İNFERTİLİTE TANI VE TEDAVİSİNDE PSİKİYATRİK YAKLAŞIM

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "İNFERTİLİTE TANI VE TEDAVİSİNDE PSİKİYATRİK YAKLAŞIM"

Nuray Toprak
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 İNFERTİLİTE TANI VE TEDAVİSİNDE PSİKİYATRİK YAKLAŞIM Dr.Nalan ÖZTÜRK Bakırköy Prof.Dr.Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Hastanesi

2 Sunum Akışı İnfertilite nedir? Tarihçe&Kültür İnfertilite ve Stres Psikiyatri&İnfertilite ilişkisi Yardımcı üreme teknikleri İnfertilite tedavisinde kullanılan ilaçların psikiyatrik açıdan önemi İnfertilite hastasına yaklaşım İş birliği

3 İnfertilite 35 yaş altında,bir yıl korunmasız düzenli ilişki 35 yaş üstünde, altı ay korunmasız düzenli ilişkiye rağmen gebe kalamama durumumu (Fertility and Sterility 2008)

4 İnfertilite Primer infertilite Sekonder infertilite

5 Tarihçe İlk kez Mısırlılar antik çağda çeşitli tanımlar geliştirmişlerdir. Yahudilerde; çocuk tanrı tarafından takdis edilen, infertilite ilahi lanetlenme Hipokrat dönemi(mö.460-mö.370)

6 Tarihçe Marie Antenoitte (1755_1793) VIII.Henry ( )

7 İnfertilite&Kültür Kadın=Anne Evlilik=Çocuk Boş,defektli,yetersiz ve değersiz olma duygusu(ünder O.1999) Döl vermeyen evlilik yürümez düşüncesi

8 İnfertilite&Kültür Afrika;çocuklar güç ve gurur kaynağı Japonya ve Kore taştan yapılmış kadın Çin de aileyi lekelemenin bir yolu çocuksuzluk Meksika; infertil kadın lanetlenmiş Vietnam zehirli kadın Hindistan; doğurganlık tanrısına çocuk büyütmek

9 Epidemiyoloji Üreme yaş grubunun %10-15 ini etkilemektedir. (Fertility and Sterility 1991) Gelişmiş ülkelerde %8-10,gelişmekte olan ülkelerde %15-20 Türkiye de oran %10-20 arasında değişmektedir. (Taşçı ve ark.2008) Hem erkeği hem kadını etkileyen bir durumdur.

10 Etkileyen Faktörler Doğurganlık yaşı ve hızı Yaş Biyolojik etmenler Fiziksel faktörler Sosyolojik faktörler Sigara kullanımı

11 Etyoloji

12 İNFERTİLİTE İnfertilite tıbbi, psikiyatrik, psikolojik ve sosyal sorunları beraberinde getiren kültürel, dinsel ve sınıfsal yönleri olan bir krizdir.

13 İnfertiliteye verilen tepkiler Şok ve inanmama Yadsıma Anksiyete Öfke Kontrol kaybı Yalnızlık ve yabancılaşma Suçluluk Depresyon ve yas Yavaş yavaş çözülme

14 İnfertilite tanısı alınca Kadın;psikolojik tatminsizlik,bedenin kontrolünü kaybetme,doğuramama,toplumdan soyutlanmış hissetme,sosyal rolü üstlenememe Erkek;psikolojik tatminsizlik,erkeklik işlevinde azalma,neslini devam ettirememe,sosyal rol eksikliği

15 İnfertilite ve Stres İnfertilite Stres İnfertilite= stres kaynağı Kadın;ovulatuvar disfonksiyon,luteal faz defekti, uterus ve fallop tüplerinin fonksiyonunda ve implantasyonda bozulma Erkek; seksüel performansla ilgili anksiyete, ereksiyon bozukluğu, sperm kalitesinde azalma

16 İnfertilite ve Stres Tedavi üzerine etkisi Stres düzeyi arttıkça gebelik oranlarında düşme (Domar AD.2008) Stres düzeyi ile toplanan oosit sayısı,fertilizasyon oranları,embriyo transfer sayısı,toplam doğum,canlı doğum,doğum ağırlığı arasında negatif ilişki (Domar AD.2004)

17 Stres nasıl etkiler? Gonodotropin salgılanmasını bozarak Stres sırasında salgılanan katekolaminlerin uterus ve fallop tüpleri üzerindeki fokal etkisi İmmünolojik faktörlerin implantasyonu engellemesi Ortaya çıkan davranış problemleri ve cinsel problemler (Anderheim L.2005)

18 Stres nasıl etkiler? Depresif durum fizyolojisi; Prolaktin düzeyinin artışı HPA aksın etkilenmesi Tiroid disfonksiyonu

19 İnfertilite ve Başa Çıkma Evliliğimizin üçüncü yılına girdik,bütün kontrollerimiz yapıldı,bebek için hiçbir engel yok denildi ama yine de çocuğumuz olmuyor. Moralim çok bozuk, belki bu kadar çok stresli olmasam gebeliği yakalıcaz ama hayatım da çok stresli,eşimin ailesi de bizimle yaşıyor ve durmadan torun özlemlerini dile getiriyorlar ve ben bu durumda kendimi rahat ve huzurlu hissetmiyorum.toplum baskısı beni gerçekten çok üzüyor.geçtiğimiz günlerde eşimin annesini arkadaşıyla acaba bu gelin kısır mı diye konuşurken duydum,bir anda altüst oldum.lütfen beni rahatlatacak birşeyler yazın ne olur,eşim de çok destek,düşünmemem gerektiğini söylüyor ama bana artık yetmiyor.

20 İnfertilite ve Stres İnfertil hastalarda strese yönelik yapılan psikolojik destek girişimleri, olumlu tedavi sonuçları,stresle başa çıkma becerisinin artması ve psikolojik semptomların azalması ile ilişkilidir. (Kendirci A. 2010/Domar AD.2008/Terzioğlu F.2010)

21 İnfertilite ve Psikiyatrik Bozukluklar İnfertilite&psikiyatrik belirtiler En sık anksiyete ve depresyon belirtilerine rastlanmaktadır. Kültürel farklılıklara rağmen ilişki var.

22 İnfertilite ve Psikiyatrik Bozukluklar 112 kadınla yapılan bir çalışmada; Anksiyete bozukluğu(%23) Major depresif bozukluk(%17) Distimik bozukluk(%9,8) (Chen TH et al.2004)

23 İnfertilite ve Psikiyatrik Bozukluklar

24 İnfertilite ve Psikiyatrik Bozukluklar Cinsel işlev bozukluğu Somatizasyon bozukluğu Panik bozukluğu OKB Sosyal fobi Yeme bozuklukları

26 Psikopatolojiyi etkileyen faktörler İnfertilite süresi Tedavi süresi İnfertilite nedeni Cinsiyet

27 Cinsiyet faktörü İnfertilite cinsiyetler üzerinde farklı zamanlarda farklı psikolojik süreçleri etkileyip farklı psikiyatrik belirtilere yol açmaktadır. Kadınlarda daha fazla psikiyatrik belirti/erkekler psikiyatrik belirtileri açığa vurma konusunda daha isteksiz Erkek kaynaklı infertilite; her iki eşte daha yıkıcı etki(newton CR.1999) Kadın ve erkeklerin infertilite algılarının farklı olması

İnfertilite tedavisi&yardımcı üreme teknikleri Ovulasyon

İnseminasyon (Aİ) In Vitro Fertilizasyon Embriyo Transfer

28 İnfertilite tedavisi&yardımcı üreme teknikleri Ovulasyon İndüksiyonu (ilaç tedavisi) Cerrahi Tedavi Artifisiyel İnseminasyon (Aİ) In Vitro Fertilizasyon Embriyo Transfer (IVF-ET) Gamet İntrafallopian Transfer (GIFT) Louise Brown Zigot İntrafallopian Transfer (ZİFT) Subzonal Sperm İnsersiyonu (SUZİ) Mikromaniplasyon Ece Çokar

29 Tedavi süresince hem kadın hem erkeklerde mood dalgalanmalar gösterir. Önceden depresyonu olan kadınlarda iki kat artmış risk

30 Başarısız IVF/ET tedavisine verilen tepkinin belirleyicileri; Biyolojik yolla çocuk sahibi olamayacağına dair inanç Psikiyatrik hastalık öyküsü Kişilik özellikleri

31 İnfertilite tedavisinin etkileri Oral kontraseptifler GnRH analogları Klomifen sitrat

32 Oral kontraseptifler Depresyon prevalansı %5-50 Progesteron baskın OKS de depresyon daha belirgin,irritabilite,azalmış libido Östrojen içeren OKS alan bipolar hastalarda hızlı mood değişimi (Jensvold MF. 1996)

33 GnRH Analogları Leuprolide asetat(lucrin) Triptorelin asetat(decapeptyl) Human menopausal gonodotropin(pergonal)

34 GnRH analogları Akut hipoöstrojenizm(farmakolojik menapoz;sıcak basması,baş ağrısı,mood değişiklikleri) Triptorelin;östradiol seviyesinde %40 azalma,hipoöstrojenizm&artmış anksiyete ve depresyon semptomları (Toren P. et al 1996) Kognitif değişiklikler(bellek ve konstrasyon problemleri),tedavi bitiminde düzelme Leuprolid ile sözel bellek skorlarında azalma (Toren P. et al.1996)

Klomifen sitrat Klomen, Serophene, Gonaphene Kadınlarda overin uyarılması,erkeklerde sperm üretiminin arttırılması Kadınlarda görülen yan etkiler;anksiyete,uyku bozuklukları,baş

35 Klomifen sitrat Klomen, Serophene, Gonaphene Kadınlarda overin uyarılması,erkeklerde sperm üretiminin arttırılması Kadınlarda görülen yan etkiler;anksiyete,uyku bozuklukları,baş ağrısı,vertigo,sıcak basması,irritabilite,duygusallık PMDB ya da postpartum depresyon öyküsü olanlarda daha fazla mood değişiklikleri olabilir. Erkeklerde bildirilen bir yan etki yok.

36 İnfertilite tedavisi sırasında karşılaşılan psikiyatrik tablolar Psikiyatrik hastalık öyküsü olanlarda artmış risk 34 yaşında kadın,ovülasyon indüksiyonunundan (FSH analoğu ve koryonik gonodotropin) bir hafta sonra ortaya çıkan manik tablo,sonrasında AD tedaviye cevap veren depresif dönem Östradiolün görece yükselmesi veya yükseliş hızının serotonin taşıyıcı üzerinden duygudurumu etkilemesi (Persaud RN.1998)

37 İnfertilite tedavisi sırasında karşılaşılan psikiyatrik tablolar Klomifen sitrat tedavisi sonrası bipolar bozukluğu olan kadınlarda ciddi psikotik semptomlar ya da atak öyküsü Klomifen sitratın doğrudan MSS üzerine etkisi Tedavinin sonlandırılması ile belirtilerde hızlı azalma

38 İnfertilite tedavisi sırasında karşılaşılan psikiyatrik tablolar Öncesinde psikiyatrik öykü bulunmasa bile infertilite tedavisinin fiziksel ve emosyonel yükü ile hormon düzenleyici ilaçların stimüle edici etkisinin birlikte,bazı hastalarda şiddetli psikiyatrik tablolar için tetikleyici olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

39 İnfertil Hastalarda Psikiyatrik Yaklaşım Tanı ve tedavi sürecinde yapılan ilk psikiyatrik değerlendirme önemlidir. Çifti infertilite tedavisine hazırlamak Mevcut başa çıkma düzeneklerini devreye sokmak Komorbid psikiyatrik tanıları açığa çıkarmak ve tedavi etmek

40 İnfertil Hastalarda Psikiyatrik Yaklaşım Bireysel,grup ya da eş terapisi Kadına,erkeğe ve ilişkiye ayrı ayrı odaklanmak İnfertilite tedavisi için kullanılan ilaçların olası yan etkilerini izlemek

41 İnfertil Hastalarda Psikiyatrik Yaklaşım Psikoterapide ilk evrede;yeterli bilgilendirme ve duyguların açığa vurulması sonrası krize müdahale şeklinde olmalıdır. İkinci evrede;sürecin uzamasıyla ortaya çıkabilecek bozukluklar tedavi edilmelidir. Üçüncü evrede;eşlerin yaşamlarındaki anlam ve üretkenliği yeniden farketmeleri sağlanmalıdır.

İş birliği İnfertil bireylerde daha kapsayıcı bir tedavi yaklaşımı için gereklidir. Psikiyatrik öyküyü saklama tutumu gözönünde bulundurulmalıdır.

42 İş birliği İnfertil bireylerde daha kapsayıcı bir tedavi yaklaşımı için gereklidir. Psikiyatrik öyküyü saklama tutumu gözönünde bulundurulmalıdır. Çiftlerle kapsamlı ve açık bir şekilde konuşulmalıdır. Çiftin izniyle infertilite tedavisini yürüten ekiple paylaşım yapılmalıdır. İş birliği her zaman olmalıdır.

43 SONUÇ İnfertil bireylerin tedavi öncesinde,sırasında ve sonrasında iyilik halinin sağlanması İnfertilite tedavisinin etkileri Mevcut psikotrop kullanımı Psikiyatrik tanıya uygun yaklaşım

Sosyal Medya Hesaplarımız; Facebook: https://www.facebook.

com/anneruhsagligi Instagram: https://www.instagram.

45 Sosyal Medya Hesaplarımız; Facebook: Twitter: Instagram:

Benzer belgeler

İnfertil çiftlerde bağlanma ve mizaç özellikleri tedavi başarısını etkiler mi? Stresin aracı rolü

İnfertil çiftlerde bağlanma ve mizaç özellikleri tedavi başarısını etkiler mi? Stresin aracı rolü Dr. Fatma Fariha Cengiz, Dr. Gülhan Cengiz, Dr. Sermin Kesebir Erenköy RSHEAH, İstanbul 29 Mayıs Hastanesi,