bireyler yürütücü biliş yetenekleri açısından bireyler arasında farklılıklar vardır. Yani bütün bireyler bu yetiler açısından aynı değillerdir. Bu yetilerin okul öncesi dönemde gelişmeye başladığı ve özellikle soyut düşünme yetileri kazanıldıkça güçlendikleri düşünülmektedir. Öğrenme yaşantılarının etkisi yaşamın ilk yıllarından itibaren gelişmeye başlar ve okul yılları süresince gelişir. Bu nedenle, ebeveynlerin ve okulca verilen eğitsel etkinliklerin bireylerin bu yetilerini geliştirmede önemli bir rolü vardır. Yürütücü biliş: Bireyin kendi biliş sitemi, yapısı, çalışması hakkındaki bilgisidir. Yani bireyin kendi biliş yapısı ve öğrenme özelliklerinin farkında olmasıdır. Biliş ile yürütücü biliş arasındaki fark şöyledir. Biliş, herhangi bir şeyin farkında olma, onu anlama iken yürütücü biliş, herhangi bir şeyi öğrenmeye, anlamaya ek olarak onu nasıl öğrendiğini bilmedir. Başarılı öğrenciler nasıl öğreneceklerini öğrenmiş olanlardır. Yani bu süreçleri etkili kullanabilenlerdir. Bu nedenle öğretmenler öğrencilerin yürütücü biliş becerilerini geliştirmelerine çalışmalıdırlar. 36

37 Bilişsel Süreçler Bilginin duyusal kayıttan kısa süreli belleğe aktarılmasını sağlayan dikkat, algı, tekrar, gruplama, kodlama ve geri getirme olmak üzere beş temel süreç bulunmaktadır. Dikkat Bilgiyi işleme kuramına göre etrafımızdaki sonsuz uyarıcılar arasında dikkat ettiklerimizi işleriz. Dikkat, bir uyarıcıyı işleme alma olarak da nitelendirilebilir. Bilindiği üzere, insanın içsel ve dışsal uyarıcıların hepsiyle aynı anda işlem yapması olanak dahilinde değildir. 37

38 Bize ulaşan bütün uyarıcıların her birini hakkıyla algılamamız mümkün olmadığından, çevredeki uyarıcılara karşı seçici bir dikkatle sadece kimilerini işleme alırız. Dikkat, bu uyarıcıların hepsi duyusal kayda ulaşır ancak bu uyarıcılar arasında özellikle kimilerine yönelmekle ve diğer uyarıcıları göz ardı etmekten ibarettir. Ders anlatan bir öğretmenin bir yandan öğrencilerin dikkatlerinin göreli olarak kısa bir süreliğine diri tutulabileceği biri de anlatımda yer alan her noktaya eşit dikkat sağlamaya gerek olmadığıdır. Bu nedenle, anlatım sırasında konunun temel noktalarını anlatırken öğrencilerin dikkatlerini anlatımda tutulması gerekir. Bu muhtelif şekillerde sağlanabilir. Öncelikle, anlatımın başında öğrencilerin motivasyonunu sağlamak ve konuya ilgilerini çekmek gerekir. Gerek ifadelerle ve gerekse ses tonundaki değişmelerle öğrencinin dikkati korunabilir. Buna ek olarak, öğrencilerin birden çok duyu organına hitap edecek şekilde dersi düzenlemek ve anlatım sırasında sınıfta dolaşmak ve göz teması kurmak da yararlı olur. 38

39 Dikkatimizi istediğimiz bir noktada tutmayı etkileyen çeşitli etmenler vardır. Örneğin, yaşımız bunlardan biridir. Okul dönemlerinde daha küçük çocukların dikkat süreleri daha kısadır. Nitekim bu nedenle üniversitede iki ders saatini birleştirerek ders yapılmasına karşın anaokulunda ya da ilkokulda ders süresi çok daha kısa tutulur. Öğrenme, dikkat etme süreciyle başlar. Çevremizde çok uyarıcı olmasına ve duyusal kayıtın kapasitesinin bunların tümünü alabilecek büyüklükte olmasına rağmen sadece dikkat ettiğimiz, bizim için önemli olan bilgiyi öğreniriz. Eğer tüm uyarıcıları algılamış olsaydık, yaşamak mümkün olmazdı. Biz sadece dikkat edilen uyarıcıları işlemeye başlarız. Duyusal kayıtta bilgi çok kısa süre kalır. Bunun için duyusal kayda gelen bilgiyi işleyebilmek için çok hızlı olmak gerekir. Duyusal kayıtta bilgiyi işleme dikkat ile başlar. Dikkat çok sınırlı bir kaynaktır. Bu nedenle duyusal kayda gelen tüm farklı uyarıcılara dikkat etmek asla mümkün değildir. Ör: Acemiyken örgü ören, diğer konuşmaları dinleyemez ve sohbet edemez. Araba kullanırken müzik dinleyemez. 39

40 Algı Algılama duyusal kayıttan dikkat yoluyla işleme alınan bilginin yorumlanmasıanlamlandırılması sürecidir. Bu yorum ve algılama önceki bilgilerimiz sayesinde yapabiliriz. Algı kişinin önceki yaşantıları, içinde bulunduğu duruma dair beklentileri, duruma dair motivasyonu, gibi etkenlerden etkilendiğinden, algı nesnel (objektif) değil özneldir (subjektiftir). Öğretimde bilgiler birbirlerine eklemeli ve hiyerarşik bir sıra ile sunulur. Her öğretim aşamasındaki her sınıfta hatta dönem ve ya yıl boyunca müfredatta yer alan konular da bu şekilde bir sıralamayla işlenir. Bu yüzdendir ki, daha önce derste anlatılan konuları anlamlandırmada yapılan bir yanlışlık sonraki konuları algılarken de sürebilir. Çoğu tecrübeli öğretmen derse başlar başlamaz, o günkü konu hakkında öyle bir ön konuşma yapar ki sanki dönemin en önemli konusu o gün işlenecek konudur. Öğretmenin bunu yapmasının nedenlerinden bir tanesi de öğrencinin o konuya dair olumlu beklentiler geliştirip dinlemek yönünde güdülenmesine katkıda bulunmaktır. 40

41 Algılamayı etkileyen 2 temel faktör bulunur: 1. Ön öğrenmeler ve algılama: Bize gelen yeni uyarıcılara verdiğimiz anlamlar, büyük ölçüde geçmişte edindiğimiz yaşantılara dayalıdır. Örneğin kimya dersindeki bir formülü anlayabilmek için elementlerin simgelerini daha önceden öğrenmiş olmamız gerekir (9 ve g harfi). 2. Beklentiler ve algılama: Bir olay ya da objeye verdiğimiz anlam, yaşantılarımızla kazandığımız beklentiden etkilenir. Örneğin bir filmi izlemeden önce o film ile ilgili yapılan olumlu eleştiriler, filmi daha olumlu algılamamızı sağlar. Kısa süreli bellekte bilgiyi saklamak için iki süreçten faydalanabilir. 1. Sürekli Tekrar: Kısa süreli bellekte bilginin tutulma süresi 20 sn idi. Ancak bu süre, bilgiyi zihinsel ya da sesli olarak sürekli tekrar etme yoluyla uzatılabilir. Örneğin bakkala 2 ekmek 5 yumurta ve 2 paket yağ almaya giden çocuk bunu sürekli tekrar etmesi. 2. Gruplama: Kısa süreli belleğin bir başka sınırlılığı da alacağı bilgi miktarıyla ilgiliydi (7±2 birim). Bilgiyi gruplayarak birim sayısını azaltmak, kısa süreli belleğin kapasitesini arttırmanın bir yoludur. Örneğin yerine veya gibi. 41

42 Bilginin uzun süreli belleğe aktarılmasında iki süreçten faydalanabilir. 1. Örtük ya da açık tekrar: Bilginin zihinsel ya da sesli bir biçimde tekrar edilmesi sürecidir. Bilgiyi uzun süreli belleğe aktarmanın en ilkel yolu tekrar etmedir. Çocukların kullandıkları ilk bellek stratejisi de bilginin tekrar edilmesidir. Diğer bir deyişle ezberlemedir. Tekrarda zamanlama önemlidir. Öğrenme ve hatırlamada aralıklı yapılan tekrarlar, bir defada çok yoğun olarak yapılan tekrarlardan çok daha etkilidir. 2. Kodlama/Anlamlandırma: Kodlama, işleyen bellekteki bilginin uzun süreli bellekte önceden var olan bilgilerle ilişkilendirilerek, uzun süreli belleğe transfer edilme sürecidir. Yani, öğrenilecek yeni bilgi ile bireyin önceki bilgileri arasında ilişkiler kurulması, yeni bilginin anlamlı hale gelmesini sağlamaktır. Bazı bilgiler sadece tekrar etme ve ezberleme ile uzun süreli belleğe gönderilir. Ancak bilgiler anlamlı olarak kodlandığı takdirde daha kolay geri getirilmektedir. Yeni gelen bilgi ile eski bilgi arasında ne kadar çok sayıda ilişki kurulursa, bilgi o kadar anlamlı hale gelmektedir. Örneğin ölçme dersinde hangisi güvenirliği etkiler diye sorulduğunda verilenlerin hangi hata türüne girdiğine bakmak. 42

43 Bilginin anlamlılığını artırarak kodlama sürecini zenginleştirmede a) etkinlik, b) örgütleme, c) eklemleme/genişletme ve d) bellek destekleyici ipuçlarını kullanma dört temel öğedir. a) Etkinlik: Bilgiyi işleme kuramına göre öğrenen kendine gelen bilgiyi sünger gibi çekmez, uzun süreli belleğinde depolamak üzere kendine özgü bir şekilde, bilgiyi yeniden yapılandırır, organize eder. Bilginin alınması ve işlenmesinde bireyin yaptığı etkinlikler önem taşır. Bu nedenle öğretmenler, öğrenme etkinlikleri sırasında öğrencilere daha aktif rol vermeli ve bilgiyi en iyi şekilde kodlamalarına yardım etmelidir. Öğrencileri aktif kılacak öğrenme etkinliklerine önem vermelidir. Örneğin öğrencinin soru hazırlaması. b) Örgütleme: Bilgiler birbirleriyle ilişkisine göre ve bağlantısına göre gruplanır. Örneğin grafiklerin kullanılması. c) Eklemleme: Yeni bilginin uzun süreli bellekte hazırda var olan eski bilgiyle ilişkilendirilmesi yoluyla yeni bilgiye anlam verme ve anlamı genişletmedir. Anlamı genişletme, zihindeki şemaların genişlemesini de sağlar. Örneğin birler basamağı büyük olan sayıdan küçüğü çıkarmayı öğrenen ilköğretim öğrencisi, birler basamağı küçük olan sayıdan büyük olanı çıkarmayı öğrenince çıkarma işlemi ile ilgili şemayı genişletmiş olur. 43

44 d) Bellek destekleyici ipuçları kullanma: Örgütleme ve eklemleme çok güçlü kodlama türleri olmakla birlikte, tüm bilgiler örgütleme için elverişli olmayabilir. Ayrıca bazı bilgiler de tamamıyla yeni ve eskilerle tümden ilişkisiz olabilir. Bu durumda kodlama için bellek destekleyici ipuçları kullanmak gerekir. Kapsam içerisinde doğal olarak bulunmayan ilişkileri, çağrışımları meydana getirerek kodlamaya yardım eden stratejilerdir. Eklemlemenin bir türüdür. Özellikle olgusal bilgilerin, sözcüklerin ve terimlerin öğrenilmesinde kullanılır. Örneğin anlamsız heceleri anlamlandırma, baş harfleri kullanma, kafiye oluşturma vb Geri Getirme Geri getirme, bilginin uzun süreli bellekten bulunarak açığa çıkarılması sürecidir. Birçok bilim adamına göre uzun süreli bellekte unutma yoktur. Unutma denen olay bilgiyi geri getirmede başarısızlık olarak nitelendirilir. Örneğin dilimin ucunda, tanıyorum ama nereden, kitabın içinde herhangi bir bilginin yazdığı yeri hatırlayıp bilginin ne olduğunu hatırlayamama. 44

45 Geri getirmenin temel ilkesi etkili kodlamadır. Etkili şekilde kodlanmayan bilgi geri getirilemez. İçinde bulunulan çevre koşulları geri getirmede rol oynayan bir diğer faktördür. Örneğin bir kişiyi iş ortamında tanımışsak, bir eğlence yerinde gördüğümüzde adını hatırlamayabiliriz. Öğrencinin adını sınıftaki oturma yerine göre kodlarsak dışarıda unutabiliriz. Başlıca geri getirme yolları: 1. Bilginin öğrenildiği çevreyi ve kapsamı zihinsel olarak yeniden oluşturma 2. Olayı zihinsel olarak aşamalı bir şekilde yeniden yapılandırma (Kalemi bulmak için en son kullandığı anı hatırlamaya çalışmak) 3. Alfabeyi kullanma 4. Alt sorulara bölme 5. Psikomotor beceriler bilişsel bilgiden daha kolay hatırlanır. Beceriyi motor hale getirme. 45

46 Unutma Unutma, gereksiz bilginin uzun süreli belleğe gönderilmemesi, uzun süreli belleğin bilgi çöplüğüne dönüşmemesi için gereklidir. Ancak normal yaşamda ve okul yaşamında edinilen gerekli olan bilgiler de unutulur. Duyusal kayda gelen bilgiye dikkat etmediğimizde çok çabuk yok olur. Kısa süreli bellekte ise birey bilginin farkındadır ve onunla çalışır. Gelen bilgi algılanmıştır. Ancak bilgi açık ya da örtük olarak tekrar edilmediğinde veya uzun süreli bellekteki bilgi ile ilişkilendirilmediğinde 20 sn içinde unutuluyor ve geri getirilmesi mümkün olmaz. Uzun süreli bellekte ise bilgi yok olmamaktadır. Ancak çeşitli nedenlerden dolayı bilgiye ulaşmak güç olmaktadır. Unutmanın Nedenleri 1. Öğrenilen bilgilerin kullanılmaması 2. Bireyi rahatsız eden olay ve nesneler 3. İyi öğrenilmeyen ve zihinde iyi yerleşmemiş bilgiler unutulur (karışma) 46

47 Karışma Karışma, bir öğrenme durumunda önceden öğrenilenlerin ya da yeni öğrenilenlerin öğrenmeyi bozmasıdır. Yeni öğrenilenlerin önceki öğrenilenleri bozduğunda ortaya çıkan duruma, geriye ket vurma adı verilir. Bu durumun tam tersi, önceki öğrenilen bilgilerin daha sonra öğrenilenleri engellemesi de ileriye ket vurma olarak adlandırılır. Geriye ket vurma: Yeni öğrenilen bilgi, daha önce öğrenilen eski bilgiyle bazı bakımlardan karıştırılarak eski bilgiyi bozmaktadır. Örneğin okuma yazma öğrenen bir çocuk b harfini öğrenir ancak d harfini de öğrenince b harfinin kullanımında tereddüt eder. Unutmada çok etkilidir. 47

48 İleriye ket vurma: Önce öğrenilen bilgi, sonra öğrenilen bilgiyi engellemekte, geri getirmeyi zorlaştırmaktadır. Örneğin İngilizce öğrenirken sözcüklerin telaffuzunu yanlış öğrenen öğrencinin yanlışlarını sonradan düzeltmek oldukça zor olmaktadır. İleriyi destekleme ve geriyi destekleme: Tüm öğrenmeler her zaman, önceki ya da sonraki öğrenmeleri engelleyici nitelikte karıştırıcı değildir. Çoğu durumda, önce ya da sonra meydana gelen öğrenmeleri destekleyici niteliktedir. ÖR: İtalyanca ile İspanyolca benzerdir. Önce İspanyolca öğrenmek daha sonra İtalyanca öğrenmeye yardım eder. Buna ileriyi destekleme denir. Sonraki öğrenmelerin önceki öğrenmeleri desteklemesine ise geriyi destekleme denir. Örneğin daha önceden integrali bilen öğretmen adayının, konuyu öğrencilere anlatırken daha iyi öğrendiğini söylemesi. 48

49 Unutmayı en aza indirme yolları O Öğrenme stratejilerini etkili kullanma O Karıştırılması muhtemel kavramların yakın zamanlarda öğretilmemesi O Yeni bilgiler öğrenildikten sonra eski bilgileri tekrar etmek O Benzer kavramları farklı teknik ve stratejilerle öğrenmek O Öğrenmeden sonra izleme testleri ve alıştırmalar yapmak Atkinson-Schiffren Bilgiyi İşleme Modeli 49

50 KAYNAKLAR O Keklik, İ. (2011). Bilgiyi İşleme Kuramı (Ed. İ. Yıldırım). Eğitim Psikolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık. O Schulk, D.H. (2009). Öğrenme Teorileri Eğitimsel Bir Bakışla (Çev. Ed. M. Şahin). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. O Morgan, C.T. (2011). Psikolojiye Giriş (Çev. Ed. S. Karakaş ve R. Eski). Konya: Eğitim Akademi. O Berk, L.E. (2013). Çocuk Gelişimi (Çev. Ed. A. Dönmez). Ankara: İmge Kitapevi. O Diğer 50

BİLGİYİ İŞLEME KURAMI

BİLGİYİ İŞLEME KURAMI BİLGİYİ İŞLEME KURAMI HEDEFLER Bilgiyi işleme kuramı ile ilgili temel terimleri kavrayabilme Bilgiyi işleme kuramında yer alan bellek türlerini ve özelliklerini kavrayabilme Bilgiyi işleme kuramına göre

Detaylı

Dr. Halise Kader ZENGİN

Dr. Halise Kader ZENGİN Bilişsel öğrenme kuramları, insanın dünyayı anlamada kullandığı zihinsel süreçleri inceleyen kuramlardır. Kuramcılar, gözlenilebilen davranışlara ek olarak öğrenenin kafasının içinde olup bitenlerle, yani

Detaylı

REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK BÖLÜMÜ

REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK BÖLÜMÜ REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK BÖLÜMÜ Psikoloji RPD 101 Not III Uz. Gizem ÖNERİ UZUN Kişilik Gelişimi Kişilik Nedir? *Kişilik, bireyin iç ve dış çevresiyle kurduğu, diğer bireylerden ayırt edici,

Detaylı

1. ÜNİTE İÇİNDEKİLER EĞİTİM PSİKOLOJİSİ / 1

1. ÜNİTE İÇİNDEKİLER EĞİTİM PSİKOLOJİSİ / 1 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... iii YAZARLAR HAKKINDA... iv 1. ÜNİTE EĞİTİM PSİKOLOJİSİ / 1 Giriş... 2 Eğitim Psikolojisi ve Öğretmen... 3 Eğitim Psikolojisi... 3 Bilim... 6 Psikoloji... 8 Davranış... 9 Eğitim...

Detaylı

BÖLÜM I GELİŞİM İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE 2. ÜNİTE. ÖNSÖZ... v YAZARLAR HAKKINDA... vii

BÖLÜM I GELİŞİM İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE 2. ÜNİTE. ÖNSÖZ... v YAZARLAR HAKKINDA... vii İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... v YAZARLAR HAKKINDA... vii BÖLÜM I GELİŞİM 1. ÜNİTE GELİŞİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR, GELİŞİMİN TEMEL İLKELERİ VE GELİŞİMİ ETKİLEYEN ETMENLER... 1 GELİŞİM İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR...

Detaylı

PDR de Üç Gelişim Alanı (Kişisel-sosyal gelişim) Prof. Dr. Serap NAZLI

PDR de Üç Gelişim Alanı (Kişisel-sosyal gelişim) Prof. Dr. Serap NAZLI PDR de Üç Gelişim Alanı (Kişisel-sosyal gelişim) Prof. Dr. Serap NAZLI Üç Gelişim Alanı Gelişimsel rehberlik modelinin nihai amacı yaşam kariyeri gelişimini desteklemektir. Gelişimsel PDR nin ilkesi: Rehberlik

Detaylı

VYGOTSKY SİSTEMİ: KÜLTÜREL-TARİHSEL GELİŞİM KURAMI

VYGOTSKY SİSTEMİ: KÜLTÜREL-TARİHSEL GELİŞİM KURAMI İÇİNDEKİLER KISIM I VYGOTSKY SİSTEMİ: KÜLTÜREL-TARİHSEL GELİŞİM KURAMI BÖLÜM 1 Vygotsky nin Yaklaşımına Giriş Zihnin Araçları... 4 Zihnin Araçları Niçin Önemlidir... 5 Vygostky Yaklaşımının Tarihçesi...

Detaylı

Bilgiyi İşleme Kuramı

Bilgiyi İşleme Kuramı Bilgiyi İşleme Kuramı Ünite İçeriği 2 Bilişsel Öğrenme Nedir? Bilgi İşlem Kuramı Kısa Süreli Bellek Uzun Süreli Bellek Anısal Bellek Anlamsal Bellek İşlemsel Bellek Bilgiyi Uzun Süreli Bellekten Geri Getirme

Detaylı

BİLİŞSEL AÇIDAN ÇOCUK GELİŞİMİNİN BASAMAKLARI

BİLİŞSEL AÇIDAN ÇOCUK GELİŞİMİNİN BASAMAKLARI BİLİŞSEL AÇIDAN ÇOCUK GELİŞİMİNİN BASAMAKLARI REYHAN SAĞLAM ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ ÖĞRETMENİ BILIŞ NE DEMEKTIR? Biliş; düşünme, öğrenme ve hatırlama süreçlerine denir. Bilişsel gelişim neleri kapsar?

Detaylı

ÜNİTE PSİKOLOJİ İÇİNDEKİLER HEDEFLER GELİŞİM PSİKOLOJİSİ I

ÜNİTE PSİKOLOJİ İÇİNDEKİLER HEDEFLER GELİŞİM PSİKOLOJİSİ I HEDEFLER İÇİNDEKİLER GELİŞİM PSİKOLOJİSİ I Gelişim Psikolojisinin Alanı Gelişim Psikolojisinin Temel Kavramları Gelişimi Etkileyen Faktörler Gelişimin Temel İlkeleri Fiziksel Gelişim Alanı PSİKOLOJİ Bu

Detaylı

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...III ÜNİTE: 1. PSİKOLOJİ VE GELİŞİM PSİKOLOJİSİ15

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...III ÜNİTE: 1. PSİKOLOJİ VE GELİŞİM PSİKOLOJİSİ15 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...III ÜNİTE: 1. PSİKOLOJİ VE GELİŞİM PSİKOLOJİSİ15 Bilimin Anlamı ve Özellikleri...17 Psikoloji...18 Gelişim Psikolojisi...25 Öğrenme Psikolojisi...26 Psikolojide Araştırma Yöntemleri...26

Detaylı

1. BÖLÜM ÇOCUK PSİKOLOJİSİNE GİRİŞ

1. BÖLÜM ÇOCUK PSİKOLOJİSİNE GİRİŞ İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM ÇOCUK PSİKOLOJİSİNE GİRİŞ ÇOCUK PSİKOLOJİSİNDE GELİŞİM MODELLERİ... 3 ÖĞRENME TEORİSİ MODELİ... 4 BİLİŞSEL GELİŞİM MODELİ... 5 İNSAN GELİŞİMİNİ VE PSİKOLOJİSİNİ AÇIKLAYAN TEMEL KURAMLAR...

Detaylı

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...III

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...III İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...III Bölüm I: Eğitim Psikolojisinde Bilimsel Araştırma Yöntem ve Teknikleri 13 1.1.Eğitim 16 1.2.Psikoloji 16 1.2.1.Psikolojinin Tarihçesi 18 1.2.1.1. 19.Yüzyıl Öncesi 18 1.2.1.2. 19.Yüzyıl

Detaylı

İÇİNDEKİLER. ÖNSÖZ GİRİŞ BÖLÜM I TEMEL KAVRAMLAR 1-10 Kaynakça. 7 OKUMA PARÇASI (Baba Emzirmesi). 8

İÇİNDEKİLER. ÖNSÖZ GİRİŞ BÖLÜM I TEMEL KAVRAMLAR 1-10 Kaynakça. 7 OKUMA PARÇASI (Baba Emzirmesi). 8 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ iv GİRİŞ v BÖLÜM I TEMEL KAVRAMLAR 1-10 Kaynakça. 7 OKUMA PARÇASI (Baba Emzirmesi). 8 BÖLÜM II RUH SAĞLIĞI YERİNDE İNSAN 11-30 Ruh Sağlığı Yerinde İnsanın İki Temel Özelliği 1. Kendini

Detaylı

GELİŞİM, KALITIM ÇEVRE ETKİLEŞİMİNİN BİR ÜRÜNÜDÜR.

GELİŞİM, KALITIM ÇEVRE ETKİLEŞİMİNİN BİR ÜRÜNÜDÜR. GELİŞİM İLKELERİ GELİŞİM, KALITIM ÇEVRE ETKİLEŞİMİNİN BİR ÜRÜNÜDÜR. Kalıtım bireyin anne babasından getirdiği gizil güçleri anlatır. Bu gizil güçlerin üst düzeyi kalıtsal olarak belirlenir. Bu düzeye ulaşma

Detaylı

İÇİNDEKİLER. GİRİŞ GELİŞİM PSİKOLOJİSİNE DAİR Prof. Dr. İrfan ERDOĞAN. I. Gelişim Psikolojisine Kuramsal Bakış...1

İÇİNDEKİLER. GİRİŞ GELİŞİM PSİKOLOJİSİNE DAİR Prof. Dr. İrfan ERDOĞAN. I. Gelişim Psikolojisine Kuramsal Bakış...1 İÇİNDEKİLER GİRİŞ GELİŞİM PSİKOLOJİSİNE DAİR Prof. Dr. İrfan ERDOĞAN I. Gelişim Psikolojisine Kuramsal Bakış...1 BÖLÜM 1 GELİŞİM PSİKOLOJİSİNDE KURAMLAR VE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Çare SERTELİN MERCAN I.

Detaylı

içindekiler BÖLÜM 1 GİRİŞ 1 B Ö L Ü M 2 PUBERTE, SAĞLIK VE BİYOLOJİK TEMELLER 49 B Ö L Ü M 3 BEYİN VE BİLİŞSEL GELİŞİM 86

içindekiler BÖLÜM 1 GİRİŞ 1 B Ö L Ü M 2 PUBERTE, SAĞLIK VE BİYOLOJİK TEMELLER 49 B Ö L Ü M 3 BEYİN VE BİLİŞSEL GELİŞİM 86 içindekiler BÖLÜM 1 GİRİŞ 1 Tarihsel Bakış Açısı 3 Erken Tarih 3 Yirminci ve Yirmi Birinci Yüzyıllar 3 Ergenliğe İlişkin Kalıpyargılar 6 Ergenliğe Pozitif Bir Bakış Açısı 7 Amerika Birleşik Devletleri

Detaylı

Örnek öğrenmeler söyleyin? Niçin?

Örnek öğrenmeler söyleyin? Niçin? Örnek öğrenmeler söyleyin? Niçin? Öğrenmede değişen ne???? İnsanlar ve hayvanların öğrenmelerindeki farklar? Öğrenme??? Büyüme ve yaşa atfedilmeyecek yaşantılar sonucunda davranış ve tutumlarda meydana

Detaylı

Bireysel Farklılıklar, Kişilik, Tutum, Duygu ve Değerler

Bireysel Farklılıklar, Kişilik, Tutum, Duygu ve Değerler Bireysel Farklılıklar, Kişilik, Tutum, Duygu ve Değerler 1 KİŞİLİK Tutarlı davranışlar ortaya çıkmasına neden olan özellikler Doğuştan mı, sonradan mı? Çevresel etmenler.. (aile, okul, arkadaş, sosyal

Detaylı

İSTEK ÖZEL ACIBADEM İLKOKULU PDR BÖLÜMÜ 2013-2014 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI

İSTEK ÖZEL ACIBADEM İLKOKULU PDR BÖLÜMÜ 2013-2014 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI İSTEK ÖZEL ACIBADEM İLKOKULU PDR BÖLÜMÜ 2013-2014 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI İSTEK ÖZEL ACIBADEM İLKOKULU Yaş Dönem Özellikleri BÜYÜME VE GELİŞME Gelişme kavramı düzenli, sürekli ve uyumlu bir ilerlemeyi dile

Detaylı

Okul Dönemi Çocuklarda

Okul Dönemi Çocuklarda Okul Dönemi Çocuklarda Fiziksel ve motor gelişim Bilişsel açıdan gelişim Psikososyal gelişim Doç. Dr. Şaziye Senem Başgül Hasan Kalyoncu Üniversitesi Okul Dönemi Çocuklarda (7-11 yaş) Gelişimin Görevleri

Detaylı

İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...III

İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...III İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...III Ünite:I Eğitim Psikolojisinde Bilimsel Araştırma Yöntem ve Teknikleri 13 Psikoloji ve Eğitim Psikolojisi 15 Eğitim Psikolojisi ve Bilim 17 Eğitim Psikolojisi ve Bilimsel Araştırma

Detaylı

Özet İçerik. Sözlük 517. Kaynakça 530. Yazar Adları Dizini 566. Dizin 573

Özet İçerik. Sözlük 517. Kaynakça 530. Yazar Adları Dizini 566. Dizin 573 Özet İçerik 1 Öğrenme: Giriş, Sorunlar ve Tarihsel Bakış Açıları 1 2 Koşullanma Teorileri 27 3 Sosyal Bilişsel Teori 77 4 Bilişsel Bilgi İşlem Teorisi 130 5 Bilişsel Öğrenme İşlemleri 183 6 Yapılandırmacı

Detaylı

Toplumsal Cinsiyetle İlgili Kuramlar

Toplumsal Cinsiyetle İlgili Kuramlar Toplumsal Cinsiyetle İlgili Kuramlar Kuramlar neden önemlidir? Psikanalitik kuram Libido: «biyolojik ve toplumsal cinsiyeti organize eden, biyolojik temelli cinsel enerji» «yaşam içgüdüsünü (eros) çalıştıran

Detaylı

T.C. İSTANBUL RUMELİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU AMELİYATHANE HİZMETLERİ PROGRAMI 2. SINIF 1. DÖNEM DERS İZLENCESİ

T.C. İSTANBUL RUMELİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU AMELİYATHANE HİZMETLERİ PROGRAMI 2. SINIF 1. DÖNEM DERS İZLENCESİ T.C. İSTANBUL RUMELİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU AMELİYATHANE HİZMETLERİ PROGRAMI 2. SINIF 1. DÖNEM DERS İZLENCESİ Kodu: KİT201 Adı: Kişilerarası İletişim Teorik + Uygulama: 2+0 AKTS:

Detaylı

Bilişsel gelişim. Doç.Dr.Banu Yücel-Toy

Bilişsel gelişim. Doç.Dr.Banu Yücel-Toy Bilişsel gelişim Biliş, düşünme, öğrenme ve hatırlama süreçlerine denir. Bilişsel işlemler, akıl ve bilgi, bellek, akıl yürütme, anımsama, unutma, sorun çözme, kavramlar ve düşünce gibi zihinsel işlevleri

Detaylı

Uzaktan Eğitim. Doç.Dr. Ali Haydar ŞAR

Uzaktan Eğitim. Doç.Dr. Ali Haydar ŞAR Uzaktan Eğitim Doç.Dr. Ali Haydar ŞAR Kurucuları: Max wertheimer, Wolfgang,Köhler, Kurt Koffka ve Kurt Lewin Gestalt kuramına göre bütün,parçaların toplamından daha fazladır ve birey, bütünü parçalarına

Detaylı

Öğr. Gör. Özlem BAĞCI

Öğr. Gör. Özlem BAĞCI Öğr. Gör. Özlem BAĞCI Çocuğun kas gelişimini sağlayan, enerjisinin boşalmasına yol açan oyun, arkadaşları ile iletişimi ve işbirliğini de sağlayarak onun dünyasını biçimlendirir. Piaget e göre oyun, çocuğun

Detaylı

Yaşam Boyu Sosyalleşme

Yaşam Boyu Sosyalleşme Yaşam Boyu Sosyalleşme Lütfi Sunar Sosyolojiye Giriş / 5. Ders Kültür, Toplum ve Çocuk Sosyalleşmesi Sosyalleşme Nedir? Çocuklar başkalarıyla temasla giderek kendilerinin farkına varırlar ve insanlar hakkında

Detaylı

Yapılandırmacı anlayışta bilgi, sadece dış dünyanın bir kopyası ya da bir kişiden diğerine geçen edilgen bir emilim değildir.

Yapılandırmacı anlayışta bilgi, sadece dış dünyanın bir kopyası ya da bir kişiden diğerine geçen edilgen bir emilim değildir. Yapılandırmacılık, pozitivist geleneği reddetmekte; bilgi ve öğrenmeyi Kant ve Wittgeinstein'nın savunduğu tezlerde olduğu gibi özneler arası kabul etmektedir. Bu bakış açısından yapılandırıcı öğrenme,

Detaylı

SINIF REHBERLĠĞĠ PROGRAMI. Prof. Dr. Serap NAZLI

SINIF REHBERLĠĞĠ PROGRAMI. Prof. Dr. Serap NAZLI SINIF REHBERLĠĞĠ PROGRAMI Prof. Dr. Serap NAZLI Tam Öğrenme Modeli Tam öğrenme modeli, bütün öğrencilerin okullarda öğretileni öğrenebilecekleri varsayımına dayanır. Bloom işin başından beri olumlu öğrenme

Detaylı

BĠLĠŞSEL GELĠŞĠM. Jean Piaget ve Jerome Bruner. Dr. Halise Kader ZENGĠN

BĠLĠŞSEL GELĠŞĠM. Jean Piaget ve Jerome Bruner. Dr. Halise Kader ZENGĠN BĠLĠŞSEL GELĠŞĠM Jean Piaget ve Jerome Bruner Biliş ne demektir? Biliş; düşünme, öğrenme ve hatırlama süreçlerine denir. Bilişsel gelişim neleri kapsar? Bireydeki akıl yürütme, düşünme, bellek ve dildeki

Detaylı

Hedef Davranışlar. Eğitim Programının birinci boyutudur. Öğrencilere kazandırılması planlanan niteliklerdir (davranışlar).

Hedef Davranışlar. Eğitim Programının birinci boyutudur. Öğrencilere kazandırılması planlanan niteliklerdir (davranışlar). Hedef Davranışlar Eğitim Programının birinci boyutudur. Öğrencilere kazandırılması planlanan niteliklerdir (davranışlar). Bu nitelikler bilişsel, duyuşsal ve psikomotordur. 2 aşamada ele alınmaktadır.

Detaylı

Öğretim içeriğinin seçimi ve düzenlenmesi

Öğretim içeriğinin seçimi ve düzenlenmesi Öğretim içeriğinin seçimi ve düzenlenmesi Öğretim hedefleri belirlendikten sonra öğrencileri bu hedeflere ulaştıracak içeriğin saptanması gerekmektedir. Eğitim programlarının geliştirilmesinde ikinci aşama

Detaylı

Ders İzlencesi Eğitim Yılı ve Bahar Dönemi Program adı: ÇOCUK GELİŞİMİ PROGRAMI

Ders İzlencesi Eğitim Yılı ve Bahar Dönemi Program adı: ÇOCUK GELİŞİMİ PROGRAMI Ders İzlencesi 2016 2017 Eğitim Yılı ve Bahar Dönemi Program adı: ÇOCUK GELİŞİMİ PROGRAMI Dersin adı: Gelişim Teorileri Dersin veriliş şekli: Yüz yüze Dersin genel içeriği: Bu ders kapsamında çocuk gelişiminde

Detaylı

ALGI BİLGİ İŞLEME SÜREÇ VE YAKLAŞIMLARI

ALGI BİLGİ İŞLEME SÜREÇ VE YAKLAŞIMLARI ALGI BİLGİ İŞLEME SÜREÇ VE YAKLAŞIMLARI Hesap Yapan Beyin Uyaranların kodlanması, bilgilerin saklanması, materyallerin dönüştürülmesi, düşünülmesi ve son olarak bilgiye tepki verilmesini içeren peş peşe

Detaylı

Wertheimer, Köhler ve Kofka tarafından geliştirilmiş bir yaklaşımdır. Gestalt psikolojisi, bilişsel süreçler içerisinde özellikle "algı" ve "algısal

Wertheimer, Köhler ve Kofka tarafından geliştirilmiş bir yaklaşımdır. Gestalt psikolojisi, bilişsel süreçler içerisinde özellikle algı ve algısal Gestalt Psikoloji Wertheimer, Köhler ve Kofka tarafından geliştirilmiş bir yaklaşımdır. Gestalt psikolojisi, bilişsel süreçler içerisinde özellikle "algı" ve "algısal örgütlenme" konularında yoğunlaşmış

Detaylı

Öğrenme nedir? Büyüme ve yaşa atfedilmeyecek yaşantılar sonucunda davranış ve tutumlarda meydana gelen nispeten kalıcı etkisi uzun süre

Öğrenme nedir? Büyüme ve yaşa atfedilmeyecek yaşantılar sonucunda davranış ve tutumlarda meydana gelen nispeten kalıcı etkisi uzun süre Öğrenme nedir? Büyüme ve yaşa atfedilmeyecek yaşantılar sonucunda davranış ve tutumlarda meydana gelen nispeten kalıcı etkisi uzun süre değişimlerdir. Öğrenmede değişen ne???? İnsan ve hayvan arasında

Detaylı

Kavram ortak özelliklere sahip birbirine benzeyen nesneleri ya da olayları bir araya getirerek bir ad altına toplamaktır.kavram;

Kavram ortak özelliklere sahip birbirine benzeyen nesneleri ya da olayları bir araya getirerek bir ad altına toplamaktır.kavram; KAVRAM OLUŞTURMA: Kavram ortak özelliklere sahip birbirine benzeyen nesneleri ya da olayları bir araya getirerek bir ad altına toplamaktır.kavram; ağaç,kedi,güzellik,gibi bir nesne ya da bir sembol olabilir.

Detaylı

EĞİTİM ÖĞRETİM YILI SORGULAMA PROGRAMI

EĞİTİM ÖĞRETİM YILI SORGULAMA PROGRAMI 3-4 Aile bireyleri birbirlerine yardımcı olurlar. Anahtar kavramlar: şekil, işlev, roller, haklar, Aileyi aile yapan unsurlar Aileler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar Aile üyelerinin farklı rolleri

Detaylı

Dili nasıl öğreniriz? Piaget nin Bilişsel Gelişim Kuramı Vygotsky nin Gelişime Sosyokültürel Yaklaşımı Yetişkinlikte zeka nasıl gelişir?

Dili nasıl öğreniriz? Piaget nin Bilişsel Gelişim Kuramı Vygotsky nin Gelişime Sosyokültürel Yaklaşımı Yetişkinlikte zeka nasıl gelişir? Dili nasıl öğreniriz? Piaget nin Bilişsel Gelişim Kuramı Vygotsky nin Gelişime Sosyokültürel Yaklaşımı Yetişkinlikte zeka nasıl gelişir? Doç.Dr. Hacer HARLAK - Psikolojiye Başka hiçbir hayvan bir dili

Detaylı

ANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ

ANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ A u ok na lu ANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK BİRİMİ - MART 2014 ANAOKULLARI BÜLTENİ ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ Okul öncesi dönem, gelişimin hızlı olması ve

Detaylı

O Gelişim, organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönden en son aşamaya ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme

O Gelişim, organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönden en son aşamaya ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme BİREY GELİŞİMİ O Gelişim, organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönden en son aşamaya ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme kaydeden değişimidir. O Gelişim; organizmanın

Detaylı

AKTIF (ETKİN) ÖĞRENME

AKTIF (ETKİN) ÖĞRENME AKTIF (ETKİN) ÖĞRENME 2 AKTIF (ETKİN) ÖĞRENME Aktif öğrenme, bireyin öğrenme sürecine aktif olarak katılımını sağlama yaklaşımıdır. Bu yöntemle öğrenciler pasif alıcı konumundan çıkıp yaparak yaşayarak

Detaylı

BELLEK. 1- KISA SÜRELİ BELLEK: Kısa süreli bellek de iki aşamalıdır. -Duyumlarla elde edilen bilgilerin - Çok kısa süreli bellekten gelen

BELLEK. 1- KISA SÜRELİ BELLEK: Kısa süreli bellek de iki aşamalıdır. -Duyumlarla elde edilen bilgilerin - Çok kısa süreli bellekten gelen BELLEK Geçmiş yaşantıları ve bilgileri akılda tutma ve hatırlama gücüne Bellek diyoruz. Bellek öğrenilen bilgileri depolar, istenildiği zaman kullanılmasına olanak sağlar. Bellek, insanların dil,kültür

Detaylı

K İ Ş İ L İ K. Kişilik kavramı Kişilik kuramları Kişiliğin ölçülmesi. Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162

K İ Ş İ L İ K. Kişilik kavramı Kişilik kuramları Kişiliğin ölçülmesi. Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ154 - PSİ162 K İ Ş İ L İ K Kişilik kavramı Kişilik kuramları Kişiliğin ölçülmesi KİŞİLİK Personality Persona=maske Bireyin özel ve ayırıcı yanlarını içerir. Özel en sık ve en tipik Ayırdedici bireyi diğerlerinden ayırır.

Detaylı

İMAN/İNANÇ ve TANRI TASAVVURU GELİŞİMİ JAMES FOWLER

İMAN/İNANÇ ve TANRI TASAVVURU GELİŞİMİ JAMES FOWLER İMAN/İNANÇ ve TANRI TASAVVURU GELİŞİMİ JAMES FOWLER Fowler ın kuramını oluşturma sürecinde, 300 kişinin yaşam hikayelerini dinlerken iki şey dikkatini çekmiştir: 1. İlk çocukluğun gücü. 2. İman ile kişisel

Detaylı

Gelişim Psikolojisinde Temel Kavramlar ve Gelişimi Etkileyen Faktörler

Gelişim Psikolojisinde Temel Kavramlar ve Gelişimi Etkileyen Faktörler Gelişim Psikolojisinde Temel Kavramlar ve Gelişimi Etkileyen Faktörler 1 1. Gelişim ve Değişim Gelişim, organizmanın doğum öncesi dönemden başlayarak (döllenme) bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal yönden

Detaylı

Gazoz kapağıyla uzay gemisi yapıp, marsa gitmek için insanları nasıl ikna edersiniz?

Gazoz kapağıyla uzay gemisi yapıp, marsa gitmek için insanları nasıl ikna edersiniz? 1 Gazoz kapağıyla uzay gemisi yapıp, marsa gitmek için insanları nasıl ikna edersiniz? Eklemleme Stratejileri 2 Eklemleme stratejileri; eski ve yeni bilgiler arasında ilişkiler kurmayı sağlar. Eklemleme

Detaylı

Tasarım Psikolojisi (GRT 312) Ders Detayları

Tasarım Psikolojisi (GRT 312) Ders Detayları Tasarım Psikolojisi (GRT 312) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Tasarım Psikolojisi GRT 312 Bahar 2 0 0 2 3 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili

Detaylı

EĞİTİMİN PSİKOLOJİK TEMELLERİ. 4. Bölüm Eğitim Bilimine Giriş GÜLENAZ SELÇUK- CİHAN ÇAKMAK-GÜRSEL AKYEL

EĞİTİMİN PSİKOLOJİK TEMELLERİ. 4. Bölüm Eğitim Bilimine Giriş GÜLENAZ SELÇUK- CİHAN ÇAKMAK-GÜRSEL AKYEL EĞİTİMİN PSİKOLOJİK TEMELLERİ 4. Bölüm Eğitim Bilimine Giriş GÜLENAZ SELÇUK- CİHAN ÇAKMAK-GÜRSEL AKYEL EĞİTİMİN PSİKOLOJİK TEMELLERİ Giriş İnsan gelişimi Bedensel gelişim Bilişsel gelişim Ahlak gelişimi

Detaylı

Eğitim Durumlarının Düzenlenmesi

Eğitim Durumlarının Düzenlenmesi Eğitim Durumlarının Düzenlenmesi Program geliştirme sürecinin üçüncü öğesi öğrenme öğretme süreci dir. Eğitim durumları olarak da bilinen bu öğe nasıl? sorusuna yanıt arar. Eğitim durumları, öğrencilere

Detaylı

DAVRANIŞ BİLİMLERİ DAVRANIŞ BİLİMLERİNİN İNCELENDİĞİ SİSTEMLER

DAVRANIŞ BİLİMLERİ DAVRANIŞ BİLİMLERİNİN İNCELENDİĞİ SİSTEMLER DAVRANIŞ BİLİMLERİ DAVRANIŞ BİLİMLERİNİN İNCELENDİĞİ SİSTEMLER Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Davranış Bilimleri I. Fizyobiyolojik Sistem A Biyolojik Yaklaşım II. Psikolojik Sistem B. Davranışçı Yaklaşım C. Gestalt

Detaylı

DERS ÖĞRETİM PLANI TÜRKÇE. 1 Dersin Adı: PSI Dersin Kodu: Gelişim Psikolojisi (Sosyoloji) 3 Dersin Türü: Zorunlu. 4 Dersin Seviyesi: Lisans

DERS ÖĞRETİM PLANI TÜRKÇE. 1 Dersin Adı: PSI Dersin Kodu: Gelişim Psikolojisi (Sosyoloji) 3 Dersin Türü: Zorunlu. 4 Dersin Seviyesi: Lisans DERS ÖĞRETİM PLANI TÜRKÇE 1 Dersin Adı: PSI 1074 2 Dersin Kodu: Gelişim Psikolojisi (Sosyoloji) 3 Dersin Türü: Zorunlu 4 Dersin Seviyesi: Lisans 5 Dersin Verildiği Yıl: 1 6 Dersin Verildiği Yarıyıl: Bahar/II.yarıyıl

Detaylı

OKUL ÖNCESİNDE OYUN VE HAREKET ETKİNLİĞİ

OKUL ÖNCESİNDE OYUN VE HAREKET ETKİNLİĞİ OKUL ÖNCESİNDE OYUN VE HAREKET ETKİNLİĞİ Oyun bir çocuğun en önemli işidir. Çocuklar oyun ortamında kendilerini serbestçe ifade edip, yaşantılarını yansıtırlar ve dış dünyaya farketmeden hazırlık yaparlar.

Detaylı

EĞİTİM PSİKOLOJİSİ KISA ÖZET KOLAYAOF

EĞİTİM PSİKOLOJİSİ KISA ÖZET KOLAYAOF EĞİTİM PSİKOLOJİSİ KISA ÖZET KOLAYAOF 2 Kolayaof.com 0 362 2338723 Sayfa 2 İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE- EĞİTİM VE PSİKOLOJİ İLİŞKİSİ: EĞİTİM PSİKOLOJİSİ.... 4 2. ÜNİTE-GELİŞİMİN TEMELLERİ........7 3. ÜNİTE-FİZİKSEL

Detaylı

ÖĞRENME KURAMLARI. Davranışçı Kuram Bilişsel Kuram Duyuşsal Kuram

ÖĞRENME KURAMLARI. Davranışçı Kuram Bilişsel Kuram Duyuşsal Kuram ÖĞRENME KURAMLARI Davranışçı Kuram Bilişsel Kuram Duyuşsal Kuram DAVRANIġÇI KURAMLAR Davranışçı kuramlar, öğrenmenin uyarıcı ile davranış arasında bir bağ kurularak geliştiğini ve pekiştirme yoluyla davranış

Detaylı

Hatırlama ve Unutma. Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162

Hatırlama ve Unutma. Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162 Hatırlama ve Unutma Üç aşamalı bellek modeli Enformasyonu belleğe kodlama (kaydetme) Enformasyonu bellekten geri getirme konularından sözdeceğiz. Duyu Belleği Kısa süreli bellek Uzun süreli bellek Bellek

Detaylı

Yapılandırmacı Yaklaşım

Yapılandırmacı Yaklaşım Yapılandırmacı Yaklaşım Dr Ismail Marulcu 1 Yapılandırma ama neyi? Öğrenme sürecinde yapılandırılan, inşa edilen ya da yeniden inşa edilen bilgidir. Yapılandırmacılık öğrencilerin yeni bilgileri nasıl

Detaylı

Eğitimde Materyal Tasarımı ve Kullanımı

Eğitimde Materyal Tasarımı ve Kullanımı Eğitimde Materyal Tasarımı ve Kullanımı M A T E R Y A L S E Ç M E V E G E L I Ş T I R M E S Ü R E C I D R. M. B E T Ü L Y I L M A Z Etkili İletişim İçin Ortak yaşantı alanı oluşturma Mesajı anlaşılır şekilde

Detaylı

Öğrenme, Örgütsel Öğrenme

Öğrenme, Örgütsel Öğrenme Öğrenme, Örgütsel Öğrenme Öğrenme: Kişide istediği sonuca ulaşmak amacıyla hareket etmesini engelleyecek çeşitli eksiklikleri tamamlamasını sağlayacak bir süreç Hayatın her sürecinde öğrenme İşyerinde

Detaylı

4 GİRİŞ BİLİŞ NEDİR?

4 GİRİŞ BİLİŞ NEDİR? Bilişsel Öğrenme 2 Öğrenme kuramları, araştırmacılar tarafından öğrenme olgusunu açıklamak üzere ortaya konulmuş açıklamalardır. Bir öğrenme kuramı, organizmanın davranışlarında meydana gelen ve hastalık,

Detaylı

OKUMA YAZMAYA HAZIRLIK ÇALIŞMALARI

OKUMA YAZMAYA HAZIRLIK ÇALIŞMALARI OKUMA YAZMAYA HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Okulöncesi eğitim çevresini merak eden, öğrenmeye ve düşünmeye güdülenmiş çocuğun bu özelliklerini yönetme, teşvik etme ve geliştirme gibi çok önemli bir görevi üstlenmiştir.

Detaylı

PSİKOLOJİK REHBERLİK BÖLÜMÜ DANIŞMANLIK VE. Gamze EREN Anaokulu Uzman Psikoloğu

PSİKOLOJİK REHBERLİK BÖLÜMÜ DANIŞMANLIK VE. Gamze EREN Anaokulu Uzman Psikoloğu PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK BÖLÜMÜ Gamze EREN Anaokulu Uzman Psikoloğu İÇERİK Rehberlik Birimi Tanıtımı Gelişim Dönemleri ve Okula Uyum Süreçleri Öğrencilerimizin; Zihinsel, bedensel, sosyal ve

Detaylı

O Oyunların vazgeçilmez öğeleri olan oyuncaklar çocuğun bilişsel, bedensel ve psikososyal gelişimlerini destekleyen, hayal gücünü ve yaratıcılığını

O Oyunların vazgeçilmez öğeleri olan oyuncaklar çocuğun bilişsel, bedensel ve psikososyal gelişimlerini destekleyen, hayal gücünü ve yaratıcılığını EĞİTİCİ OYUNCAKLAR O Oyunların vazgeçilmez öğeleri olan oyuncaklar çocuğun bilişsel, bedensel ve psikososyal gelişimlerini destekleyen, hayal gücünü ve yaratıcılığını geliştiren en değerli araçlardır.

Detaylı

Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerinin Amacı Nedir?

Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerinin Amacı Nedir? Rehberlik Nedir? Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri; bireyin kendini tanıması, anlaması, sahip olduğu gizil güçleri keşfetmesi, geliştirmesi ve bulunduğu topluma aktif uyum sağlayarak kendini gerçekleştirmesi

Detaylı

REHBERLİK VE İLETİŞİM 2

REHBERLİK VE İLETİŞİM 2 REHBERLİK VE İLETİŞİM 2 Yrd. Doç Dr. M. İsmail Bağdatlı mismailbagdatli@yahoo.com İletişim, Davranış değişikliği meydana getirmek üzere düşünce, bilgi, duygu, tutum ve becerilerin paylaşılması sürecidir.

Detaylı

Ders İzlencesi Eğitim Yılı ve Güz Dönemi Program adı: ÇOCUK GELİŞİMİ PROGRAMI

Ders İzlencesi Eğitim Yılı ve Güz Dönemi Program adı: ÇOCUK GELİŞİMİ PROGRAMI Ders İzlencesi 2016 2017 Eğitim Yılı ve Güz Dönemi Program adı: ÇOCUK GELİŞİMİ PROGRAMI Dersin adı: Genel Psikoloji Dersi veren öğretim görevlisi: Gözde AKKAYA Dersin veriliş şekli: Yüz yüze Dersin genel

Detaylı

Öğretim Tasarım ve Teknolojisi Sistemi - ASSURE Modelİ

Öğretim Tasarım ve Teknolojisi Sistemi - ASSURE Modelİ Öğretim Tasarım ve Teknolojisi Sistemi - ASSURE Modelİ Bir dersin hazırlığına nereden ve nasıl başlarsınız? Ne öğretmek istiyorum? Hangi hedefe ulaşmak istiyorum? Sınıfın konu hakkında ön öğrenmeleri nedir?

Detaylı

Öğrenmeye Bilişsel Yaklaşım

Öğrenmeye Bilişsel Yaklaşım Öğrenmeye Bilişsel Yaklaşım Öğrenmeye Bilişsel Yaklaşımlar Bireyin algılama, hatırlama ve düşünme gibi bilişsel süreçlerine ağırlık veren bir bakış açısı. Bilişsel öğrenme: Doğrudan gözlenemeyen zihinsel

Detaylı

Öğretim Tasarımı ve Eğitim Teknolojisi. Yrd.Doç.Dr. Gülçin TAN ŞİŞMAN

Öğretim Tasarımı ve Eğitim Teknolojisi. Yrd.Doç.Dr. Gülçin TAN ŞİŞMAN Öğretim Tasarımı ve Eğitim Teknolojisi Yrd.Doç.Dr. Gülçin TAN ŞİŞMAN Öğrenme - Eğitim Teknolojisi Yaşantı ürünü Kalıcı izli Davranış değişikliği Nasıl Öğretirim? Öğrenme ile ilgili sorunların analizi ve

Detaylı

Kişilik Gelişimi. Yrd.Doç.Dr.Banu YÜCEL TOY 2/10/2016

Kişilik Gelişimi. Yrd.Doç.Dr.Banu YÜCEL TOY 2/10/2016 1 Kişilik Gelişimi 2 Psikoseksüel Gelişim Sigmund Freud 3 Freud un Psikoseksüel Gelişim Kuramının Özellikleri Freud a göre, ilk çocukluk yıllarında geçirilen yaşantının kişilik gelişiminde önemi büyüktür.

Detaylı

İçindekiler KISIM 1 BÖLÜM 1 KISIM 2 BÖLÜM 3 BÖLÜM 2

İçindekiler KISIM 1 BÖLÜM 1 KISIM 2 BÖLÜM 3 BÖLÜM 2 İçindekiler KISIM 1 İNSAN ÖĞRENMESİNE GİRİŞ BÖLÜM 1 Öğrenme Yaklaşımları 1 Öğrenmenin Önemi 2 Öğrenmeyi Tanımlama 4 Öğrenmenin Ne Zaman Oluştuğunu Belirlemek 4 Araştırma, İlkeler ve Kuramlar 5 Zaman İçinde

Detaylı

Erken (Filizlenen) Okuryazarlık

Erken (Filizlenen) Okuryazarlık Erken (Filizlenen) Okuryazarlık Hazırlayan: Berrin Baydık Hazırlayan: Berrin Baydık 1 Okul ve okul sonrası başarı için gerekli. 0-8 yaş Doğumdan okul yaşına kadar geçen sürede yalnızca okuma değil, yazma

Detaylı

DERS ÖĞRETİM PLANI TÜRKÇE. 1 Dersin Adı: Psikolojiye Giriş. 2 Dersin Kodu: PSİ 1071. 3 Dersin Türü: Zorunlu. 4 Dersin Seviyesi: Lisans

DERS ÖĞRETİM PLANI TÜRKÇE. 1 Dersin Adı: Psikolojiye Giriş. 2 Dersin Kodu: PSİ 1071. 3 Dersin Türü: Zorunlu. 4 Dersin Seviyesi: Lisans DERS ÖĞRETİM PLANI TÜRKÇE Dersin Adı: Psikolojiye Giriş 2 Dersin Kodu: PSİ 07 3 Dersin Türü: Zorunlu 4 Dersin Seviyesi: Lisans 5 Dersin Verildiği Yıl: 6 Dersin Verildiği Yarıyıl: Güz 7 Dersin AKTS Kredisi:

Detaylı

ZİHİN ENGELLİLER VE EĞİTİMİ ÖZELLİKLERİ

ZİHİN ENGELLİLER VE EĞİTİMİ ÖZELLİKLERİ ZİHİN ENGELLİLER VE EĞİTİMİ ÖZELLİKLERİ Demografik ve Sosyal Özellikler Cinsiyet: Erkeklerde kızlara göre daha sıklıkla görülmektedir. Etnik özellikler: Bazı etnik gruplara ait çocukların zihinsel yetersizlik

Detaylı

ÖZÜR GRUBUNUN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ. bireyin eğitim performansının ve sosyal uyumunun olumsuz yönde etkilenmesi durumunu

ÖZÜR GRUBUNUN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ. bireyin eğitim performansının ve sosyal uyumunun olumsuz yönde etkilenmesi durumunu ÖZÜR GRUBUNUN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ Tanımı Görme yetersizliği, görme gücünün kısmen ya da tamamen yetersizliğinden dolayı bireyin eğitim performansının ve sosyal uyumunun olumsuz yönde etkilenmesi durumunu

Detaylı

PSİ253 GEL.PSİ I - Prof.Dr. Hacer HARLAK YAŞAM BOYU GELİŞİM

PSİ253 GEL.PSİ I - Prof.Dr. Hacer HARLAK YAŞAM BOYU GELİŞİM YAŞAM BOYU GELİŞİM Yaşam boyu bakış açısı Gelişim: insanın yaşamı boyunca döllenmeyle başlayıp devam eden değişim örüntüsü Büyüme ve gerilemeyi içerir. Geleneksel yaklaşım: Doğumdan ergenliğe yayılan değişimleri

Detaylı

ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ II

ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ II Öğretme ve Öğrenme ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ II Dr. Mesut Saçkes Öğrenme bireyin çevresiyle etkileşerek geçirdiği yaşantılar sonucu davranışlarında oluşan kalıcı değişmelerdir. Öğretme öğrenmenin sağlanmasına

Detaylı

Eğitim Bilimlerine Giriş

Eğitim Bilimlerine Giriş Eğitim Bilimlerine Giriş Yrd. Doç. Dr. Tuncay Sevindik E-posta: tuncaysevindik@hotmail.com Web: www.tuncaysevindik.com 1/44 Ders İçeriği Bu dersin amacı; eğitimle ilgili temel kavramlar, eğitimin psikolojik,

Detaylı

PDR de Üç Gelişim Alanı (Mesleki gelişim) Prof. Dr. Serap NAZLI

PDR de Üç Gelişim Alanı (Mesleki gelişim) Prof. Dr. Serap NAZLI PDR de Üç Gelişim Alanı (Mesleki gelişim) Prof. Dr. Serap NAZLI Mesleki Rehberlik & Kariyer Gelişimi Meslek seçiminden Kariyer Gelişimi 1909 Parsons ın tanımı: Gençlerin çeşitli meslekleri tanımaları ve

Detaylı

5. MESLEKİ REHBERLİK. Abdullah ATLİ

5. MESLEKİ REHBERLİK. Abdullah ATLİ 5. MESLEKİ REHBERLİK Abdullah ATLİ Meslek seçimi neden önemlidir? İnsan, yaşamı boyunca çeşitli seçimler yapar. Mesleğini, yiyeceğini, giyeceğini, evini, eşini, arkadaşlarını vb. seçer. Meslek seçimi,

Detaylı

Farkındalık Okuma öncesinde kullanılan stratejiler Okuma sırasında kullanılan stratejiler

Farkındalık Okuma öncesinde kullanılan stratejiler Okuma sırasında kullanılan stratejiler Farkındalık Okuduğunu anlamanın izlenmesi (metnin amaca uygun olup olmadığının izlenmesi, metnin anlaşılıp anlaşılmadığının kontrol edilmesi, metindeki hataların fark edilmesi, konsantrasyonunun kaybedildiğinin

Detaylı

Kişilik Gelişimi Doç. Dr. Tülin Şener

Kişilik Gelişimi Doç. Dr. Tülin Şener Kişilik Gelişimi Doç. Dr. Tülin Şener Psiko-analitik Gelişim Kuramı (Sigmund Freud) Freud birey davranışlarının altında yatan nedenleri ve kişiliği oluşumunu birtakım kavramlara göre açıklamıştır. Freud

Detaylı

4/16/2010 İÇERİK. Kişisel Rehberlik? Geleneksel vs Gelişimsel Yaklaşıma Göre Kişisel Rehberlik? KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME

4/16/2010 İÇERİK. Kişisel Rehberlik? Geleneksel vs Gelişimsel Yaklaşıma Göre Kişisel Rehberlik? KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME İÇERİK KİŞİSEL REHBERLİK Gelişimsel Yaklaşıma Göre Kişisel Rehberlik Kişisel Rehberlik Açısından Etkili Öğretmenlik Farklı Eğitim Dönemlerinde Kişisel Rehberlik Kişisel Rehberlik? GELİŞİMSEL YAKLAŞIMA

Detaylı

TOPLUMSAL CİNSİYET - 2 YRD.DOÇ.DR. ÖZGÜR GÜLDÜ

TOPLUMSAL CİNSİYET - 2 YRD.DOÇ.DR. ÖZGÜR GÜLDÜ DAVRANIŞ BİLİMLERİ ve İLETİŞİM TOPLUMSAL CİNSİYET - 2 YRD.DOÇ.DR. ÖZGÜR GÜLDÜ Tarihsel Süreç Kadınlar ve kadın deneyimleri toplumun yarısını oluşturmasına rağmen, tarih yazılırken bunlar dışarıda tutulmuş,

Detaylı

ZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUKLAR

ZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUKLAR ZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUKLAR 1)ÖZELLİKLERİ 2)KARŞILAŞMA SIKLIĞI 3)TÜRKİYE VE DÜNYADA YAPILAN FAALİYETLER 4)EĞİTİMLERİ 5)AİLEYE VE ÖĞRETMENLERE ÖNERİLER ÖZELLİKLERİ MOTOR GELİŞİM ÖZELLİKLERİ ZİHİNSEL GELİŞİM

Detaylı

İÇİNDEKİLER BÖLÜM-I. Doç. Dr. Günseli GİRGİN

İÇİNDEKİLER BÖLÜM-I. Doç. Dr. Günseli GİRGİN İÇİNDEKİLER BÖLÜM-I Doç. Dr. Günseli GİRGİN ÇAĞDAŞ EĞİTİM SİSTEMLERİNDE ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ VE REHBERLİK... 1 Giriş... 2 Çağdaş Eğitimde Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Yeri... 2 Psikolojik Danışma

Detaylı

MATEMATİK DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI. Programın Temel Yapısı

MATEMATİK DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI. Programın Temel Yapısı MATEMATİK DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI Programın Temel Yapısı MATEMATİK DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar Çıkmış soru (ÖABT-LS) Uygulanmakta olan Ortaöğretim Matematik

Detaylı

Gestalt Kuramı. Doç. Dr. Tülin ŞENER

Gestalt Kuramı. Doç. Dr. Tülin ŞENER Gestalt Kuramı Doç. Dr. Tülin ŞENER Wertheimer, Köhler ve Koffka nın çalışmaları bu kurama önemli ölçüde katkı getirmiştir. Algıyla ilgili ilk araştırmalar Gestalt psikologları tarafından yapılmıştır.

Detaylı

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ KONULARI. Yrd. Doç. Dr. Dilek SARITAŞ-ATALAR

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ KONULARI. Yrd. Doç. Dr. Dilek SARITAŞ-ATALAR GELİŞİM PSİKOLOJİSİ KONULARI Yrd. Doç. Dr. Dilek SARITAŞ-ATALAR GELİŞİM Döllenme ile başlayıp yaşam boyu devam eden DEĞİŞME ve HAREKET örüntüsüdür. OLGUNLAŞMA; Genetik kodlamanın idare ettiği her bir bireye

Detaylı

ÖZEL KAŞGARLI MAHMUT ORTAOKULU MART 2016

ÖZEL KAŞGARLI MAHMUT ORTAOKULU MART 2016 ÖZEL KAŞGARLI MAHMUT ORTAOKULU MART 2016 AİLE İÇİ İLETİŞİM VE SINAV KAYGISI PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK BÖLÜMÜ İçindekiler Motivasyonu Arttırma ve Hedef Belirleme Hedef Belirlerken Göz Önünde Bulundurulacak

Detaylı

Gelişim Psikolojisi Ders Notları

Gelişim Psikolojisi Ders Notları Gelişim Psikolojisi Ders Notları Doç. Dr. Şaziye Senem BAŞGÜL www.gunescocuk.com Tanımlar Büyüme: Organizmada meydana gelen sayısal (hacimsel) değişiklikler Olgunlaşma: Potansiyel olarak var olan işlevin

Detaylı

TERAKKİ VAKFI ÖZEL ŞİŞLİ TERAKKİ ANAOKULU 2031-2014 EĞİTİM YILI Bilgi Bülteni Sayı:7 4 5 YAŞ ÇOCUKLARININ GELİŞİM BASAMAKLARI

TERAKKİ VAKFI ÖZEL ŞİŞLİ TERAKKİ ANAOKULU 2031-2014 EĞİTİM YILI Bilgi Bülteni Sayı:7 4 5 YAŞ ÇOCUKLARININ GELİŞİM BASAMAKLARI TERAKKİ VAKFI ÖZEL ŞİŞLİ TERAKKİ ANAOKULU 2031-2014 EĞİTİM YILI Bilgi Bülteni Sayı:7 4 5 YAŞ ÇOCUKLARININ GELİŞİM BASAMAKLARI Okul öncesi dönem genel anlamda tüm gelişim alanları açısından temellerin atıldığı

Detaylı

İnsanlar, tarihin her döneminde olduğu gibi bundan sonra da varlıklarını sürdürmek, haberleşmek, paylaşmak, etkilemek, yönlendirmek, mutlu olmak gibi

İnsanlar, tarihin her döneminde olduğu gibi bundan sonra da varlıklarını sürdürmek, haberleşmek, paylaşmak, etkilemek, yönlendirmek, mutlu olmak gibi İLETİŞİMLETİŞİİŞİM İnsanlar, tarihin her döneminde olduğu gibi bundan sonra da varlıklarını sürdürmek, haberleşmek, paylaşmak, etkilemek, yönlendirmek, mutlu olmak gibi amaçlarla iletişim kurmaya devam

Detaylı

GELİŞİM KURAMCILARI ÜÇ BÜYÜKLER

GELİŞİM KURAMCILARI ÜÇ BÜYÜKLER GELİŞİM KURAMCILARI ÜÇ BÜYÜKLER PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM KURAMI SIGMUND FREUD FREUD UN KURAMLARI PSİKANALİTİK KİŞİLİK KURAMI PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM KURAMI PSİKANALİTİK KİŞİLİK KURAMI BİLİNÇ ALTI BİLİNÇ ÖNCESİ

Detaylı

BİLİŞSEL SÜREÇLER Abdurrahman İNAN

BİLİŞSEL SÜREÇLER Abdurrahman İNAN BİLİŞSEL SÜREÇLER Abdurrahman İNAN 289-295 Kaynak II; Eğitim Psikolojisi Yazar;B.YEŞİLYAPRAK Hazırlayan;Abdurrahman İNAN 2005-2006 Ders Sor.; Doç. Dr. Nasip DEMİRKUŞ, 1-Önce Soruları Tıklayın Yanıtlamaya

Detaylı

O Psiko-motor gelişim farklı değişikliklere uğrasa da bireyin tüm yaşamı boyunca devam eden bir süreçtir.

O Psiko-motor gelişim farklı değişikliklere uğrasa da bireyin tüm yaşamı boyunca devam eden bir süreçtir. PSİKOMOTOR GELİŞİM O Psiko-motor gelişim, fiziksel büyüme ve merkezi sinir sisteminin gelişimine paralel olarak organizmanın isteme bağlı hareketlilik kazanması olarak tanımlanır. O Psiko-motor gelişim

Detaylı

DBE ÖĞRENME STİLLERİ ENVANTERİ ADI SOYADI DOĞUM TARİHİ UYGULAMA TARİHİ SIRA NO TAKİP NO. Eddie Van Halen

DBE ÖĞRENME STİLLERİ ENVANTERİ ADI SOYADI DOĞUM TARİHİ UYGULAMA TARİHİ SIRA NO TAKİP NO. Eddie Van Halen DBE ÖĞRENME STİLLERİ ENVANTERİ ADI SOYADI DOĞUM TARİHİ UYGULAMA TARİHİ SIRA NO TAKİP NO 1294142 Geliştirme - Güncelleme Tarihi: 2009-2015 Versiyon 2 GİRİŞ DBE ÖĞRENME STİLLERİ ENVANTERİ NEDİR? DBE Öğrenme

Detaylı

3. SINIFLAR BU AY NELER ÖĞRENECEĞİZ? OCAK

3. SINIFLAR BU AY NELER ÖĞRENECEĞİZ? OCAK 3. SINIFLAR BU AY NELER ÖĞRENECEĞİZ? 04 22 OCAK TÜRKÇE ÖĞRENME ALANI: DİNLEME 1. Dinleme Kurallarını Uygulama 1. Dinlemeye hazırlık yapar. 2. Dinleme amacını belirler. 3. Dinleme amacına uygun yöntem belirler.

Detaylı