Bipolarite ve İmpulsivite. Prof. Dr. Sermin Kesebir Üsküdar Üniversitesi, NPİstanbul Beyin Hastanesi

Transkript

1 Bipolarite ve İmpulsivite Prof. Dr. Sermin Kesebir Üsküdar Üniversitesi, NPİstanbul Beyin Hastanesi

2 bireysel değişkenler yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, mizaç, ççt, genel tıbbi durum Xu 2014, Volkert 2014, Depp 2014, Bauer 2014 hastalığa ait değişkenler başlangıç yaşı ve hastalık süresi, aö, dönem tipi, psikotik bulgu, dönem şiddeti, dönem sayısı, eştanı, kalıntı belirti Selva 2007, Kravariti 2009, Buoli 2014, Palsson 2013, Chang 2012, Poletti 2014, Linke 2011 ölçüm araçları Bakkour 2014 tedavi ile ilişkili değişkenler ad kullanımı Kesebir 2012

3 Bipolar olgular riskli seçimleri daha çok tercih ediyor Manide Johnson ve Jones 2009, Gruber 2011, Nuslock 2012, Caseras 2013, Edge 2013 iyilik döneminde de Edge 2012 hastalığın başlangıcında da Mueller 2010 çocuk ve ergenlerde de Singh 2013

4 MKB DKB KB BN KAD Bazı bireylerde dürtüsellik anksiyetenin içinden çıkar Parker 2003

5 Yineleyen ölüm düşünceleri Bir özkıyım girişimini planlayıp gerçekleştirmeyen olguların, planlı ya da plansız özkıyım girişiminde bulunmuş olgulardan daha az dürtüsel oldukları gösterilmiştir. Aynı çalışmanın beklenmeyen bulgusu ise, plansız girişimleri olan olguların, planlı özkıyım girişimi olgularından daha az dürtüsel olduğudur. Bu çalışmanın sonuçlarına göre, planlı özkıyım girişimi olguları dürtüsellik puanları en yüksek grubu oluşturmaktadır. Buradan yola çıkarak, özkıyım niyetinin dürtüsellik ile en fazla ilişkili olabilecek değişken olduğu düşünülmüştür. Tracy ve ark. 2008

6 ÇÇT Daha yüksek dürtüsellik puanları ile ilişkili Goldberg ve Garno 2005 Dürtüsellik, ÇÇT ve özkıyım arasındaki ilişkide aracı bir rolü olabilir Brodsky ve ark. 2001, Roy ve ark. 2005, Braquehais ve ark ÇÇT+ olgularda ihmal puanları ile BİS arasında ilişki yok Kötüye kullanım puanları ile BİS arasındaki ilişki erken travma grubunda daha belirgin Cinsel kk+ olgularda İNÖ ve BİS arasında bir ilişki Yıldırım ve Kesebir 2014

7 Dürtüsellik, ihmalle ilişkili olan depresif duygudurum ve çaresizlik duygularından çok, irritabilite ve öznel gerginlik hissi ile ilişkili bir durumdur. Kötüye kullanım, dürtüselliği bir yatkınlık yaratıcı olarak şekillendirirken, ilgili beyin bölgesinde duygulanımları kontrol etme ve düzenleme yeteneğini, davranış üzerine inhibitör kontrol yeteneğini bozmaktadır. Bir çalışmada, ebeveyn kaybı bipolarite riskini arttırmazken, özkıyımla ortaya çıkan ebeveyn kaybının olasılıklar oranını (OR), 1.83 ile 3.44 kat arasında arttırdığı gösterilmiştir Tsuchiya ve ark. 2005

8 Benlik saygısı ve dürtüsellik arasındaki ilişkiye dair veriler sıklıkla özkıyım ve sınır kişilik bozukluğu olgularının incelendiği çalışmalardan gelmektedir. Benlik saygısının riskli davranışlar üzerine öngörücülüğü gösterilmiştir. RBSÖ ile BİS arasında ters bir ilişki - bu ilişki kadınlarda daha belirgin Auerbach ve Gardiner 2012 Siklotimik ve irritabl mizaç dürtüsellik üzerine olumsuz yönde etki etmekte Kesebir ve ark Bu bulgular dürtüselliğin öforik bir duygudurum ve artmış bir özgüvenden çok, irritabilite ve öznel gerginlik hissi ile ilişkili olduğunu düşündürmektedir.

9 İUB I İUB II TUB Analiz s= 49 s= 47 s= 46 F, p YTE (Ort±SS) 161.7± ± ± Uyku latansı 24.7± ± ± PUKİ (dk, Ort±SS) Uyku süresi 4.5± ± ± (h, Ort±SS) PUKİ toplam 17.2± ± ± (Ort±SS) BİS (Ort±SS) 32.7± ± ± HDDÖ (Ort±SS) 23.2± ± ± BİS için İUB I = İUB II > TUB TUB tanılı olgularda HDDÖ ve BİS puanları arasında r= 0.571, p< İUB I tanılı olgularda BİS ve PUKİ puanları arasında r= 0.385, p= İUB II tanılı olgularda BİS ve YTE puanları arasında r= 0.438, p= Aksoy ve Kesebir 2014

10 İUB s= 25 TUB s= 25 SK s= 25 Analiz F, p HDDÖ Ort±SS) 26.9±4 27.8± ± <0.001 SHHO (Ort±SS) 35.1± ± ± <0.001 BIS (Ort±SS) 22.6± ± ± <0.001 Stroop testi IF (Ort±SS) 4.7± ± ± Toplam süre (Ort±SS) 99.1± ± ± IKT toplam net puanı 43.2±8.9 52± ± <0.001 BIS için İUB >TUB >SK Hem TUB, hem İUB tanılı olgularda BİS ile IKT puanları arasında ters bir ilişki r= , p= 0.048; , p= İUB tanılı olgularda BİS ile SHHÖ arasında bir ilişki r= 0.352, p= Stroop puanları ile anlamlı bir ilişki yok Elbay ve Kesebir 2014

11 Bireysel değişkenler AÖ de MKB, DKB, KB, özkıyım girişimi Kötüye kullanım öyküsü Siklotimik ve irritabl mizaç özellikleri Epilepsi, DM, dislipidemi, kalsiyum metabolizmasında düzensizlik, ürik asit metabolizmasında düzensizlik, tiroid patolojisi Hastalıkla ilgili değişkenler İUB I, II, atipik depresyon MKB, DKB, KB, AB, BN eştanısı

12 AD ile özkıyım girişimi Retterstol 1971 Naess 1971 AD ile kayma Bunney 1970 AD ile DKB Kesebir 2012

13 Başka türlü adlandırılamayan dürtü kontrol bozukluğu Dürtü kontrol ve tekrarlayıcı davranış bozuklukları ya da davranışsal bağımlılıklar obsesif kompulsif yelpaze bozuklukları DDB da sk den sık Di Nicola ve ark. 2010, Karakuş ve Tamam 2011, Kesebir ve ark. 2011

14 Parkinson hastalığında % 10 oranında görülen bu grup bozukluklarla levadopa ya da dopamin agonisti tedavilerin günlük dozları arasında bir bağlantı Lee ve ark İlaca bağlı komplikasyon olarak da değerlendirilen bu durumlar, dopamin agonistleri ile tedavi edilen huzursuz bacak olgularında da Pourchar ve ark Her iki hastalıkta da kullanılan ilaç dozları standart tedavi aralığında

15 Etiyolojik olarak dopaminerjik mesolimbik uyarımın ödül sistemlerinde patolojik bir süreci harekete geçirdiği üzerinde durulmaktadır Grant ve ark. 2006, Weintraub ve ark Bu savla uyumlu olarak Parkinson hastalığı olup, dopamin agonistik tedavide iken dürtü kontrol ve tekrarlayıcı davranış bozukluğu geliştiren olgularda DRD3 AA genotipi bağımsız risk etkeni olarak gösterilmiştir Lee ve ark. 2009

16 Dopaminerjik ilacın kesilmesi şart koşulmamakta, yüksek dozlar yeniden düzenlenirken, eş zamanlı olarak DKB nun tedavi edilmesi önerilmekte Weintraub ve ark BDT etkinliği gösterilmiş bir tedavi Mueller ve ark Oysa Kimber ve arkadaşlarının (2008) çalışmasında dopaminerjik tedavinin kesilmesi ya da dozunun azaltılması ile % 83 olguda dürtü kontrol ve tekrarlayıcı davranış bozukluğunun iyileşme gösterdiği bildirilmiştir.

17 Mevcut dürtüsellikte ya da ilaca bağlı ortaya çıkan ya da ilaca bağlı artan SSRI SNRI, NRI, NDRI atipik antipsikotik Li V antiepileptik

18 Unipolar depresyonda antikonvulzan kullanımı 41/36: CBZ 12, VPA 11, LTJ 9, GBP 3, TPR 3, FNT 2, TGB 1 9 ÇKPKÇ: CBZ 3, LTJ 3, VPA 2, TPR 1 5 inde monoterapi gün Üzerinde çalışmayı gerektirecek kadar etkililer, özellikle uzun süreli kullanımları, pek çok olguda kalıntı belirti olarak varlığını sürdüren irritabilite ve ajitasyon üzerine Viqo ve Baldessarini 2009 Atipik öz, SKB ve anksiyete bozukluğu eştanısı varsa LTJ Anksiyete bozukluğu eştanısı varsa PRG Zavodnick 2012