ALİAĞA REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME. Hazırlayan Semiramis Gülenç

Transkript

1 ALİAĞA REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME Hazırlayan Semiramis Gülenç

2 DAVRANIŞIN TANıMı Bir organizmanın gösterdiği her türlü tepki,organizmanın, çevrede ve/veya çevreyle olan ilişkisinde değişiklik yaratan eylemlerdir. Davranış sözcüğü ile eş anlamlı kullanılan sözcükler aktivite, aksiyon, performans, karşılık verme, reaksiyondur. Genel anlamıyla; davranış, kişinin söylediği ve yaptığı herşeydir.

3 ÇEVRENİN TANIMI Genel anlamıyla,organizmayı çevreleyen, gelişimini ve yaşamını etkileyen dış koşulların toplamı; davranışın gerçekleştiği dış bağlam; DIŞIMIZDA algıladığımız her şeydir.

4 DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME İnsan davranışını değiştirmeye yönelik olarak kullanılan tekniklerin ortak adıdır. Davranış değişikliği yaratmak için çevresel etkenler,özellikle de davranışın sonuçları sistemli bir şekilde kontrol edilir. Davranış değişikliğinin gerçekleşmesinde,davranışın sonuçları belirleyici olur. Davranışın süreklilik kazanmasında,davranışın sonuçları ve davranış öncesi durumların birlikte düzenlenmesi belirleyicidir.

5 Davranışın Sonuçlarının Düzenlenmesine İlişkin Sayıltılar Davranışlar ilkeseldir. Problemli düzenlemelerden uzak durulmalıdır. Problemli davranışın yönetimi ebeveynle planlanmalıdır. Problemli davranışın yönetimi,işlevsel davranış analizine dayanmalıdır. Problemli davranışın yönetimi öğrencinin iyiliği için olmalıdır.

6 PROBLEMLİ DAVRANIŞ NEDİR Davranış problemleri çeşitli şekillerde etiketlenirler.bu etiketlere göre çocuklarda uyumsuz çocuklar ve duygusal bozukluğu olan çocuklar olarak etiketlenirler. Bu etiketlemelerin olumsuz sonuçlar doğuracağı konusunda görüş birliği vardır. Bu nedenle, problem davranışların üzerinde odaklanma tercih edilmeli,problemli davranışları olan çocukların sınıflanmasına gidilmemelidir.

7 Problem davranışı tanılamada en uygun yöntem normlara göre yapılan sınıflamadır Tepkiler kendi başlarına uygunsuz ve problemli değildir. Davranışlardaki başlıca farklılık davranışın ne olduğu değil,tekrarındaki sıklık ve dozdur. Toplumdaki kabul edilebilirlilik sınırının üzerindedir.

8 Hangi davranışlara göre normları belirleyeceğiz? 1. Davranışın sıklığı 2. Davranışın yeri 3. Davranışın süresi 4. Davranışın şiddeti 5. Davranışı gerçekleştiren bireyin özelliği

9 Normlara Göre Problem Davranışı Sınıflandırmanın Avantajları Davranışın niceliği üzerinde odaklaşarak,problem davranışın açıkça ölçülebilmesine olanak sağlar. Problem davranış açıkça ölçülebildiği için,düzeltme amacını açıkça tanımlamaya yardımcı olur. Problem davranışı göstermeyen çocukların davranışının oluşumuna bakılarak,davranışın kabul edilebilirlilik ölçütü kolayca belirlenir. Problemi çocuktan alıp,problemin davranış sıklığı,süresi ve şiddeti gibi boyutlarında olduğunu gösterir.

10 Problemli davranışa karar verme Karar verme modeli ölçme, planlama,uygulama ve ölçümlemeyi kapsamaktadır. Modelin sekiz basamağı vardır. Gerektiğinde bir önceki basamağa dönülebilir.

11 I.BASAMAK: Problemin varlığını belirleme İki temel sorunun yanıtlanması gerekir: 1)Problem var mı? Çocuk öğretim programında ilerliyor mu? Çocuk kendine ve başkalarına zarar veriyor mu? Çocuk gerekli olmayan öğretmen yardımına bağımlı mı? Çocuk öğretimi engelleyen davranışlarda bulunuyor mu? Arkadaşlarıyla iletişim kuramıyor mu? Çocuğun davranışlarına ilişkin yetişkin tarafından kaygı dile getiriliyor mu? Kabul edilebilir olmayan davranışlar sergiliyor mu? Davranış geçici bir davranışa benziyor mu?

12 I.BASAMAK: Problemin varlığını belirleme 2) Problem varsa nasıl sınıflandırılabilir? Problemin türüyle ilgilidir. Davranışın sıklığı,süresi,yeri v.b. açısından değerlendirilmelidir.

13 II.BASAMAK: Davranışın ölçümlenmesi Ölçümleme ile kastedilen, problem davranış ile çevresel etmenler arasındaki ilişki anlaşıldığında,daha etkili ve verimli düzeltmeler yapılır. Ölçümlemenin amacı; Problemli davranışı açıkça tanımlama Problemli davranışı oluşturan durum ve etmenlerin belirlenmesi Problemli davranışın hizmet ettiği işlevin bilinmesidir.

14 Çocukların problemli davranışlarını ölçümleme Problemli davranışın oluşmasına zemin hazırlayan etmenlerin belirlenmesi(ortam,kişiler,olaylar,diğer uyaranlar) Davranışın oluşumunu değiştirebilecek değişkenleri belirleme Sağaltımın en fazla gerektiği ortam ve zamanı belirleme Sağaltıma katılacak kişileri belirleme Davranışın nedeni ya da sürmesine nelerin yol açtığına ilişkin hipotez geliştirme En uygun sağaltım planını geliştirme

15 Arzu Edilen Uyarana Ulaşma 1)İçsel Uyaran Elde Etme (ritmik sallanma,parmakları sallayarak görsel olarak uyarılma) 2)Dışsal Uyaran Elde Etme a)dikkat (tebessüm,kucaklanma) b)nesne/etkinlikler (Yiyecek,hoşa giden etkinlik) Hoş Olmayan Olaylardan Uzak Durma 1)İçsel Uyarandan Kaçınma (acı,susuzluk v.b.) 2)Dış Uyaranlardan Kaçınma a)dikkat (azarlama,kaş çatma) b)iş/olaylar (güç işten kaçma) Problem davranışın hizmet ettiği olası işlevler

16 Ölçümleme Stratejileri A.GÖRÜŞME:Çocukla etkileşimde bulunan bir yada iki kişiyle 45dk. Yapılan,standart görüşme formunun kullanılabileceği bir düzenlemedir. 9 ayrı alanda sorular sorularak düzenlenir. B.DOĞRUDAN GÖZLEM:Davranışa yol açan değişkenlerin doğrudan gözlemlenip analiz edilmesidir.iki amacı vardır: 1)Ne zaman ve nerede davranışın olacağını kararlı bir şekilde tahmin etme ve oluşma işlevini belirginleştirmedir. 2)Analiz,davranışın kendine özgü örüntülerini belirler.

17 Ölçümleme Stratejileri C.ÇEVRESEL DEĞİŞKENLERİN SİSTEMATİK UYARLANMASI:Değişkenler doğrudan kontrol edilerek,davranışın üzerindeki etkilerini gözleyerek belirlemedir.çocuk kısa bir süre için kontrol edilmiş koşullar içinde,yani değişkenin olduğu ve olmadığı durumlarda bulunur.bu süreler içinde tepkinin oluşumuna ilişkin veriler toplanır.toplanan verilerin analizi,tepkinin oluşumuna yol açan olası değişkenleri belirler.

18 III.BASAMAK: Amacı Belirginleştirme Sağaltımın hedefini tanımlayan amacı belirginleştirir.burada amaca ulaşıldığını belirleyen ölçütü ve hangi koşullar altında davranışın değerlendireceğini belirtmemiz gerekir. Örnek: Sınıf içerisinde küfür etmez Ders zili çalmadan eşyalarını toparlar.

19 IV.BASAMAK: Başlama Düzeyi Verileri Toplama Önceki basamaklarda davranış,ölçümleme sonuçları ve amaç belirlenmiş olduğundan davranışın boyutları olan süre,sıklık ve şiddetine açıklık kazandırılmış olur. Kayıtların tutulacağı ortam ve koşullar belirlenir.kayıt için aranan koşullar,ortamdaki koşullar kararlılık göstermeli,davranışın en sorunlu oluşumları kayıt edilmelidir.her şekilde veri toplamayı olası kılacak biçimde gerçekçi olmalıdır.

20 V.BASAMAK: Sağaltımı Planlama Sağaltım için gerekli koşulların olup olmadığına bakılır.sağaltım için gerekli koşullar şunlardır: 1. Program 2. Tahmin edilebilirlik 3. Pekiştirme

21 Sağaltımı Planlama Uygun Program; çocuğun performans ve ilerlemesine göre düzenlenmiş programdır. Tahmin edilebilirlik; çocuğun gün içerisindeki rutinlerinin olduğu gibi sürdürülmesinin sağlanmasıdır.aksi halde davranışlarda bir kararlılık söz konusu olmaz. Pekiştirme; her bir çocuk için düzenli ve dikkatli bir şekilde pekiştireçler belirlenmelidir.

22 VI.BASAMAK: Sağaltım Planını Uygulama

23 VII.BASAMAK: İlerlemeleri Düzenleme Problem davranışta azalma olup olmadığını belirleme; Problem davranışın yerini alacak olan uygun davranışın, problem davranışın işlevini görüp görmediğini ölçümleme; Yan etkilerinin olup olmadığını belirlemeyi kapsamaktadır. Bu basamak düzenli veri toplamayı ve toplanan veriyi analiz etmeyi gerektirir. Verilerin analizine göre ya olduğu gibi devam edilir yada değişikliklere gidilir.

24 VIII.BASAMAK: Belirli Aralıklarla İlerlemeleri Ölçümleme Problemin üstesinden gelinip gelinmediğine ilişkin karar almayı gerektirir. Davranış denetiminin diğer ortamlarda da mümkün olup olmadığının belirlenmesini gerektirir.