Büşra Bodur, Fatma Pelin Çelik, İrem Erdem, Tuğba Kaya, Gamze Özbaş Danışmanlar: Doç. Dr. Erhan Kızıltan, Doç. Dr. Neslihan T.

Transkript

1 Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Klinik Öncesi Öğrencilerinin Görsel Uzaysal Beceri Gerektiren Ders Başarıları ile Mental Rotasyon Performansları Arasındaki İlişkinin Araştırılması Büşra Bodur, Fatma Pelin Çelik, İrem Erdem, Tuğba Kaya, Gamze Özbaş Danışmanlar: Doç. Dr. Erhan Kızıltan, Doç. Dr. Neslihan T. Al Otaibi ÖZET Bu çalışmada, klinik öncesi tıp eğitimi programına katkı sağlayabilecek sonuçlara ulaşmak amacıyla, Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinin görsel-uzaysal becerilerindeki gelişimin, ders başarıları ile ilişkisinin değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Mental rotasyon yeteneği, nesnelerin renk, şekil, boyut gibi özelliklerini zihinsel olarak betimleyebilme ve cismin 3-boyutlu hareketinin hayal edilebilmesi becerilerine vurgu yapan bir tanımlamadır. Uzaysal konumlama ve hedefe yönelik aktiviteyi gerektiren zihinsel muhakeme ve problem çözümü açısından mental rotasyon yeteneğinin önemli olduğu bilinmektedir. Bu çerçevede yapılan çalışmalar, bu yeteneğin tıp eğitiminde özellikle anatomi, radyoloji ve cerrahi branşlar gibi 3-boyutlu düşünmeyi gerektiren disiplinler için başarıyı artırıcı çok temel bir etken olduğuna işaret etmektedir. Bazı çalışmalar da, bu branşların öğrencilerin mental rotasyon performansına pozitif yönde katkıda bulunduğunu göstermektedir. Çalışmamızda, ve eğitim yıllarında tıp fakültesinde klinik öncesi eğitim gören toplam 201 öğrenciye, Başkent Üniversitesi Araştırma ve Etik kurallarına uygun olarak, Mental Rotasyon Testi uygulanmıştır. Bilgisayar tabanlı bu testte, yazarın izni alınarak, Shepard ve Metzler tipi mental rotasyon uyaranları kullanılmıştır. Katılımcılardan, birbiri arasında görünüm açısı dışında fark olmayan 3-boyutlu resim çiftlerini en kısa sürede eşleştirmeleri istenmiştir. Katılımcıların mental rotasyon performansları, doğruluk oranı ve etkin cevap süresi bakımından istatistiksel yöntemlerle değerlendirilerek anatomi pratik ders başarıları ile karşılaştırılmıştır. Sonuçlar, kadınlarda mental rotasyon becerisi açısından geliştirilebilir bir potansiyel olduğuna işaret ederken, erkeklerde istatistiksel olarak anlamlı değişim gözlenmemiştir. Ancak, mevcut eğitim programının güzel sanatlar ve mimarlık gibi bölümlerden alınacak seçmeli dersler ya da egzersizler ile desteklenmesi her iki cinsiyette de mental rotasyon becerisinin ve dolayısıyla akademik başarının artışına neden olacağını düşündürmektedir. Anahtar Kelimeler: Mental rotasyon, Görsel-uzaysal beceriler, Tıp eğitimi

2 GİRİŞ VE GENEL BİLGİLER Bir nesnenin, bütün ayrıntılarıyla hayali olarak tanımlanabilmesine zihinsel betimleme (mental imagery) adı verilir. Zihinsel betimleme, görülen bir cismin hem statik hem de dinamik özelliklerini birlikte içermektedir (1). Zihinsel betimlemenin boyutlarından biri olan uzaysal betimleme (spatial imagery), görsel sembolik bilginin uzaysal koordinatları, yer değiştirmeleri ve nesneler arası ilişkileriyle ilgili dinamik özelliklerini zihinde canlandırabilme becerilerini içerir (2). Diğer bir boyut ise nesne betimlemesi (object imagery) olup cismin şekil, ölçü, renk gibi özelliklerinin tanınmasını kapsamaktadır (3). Dolayısıyla bireyin, gördüğü bir cisimin 3-boyutlu hareketini tüm ayrıntılarıyla hayalinde görüntüleyebilme yeteneği daha tanımlayıcı bir ifadeyle görsel-uzaysal beceriler olarak isimlendirilmektedir. Geliştirilebilir karakterde olan bu yetenek, uzaysal konumlama ve hedefe yönelik aktiviteyi gerektiren zihinsel muhakeme ve problemlerin çözümü açısından önemli bulunmaktadır (1). Görsel-uzaysal beceri testleri olarak bilinen çeşitli testler ile bu yeteneğin sayısal değere dönüştürülmesi mümkündür (4,5). Bu testlerden en yaygın olarak kullanılan ve iyi bir şekilde tanımlanmış olanı, mental rotasyon testidir (MRT). MRT, farklı açılardan resmedilen 3-boyutlu (3D) iki cismin, görünüm açısı farklılıkları dışında, aynı olup olmadığının karar verilmesine dayalıdır (5). Bu uygulama, ilk defa 1971 yılında Shepard ve Metzler tarafından, özdeş küplerden oluşturulan çok eklemli 3-boyutlu nesnelerin 2-boyutlu resimleri kullanılarak yapılmıştır (4). Bu ilk çalışmada, eşleştirilmeye çalışılan iki resim arasındaki görünüm açısı ile mental rotasyon performansı arasında ters orantılı doğrusal bir ilişki bulunduğu tespit edilmiştir. Güncel çalışmalar, mental rotasyonun (MR) nöronal mekanizmaları, motor aktivite, el tercihi, vücuda ait fiziksel özellikler ile ilişkisi, uyku durumu, cinsiyet farklılıkları, tıp eğitimi ile etkileşimi gibi konular üzerine kurulmaktadır (6, 7, 8,9). Mental rotasyon yeteneği, tıp eğitiminde özellikle anatomi, radyoloji ve cerrahi disiplinler gibi 3-boyutlu düşünmeyi gerektiren disiplinler için, başarıyı artırıcı çok temel bir yetenektir (10,11). Bu yeteneğin önemi, tıp eğitiminin ilk dönemlerinde, özellikle görsel-uzaysal becerilerin kullanımını gerektiren dersler sırasında ortaya çıkmaktadır (1). Mental rotasyon becerisi yüksek olan öğrencilerin bu derslerde daha başarılı olduğu yönünde çalışmalara rastlanmaktadır (10). Benzer şekilde, bu derslerin de öğrencilerin mental rotasyon performansını pozitif yönde etkilediğini gösteren çalışmalar da bulunmaktadır (11). Bununla birlikte, mental rotasyon performansının özel egzersizlerle geliştirlebildiği ve ders başarısına olumlu katkısı da üzerinde durulan konular arasındadır (7). Bu nedenle, tıp eğitiminde program ve eğitim yöntemlerinin planlanabilmesi açısından, öğrencilerin mental rotasyon performanslarının tespiti, gelişmine katkıda bulunulması ve takip edilmesi önemli bulunmaktadır. Üniversitemiz Tıp ve Sağlık Bilimleri Araştırma Kurulunun onayı ile sürdürülerek sonuçlandırılmış olan KA13/18 numaralı Çalışma Grubu projemizin devamı niteliğinde olan bu çalışmada, Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi klinik öncesi eğitim programına katkı sağlayabilecek sonuçlara

3 ulaşmak amacıyla, öğrencilerinin klinik öncesi eğitim dönemlerindeki MR performanslarının gelişimi MRT uygulanarak araştırılacaktır. Bu dönemde ardışık yıllara ait performans gelişimlerinin ders başarıları ile ilişkisi karşılaştırmalı değerlendirilecektir. GEREÇ VE YÖNTEM Katılımcılar: eğitim yılında, KA13/18 numaralı projemize dahil olan 90 Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi 1, 2 ve 3. Akademik Yıl (AY) öğrencilerinden üst döneme geçmeyi başaran 77 öğrenci eğitim öğretim yılında KA14/06 numaralı projemize yeniden dahil edilmiştir. Katılımcıların 30 u 1. AY da 27 si 2. AY da, 31 i 3. AY da, 19 u 4. AY da olmak üzere toplam 107 öğrenci gönüllü olarak çalışmamıza katılmıştır. Test öncesinde her katılımcıya MR testi hakkında kısa bilgi verilmiş, ardından kısa bir deneme uygulaması yapılmıştır. Katılımcılara, elde edilen veri sonuçlarının gizli tutulacağına dair bilgi verildikten sonra aydınlatılmış onam formu imzalatılmıştır. Çalışmada herhangi bir teşvik veya ödül uygulaması yapılmamış olup tamamen gönüllülük esasına göre gerçekleştirilmiştir. Test bilgisayar ortamında uygulanmıştır. Katılımcılara testin amacı ve çalışmanın amacı ve hipotez ile ilgili bilgiler test sonuna kadar verilmemiştir. Test ve Uygulaması: Testler günün aynı zaman diliminde ve test için uygun, sessiz ortam koşulları sağlanmaya çalışılarak uygulanmıştır. Çalışmada uygulanan bilgisayar tabanlı MR testinde Mental Rotation Stimulus Library kütüphanesine ait görüntü dosyaları, yazarın yazılı izni ile kullanılmıştır (8). Geçerliliği ve güvenilirliği yapılmış olan bu görüntüler 10 adet küpün uç uca eklenmesiyle oluşturulmuştur. Resimler, 3-boyutlu uzayda belli açılarda döndürülmüş küplerin 2-boyutlu görüntülerinden oluşmaktadır. Bilgisayar ortamında testin tamamlanması için 5 dakika süre tanımlanmış olup katılımcılardan testi, yapabilecekleri en kısa sürede tamamlamaları istenmiştir. Menstrual periyodun kişilerin görsel uzaysal becerilerini etkilediği çeşitli çalışmalarla gösterilmiştir(6). Bu yüzden, deneylerin menstrual periyot dışında bir zamanda yapılmasına özen gösterilmiştir. Bu çalışma için belirlenen MRT soru takımı 16 sorudan oluşmaktadır. Her bir soru, kütüphaneden seçilen 4 resim içermektedir. Resimlerden birincisi referans resimdir. Diğer 3 resimden sadece bir tanesi referans resimdeki nesne ile aynı olup, tek farkı 3-boyutlu uzayda döndürülmüş olmasıdır. Uzayda dönme ekseni olarak, soruların yarısında x ekseni diğer yarısında ise z ekseni seçilmiştir. Her iki eksen grubu için de dönme açısı, 0-180º arasında 30º lik artışlar şeklinde seçilmiştir. Katılımcıdan, referans resim dışındaki üç resimden hangisinin referans resim ile aynı olduğunu en kısa sürede bulması istenmiştir. Yanıt süresi, doğru, yanlış ve hata kaydıyla bilgisayar tarafından milisaniye (ms) düzeyinde tespit edilerek sonraki analizler için bilgisayarda saklanmaktadır. Çalışmanın takip edilebilirliğini kolaylaştırmak açısından bazı kısaltmalar kullanılmıştır. Nesnenin, 3-boyutlu uzayda

4 döndürüldüğü ekseni ifade etmek üzere X ya da Z kısaltmaları, dönme açısının değeri ise eksen kısaltmasının yanına eklenen rakam ile alt indis olarak belirtilmiştir. Veriler, öğrencilerin MR beceri düzeylerinin gelişimi, cinsiyet, eğitimin ilk 3 yılı içerisindeki gelişimi ve anatomi dersi pratik sınav başarısı açısından karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Şekil 1. Peters ve Battista (8) tarafından hazırlanan Mental Rotation Stimulus Library kütüphanesinden seçilen resimlerle hazırlanmış bir soru seti izlenmektedir. Katılımcılardan, sağdaki 3 resimden hangisinin, soldaki referans resimde gösterilen nesne ile aynı olduğunun bulunması istenmektedir İstatistiksel Yöntem: Değişkenlerin normal dağılıma uyumu Shapiro-Wilk testi ile kontrol edildi. Grup varyanslarının homojenliği ise Levene testi ile değerlendirildi. Parametrik test varsayımlarını yerine getiren değişkenler bakımından bağımsız iki grup ortalaması Student s t-testi ile karşılaştırılmıştır. Bağımlı iki grup ortalaması ise Eşleştirilmiş t testi ile karşılaştırılmıştır. Parametrik testlerin ön şartlarını sağlamayan değişkenler bakimindan bağımsız iki grup ortancası Mann Whitney U testi ile karşılaştırılmıştır. Bağımlı grup ortancaları ise Wilcoxon testi ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırılacak bağımsız grup sayısı üç veya daha fazla olan değişkenler için karşılaştırmalar Kruskal-Wallis testi ve ardından çoklu karşılaştırma yöntemlerinde Dunn testi ile yapılmıştır. Değişkenler arası korelasyonlar Spearman rho korelasyon katsayısı ile değerlendirilmiştir. p<0,05 düzeyi istatistik olarak anlamlı kabul edildi. Veri analizi SPSS 17.0 (SPSS Ver. 17.0, Chicago IL, USA) istatistik paket programı ile gerçekleştirildi. BULGULAR Çalışmaya 107 katılımcı dahil edimiş olup 2 katılımcıya ait sonuçlar analiz dışı bırakılmıştır. Katılımcıların yaş ortalamaları 1. AY için 19,2 ± 0,3 (ortalama ± s. hata), 2. AY için 19,6 ± 0,2, 3. AY için 21,1 ± 0,2, 4. AY için 22,3 ± 0,2 olarak hesaplanmıştır. Katılımcılar AY, cinsiyet ve yaş açısından homojen bir dağılım göstermektedir. Katılımcılara ait bilgiler Tablo 1 de verilmiştir.

5 Tablo 1. Çalışmaya dahil edilen öğrencilerin AY ve cinsiyet açısından dağılımları ve yaş ortalamaları. AY 1 AY 2 AY 3 AY 4 E K E K E K E K Yaş Ortalaması, Yıl 19,2 19,1 19,7 19,5 20,9 21,2 22,3 22,2 Katılımcı Sayısı Standart Sapma 1,1 0,9 1,0 0,8 1,0 0,7 1,8 4,2 Median 19,0 19,0 19,0 19,0 21,0 21,0 22,0 22,0 Minimum Değer 18,0 18,0 19,0 19,0 20,0 20, ,0 Maksimum Değer 22,0 21,0 22,0 22,0 23,0 22, ,0 Standart Hata 0,3 0,2 0,3 0,2 0,3 0,2 0,6 1,3 X-ekseninde dönme uygulanan birinci grup sorulara ait değerler, Z-ekseninde dönme uygulanan ikinci grup sorulara ait değerlerle karşılaştırıldığında ikinci grup sorulardaki başarı, tüm parametreler için daha yüksek bulunmuştur. Önceki çalışmamızla uyumlu olan bu durumun test sırasındaki öğrenme etkisi olarak yorumlanmaktadır (12). Bu nedenle, bundan sonraki değerlendirmeler sadece X-eksenindeki birinci grup sorulara ait veriler üzerinden yapılmıştır. X-ekseninde dönme uygulanan sorulara ait Cevap Zamanı genel ortalaması (CZx14) ve Doğruluk Oranları (DOx14) açısından, cinsiyetler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır. Bu tür test uygulamalarında cevaplama süresi, cevapların doğruluk oranı ile birlikte değerlendirilmelidir. Katılımcıların performansını, çok uzun sürede ulaşılan çok yüksek doğruluk oranları (DO) ile ya da çok kısa sürede elde edilen çok düşük doğruluk oranları üzerinden tartışmak yanıltıcı olabilir. Bu nedenle, uç değerlerin etkisini en aza indirmek üzere yeni bir parametre tanımlayarak tartışmaları bu zeminde sürdürmenin daha doğru olacağı düşünülmüştür. Etkin Cevap Zamanı (ECZ) olarak isimlendirdiğimiz zaman boyutundaki bu parametre, cevap zamanının (CZ) doğruluk oranına (DO) bölünmesiyle elde edilmiş olup, MR performansını tek bir parametre ile ifade etmemize olanak sağlayabileceği gibi çok daha anlamlı sonuçlara ulaşılmasına neden olur. Tanım gereği performansın yüksek olması ECZ nin küçük olmasını gerektirmektedir.

6 KADIN ERKEK Tablo 2. Çalışmaya iki yıl üst üste dahil edilen öğrencilere ait yaş, doğruluk oranı, etkin cevaplama zamanı, anatomi pratik sınav notu verilerine ait karşılaştırmalı tablo. Yaş13 CZx13 DOx13 ECZx13 CZx14 DOx14 ECZx14 ANATOMİ NOTU Ortalama 18,8 10,35 0,76 13,65 12,9 0,78 16,24 55,25 Katılımcı Sayısı Standart Sapma 1,20 2,52 0,18 5,70 5,10 0,18 4,60 12,36 Median 18 10,8 0,86 13,14 10,5 0, ,5 Minimum Değer 18 4,9 0,43 6,27 7,44 0,43 9,18 33,3 Maksimum Değer 21 14,4 1,00 24,61 20,65 1,00 24,83 72,2 Standart Hata 0,34 0,72 0,05 1,64 1,47 0,05 1,32 3,56 Ortalama 18,35 21,51 0,70 38,48 13,10 0,80 20,80 76,60 Katılımcı Sayısı Standart Sapma 0,84 9,08 0,18 31,85 6,29 0,22 17,26 12 Median 18 20,48 0,71 26,40 12,78 0,84 14,14 78,7 Minimum Değer 18 9,038 0,29 11,839 2,57 0,29 2,62 50 Maksimum Değer 21 42,11 1,00 116,89 25,14 1,00 71,26 94,4 Standart Hata 0,2 2,4 0,05 8,5 1,6 0,06 4,6 3,2 CZx14 sonuçlarında, erkeklerde bir önceki yıla göre (CZx13) artış olduğu gözlenmiş olsa da bu artış istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (p=0,239) (Tablo 2). Kadınlarda ise CZx14 sonuçları bir önceki yıla göre (CZx13) istatistiksel olarak anlamlı bir artış göstermiştir (p<0,05) (Şekil 2). Şekil 2: CZx 2013 ve 2014 sonuçlarının cinsiyetlere göre gösterimi.

7 DOx14 erkeklerde bir önceki yıla göre (DOx13) küçük bir artış (%2) gösterse de bu artış istatistiksel olarak anlamlı değildir(p=0,66) (Tablo 2). Kadınlarda ise DOx14 bir önceki yıla göre (DOx13) daha belirgin (%11) bir artış gözlenmiştir (Şekil 3). İstatistiksel olarak anlamlı bulunmamakla birlikte (p=0,098) bu artış, farklı akademik yıllarda eğitim gören katılımcıların sonuçlarını değerlendiren önceki çalışmamızla uyumlu olması açısından önemlidir. Şekil 3: DOx 2013 ve 2014 sonuçlarının cinsiyetlere göre gösterimi. MR performansını değerlendirmek için yeni tanımladığımız parametre olan ECZ nin x-eksenindeki sonuçları (ECZx14), erkeklerde bir önceki yıl için hesaplanan (ECZx13) değerlerine göre istatistiksel olarak anlamlı olmayan bir artış göstermektedir (p=0,158) (Tablo 2). Kadınlarda ise ECZx14 değerinin bir önceki yıla göre (ECZx13) azaldığı gözlenmektedir (Şekil 4). İstatistiksel olarak anlamlı olan bu azalma kadınlarda MR performansının bir önceki yıla göre geliştiğini göstermektedir (p<0,05). Şekil 4: ECZx 2013 ve 2014 sonuçlarının cinsiyetlere göre gösterimi.

8 Pratik Sınav Notu, % Pratik Sınav Notu, % Anatomi pratik sınav sonuçlarının, bireysel MR performansının göstergesi olarak tanımladığımız ECZx ile korelasyonu değerlendirildiğinde, beklendiği üzere aralarında negatif bir doğrusal ilişki gözlenmektedir (Tablo 2). Ancak, bu ilişki ne erkeklerde (R 2 =0,18) ne de kadınlarda (R 2 =0,16) istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (Şekil 5 ve 6). MR PERFORMANS - SINAV BAŞARISI (ERKEK) y = -1,13x + 73,7 R 2 = 0, ,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 ECZx14, s Şekil 5: Anatomi Pratik Notu ve ECZx değerlerinin dağılımı(erkek). MR PERFORMANS - SINAV BAŞARISI (KADIN) y = -0,28x + 82,4 R 2 = 0,16 0 5,0 15,0 25,0 35,0 45,0 55,0 65,0 75,0 ECZx14, s Şekil 6: Anatomi Pratik Notu ve ECZx değerlerinin dağılımı(kadın) TARTIŞMA Bu çalışma, Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinin görsel-uzaysal beceriler açısından profilinin belirlendiği ve gelecekteki çalışmalara temel olması muhtemel bir ön çalışma olarak değerlendirilmektedir. Literatürde bu tip testlerin güvenilirliğini artırmak üzere farklı yöntem uygulamalarına rastlanmaktadır (13). Bu amaçla bu çalışmada, Cevap

9 Zamanının (CZ), cevapların Doğruluk Oranı (DO) ile birlikte değerlendirildiği MR performans belirleyicisi olarak ECZ kullanılmıştır (12). MR performans belirleyicisi olarak ECZ nin erkeklerde daha iyi olduğu saptanmıştır. Bu bulgu literatür ile uyumludur (1,2,6, 12). Yüksek MR performansının, erkeklerin gelişim süreçlerindeki yönelimleriyle ilgili aktivitelerinden kaynaklandığı düşünülmektedir. MR performansı yüksek olan çoğu erkek öğrencinin geçmiş hayatlarında bilgisayar oyunlarına olan ilgilerinin de yüksek oluşu, bilgisayar oyunlarının MR performansını artırdığını düşündürmektedir. Mental rotasyon yeteneği, tıp eğitiminde özellikle anatomi, radyoloji ve cerrahi disiplinler gibi 3-boyutlu düşünmeyi gerektiren disiplinler için, başarıyı artırıcı çok temel bir yetenektir (10,11). Bunun yanında, öğrencilerin 2. AY da aldığı anatomi dersinin de görsel-uzaysal becerilere katkısı olduğu bilinmektedir (10, 11). Çalışmamızda, ECZx ile anatomi pratik sınav notu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmasa da, aralarında beklendiği üzere negatif bir korelasyon izlenmektedir. Bu ilişkinin, denek sayısı artırıldığı takdirde, istatistiksel olarak da anlam kazanacağını düşünmekteyiz. Bu gerekçeyle, gelecek çalışmalarımız bu hedefe yönelik olarak planlanacaktır. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi 2. AY eğitim programını alan katılımcıların MR performanslarındaki gelişme değerlendirildiğinde, özellikle kadınların geliştirilebilir bir potansiyele sahip olduğunu izlenmektedir. Eğitim programının erkeklerde gelişime neden olmamasının nedeni olarak ise, zaten yüksek olan MR becerilerine sahip olmaları gösterilebilir. Bu durum, uygun eğitim materyallerinin kullanımı ile erkeklerde de benzer bir gelişme sağlanabilir mi? sorusunu gündeme taşımaktadır. Kadınlarda karşılaştığımız bu potansiyel, klinik öncesi dönemde etkin tıp eğitimi planlamasında değerlendirilebilecek önemli bir alan olduğunu düşündürmektedir. Bu doğrultuda, klinik öncesi eğitim programının MR becerilerinin gelişimine katkıda bulunabilecek seçmeli ders ya da egzersizler ile desteklenmesi kolay uygulanabilir bir öneri olarak düşünülebilir. İkinci grup sorularda ECZ nın kısalmasının, öğrenme-bellek etkisi açısından incelenmesi gereken bir konu olduğunu düşünmekteyiz. Bir test süresi içinde gözlediğimiz, MR performansın bu değişken davranışı, nöronlar arası bağlantının ne kadar kolay ve kısa zamanda kurulabileceğini, kısa süreli belleğin (çalışan hafıza) MR becerileri üzerine akut bir katkısı olabileceğini göstermektedir. MR performansındaki bu hızlı temporal değişim, beceri artırıcı egzersizlerin de eğitim başarısını destekleyebilecek ek bir potansiyel olduğunu destekler niteliktedir. Her çalışmada olduğu gibi bu çalışma da sınırlılıklarıyla birlikte tartışılmalıdır. Bu çerçevede, Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Çalışma Grubu uygulamasının zamanlaması açısından, önemli olduğunu düşündüğümüz birkaç noktaya vurgu yapmamız gerekmektedir. Çalışma grubu zamanlamasının dönem ortasına denk gelmesi nedeniyle test uygulamalarına geç başlanmış ve erken sonlandırılmak durumunda kalınmıştır. Vurgulanması gereken diğer bir konu ise, önceki çalışmamızdan farklı olarak bu çalışmada, katılımcıların MR becerilerindeki gelişme bireysel gelişim bazında değerlendirilmiştir. Bunun yanında, fakültemizdeki sınırlı öğrenci

10 sayısı, bu çalışmanın bilime doğrudan katkıda bulunacak güce ulaşmasını sınırlamaktadır. KAYNAKLAR 1. Guillot, A., Champely, S., Batier, C., Thiriet, P., Collet, C. (2007). Relationship Between Spatial Abilities, Mental Rotation and Functional Anatomy Learning. Advances in Health Sciences Education, 12: Roberts, J. E. & Bell, M. A. (2002). The Effects of Age and Sex on Mental Rotation Performance, Verbal Performance, and Brain Electrical Activity. Dev Psychobiol, 40: , Campos, A. (2012). Measure of the ability to rotate mental images. Psicothema, 24(3): Shepard, R. N., & Metzler, J. (1971). Mental rotation of threedimensional objects. Science, 171: Peters, M. & Battista, C. (2008). Applications of mental rotation figures of the Shepard and Metzler type and description of a Mental Rotation Stimulus Library. Brain and Cognition, 66: Tan, Ü., Okuyan, M., Albayrak, T., Akgün, A. (2003). Sex Differences in Verbal and Spatial Ability Reconsidered in Relation to Body Size, Lung Volume, and Sex Hormones. Perceptual and Motor Skills, 96: Moreau, M. (2012): Differentiating two- from three-dimensional mental rotation training effects. The Quarterly Journal of Experimental Psychology, DOI: / Jansen, P., Lehmann, J., Van Doren, J. (2012) Mental Rotation Performance in Male Soccer Players. PLoS ONE 7(10): e doi: /journal.pone Debarnot, U., Piolino, P., Baron, J. C., Guillot A. (2013). Mental Rotation: Effects of Gender, Training and Sleep Consolidation. PLoS One. 2013; 8(3): e doi: /journal.pone Lufler, R. S., Zumwalt, A. C., Romney, C. A., Hoagland, T. M. (2012). Effect of Visual Spatial Ability on Medical Students Performance in a Gross Anatomy Course. Anatomical Sciences Education, 5: Hoyek, N., Collet, C., Rastello, O., Fargier, P., Thiriet, P., Guillot, A. (2009). Enhancement of Mental Rotation Abilities and Its Effect on Anatomy Learning. Teaching and Learning in Medicine, 21(3): Kızıltan, E., Yazıcı A. C., Aktaş G., Aladağ A., Ergene M., Turanoğlu M., Yılmaz M. S. (2013). Mental Rotasyon Becerilerinin Klinik Öncesi Tıp Eğitimine Etkisi : Başkent Üniversitesi Örneği. Tıp Eğitimi Dünyası, 37: Peters, M., Laeng, B., Latham, K., Jackson. M., Zaiyouna, R., Richardson, C. (1995). A Redrawn Vandenber and Kuse Mental Rotations Tests: Different Versions and Factors That Affect Performance. Branin And Cognition, 28:30-58.