Evrimsel Avantajlar, Grup Seçilimi ve Şizotipi. Dr. Nur ÖZTÜRK BRSHH 6.Psikiyatri Kliniği TPD Evrimsel Psikiyatri Çalışma Birimi

Transkript

1 Evrimsel Avantajlar, Grup Seçilimi ve Şizotipi Dr. Nur ÖZTÜRK BRSHH 6.Psikiyatri Kliniği TPD Evrimsel Psikiyatri Çalışma Birimi

2 Evrimsel Anlamda Şizofreni Enigma? %1 prevalans Genetik aktarım Monozigotik ikizlerde %40, dizogitik ikizlerde %14 konkordans 1. derece akrabalarında şizoreni tanısı olanlarda %3-7 risk Vs. Düşük reprodüktif kapasite, mortalitede artış

3 Evrimsel Anlamda Şizofreni Şizofreniyi evrimsel anlamda açıklamaya yönelik hipotezler temel olarak 3 başlık altında toplanabilir: 1. Heterozigot avantajı 2. Nöral bağlantılar ve heterokroni süreçlerinde yetersizlikler 3. Gelişmiş sosyal becerilerin bedeli

4 Evrimsel Anlamda Şizofreni Şizofreni Spektrum Bozuklukları Sağlıklı? Normal? Şizotipal, Şizoid Şizofreni Normal? Sağlıklı?

5 Hipokrisi, Şizotaksi, Şizotipi Paul Meehl, Yatkınlık/Zorlanma Kuramı

6 Şizotipi Psikotik belirtiler gösteren ama hiçbir zaman şizofreni geliştirmeyen bireylerdeki şizofreni benzeri belirtileri tanımlar. Pozitif Şizotipi Negatif Şizotipi

7 Şamanizm, Din ve Şizofreni Silverman, 1967 Hemen her avcı-toplayıcı toplulukta çeşitli şamanizm formları görüldüğü bilinmektedir. Şizofreniye benzer psikolojik yapı görülürken farklı olan topluluk tarafından kültürel olarak kabul ediliyor olmasıdır.

8 Fenotip vs. Bozukluk Afrika pigmeleri Büyüme hormonu reseptörleri normalden daha az fakat bu fenotipik yetersizlik hastalık olarak kabul edilmemektedir. Orak hücreli anemi Malaryaya karşı sağladığı fenotipik avantaj ile hastalığı ayırmayı zorlaştıran diğer bir örnek

9 Doğal Seçilim

10 Evrimsel Avantajlardan Bahsetmek Mümkün Mü? Bireysel Avantajlar Huxley, 1964 Azalmış fekundite alerji, şok ve enfeksiyonlara artmış rezistans ile kompanse ediliyor olabilir. Kellet, 1973 Yaratıcılık ve düşük derecede uyaranları tolere edebilme yeteneği gib şizofreni özellikleri teritoryal sağ kalım avantajı sağlıyor olabilir.

11 I confine myself to one special difficulty, which at first appeared to me insuperable, and actually fatal to my whole theory. I allude to the neuters or sterile females in insectcommunities: for these neuters often differ widely in instinct and in structure from both the males and fertile females, and yet, from being sterile, they cannot propagate their kind. Darwin 1859

12 Seçilimin Düzeyi

13 Akraba Seçilimi ve Heterozigotluk Avantajı Günümüzde kabul gören görüş; şizofreni belirtilerini göstermeyen veya yüksek riskli sınırda psikotik durumda bulunmayan, genlerin etkisinin kısmi olarak yansıdığı, etkinin belli bir eşiği aşmadığı kişiler için avantajlı olabileceği yönündedir. (Nesse, 2004) Dengeli Polimorfizm Antagonistik pleitropi Cliff-edged fitness Psikotejenik eşik (Hoffman, 2001)

14 Akraba Seçilimi ve Heterozigotluk Avantajı Carter ve Watts, 1971 Şizofreni tanılı hastaların birinci derece akrabalarında enfeksiyöz hastalıklara karşı artmış direnç, artmış fertilite ve kaza oranlarında Polimeni ve Reiss, 2003 Şizofreni tanılı hastaların akrabaları artmış şizoid kişilik özellikleri nedeniyle daha az sosyal olabilirler. Bu nedenle enfeksiyöz hastalık veya kazalara neden olabilecek durumlar ile daha az karşılaşıyor olabilirler.

15 Akraba Seçilimi ve Heterozigotluk Avantajı Şizofreni Yaratıcılık Şizofreni tanılı hastaların birinci derece yakınlarında artmış yaratıcılık (Horrobin, 2001) Akademik mesleklerde ve derin bilgi birikimi gerektiren işlerde daha başarılı olduğu ve sanata ya da ilimsel üretime vurgu yapılan işlerde, liderlik gerektiren işlere göre daha başarılı olma eğiliminde olduklarını göstermektedir (Karlsson 2001) Finlandiya kohortunda gerçekleştirilen bir çalışma ise ilginç bir biçimde mükemmel okul performansı ile sonradan şizofreni hastası olma arasında ilişki (Isohanni 1999).

16 Şizotipi Yaratıcılık İlişkisi Miller, 2007 Pozitif şizotipi yaratıcılık ile ilişkili (Burch et al., 2006a, Folley and Park, 2005; Kinney et al., 2000; Nettle and Clegg, 2006, Schuldberg, 2000; Tsakanikos and Claridge, 2005; Weinstein and Graves, 2002) Pozitif şizotipi, deneyime açıklık ile ilişkisi? Çoklu regresyon analizi Yaratıcılık ile ilişkili olan şizotipi değil deneyime açıklık!

17 Akrabalığın Ötesinde: Grup Seçilimi Polimeni ve Reiss, 2003 İşçi arı şizofreni anolojisi Kardeşlik > Fertilite Davranışsal özelleşme Şizotipal bireyler spiritüel seromoniler ile grup kohezyonunu artırıyor olabilir.

18 Grup Seçilimi Steven ve Price, 2000 Grup Bölünmesi Teorisi Adolph Hitler, Jean D arc, Charles Manson Kraliçe arı şizotipi anolojisi Oğul verme, bir tür altruizm

19 Multilevel Seçilim Bencil gen Aynı grup içerisindeki bencil birey altruistik olanı alt eder fakat gruplar arası yarışta tam tersi söz konusudur. Grup seçilimi zayıf bir güç Yalnızca göçün görülmediği ve gruplar arası çatışmaların yüksek olduğu durumlarda: grup seçilimi>bireysel seçilim Multilevel seçilim

20 Kalıtılan çevre ve psikotejenik eşik Diğer türler gibi insanlar da bir sonraki nesile sadece türe özgü genomu değil türe özgü çevreyi de aktarır. İnsan için türe özgü çevre baskın olarak kişiler arası ilişkiyle karakterize sosyal çevredir. Şehirleşmenin getirdiği stres, göçler, ekonomik eşitsizlikler gibi etmenler sosyal çevreyi birey için toksik hale getirmektedir. Kalıtılan yatkınlık genleri böyle bir toksik çevrede epigenetik değişiklikler sonucu psikotojenik eşiğini geçerek psikoz geliştirebilir. (Burns, 2009)

21 Teşekkür ederim.