3/29/2012. Çocuk Ruh Sağlığı. Dr. Mesut Saçkes. Psikanalitik Kuram. Yapısal Kişilik Kuramı Topografik Kişilik Kuramı Psiko-seksüel Gelişim Kuramı

Transkript

1 Çocuk Ruh Sağlığı Dr. Mesut Saçkes Psikanalitik Kuram Yapısal Kişilik Kuramı Topografik Kişilik Kuramı Psiko-seksüel Gelişim Kuramı 1

2 Topografik Kişilik Kuramı Kişiliğin oluştuğu alanı Freud, topografik kişilik kuramı ile açıklamaya çalışmıştır. Freud e göre insanın bilinçlilik durumu, bilinç, bilinçöncesi ve bilinçaltı olmak üzere üç bölümden oluşur. Bilinç, bireyin farkında olduğu yaşantıların bulunduğu yer. Bilinçöncesi, bilincinde olmadığı, ama biraz düşününce bilince çıkarabildiği yaşantıların olduğu yer. Bilinçaltı, bilincin dışında olan ve özel tekniklerle bilince çıkarılabilen yaşantıların bulunduğu yer. Bilinç, bireyin farkında olduğu yaşantıların bulunduğu yer. Bilinçöncesi, bilincinde olmadığı, ama biraz düşününce bilince çıkarabildiği yaşantıların olduğu yer. Bilinçaltı, bilincin dışında olan ve özel tekniklerle bilince çıkarılabilen yaşantıların bulunduğu yer. 2

3 Yapısal Kişilik Kuramı Freud a göre kişilik üç yapıdan oluşur: İd (altbenlik), Ego (benlik), Süperego (üstbenlik) İd (Alt benlik) İçgüdüler gibi kalıtımla gelen bütün dürtü ve arzuları kapsamaktadır. Bu dürtülerden cinsellik ve saldırganlık dürtüleri daha baskındır ve insan davranışları üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Ye, hayatta kal, üre Hayatın anlamı ne? 3

4 İd (Alt benlik) Kişiliğin temel sistemidir. Ego (Benlik) ve süperego (üstbenlik), id den (altbenlik) ayrımlaşarak gelişir. İd, doğuştan ve kalıtımsal olan içgüdüleri de kapsayan psikolojik gizli güçlerin tümüdür. Bedenden kaynaklanan içgüdü ve dürtüler, ruhsal anlatımlarını id de bulurlar. Haz prensibi egemendir. İd (Alt benlik) Tümden bilinçdışıdır. Zaman ve yer kavramı tanımaz. Birbirine karşıt dürtü ve eğilimler bir arada bulunabilir. Kural ve yasa tanımaz. Özellikle cinsellik ve saldırganlık içgüdülerince yapılandırılmıştır. Bireyin yaşamı boyunca varlığını sürdürür. 4

5 Ego (Benlik) Mantıklı düşünme ve gerçekçi değerlendirmeler yapabilme özelliğine sahiptir ve içgüdülerin hangi şekilde duyurulacağın karar verir. Ego (Benlik) Altbenliğin istek ve gereksinimlerini, dış gerçeklerin ve üstbenliğin koyduğu sınırlar içinde doyurmaya çalışır. Altbenliğin yöneticisi, savunucusu ve koruyucusu gibidir. Benlik, içeriden gelen uyaranlarla dış koşullar arasında bir denge kurmaya çalışır. Benliğin en önemli işlevi, uyum sağlamaktır. Benlik, gerçeklik ilkesi uyarınca çalışır. 5

6 Süperego (üstbenlik) Kişiliğin üçüncü ve en son gelişen sistemidir. Üstbenlik, insanın içinde yaşadığı çevrede mevcut değer yargılarının bir takım yaşantılar sonunda benimsenmesi yoluyla, zamanla meydana gelir. Süperego (üstbenlik) Bu sistem çocuğa anne-baba tarafından aktarılır, ödül ve ceza uygulamaları ile pekiştirilir, geleneksel değerlerin ve toplumsal yargıların içselleştirilmişşeklidir. Altbenlikten gelen istek ve dürtüleri bastırır ve engeller. Benliği gerçekçi amaçlara yöneltmek yerine geleneksel, töresel amaçlara yöneltir. Kusursuz olmak için çabalar. Benlik, altbenliğin dürtü ve isteklerinin doyurulmasını ertelemeye çalışır, üstbenlik ise, bunların tümden engellenmesini sağlamaya çalışır. 6

7 İd, ego, süper ego dan herhangi birinin daha baskın olması bireylerin olaylara yaklaşımını etkiler. İd i çok baskın olan bir kişi, toplumsal kurallara duyarsız, sadece kendi isteklerini tatmin etmeyi düşünen biri olabilir. Süper egosu gelişmiş olan bir kişi ise, utangaç, kızgınlığını ve cinsel arzularını sürekli bastıran biri olarak karşımıza çıkabilir. Antisosyal kişilik bozukluklarında ve işlediği suçlardan dolayı pişmanlık duymayan kimselerde süper egonun yetersizliği söz konusu olmaktadır. 7

8 Psiko-seksüel Gelişim Oral Dönem : 0-18 ay arası Anal Dönem : 18 ay 3 yaş arası Fallik Dönem : 3-6 yaş arası Latent (Örtülü) Dönem : 6-12 yaş arası Genital Dönem : yaş arası Psiko-seksüel Gelişim Dürtülerin en belirgin doyum noktaları oldukları beden bölgelerine ve evreye göre adlandırılır. Saplanma: Belli bir dönemin özelliklerini yetişkin çağda da belirgin biçimde taşımak. Kişilik yapısı: Saplanılan dönemin özelliklerini gösterir, o döneme göre ad alır. Örneğin oral kişilik, anal kişilik. Libido: Yaşam enerjisi 8

9 Oral Dönem : 0-18 ay arası Yaşamın ilk 18 ayını içine alan bu dönemde ağız dudaklar ve dil cinsel yönden birincil derecede duyarlı bölgelerdir. Oral dönemde temel haz kaynağı emme davranışıdır. Emme, pasif ve bağımlı bir davranış biçimidir. Çocuğun memeden erken kesilmesi, ya da çok uzun emzirilmesi, onun bu döneme bağımlı olmasına yol açar. Gereksinimleri düzenli şekilde karşılanan, bebekte dış dünyaya karşı güven duygusu oluşur. Anal Dönem : 18 ay 3 yaş arası Freud a göre, anal bölge bu dönemdeki, cinsel yönden en duyarlı bölgedir. Ceza yöntemi aracılığıyla tuvalet eğitimi burada bir saplanmaya ve anal kişiliğe yol açabilir. Tuvalet eğitiminin ne şekilde gerçekleştiğine bağlı olarak aşırı düzenli ya da aşırı dağınık, cimri ya da cömert olabilirler. Süperego gelişmeye başlar 9

10 Fallik Dönem : 3-6 yaş arası Çocuklar bu dönemde genital organlarından zevk aldıklarını fark eder ve yetişkinleri model alarak cinsiyet rollerini kazanmaya başlarlar. Karşı cins ebeveyne açık olarak daha fazla sevgi gösterisinde bulunurlar. Ödipal çatışma Kendi cinsinden ana-baba ile özdeşleşme Sağlıklı cinsel kimliğin temelleri Süperego gelişimi büyük ölçüde tamamlanır Latent (Örtülü) Dönem : 6-12 yaş Bu dönemde çocuk kendini daha çok oyuna verir. Çocuklar sevgi gösterilerini ev dışında arkadaşlarına yöneltirler. Bu dönemde kızlar ve erkekler birbirine karşı ilgisizdir. Cinsel dürtüleri gizlidir. Çocuklar bu dönemde cinsiyetle ilgili konulardan hoşlanmazlar. 10

11 Genital Dönem : yaş arası Hızlı fiziksel gelişme ve buluğa erme ile içsel cinsel dürtüler yeniden ortaya çıkar. Ergen -ebeveyn arasındaki çatışma bu dönemin temelini oluşturur. Savunma Mekanizmaları Anksiyetenin etkisini azaltmak üzere öğrenilmiş tepki biçimi Egonun kendini koruma amacıyla sıkıntı verici durumlardan kaçınma çabası Okul öncesi dönem çocuklarının sık kullandıkları savunma mekanizmaları İçe çekilme Gerileme İnkar Bastırma Yansıtma 11

12 İçe Çekilme Okul öncesi dönemindeki çocuk genellikle korkutulduğu ortamlarda sık sık bu savunma yolunu seçer. Yabancı biri odaya girdiğinde, çocuk ondan gözlerim kaçırır, odadan kaçar, yabancı bir grup çocuk kendisiyle oynamak istediğinde, onları reddeder Korkulan ortamlarda Kendini tedirgin hissettiğinde Yabancılarla karşılaştığında Yeni bir çevrede Gerileme Ruhsal çatışma önüne geçilemeyecek ve bireyin uyumunu tümüyle bozacak bir düzeye ulaşırsa, birey kolaylıkla uyum göstereceği ilkel davranış örneklerine dönebilir Gerilemede çocuk kendi içine çekilme girişiminde bulunur Yeni bir kardeşin doğumu Kaybedilen ilgiyi kazanma savaşı 12

13 İnkar Duygusal çatışmalar ve buna bağlı sıkıntı halini hafifletmek için bu çatışmanın temel öğesini yok sayma, unutma, yani inkar etme Tehlikeyle baş edilemez, ondan kaçınılamazsa tehlike yok sayılır Yabancı insanlarla dolu bir odaya giren bebeğin uzun süre kimseyle ilgilenmemesi Kendisini ihmal eden anneyi çocuğun nazik ve kendini seven biri olduğunu savunması Bastırma Bilincin kabul edemeyeceği birtakım arzuların bilinçaltına itilmesi olayı. İtilen bu arzular orada birer kompleks (karmaşa) halinde saklanır ve her fırsatta çeşitli şekillerle bilince çıkmaya çalışır Bastırma herhangi bir şey hakkında düşünmeyi reddetmedir 13

14 Yansıtma Bir bireyin istenmeyen herhangi bir düşünce ya da eylemi, saldırgan arzu, nefret veya suçluluk gibi bilinçaltı duygularını, bir başkasına yansıtması durumudur. Hırsızlık yapan bir çocuk, bir diğer çocuğu suçlarken, sadece eleştiriden kurtulmakla kalmaz, böylelikle suçunu da inkâr etmiş olur. Yansıtma (projection) mekanizması kişiyi anksiyeteden iki biçimde koruyabilir: 1. Kişi, kendi eksiklerini, yanlışlıklarının sorumluluğunu ya da suçunu başkalarına yükler; 2. Suçluluk duygularım uyandıracak nitelikte içsel tepilerini, düşüncelerim ve isteklerini diğer insanlara maleder Psikososyal Gelişim Kuramı 1. Evre: Güvene Karşı Güvensizlik (0-1 yaş) Bu dönemde bebekler, çevrelerindeki dünyaya güvenebilecek leri ya da güvenemeyeceklerine ilişkin temel duygular edinirler. Özellikle anne veya onun yerine geçen yetişkinle bebek arasındaki iletişimin sıcak, yakın, güvenli olması ve sevildiğini hissetmesi temel güven duygusunun temellerini oluşturur 14

15 2. Evre: BağımsızlığaKarşı Utanma ve Şüphecilik ( 1-3yaş) Bu dönemde çocukta bağımsızlık duygularının temelleri atılır. Öz kontrol ve saygı mekanizmalarının temeli bu evrede oluşur. Önceki dönemde temel güven duygusunu kazanan ço cuk çevreyi araştırmak, kendi kendine giyinmek, yemek ye me vb. bağımsızdavranışlara yönelir. Bu davranışları teşvik edilmelidir. Engellenen ve aşırı korunan çocuklarda kendi yeteneklerinden şüphelenme ve kendinden utanma görülebilir. 3. Evre: Girişkenliğe Karşı Suçluluk Duyma (3-6yaş) Çocuğun motor ve dil gelişimi, onun fiziksel ve sosyal çevresini daha fazla araştırmasına, daha fazla kurcalamasına ve daha fazla girişimci olmasına olanak sağlar. Çocuğun girişkenlik davranışları desteklendiği takdirde özgüveni ve öz saygısı gelişir. Buna karşılık doğal merakından dolayı çok sık engellenen ve azarlanan çocukta suçluluk duygusu oluşur. 15

16 4. Evre: Başarıya Karşı Yetersizlik Duygusu (6-12 yaş) Erikson a göre birey, kişilik gelişimi dönemlerinden ilkinde bana ne verildiyse ben oyum ikincisinde ne yaparsam oyum, üçüncüsünde hayal ettiğim şeyi olacak kişiyim, dördüncüsünde ne öğrenirsem oyum inancına sahiptir. Bu dönemde çocuk için planlama, takım çalışması, öğrenme ve işi başarma kavramları gelişir. Başarı hissi beraberinde çalışkanlık duygusunu getirir ve özgüven duygusunun temelleri atılır. 5. Evre: Kimlik Kazanmaya Karşı Rol Karmaşası (12-18yaş) Ergenlik döneminde ben kimim? sorusuna yanıt aranır. Erg en bu değişim sürecinde ebeveynden ziyade akran grupların dan etkilenir. Ergeninsağlıklı birşekilde kimliğini kazanmasında, çevresin de uygun özdeşimler kurabileceği (model alabileceği) yetiş kinlerin bulunması önem taşır. Bu dönemde ergen, başarılı bir şekilde kimlik oluşturabilirse, kendine güvenen bir kişi olarakyaşamını sürdürür ve başar ılı olur. 16

17 6. Evre:Yakınlığa KarşıYalnızKalma Ergenlik döneminde kimliğini bulan kişi, artık kimliğini kay betme korkusuna kapılmadan başkalarıyla samimi ilişki formatları kurabilir. Kurulan ilişkilerde sevgi, saygı ve içtenlik ön plandadır. 7. Evre: Üretkenliğe Karşı Durgunluk Bu dönem, orta yetişkinlik yıllarını kapsar. Kişi önceki evreleri başarılı olarak atlatmışsa bu dönemde üretken, verimli ve yaratıcıdır. Bu dönemde çocuk yolu ile neslini devam ettirmek önem taşır. Kişi evidışında da topluma yararlı işler yapabildiği, kendinden sonraki kuşaklara rehberlik edebildiğisürece üretkendir. Birey bunu gerçekleştiremediği zaman bir işe yaramama duygusuna kapılabilir ve durgunluk dönemine girebilir. 17

18 8. Evre: Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk İleri yetişkinlikteki yaşları kapsar. Bu dönem, üretken geçen bir yaşamın sağlamış olduğutatminleyıllarını anlamsız geçirmenin umutsuzluğuarasındaki çatışmadır. Kimliğine uygun düşen rolü bulabilen birey, bütünlük duygusuna sahiptir. İstediği biçimde yaşayarak yaşlandığına inanır ve kendisiyle övünür. Kendisini üstünlük ve sınırlılıklarıyla kabul eder. EVRELER KRİZ OLASI SONUÇLAR 0-1 Yaş Temel güvene karşı güvensizlik 2-3 Yaş Özerkliğe karşı şüphe ve utanç 3-5 Yaş Girişkenliğe karşı suçluluk 6-11 Yaş Çalışkanlığa karşı aşağılık duygusu Erinlik / Ergenlik Genç yetişkinlik Orta yaş İleri yetişkinlik Kimlik kazanmaya karşı rol karışıklığı Yakınlığa karşı yalnızlık Üretkenliğe karşı durgunluk Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk Güvenli ya da güvensiz bağlanma Özerk olma ve kişisel olarak bağımsızlık kazanmada başarı ya da başarısızlık Toplum tarafından onaylanma, istenilen hedeflere yönelme ya da tersi Bireysel ve toplumsal bilinç yeterliği kazanma ya da kazanamama Olumlu veya olumsuz benlik algısı kazanma Başkalarıyla olumlu veya olumsuz sosyal ilişkiler kurma Aile, toplum ve insanlığın gelişimi için olumlu ya da olumsuz değerler kazanma Yaşamdaki iyi ve kötü olaylar ile ölüme karşı benlik bütünlüğünü koruyarak geliştirmede, başarı ya da başarısızlık 18

19 Aşamalı-oluşum ilkesi Gelişme evrimsel olarak saptanmış bir taban plana göre olur Organizmanın parçaları taban plana göre belli zamanda ve belli sırada gelişir. Her dönem kendisinden sonra gelen dönem için basamak oluşturur. Bir dönem, önceki dönemlerin etkisi ile biçimlenir. Önceki dönem sonraki dönemlerde gelişecek olan çekirdek özellikleri içinde taşır Aşamalı-oluşum ilkesi Kişilik gelişmesi, yaşamın ilk günlerinden başlayarak birbiri üzerine binen; birbirini hazırlayan basamaklardan ilerleyerek gerçekleşir. Her dönemin özgül gereksinimleri, görevleri, sorunları, duyarlı yönleri ve özgül bir dönemeci (kriz) vardır. Normal kişilik gelişmesi döneme uygun gereksinimlerin karşılanması, sorunların çözülmesi, görevlerin tamamlanması, dönemecin atlatılması ile gerçekleşir. 19

20 Psikososyal Sosyal ilişkiler Yaşam boyu gelişim Sosyokültürel vurgu Ergenlik sonrası gelişim Ego gelişimine vurgu Psikoseksüel Libido İlk beş yıl -- Ergenliğe kadar Bilinç dışına vurgu Normal ve Anormal Davranış Bir davranışın anormal davranış olup olmadığını belirlemede: İstatistiki normlardan sapma Sosyal normlardan sapma Davranışın kişinin iyi oluş halini etkilemesi Bireysel stres düzeyi 20

21 Anormal Davranış Modelleri İstatistiki model Biyolojik model Sosyolojik model Psikanalitik model Davranışçı model Anormal Davranış Modelleri İstatistiki model Ortalamadan iki standart sapma uzaklıktaki bireyler anormal kabul edilir Zeka testleri 21

22 Anormal Davranış Modelleri Biyolojik model Anormal davranış hastalık olarak görülür Semptom Teşhis Tedavi İyileşme Anormal Davranış Modelleri Sosyolojik model Psikolojik hastalıklar bir mittir Farklı davranış gösteren kişiler etiketlenir Etiketleme olmaksızın hastalıkta yoktur Psikolojik rahatsızlığı olanlar toplum beklentilerinden farklı davranan kişilerdir Psikolojik rahatsızlık bir durum değildir, toplum tarafından kişilerin nasıl göründüğüne bağlıdır 22

23 Anormal Davranış Modelleri Psikanalitik model Anormal davranış id, ego ve süperego arasındaki çatışmadan kaynaklanır Kaygı nedeniyle semptomlar gösterilir Anormal Davranış Modelleri Davranışçı model Semptomlar klasik ve edimsel koşullamalardan kaynaklanır Kişiler belirli semptomları göstermeleri için pekiştirilmektedir 23

24 Anormal Davranışın Belirlenmesi Aşağıdaki ölçütlerden bir veya daha fazlası oluştuğunda davranışı normal dışı olarak tanımlarız Tuhaf ve aşırı olması Başkalarına sıkıntı vermesi Davranışı gösterene sıkıntı vermesi Kişinin günlük yaşamdaki işlevini etkilemesi Normal ve Anormal Davranış Hangi davranışın normal, hangisinin normal olmadığını kestirebilmemiz için öncelikle çocukların değişik yaşlardaki tipik davranışları hakkında bilgi sahibi olmamız gerekir. Belirli bazı yaşlardaki çocukların hemen 1/3, ya da yarısına yakın bir kısmının davranışları öğretmen ve anne babalarını rahatsız etmesine rağmen, normal olarak kabul edilir 24

25 Normallik Ölçütleri Yaşa uygunluk Sapan davranışın yoğunluğu Süreklilik Cinsel rol beklentisi Kültürel faktörler Yaşa uygunluk Benzer davranış aynı yaş grubu içinde büyük bir grupta rastlanıyorsa NORMAL olarak kabul edilir Bazı spesifik korkuların gelişimiyle ebeveyn dikkatini üzerine çekme arzusu (4 yaş ve 13 yaş) Sigara içme (8 yaş ve 18 yaş) 25

26 Karakteristik Davranışlar 1.5 ve 2 yaş: huysuzluk, istenilen şeyi yapmama, dikkat çekme arzusu, aşırı hareketlilik, spesifik korkular 3-5 yaş: huysuzluk, istenilen şeyi yapmama, dikkat çekme arzusu, aşırı hareketlilik, spesifik korkular, aşırı duygusallık, yalan söyleme, negativisim 6-10 yaş: huysuzluk, aşırı hareketlilik, spesifik korkular, aşırı duyarlılık, yalan, okul başarısızlığı, kıskançlık Sapan davranışın yoğunluğu 5 yaş için öfke ve huysuzluk doğal iken bu bir başkasına fiziki zarar vermeye dönüşürse sapan davranış kategorisine girer 26

27 Süreklilik Çocuğun belirli bir davranış türünü ısrarlı bir biçimde ve uzun zaman sürecinde tekrar etmesi Cinsel rol beklentisi Erkeklerin kızlara oranla daha saldırgan davranışlar sergilemesi beklenir 27

28 Kültürel faktörler Normalden sapan davranış biçimlerinin oluşumunda içinde yaşanan kültürel faktörlerin önemi büyüktür Psiko-biyolojik Yoksunluk Değerlendirmesi Dikkat çekme veya fark edilme gereksinimi Meraklarının giderilmesi gereksinimi Fiziksel etkinlik gereksinimi Isı ve nem düzeylerini uygun bir düzeyde koruma gereksinimi Besin ve su gereksinimi Yorgunluğun azaltılması veya giderilmesi gereksinimi Cinsel dürtülerin tatmini gereksinimi 28

29 AİLENİN ÇOCUĞA OLAN ETKİLERİ Aile üyeleriyle olan ilişkileri, çocuğun diğer bireylere, nesnelere ve tüm yaşama karşı aldığı tavırların, benimsediği tutum ve davranışların temelini oluşturur. Aile aynı zamanda çocuğa, aile ve toplumun bir üyesi olduğu bilincini aşılar ve uyum biçimlerinin temelini atar. Çocuğun gelişiminde ailenin en etkili yardımları şöyle sıralanabilir Çocuğun gelişiminde ailenin rolü Aile, gurup içinde dengeli bir birey olabilmesi için çocuğa güven duygusu aşılar. Onun sosyal kabul görebilmesi için gerekli ortamı hazırlar. Sosyalleşmeyi öğrenebilmesi için kabul edilmiş uygun davranış biçimlerini içeren birer model oluşturur. Sosyal açıdan kabul edilmiş davranış biçimlerinin gelişimi için rehberlik eder. 29

30 Çocuğun gelişiminde ailenin rolü Çocuğun yaşam ortamına uyum sağlarken rastladığı sorunlarına çözüm getirir. Uyum için gerekli olan davranışla ilgili, sözlü ve toplumsal alışkanlıkların kazanılmasına yardımcı olur. Okul ve sosyal yaşamda başarılı olabilmesi için çocuğun yeteneklerini uyarır ve geliştirir. Çocuğun ilgi ve yeteneklerine uygun arzuların gelişimine yardım eder. Anne ve babaların, çocuklarına karşı tavırlarını etkileyen başlıca Anne faktörler ve babanın zihinlerinde nasıl bir çocuk istedikleri konusunda, daha doğumdan önce hayali bir çocuk kavramı oluşur. Dünyaya gelen çocuk, anne ve babanın beklentilerine uygun olmadığı takdirde, oluşan kırıklık sonucu, anne ve babada reddetme tavrı gelişir. Toplumun kültürel değerleri, çocuklarını yetiştirme konusunda anne ve babaların tutumlarını etkiler. 30

31 Anne ve babaların, çocuklarına karşı tavırlarını etkileyen başlıca faktörler Üstlendikleri ebeveyn rolünden haz duyan ve görevlerini gereğince yaptıklarına inanan anne ve babaların, çocuklarına karşı takındıkları tavırlar, çocuklarını nasıl yetiştireceklerini bilemeyen, güvensiz ve kendilerini yetersiz hisseden anne babaya oranla, daha başarılı ve olumludur. Çocuklarının sayı, cinsiyet ve kişilik özelliklerinden memnun olan anne ve babalar, memnun olmayanlara oranla, daha uygun tavırlara sahiptirler. Ana Baba Tutumları Aşırı Koruma: Anne babanın aşırı koruması, çocuğa gerektiğinden fazla kontrol ve özen göstermesi anlamına gelir. Bunun sonucu çocuk, diğer kimselere aşırı bağımlı, kendine güveni olmayan, duygusal kırıklıkları olan bir kişi olabilir. Bu bağımlılık, çocuğun yaşamı boyunca sürebilir ve aynı koruma duygusunu eşinden bekleyebilir. 31

32 Ana Baba Tutumları Hoşgörü Sahibi Olma: Anne babanın çocuklarına karşı hoşgörü sahibi olmaları çocukların bazı kısıtlamalar dışında, arzularını diledikleri biçimde gerçekleştirmelerine izin vermeleri anlamına gelir. Böyle durumlarda çocuk, evine yönelik bir birey olur. Eğer anne babasının hoşgörüsü normal bir düzeydeyse, çocuğun kendine güvenen, yaratıcı, toplumsal bir birey olmasına yardım eder. Ana Baba Tutumları Aşırı Hoşgörü ve Düşkünlük : Aşırı hoşgörü ve düşkünlük çocuğu bencil yapar. O, daima diğerlerinin dikkatini çekmek ve kendisine hizmet edilmesini ister. Böyle çocuklar ev içinde ve dışında çok zayıf bir sosyal uyum gösterirler. 32

33 Ana Baba Tutumları Reddetme: Reddetme, bir anlamda, çocuğun bedensel ve ruhsal gereksinimlerini karşılamayı aksatarak, ona düşmanca duygular beslemek şeklinde tanımlanabilir. Bu ortamdaki çocuk, yardım duygusundan uzak, sinirli, duygusal kırıklıkları olan, diğerlerine, özellikle kendinden küçük ve zayıflara karşı düşmanca duygulara sahip bir birey olabilir. Ana Baba Tutumları Kabul Etme : Anne babanın kabulü, çocuğu sevgi ve sevecenlikle ele alması biçiminde davranışa yansır. Kabul eden anne baba, çocuğun ilgilerini göz önünde tutarak, onun yeteneklerini geliştirecek ortam hazırlar. Kabul edilen çocuk, genellikle sosyalleşmiş, işbirliğine hazır, arkadaş canlısı, duygusal açıdan dengeli ve mutlu bir bireydir. 33

34 Ana Baba Tutumları Baskı Altında Bulundurma: Anne ve babadan birisinin ya da her ikisinin baskısı altında kalan çocuk, nazik, dürüst ve dikkatli davranmasına karşın, çekingen, başkalarının etkisinde kolay kalabilen, aşırı hassas bir kişilik yapışma sahip olabilir. Suçlayan, cezalandıran ve sürekli karışan anne babaların çocuklarının kolayca ağlayan çocuklar olduğu görülür. Baskı altında büyüyen çocuklarda genellikle isyankâr tavır alışlarla birlikte, aşağılık duygusu gelişebilir. Ana Baba Tutumları Çocuklara Boyun Eğme: Çocuklarına boyun eğen anne ve babalar, evde onların egemenliğini kabullenen kişilerdir. Bu tür ailelerde, çocuklar, anne ve babalarına hükmeder ve onlara çok az saygı gösterirler. Bu çocuklar yalnız anne ve babalarıyla yetinmeyip, zamanla ev dışındaki kimselere de egemen olmanın yollarını arayan birer birey haline dönüşürler. 34

35 Ana Baba Tutumları Çocuk Ayırma: Bütün çocuklarını eşit düzeyde sevdiklerini söylemelerine karşın, kimi anne ve babanın, bazı çocuklarını daha çok sevdikleri gözlenmektedir. Böyle durumlarda anne ve babalar, sevdikleri çocukları diğerlerinden ayırarak, onları kayırırlar. Aşırı sevgi gören bu çocuklar, daha çok anne ve babalarıyla oyun oynamayı yeğlerken, akranlarıyla olan ilişkilerinde saldırgan ve baskıcı bir tavır içindedirler. Çocuğu Tanıma Teknikleri Doğal Gözlem Kontrollü Gözlem Sorgu Cetvelleri Görüşme Yöntemi Sosyometri Psikodrama Testler ProjektifTeknikler Resim Çizme 35

36 Çocuğu Tanıma Teknikleri Doğal Gözlem Gözlem, çocukları incelemek üzere en çok kullanılan metotlardan biridir. Birçok pedagog, doğal gözlem yöntemiyle elde edilen bilgilerin, daha iyi kontrol edilebilen, ama sınırlı olan tekniklere oranla daha sağlıklı olduğunu savunmaktadır. Çocuğu Tanıma Teknikleri Doğal Gözlem Bu yöntemin temelini, anne baba ya da diğer erişkinlerin, çocuğun günlük davranış gelişimini dikkatle izlemesi oluşturur. Bu metotla elde edilen bilgilerin düzensiz olmasına ve gözlemcinin kişisel yorumuna ağırlık verilmesine karşın, çocuğun davranış ve alışkanlıklarını tümüyle yansıtan bir yöntem olması nedeniyle değeri büyüktür. 36

37 Çocuğu Tanıma Teknikleri Kontrollü Gözlem Kontrol edilebilen deney durumları içinde çocuğun gelişimini etkileyen değişiklikleri saptamak üzere kullanılır. Bu teknikle gözlemci bazı koşulları değiştirirken, diğerlerini sabit tutmaya çalışır ve değişimlerin incelenen obje üzerindeki etkilerine bakar Çocuğu Tanıma Teknikleri Sorgu Cetvelleri Sorgu cetvelleri, çocukla ilgili gerekli bilgiyi almak üzere anne baba, ya da diğer yetişkinlere yöneltilirler. 37

38 Çocuğu Tanıma Teknikleri Görüşme Yöntemi Sorgu cetvelleri gibi, görüşme tekniği de, soru-yanıt şeklinde, çocuk hakkında ya da doğrudan doğruya çocuktan bilgi, almayı amaçlar. Bu metodun sorgu, cetveline oranla daha kişisel olması nedeniyle, görüşmeciyle çocuk arasında başarılı bir diyalogun kurulabilmesi için sağlıklı görüşme ortamının hazırlanmasına özen göstermelidir. 38