YEMEKLİK BAKLAGİL ÇALIŞTAYI

Transkript

1

2 YEMEKLİK BAKLAGİL ÇALIŞTAYI 5-6 MART 2014 KONYA

3 T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Bakanlık Editörleri Dr. Mehmet HASDEMİR Dilek TERZİ Bilim Editörleri Prof. Dr. Cennet OĞUZ Yrd. Doç. Dr. Mithat DİREK Baskı T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI Eğitim Yayım ve Yayınlar Dairesi Başkanlığı İvedik Caddesi Bankacılar Sokak No.10 Yenimahalle / ANKARA Telefon: Faks: Grafik Tasarım Nuray KİNSİZ ANKARA

4 İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ AÇILIŞ GİRİŞ AÇILIŞ KONUŞMALARI ÇALIŞTAY AMACINA YÖNELİK SUNUMLAR DÜNYA DA VE TÜRKİYE DE YEMEKLİK BAKLAGİL SEKTÖRÜNE BAKIŞ TÜRKİYE DE YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLERİN ÖNEMİ VE TARIMI İNSAN BESLENMESİNDEKİ ÖNEMİ MÜNAVEBEDEKİ ÖNEMİ HAYVAN BESLEMEDEKİ ÖNEMİ EKONOMİK ÖNEMİ KONYA İLİNDE YEMEKLİK BAKLAGİL SEKTÖRÜ SAĞLIKLI BESLENME İÇİN BAKLAGİL TÜKETİMİ ÇALIŞMA GRUPLARI BAKLİYAT YETİŞTİRİCİLİĞİ ÇALIŞMA GRUBU BAKLAGİL YETİŞTİRİCİLİĞİNDE MEVCUT DURUM BAKLAGİL YETİŞTİRİCİLİĞİ GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLERİ SORUNLARIN ÇÖZÜMÜNE YÖNELİK STRATEJİLER/POLİTİKALAR İZLEME VE DEĞERLENDİRME GÖSTERGELERİ BAKLİYAT PAZARLAMASI VE TÜKETİMİ ÇALIŞMA GRUBU BAKLİYAT PAZARLAMASI VE TÜKETİMİNDE MEVCUT DURUM BAKLİYAT PAZARLAMASI VE TÜKETİMİ GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLERİ SORUNLARIN ÇÖZÜMÜNE YÖNELİK STRATEJİLER/POLİTİKALAR İZLEME VE DEĞERLENDİRME GÖSTERGELERİ ÇALIŞTAY SONUÇ BİLDİRGESİ BAKLİYAT YETİŞTİRİCİLİĞİ ÇALIŞMA GRUBU BAKLİYAT PAZARLAMASI VE TÜKETİMİ ÇALIŞMA GRUBU ÇALIŞTAYDAN FOTOĞRAFLAR...68 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

5 Türkiye yi tarım alanında; bölgesinde lider, Dünya da söz sahibi bir konuma getirdik. Tarımda vizyoner bir bakış açısıyla; potansiyelimizi daha çok kullanmanın yanında, üretimde kaliteyi, standardı ve kırsalda yaşam seviyesini yükselterek sürdürülebilir refahı ve gelecek nesillerin gıda güvenliğini ve gıda güvenirliliğini daha da geliştirmenin sorumluluğu içerisinde hareket ediyoruz. Mehmet Mehdi EKER Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı

6

7 5 Mart 2014 Çarşamba KONYA BAKLİYAT ÇALIŞTAYI 09:00-09:30 Kayıt 09:30-10:30 Açılış ve Protokol Konuşmaları Bitkisel Üretim Genel Müdürü Mevlüt GÜMÜŞ 10:30-12:30 Çalıştay Amacına Yönelik Sunumlar - Dünya da ve Türkiye de Bakliyat Sektörüne Bakış Mehmet SIĞIRCI Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Tarla ve Bahçe Bitkileri Daire Başkanı - Türkiye de Yemeklik Baklagillerinin Önemi ve Yetiştiriciliği Prof. Dr. Mustafa ÖNDER S.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü - Konya da Yemeklik Baklagil Sektörü Seyfettin BAYDAR Konya İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürü - Sağlıklı Beslenme İçin Baklagil Tüketimi Doç. Dr. Zehra BÜYÜKTUNCER DEMİREL H.Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü 12:30-13:30 Öğlen Yemeği 13:30-14:00 Çalışma Gruplarının Oluşturulması 14:00-18:00 Yemeklik Baklagil Yetiştiriciliği Çalışma Grubu Yemeklik Baklagil Pazarlama ve Tüketimi Çalışma Grubu 6 Mart 2014 Perşembe 09:30-11:30 Çalıştay Sonuç Bildirgesinin Açıklanması Ümit Bayram KUTLU Bitkisel Üretim Genel Müdür Yardımcısı V. 11:30-12:30 Genel Değerlendirme ve Kapanış 13:30-17:00 Yemek - Teknik Gezi 6 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

8 YÖNETİCİ ÖZETİ Son günlerde bakliyat sektöründe kısmi fiyat artışlarından kaynaklanan bazı gelişmeler yaşanmaktadır. Bu gelişmelere karşılık, üretimden tüketime, stok durumundan ticarete kadar ulusal ve uluslararası boyutta sektör günlük olarak takip edilmektedir. Bakliyat sektöründe yaşanan bu gelişmelerin arz güvenliğimizi tehdit etmemesi için bir taraftan spekülatif hareketlere izin verilmeden kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi sağlanmakta, diğer taraftan üretimi artıracak politikalar uygulanmaktadır. Bu doğrultuda, ülkemizde bakliyat üretimini artıracak, üreticileri teşvik edecek ve ithalatı azaltacak çalışmalara hız verilmiştir. Bu amaçla, ülkemizin önemli bakliyat üretim merkezi olan Konya ilinde Bakliyat Çalıştayı yapılması planlanmıştır. Yapılan bu çalıştay ile 2014 yılı üretim dönemi öncesinde sektörün tüm paydaşlarının bir araya getirilmesi, mevcut durumun analiz edilmesi ile Bakanlık politikaları doğrultusunda gelecek için hedeflerin ve stratejilerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca 2016 yılı, Birleşmiş Milletler FAO tarafından bakliyat yılı olarak ilan edilmiştir. Bu nedenle yapılan çalıştay, 2016 yılı öncesi başlatılan hazırlık çalışmalarına önemli katkı sağlamıştır. Çalıştay programı doğrultusunda Bakliyat Yetiştiriciliği ile Bakliyat Pazarlaması ve Tüketimi Çalışma Grupları şeklinde iki ayrı çalışma grubu oluşturulmuştur. Bakliyat Yetiştiriciliği Çalışma Grubunda; sertifikalı tohum kullanımı, hastalık ve zararlılar ile mekanizasyon başlıkları altında değerlendirmeler yapılmıştır. Bakliyat Pazarlaması ve Tüketimi Çalışma Grubunda ise sözleşmeli üretim, pazarlama, finansman, lisanslı depoculuk, ürün ihtisas borsası, beslenme alışkanlıkları ve tüketimi artırmaya yönelik çalışmalar başlıkları altında değerlendirmeler yapılmıştır. Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

9 1. AÇILIŞ 1.1 Giriş Beslenmede bitkisel proteinin ana kaynağını oluşturan yemeklik baklagiller, dünya ve ülkemiz için çok önemlidirler. Tarla bitkileri yetiştiriciliğinde ekim alanı ve üretim bakımından tahıllardan sonra gelen tane ürünüdürler. Dünyada yaklaşık 60 milyon ton üretim ve 40 milyar dolarlık piyasa değerine sahip bir ürün grubudur. Ayrıca dünyada 63 milyon ha alanda, 58,7 milyon ton baklagil üretimi yapılmaktadır. Bunun % 60 ını mercimek, kuru fasulye ve nohut oluşturmaktadır. Dünyada üretimi yapılan baklagiller arasında fasulye ilk sırada bulunmaktadır. Fasulye den sonra, nohut, bezelye, börülce, mercimek ve bakla gelmektedir. Türkiye de yetiştirilen 8 çeşit baklagil arasında en fazla üretimi yapılanlar nohut, kuru fasulye ve mercimektir. Hemen hemen tüm bölgelerimizde baklagiller üretilmekle birlikte Güneydoğu Anadolu, Orta Anadolu ve geçit bölgeleri ile Marmara Bölgesi nin güneyi üretimin en yoğun olduğu bölgelerdir. Kurak ve yarı kurak alanlarda nohut ve mercimeğin, sulu alanlarda ise fasulyenin ekim nöbetine girmesi, gerek birim alandan elde edilen verimin artırılması, gerekse nadas alanlarının azaltılması açısından önemlidir. Türkiye, baklagillerin gen merkezi olarak kabul edilen verimli hilal in en önemli parçasıdır. Bunun dışında tüketim oranları açısından dünyada önemli bir yeri olduğu gibi tarihsel olarak net ihracatçı konumunda olmuştur. Ülkemizde kişi başına yıllık ortalama 3 kg fasulye, 4,5 kg mercimek ve 5,5 kg nohut tüketildiği dikkate alındığında, yemeklik tane baklagillerin ülkemiz insanları açısından önemi anlaşılacaktır. Baklagillerin posa içeriklerinin yüksek olması, yağ içeriklerinin düşük olması nedeniyle özellikle kalp damar ve diyabet hastalarının diyetinde sıklıkla kullanılması ve çağımızın hastalığı obeziteyle mücadele programlarında önemle üzerinde durulması, toplumda bu besin grubunun beslenmedeki farkındalığının arttırılması açısından önemlidir. Besin değerleri bakımından zengin oldukları gibi yetiştirildikleri toprağa da olumlu etkilerde bulunmaları, havanın serbest azotunu toprağa bağlama özellikleri, çevrecilik ve sürdürülebilir tarımın popülaritesinin arttığı günümüzde bu bitkilerin önemini daha da artırmaktadır. Ülkemizde bu bitki grubunun önemi, son yıllarda yaşanan kuraklık vb. nedenlerle azalan üretim karşısında daha iyi anlaşılmıştır. Ayrıca, bu ürün grubunun Türkiye için, yüksek üretim potansiyeli ve stratejisinin ortaya konulması, çalıştayın temel konusunu oluşturmuştur. Bu alanda bazı sorunlar olmasına karşın, bu bitkilerin gen merkezinin ülkemiz olması, adaptasyonlarının karşılanabildiği ekolojik koşulların varlığı, ekim nöbetine uygun bitkilerin başında gelmesi, ülkede geniş nadas alanlarının varlığı, üretim ve iç tüketimlerinin artırılması gibi konular irdelenmiş ve çalıştayda açıklanan çözüm önerileri geliştirilmiştir. 8 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

10 1.2 Açılış Konuşmaları Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürü Mevlüt GÜMÜŞ, tarımsal üretimin ülke ekonomisi açısından önemli rol oynadığını, Konya ilinin tarım sektöründe önemli bir konumda olduğunu, Baklagil Çalıştayı nın ülke tarımına önemli katkılar sağlayacağına inandığını ifade etti. Türkiye nin son on yılda tarımsal üretimde önemli gelişmeler gösterdiğini ve bunun sonucunda, 2002 yılında dünyada 11 inci, Avrupa da 4 üncü sırada yer almakta iken, bugün itibariyle dünyanın 7 nci, Avrupa nın en büyük tarımsal ekonomisi haline geldiğini ifade etti. Ayrıca 83 yıldır beklenen Tarım Kanunu nun da içinde olduğu tarımın temel sorunlarını çözen 16 kanunun hayata geçirildiğini, 2013 yılında 74 ülkeye 127 milyon dolar tohumluk ihracatı yapıldığını belirtti. Ufuk çizgimiz olan 2023 e doğru ilerlerken, sürdürülebilir büyümesini devam ettiren Türkiye nin, Tarımsal Gayrisafi Yurtiçi Hasılasının 150 milyar dolara ulaştığını, tarımsal ihracatın 40 milyar doları aştığını, parçalı arazilerin birleştirilerek 14 milyon hektar alanda arazi toplulaştırmasının tamamlanmış olduğunu ve 8,5 milyon hektarlık sulanabilir alanın tamamının suya kavuşmuş bir Türkiye olmasının temel hedef olduğunu ifade etti. Tarımda kişi başı milli gelirin 1064 dolardan, 3591 dolara, tarım ürünleri toplam ihracatının 4 milyar dolardan 17,7 milyar dolara, gıda maddeleri ihracatının 3,7 milyar dolardan 16,7 milyar dolara yüksel diğini ve Türkiye nin, 188 ülkeye bin 663 çeşit tarımsal ürün ihraç eden bir ülke konumuna geldiğini söyledi. Üreticiye yılları arasında 59,4 milyar lira tarımsal destek verildiğini, mazot, kimyevi gübre, toprak analizi desteği olarak bugüne kadar 9,2 milyar lira ödeme yapıldığını belirtti. Prim desteği verilen ürün sayısının 4 ten 17 ye yükseldiğini, bugüne kadar 17,9 milyar lira ödendiğini, gerçekleştirilen desteklerle tohumluk üretimin yüzde 411 artarak 145 bin tondan 742 bin tona ulaştığını belirtti. Tarım sektöründe son on yılda yaşanan gelişmeleri aktardıktan sonra, baklagillerin 2 milyardan fazla insan için önemli bir protein kaynağı olduğunu, tarla bitkileri yetiştiriciliğinde ekim alanı ve üretim bakımından tahıllardan sonra geldiğini, Dünya da yaklaşık 60 milyon ton üretim ve 40 milyar dolarlık piyasa değerine sahip bir ürün grubu olduğunu belirterek yemeklik baklagil sektörünün önemini vurguladı. Türkiye nin geçmişten bugüne önemli bir baklagil üretim merkezi olduğunu, 2013 yılı itibariyle ülkemizde yaklaşık 1,2 milyon ton kuru baklagil üretildiğini, bu üretimin 506 bin tonunu nohut, 417 bin tonunu mercimek ve 195 bin tonunu kuru fasulyenin oluşturduğunu ifade etti. Son yıllarda kuru fasulye, nohut ve mercimekte üretim miktarı nispeten gerilese de verimlilikte önemli artışlar yaşandığını, birim alandan elde edilen mevcut üretim miktarları dikkate alındığında, ülkemizin dünya ortalamalarının üzerinde bir verim seviyesine sahip olduğunu belirtti. Bunun yanında, ülkemizde kişi başına nohut tüketiminin 5,5 kg, yeterlilik derecesinin %102; mercimek tüketiminin 4,5 kg, yeterlilik derecesinin %102; kuru fasulye tüketiminin ortalama 3 kg, yeterlilik derecesinin %83 olduğunu ifade ederek, mevcut üretim düzeylerimiz ve kendine yeterlilik durumumuzun yüksek olduğunu, spekülasyona meydan verilmeyecek seviyelerde bulunduğunu, gerek içinde bulunduğumuz dönemde gerekse önümüzdeki yıllarda bakliyat tüketiminde bir sorun yaşanmaması ve arz güvenliğimizin sağlanarak bu alanda ihracatçı bir ülke özelliğimizi devam ettirmemiz yönünde gerekli çalışmaların yapıldığını açıkladı. Ayrıca, Türkiye nin öncülüğünde yapılan öneriler doğrultusunda Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Organizasyonu nun (FAO), Roma da gerçekleştirilen 146. Konsey toplantısında, 2016 yılının Uluslararası Bakliyat Yılı olarak ilan edildiğini, bu nedenle Sayın Bakanımız Mehdi EKER in destek ve talimatlarıyla, Bakanlığın birçok biriminde 2016 yılının Uluslararası Bakliyat Yılı ilan edilmesiyle ilgili yoğun çalışmalar yürütüldüğünü belirtti. Dünya da ve Türkiye de yaşanan bu gelişmelerin yanında, bakliyat sektörünün önemli bir protein kaynağı olmasından dolayı toplumsal, toprak ve su kaynakları açısından sağladığı katkılar nedeniyle de çevresel açıdan ele alınması gereken stratejik bir sektör olduğunu, bu nedenle bu sektörün sevk ve idaresinin, bölge ve ülke sınırlarının ötesinde küresel bir vizyonla ele alınmak durumunda olduğunu, bu çerçevede Bakanlıkça destekleme politikalarının oluşturulduğunu, başta fark ödemesi desteği olmak üzere baklagillere yönelik mazot, gübre, toprak analizi ve sertifikalı tohum desteklerinin yapıldığını ifade etti. Bakanlığın devam eden bu politikaları yanında düzenlenen bu çalıştayın, sektörün mevcut durumunun analiz edilmesine, Bakanlık politikaları doğrultusunda hedeflerin ve stratejilerin belirlenmesine katkılar sağlayacağını ifade ederek konuşmalarına son verdi. Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

11 İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürü Seyfettin BAYDAR da Konya nın ülke tarımında lokomotif rolü oynadığını belirterek Türkiye baklagillerin gen merkezidir, ülkemizin her yöresine uygun baklagil çeşitleri bulunmaktadır. Baklagil tarımında; kurak ve yarı kurak alanlarda nohut ve mercimeğin, sulu alanlarda ise fasulyenin ekim nöbetine girmesi birim alandan alınacak verim açısından çok önemlidir. Ülkemizde kişi başına yıllık ortalama 3-4 kilogram fasulye, 4-5 kilogram mercimek ve 5-6 kilogram nohut tüketildiği dikkate alındığında yemeklik baklagillerin ülkemiz insanları açısından önemi büyüktür. Besin değerleri önemli olduğu gibi, ekildiği toprağa da olumlu etkileri bulunmaktadır. Yatırımcıların projelerine önemli destekler sağladık. Konya Ovası'nın yarı-kurak iklime sahip olmasından dolayı adımlarımızı dikkatli atmalı, planlarımızı iyi yapmalıyız. Akıllı tarımcılık uygulamasına önem veriyoruz. İhtiyacı karşılamak, üretimi arttırmak konusunda istediğimiz yere geleceğiz dedi. Konya Ticaret Borsası Başkan V. Namık KÖKLÜSOY, baklagillerin protein kaynağı açısından önemli olduğunu ve bu önemli besin grubunun beslenme ve obezite programlarındaki rolünden bahsetti. Baklagillerin nadas alanlarında kullanılması gerektiğini, yem bitkileri ve yağlı tohumlara verilen desteklerin oransal olarak bakliyata verilen destekten fazla olması nedeniyle üreticilerin bakliyat yerine başka ürünlere yöneldiğini, baklagil grubuna verilen desteklerin artırılması gerektiğini ifade etti. Türkiye Tohumcular Birliği (TÜRKTOB) ve Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği (TSÜAB) Yönetim Kurulu Başkanı Yıldıray GENÇER, Konya nın bitkisel üretimin ana unsuru olan tohum üretiminde Türkiye de ilk sırada yer aldığını hatırlattı. Ülkemizde baklagiller ile ilgili sertifikalı tohumluk üretimi ve kullanımının istedikleri ölçüde olmadığını ifade eden GENÇER, üreticilerin genel olarak kendi üretimlerinden ayırdıkları tohumları kullandığını ancak son yıllarda Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının politikaları ve uygulamaları doğrultusunda sertifikalı baklagil tohumluklarının üretimini ve kullanımını olumlu etkileyen gelişmeler olduğunu söyledi. Nohut, kuru fasulye ve mercimek için 2012 yılında dekar başına 7 TL olan yurt içi sertifikalı tohum kullanım desteğinin 2013 yılında 10 TL ye çıkarıldığını, kilogram başına yurt içi sertifikalı tohum üretim desteğinin ise 50 Kuruş olarak devam ettiğini vurgulayan GENÇER, desteklerin çok önemli olduğunu ve önümüzdeki yıllarda da devam etmesi gerektiğini vurguladı. Baklagil tohumluğunda çeşit eksikliği konusunun mutlaka gündeme alınması gerektiğinin altını çizen GENÇER, yeni bitki çeşitlerine olan ilgi ve talebin günden güne arttığını, bitkisel ürünler konusundaki tüketici tercih ve isteklerinin de giderek daha çok çeşitlilik arz ettiğini sözlerine ekledi. GENÇER, tohumculuk şirketlerinin bir yandan belirli türler üzerinde uzmanlaşmaya yönelirken diğer yandan çeşit özelliklerinde çiftçi ve tüketici tercihlerini de dikkate aldığını, çiftçi ve tüketici tercihlerini dikkate almayan kuruluşların son derece rekabetçi ve dinamik bir yapıya sahip olan tohumculuk piyasasında varlıklarını sürdürebilmesi hayli zor olduğunu kaydetti. Baklagil tohumlukları ile ilgili son beş yıllık tohumluk üretimleri konusunda bilgi veren GENÇER, Nohutta 2007 yılında 143 ton olan üretimin 2012 yılında 1603 tona yükseldiğini, kuru fasulyede; 2007 yılında sadece 3 ton olan üretimin 30 kat artarak, 2012 de 86 tona ulaştığını, 2007 yılında 1103 ton olan mercimek tohumluk üretiminin ise yaklaşık iki kat artışla 2078 ton olarak kayıtlara geçtiğini ifade etti. 10 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

12 ÇALIŞTAY AMACINA YÖNELİK SUNUMLAR Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

13 2. ÇALIŞTAY AMACINA YÖNELİK SUNUMLAR 2.1. Dünya da Ve Türkiye de Yemeklik Baklagil Sektörüne Bakış Mehmet SIĞIRCI Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Tarla ve Bahçe Bitkileri Daire Başkanı SUNUM PLANI Baklagillerin Önemi Dünya Baklagil Üretimi Dünya Baklagil Ticareti Dünya Baklagil Tüketimi Türkiye Baklagil Üretimi Bakanlık Politikaları 12 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

14 BAKLAGİLLERİN ÖNEMİ 2 milyardan fazla insanın protein kaynağı Önemli bir diyet ürünü Toprak ve su kaynaklarını korumakta Azot fiksasyonu İnsan beslenmesindeki; Bitkisel proteinlerin %22 si, Karbonhidratların %7 si yemeklik dane baklagillerden sağlanmaktadır. DÜNYA YEMEKLİK BAKLAGİL SEKTÖRÜ Dünya Baklagil Üretimi Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

15 Öne Çıkan Ülkeler ve Üretimleri Dünya Kuru Fasulye Üretimi: 23,6 Milyon ton Myanmar 3.9 milyon ton Hindistan 3.6 milyon ton Brezilya 2.8 milyon ton Çin 1.5 milyon ton Dünya Mercimek Üretimi : 4,6 Milyon ton Kanada 1,5 milyon ton Hindistan 950 bin ton Avustralya 463 bin ton Dünya Nohut Üretimi : 11,6 Milyon ton Hindistan 7.7 milyon ton, Avustralya 673 bin ton d r. Kaynak : FAO Önemli Türler İtibariyle Üretimler Kaynak : TÜİK 14 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

16 Dünya Kuru Fasulye Ticareti Kaynak : FAO Dünya Nohut Ticareti Kaynak : FAO Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

17 Dünya Mercimek Ticareti Kaynak : FAO Dünya İhraç Fiyatları Kaynak : FAO 16 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

18 GELECEĞE YÖNELİK BEKLENTİLER Dünya baklagil üretim alanlar nda azalma beklenmektedir. Geliflmekte olan ülkelerdeki kifli bafl na baklagil tüketiminde azalma görülmektedir. fiehirleflmenin baklagil tüketimini azaltt belirtilmektedir. Artan Dünya nüfusu nedeniyle, Dünya baklagil tüketiminin 2030 y l na kadar da %23 artmas beklenmektedir. En h zl tüketim art fl Asya ve Afrika ülkelerinde beklenmektedir. Üretimin azalmas na rağmen, önemli baz baklagil türlerinde talebin devam edecek olmas nedeniyle ithalat artabilecektir. Kişi Başına Baklagil Üretim - Tüketim TÜKETİM PROJEKSİYONU Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

19 2016 Uluslararası Bakliyat Yılı Türkiye nin öncülü ünde yap lan öneriler doğrultusunda; FAO, Roma da gerçeklefltirilen 146. Konsey toplant s nda, 2016 y l n Uluslararas Bakliyat Y l olarak ilan etmifltir. Food and Agriculture Organization of the United Nations International Year of Pulses Proposed Theme Areas TÜRKİYE YEMEKLİK BAKLAGİL SEKTÖRÜ Türkiye İçin Baklagillerin Önemi Türkiye, baklagillerin gen merkezi olarak kabul edilen verimli hilalin en önemli parças d r. Türkiye, tüketim oranlar aç s ndan dünyada önemli bir yeri olduğu gibi tarihsel olarak ihracatç konumunda olmuştur. Baklagil üretimi ülke geneline yay lm ş olmakla beraber Güneydo u Anadolu, Orta Anadolu ve geçit bölgeleri ile Marmara Bölgesinin güneyi üretimin en yoğun oldu u bölgelerdir. Genel olarak; k rm z mercimek Güneydoğu da, yeşil mercimek, nohut ve kuru fasulye Orta Anadolu ve geçit bölgelerinde, bakla ve bezelye ise Ege ve Güney Marmara da yetişmektedir. Kuru Baklagillerin Dağılımı 18 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

20 Türkiye Kuru Baklagil Üretimi Kaynak : TÜİK, 2013 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

21 Türkiye Kuru Fasulye Üretimi Kaynak : TÜİK Kuru Fasulye Havzaları 20 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

22 Türkiye Mercimek Üretimi Mercimek Havzaları Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

23 Türkiye Nohut Üretimi Nohut Havzaları 22 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

24 Verimde Yaşanan Değişim Türkiye de Baklagil Tüketimi Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

25 BAKLAGİL SEKTÖRÜNE YÖNELİK BAKANLIK POLİTİKALARI 5488 sayılı Tarım Kanununda belirlenen ulusal tarım polikaları çerçevesinde çalışmalar yapmak üzere; üreticiden tüccar ve sanayiciye kadar sektörün ve ilgili Bakanlıkların katılımıyla 2010 yılında Ulusal Baklagil Konseyi kurulmuştur. Tarımsal Destekler 2013 Yılı Kuru Fasulye, Nohut ve Mercimek Destekleri: Fark Ödemesi Desteği 10 krş/kg, Mazot 4,3 TL/da, Gübre 5,5 TL/da, Toprak analizi 2,5 TL/da, Yurtçi sertifikalı tohumluk kullanımı desteği 10 TL/da, Yurtçi sertifikalı tohumluk üretim desteği 0,50 TL/kg, Organik tarım 10 TL/da. Ar-Ge destekleri Kırsal kalkınma destekleri, alet- makine ve sulama sistemi Destekler ve Maliyeti Karşılama Oranı Mercimekte maliyetin %31 i Nohutta maliyetin % 16 sı Kuru Fasulyede maliyetin %9 u Bakanlığımızca karşılanmaktadır. SONUÇ Türkiye için bakliyat sektörü, stratejik bir sektördür. Bu nedenle bu sektörün sevk ve idaresi, bölge ve ülke sınırlarının ötesinde küresel bir vizyonla ele alınmak durumundadır. Kendine yeterliliği geliştirilecek, üretimi ve tüketimi artıracak politikalar ile sektörü uluslararası alanda tedarikçi konuma getirme hedefindeyiz. 24 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

26 2.2 Türkiye de Yemeklik Tane Baklagillerin Önemi ve Tarımı Prof. Dr. Mustafa ÖNDER Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü 1.GİRİŞ Dünya da karaların yüz ölçümü yaklaşık 13 milyar hektar civarında olup 1,4 milyar hektarında bitki yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bu da anakaranın % 10,8 ine tekabül etmektedir. Ülkemiz ise toplam 77,9 milyon hektar alana sahip olup, bunun yaklaşık %26 sını ormanlar, %16 sını çayır-meralar, % 35 ini tarım alanları oluşturmaktadır. Yaklaşık 700 cins ve tür içeren baklagiller (Leguminoseae) familyası, çiçekli bitkiler içinde en büyük familyadır. Baklagiller familyası, insan beslenmesinde, hayvan beslemede, tıbbi bitki olarak ilaç endüstrisinde, mobilya ve kağıt yapımında, boya ve reçine yapımında, kozmetikte, yakacak ve süs bitkisi olarak ve daha birçok alanda kullanılmaktadır. Dünyada ekonomik öneme sahip 1000 bitki türü içerisinde 150 baklagil türü bulunmaktadır. Bu 150 türden ülkemizde, soya ve yerfıstığını da ilave edersek fasulye, nohut, mercimek, bakla, bezelye ve börülce olmak üzere 8 tanesi besin maddesi olarak kullanılmaktadır. Uzun yıllar boyunca insanlar dünyadaki kaynakların sonsuz olduğunu düşündüğü veya bir gün bu kaynakların tükeneceğini düşünmediği için, doğadan faydalanırken sınır tanımamışlardır. Özellikle 20. Yüzyılın yarısından itibaren ortaya çıkan sonuçlar bu düşüncenin ne kadar yanlış olduğunu ortaya koymuştur. Günümüzde ekolojik sorunların boyutları ve ulaştığı değişim hızı göz önüne alındığında, doğal dengenin korunması için acil önlemlerin alınması gerektiği apaçık ortadadır. Bu uğraşların ve bilgi birikiminin sağlanması sonucunda dünyadaki kaynaklardan maksimum faydalanılırken, doğaya en az zarar verme ve gerekli önlemleri alarak doğayı korumaya çalışma fikri ortaya çıkmış ve bu da sürdürülebilir dünya kavramı olarak ifade edilmiştir. Bu kavramın uygulanabilirliği için ekoloji, hukuk, tıp, ziraat, biyoloji, siyaset gibi birçok bilimin prensiplerinden yararlanmak gerekir. Tarım, gıda zincirinin birincil üretim olarak tanımladığımız başlangıç noktasıdır. Tarım mutlaka sürdürülebilir olmalıdır. Sürdürülebilir Tarım, yeterli ve kaliteli gıda maddesinin uygun maliyetlerde üretimini, tarım yapılan arazinin, çiftçilerin, çevrenin ve doğal tarım kaynaklarının korunmasını geliştirecek sistem ve uygulamaları içerir. Tarıma genel bir çerçeveden bakacak olursak; Tarımın 3 temel yapı taşı vardır. Bunlar; A- Toprak (yapısı, organik madde seviyesi vs) B- Bitki (özellikle tohumluk) C- İklim (özellikle su) Dünyaca ünlü Science dergisinde yayınlanan bir makalede, tarım topraklarının global düzeyde en önemli sorunlarının; 1.Erezyon (çıplak kalması sonucu) 2.Tuzlanma (yanlış gübreleme ve sulama sonucu) 3.Besin maddelerinin eksikliği (münavebe uygulanmadığı için) Araştırıcılar, Teknolojinin bu kadar gelişmiş olmasına rağmen her yıl tarım topraklarının % 1 inin kaybolduğunu ifade etmektedirler. M.C. Scholes, R.J.Scholes, Dust Unto Dust. Science, Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

27 2.2 YTB LERİN ÖNEMİ İNSAN BESLENMESİNDEKİ ÖNEMİ HAYVAN BESLEMEDEKİ ÖNEMİ MÜNAVEBEDEKİ ÖNEMİ EKONOMİK ÖNEMİ İnsan Beslenmesindeki Önemi Yüksek oranda protein içerirler, Kolesterol seviyeleri çok düflüktür, Grafik 1: Kişi Başına Tüketilen Bazı Baklagil Miktarları (kg/yıl) Grafik 2: Kişi Başına Tüketilen Protein Miktarları (gram/gün) 26 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

28 Genel olarak sağlıklı yetişkin bir insanın günlük protein ihtiyacı; vücut ağırlığının gram cinsinden değeri kadardır. Dünya sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre; kişi başı günlük protein tüketiminin % 60 ı bitkisel, % 40 ı hayvansal kaynaklı olursa kaliteli ve dengeli bir beslenmeden bahsedilebilir. Türkiye de bu oranlar % 80 bitkisel ve % 20 hayvansal kaynaklı şeklindedir. Türkiye de bitkisel kaynaklı proteinlerin büyük bölümü fasulye, nohut ve mercimek gibi yemeklik tane baklagillerden sağlanmaktadır. Yemeklik tane baklagiller, kuru tanelerinde bulunan yüksek oranda protein bakımından diğer besin gruplarına göre önemli bir üstünlük gösterir. Kalsiyum, demir, fosfor gibi elementlerle B1, B2 ve niasin gibi vitaminler bakımından diğer besinlere göre belirgin bir üstünlüğü vardır. Ancak, içerdikleri bazı antibesinsel maddeler nedeniyle sindirimleri biraz zordur Münavebedeki Önemi İyi bir ekim nöbeti uygulanması ile toprak verimliliğinin korunması ve yükseltilmesi mümkün olur. Yemeklik tane baklagiller sahip olduğu kazık kök sistemi ile toprağın alt tabakalarında bulunan nemden ve besinlerden yararlanabilir. Bitkiler hasat edildikten sonra toprakta kalan köklerin bileşiminde % 5-20 oranında azot bulunur. Baklagil köklerinde C/N oranı 13/1 olup uygun şartlarda 1-2 haftada mikroorganizmalar tarafından ayrıştırılabildiği halde C/N oranı 80/1 olan tahıl köklerinin aynı şartlarda ayrışabilmesi için gereken süre 4-8 hafta kadardır (Akçin, 1988). Bu mikroorganizma faaliyetleri sırasında bazı yağlar, polisakkarit sakızları ve mumlar gibi bazı maddeler açığa çıkarak toprak tanelerinin birbirine yapışmasını sağlayarak sonuçta toprakta arzu edilen bir agregat yapının oluşması sağlanır. Baklagillerin münavebeye alınması ile, sürekli aynı derinlikte toprak işlemesiyle oluşan taban taşının önüne geçilir ve kazık kök sistemleri ile toprağın alt katmanlarındaki besin maddelerinin alınması ayrıca zamanla bu kazık köklerin çürümesi sonucu toprakta kılcal boşlukların oluşması ve bu şekilde toprağın havalanması ve su iletimi iyileştirilmiş olur. Ayrıca baklagil köklerinde bulunan fosfor, potasyum ve kalsiyum gibi elementler köklerin ayrışması sonucu serbest hale geçer. Baklagiller familyasının en önemli özelliği; Köklerinde ortak yasayan Rhizobium cinsi bakteriler vasıtasıyla toprak havasında serbest halde bulunan, ancak diğer bitkiler tarafından direkt olarak yararlanılamayan azotu yaşadıkları ortama bağlayarak köklerinin yayıldığı toprak katlarını organik azotça zenginleştirirler ve kendi ihtiyaçlarının büyük bir kısmını bu azottan sağlarlar. Yemeklik tane baklagillerin toprağa bağladıkları azot miktarı; çeşide ve çevre koşullarına göre değişmekle beraber, yılda genel olarak 5-20 kg/da dolaylarındadır (Şehirali, 1988). YTB içerisinde en az azot fikse eden tür fasulyedir. Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

29 2.2.3 Hayvan Beslemedeki Önemi Dünyada hayvan beslemesindeki proteinlerin %38 i ve karbonhidratların %5 i baklagillerden sağlanmaktadır. Yemeklik tane baklagiller insan beslemesinde olduğu gibi hayvan beslemesinde de önemli bir kaynaktır. Özellikle mercimek samanı hayvan beslemesinde önemli bir yere sahiptir. Tane/sap oranı 1/1,5 olup sapta % 13,74 oranında protein bulunduğu bilinmektedir Ekonomik Önemi Dünya da: 63 milyon ha alanda, 58,7 milyon ton baklagil üretimi yapılmaktadır. Bunun %60 ını mercimek, kuru fasulye ve nohut oluşturmaktadır. Dünyada üretimi yapılan baklagiller arasında fasulye ilk sırada bulunmaktadır. Fasulyeden sonra nohut, bezelye, börülce, mercimek ve bakla gelmektedir. Türkiye de: Yetiştirilen 8 çeşit baklagil arasında en fazla üretimi yapılanlar nohut, kuru fasulye ve mercimektir. Hemen hemen tüm bölgelerimizde baklagiller üretilmekle birlikte Güneydoğu Anadolu, Orta Anadolu ve geçit bölgeleri ile Marmara Bölgesi nin güneyi üretimin en yoğun olduğu bölgelerdir. Çizelge 1: Yıllara Göre Dünyada Baklagil Üretimi, Ekim Alanı ve Verimi Kaynak : FAO Çizelge 2: Dünyada Önemli Baklagil Üreticisi Ülkeler (2012) Kaynak : FAO 28 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

30 Çizelge 3: Yıllara Göre Türkiye de Baklagil Üretimi, Ekim Alanı ve Verimi Kaynak : Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Çizelge 4: Yıllara Göre Konya da Baklagil Üretimi, Ekim Alanı ve Verimi Kaynak : Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

31 Çizelge 6: 2013 Yılı Fasulye Üretim Değerleri Kaynak : Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Çizelge 7: 2013 Yılı Nohut Üretim Değerleri Kaynak : Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 30 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

32 Çizelge 1: 2013 Yılı Kırmızı ve Yeşil Mercimek Üretim Değerleri Kaynak : Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Kaynak : Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

33 Grafik 3: Yıllara göre Türkiye de Kuru Fasulyenin Ticaret Değerleri Kaynak : FAO Grafik 4: Yıllara Göre Türkiye de Kuru Fasulyenin Ticaret Değerleri Kaynak : FAO 32 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

34 Grafik 3: Yıllara göre Türkiye de Kuru Fasulyenin Ticaret Değerleri Kaynak : FAO Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

35 YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLERİN TARIMI 1. İklim istekleri, 2. Toprak istekleri, 3. Tohum yatağı hazırlığı ve ekim, 4. Bakım işlemleri (sulama, gübreleme, mücadele vs.), 5. Hasat ve harman. YTB LERDE YAYGIN OLARAK GÖRÜLEN HASTALIK VE ZARARLILAR 34 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

36 YTB LERDE YAYGIN OLARAK GÖRÜLEN HASTALIK VE ZARARLILAR TÜRKİYE NİN BAKLAGİL ÜRETİMİNDEKİ SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Fasulyede: Kök çürüklüğü (Fusarium spp.), pas (Uromyces appendiculatus), antraknoz (Ascochyta rabiei), Kırmızı örümcek (Tetranychus cinnabarinus), yaprak biti, virüs. Nohutta: Antraknoz (Ascochyta rabiei), Yetiştiriciler bu hastalıktan kaçmak amacıyla ekimi geciktirmektedirler. Bu da verimin önemli derecede azalmasına sebep olmaktadır. Mercimekte: Erken ilkbaharda yabancı ot problemi görülmektedir. Tohumluk, Ekim, Gübreleme ve bakteri aşılaması, Sulama, Mücadele, Hasat ve harman, Depolama ve Standardizasyon, Üretim maliyetleri ve destekler. Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) (2n: 22) Fasulye Tarımı İklim istekleri İklim isteği bakımından fasulye ılıman iklim bitkisi ve çevre şartlarına çok etkilenir. Fasulyenin bitkisinin soğuğa toleransı hiç yoktur. Sıcaklık 0 C düştüğü zaman bitkinin % 90 ölür. Fasulye bitkisi gelişme döneminde C arasında bir sıcaklık ister. Fasulye çeşitleri gelişmeleri için minimum C üzerinde sıcaklık ister. Çimlenme için optimum toprak sıcaklığı 15 C dir (Akçin,1988). Toprak sıcaklığı düşük ve toprakta nemi yüksek olursa, ekimi yapılan tohumlar su alır, fakat çimlenme için yeterli sıcaklık olmadığından bozulur. Fasulye bitkisi çiçeklenme döneminde serin iklim koşullarını sever. Çiçeklenme ve meyve bağlama döneminde C arasındaki sıcaklıklar, optimum meyve tutumu ve gelişimini sağlar. Toprak istekleri Fasulye kumlu topraklardan, orta ağır topraklara kadar birçok toprak tipinde yetişebilir. Bununla birlikte derin, geçirgen, su tutma kapasitesi iyi, organik maddece zengin, humusça zengin ve fazla asit olmayan toprakları çok sever. Potasyumca zengin topraklar meyve kalitesini arttırır. Ağır toprakların özellikle yağışlı geçen sezonlarda, kaymak tabakası oluşturacağı için, çimlenme problemlerine sebep olabileceği unutulmamalıdır. Fasulye bitkisi fazla asit ve alkali topraklardan hoşlanmaz. Ph sı olan topraklarda başarılı şekilde yetiştirilir. Ph sı 5.5 in altında olan topraklarda mutlaka kireçleme yapılmalıdır. Fasulye toprak tuzluluğuna oldukça duyarlı bir bitkidir. Toprak hazırlığı Fasulye bitkisinin kök sistemi derinlere kadar inebilmektedir (120 cm). Genel olarak fasulye bitkisinin kökleri olgunluk döneminde toprak altında 60 cm genişliğinde ve 90 cm derinliğinde bir gelişme göstermektedir (Akçin, 1988). Fasulye ekilecek tarlalarda toprak işlemesi toprak tava gelir gelmez yapılmalıdır. Erken toprak işleme, organik artıkların toprağa karışarak, kolayca ayrışmasını ve topraktaki su seviyesini yükseltmek için önemlidir. Buda fasulye üretiminde zamanında ve usulüne uygun olarak yapılan toprak işlemesinin, verimi etkileyen önemli faktörlerden birisi olduğunu göstermektedir. Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

37 Nohut (Cicer arietinum L.) (2n:16) Nohut Tarımı İklim istekleri Ülkemizde oldukça geniş bir alana yayılan nohut, kurak ve yarı kurak bö1gelerin bir bitkisidir. Nohut iklim istekleri bakımından yemeklik tane baklagiller içerisinde mercimekten sonra kurağa ve sıcağa en dayanıklı olanıdır. Nohut bitkisinin derinlere inebilen köklere sahiptir. Ayrıca gövde ve yaprakları tüylerle kaplı olup, bazen de epidermis bir mum tabakası ile kaplıdır. Bu özellikleri nedeniyle diğer baklagillerin kuraklıktan zarar gördükleri yerlerde nohut rahatlıkla yetiştirilebilir. Bilhassa kurak steplerimiz için elverişli bitkilerden birisidir. Toprak istekleri Nohut toprak isteği bakımından son derece kanaatkârdır. Kirece en fazla dayanan bir yemeklik tane baklagil bitkisidir. Nohut bunula beraber yemeklik baklagiller içerisinde tuzluluğa da en dayanıklı olanıdır. Bu nedenle de topraklarda tuzluluk problemi ortaya çıktığında, ekim nöbetinde nohut bitkisi baklagil olarak özel bir yere sahiptir. Nohut genelde hafif, kireçli kumlu topraklarda iyi yetişirse de en ideal, nohut yetiştirme toprağını kumlu - tınlı topraklardır. Nohut her türlü toprakta yetişse de özellikle suyu geçiren, gübrelenmiş, kuvvetli ve orta ağır, yeteri kadar toprak nemi ihtiva eden topraklarda iyi verim vermektedir. Fazla asidik topraklardan hoşlanmadığı için toprak ph = arasında olmasını ister. Fazla yağış bitkide olumsuz etki yapar. Genellikle toprak şartlarına bağlı olarak vejetatif gelişme süresince sulama ya da hafif yağış istenir. Fazla kireçli topraklarda yetiştirilen nohutların taneleri sert olmakta ve zor pişmektedir. Toprak hazırlığı Toprak sonbaharda yaklaşık 15 cm derinliğinde sürülür ve kışa bu şekilde girer. Nohut bitkisi çok iyi ve itinalı bir şekilde hazırlanmış tohum yatağına ihtiyaç göstermez. Genellikle kaba topraklar nohudun çimlenmeleri için uygun olup, ince toz haline getirilmiş topraklarda çimlenme düşmektedir. İlkbaharda toprak 5-8 cm derinliğinde kazayağı ile işlenir. Bu şekilde yüzeysel toprak işlemesi ile tarla hem yabancı otlardan temizleyerek hem de kesekleri kırmak suretiyle toprağı kabartıp düzlemek suretiyle iyi bir tohum yatağı hazırlanmış olur. Kuru ziraat sisteminin uygulandığıbölgelerde nohut tarımında ise toprağın fazla işlenmesine gerek yoktur. Nohut derin kök sistemine sahip olduğu için, usulüne uygun olan bir derinlikte hazırlanmış topraklarda iyi gelişme göstermektedir. Orta Anadolu Bölgesinde tahıl anızına yapılan nohut ekimlerinde, ilkbaharda yüzlek (8-10 cm) bir sürümle hububat saplarının toprağa gömülmesi sağlanır. İkinci sürümden sonra ise ekim işlemi gerçekleştirilir. Bu ikileme işlemi kazayağı ve kırlangıçkuyruğu gibi toprağı alttan işleyen aletlerle yapılmalıdır. Toprak ve su erozyonu olmayan yerlerde en ideal sürüm zamanı sonbahardır. Mercimek (Lens culinaris Medik.) (2n:14) 36 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

38 Yemeklik tane baklagiller içerisinde kuraklığa en dayanıklı olanıdır. Mercimek fazla yağışa karşı hassastır. Aşırı nem bitki alt kısımlarının, kolayca çürümesini ve tane yapısının kusurlu olmasına neden olur. Ayrıca çok kuraklıkta ise verimi çok düşmektedir. Mercimek kurağa, sıcağa ve soğuğa iyi dayanan, vejetasyon süresini günde tamamlayan bir uzun gün bitkisidir. Mercimek 4-5 0C de çimlenir. Kışlık mercimek çeşitleri erken devrede kışa girerlerse -25 ile -30 0C ye kadar dayanabilirler. Optimum sıcaklık isteği 30 0C dir. Ülkemizde geçit bölgelerinde kışlık olarak tarımı yapılırken, Orta ve Doğu Anadolu Bölgesinde ise yazlık olarak ekilmektedir. Bezelye (Pisum sativum L.) (2n:14) Kışlık ekimlerde, kışın sıcaklığın -11 C ye düşmesi halinde bazı çeşitlerin yalnız yapraklarında hafif donlar görülmekle beraber, bazı hassas çeşitler, çoğunlukla sırık çeşitler bu sıcaklık derecelerine dayanmamaktadırlar (Bourion ve ark. 2003). Bezelye tohumlarının toprakta normal bir çimlenme gösterebilmesi için sıcaklığın 4 18 C arasında olması gereklidir. Bezelye için aylık optimum sıcaklık C arasında olmalıdır. Bezelye bitkisinin çiçek ve meyveleri yaprak ve gövde kısımlarına nazaran donlardan daha çok zarar görürler. Bezelye tarımında anormal hava şartları çok kısa dahi sürse verimi çok düşürmektedir. Bezelye tarımında soğuk şartlara mukabil sıcak ve kurak hava şartları da istenmez. Bitkiler bakla bağlama döneminde 26 C nin üstündeki sıcaklıklardan zarar görür, döllenme azalır. Börülce (Vigna sinensis (L.) Savi) (2n: 22) Börülce yarı nemli koşullara çok iyi uyum sağlamış bir sıcak iklim sebzesidir. Gelişme döneminde yüksek sıcaklık ister. İlkbahar ve sonbahar donlarına karşı hassastır. Aşırı sıcaklık ve kuraklık döllenmeyi olumsuz yönde etkileyerek meyve ve tohum bağlamasını önler. Tohumların çimlenmesi için toprak sıcaklığı 8-10 C hava sıcaklığı ise C olmalıdır. En iyi gelişme sıcaklığı C arasıdır. Gündüz ve gece sıcaklığı arasındaki fark 5-10 C olmalıdır. Gün uzunluğu bakımından nötr gün bitkisi olarak kabul edilir. Düşük sıcaklık ve gün ilk çiçeklenmeyi uyarıcı etkiye sahiptir. Toprak istekleri Börülce kumlu topraklardan killi topraklara kadar değişik topraklarda yetiştirilebilir. Erkenci taze börülce yetiştiriciliğinde hafif topraklar tercih edilmelidir. Optimum toprak ph sının civarında olması istenir. Toprak hazırlığı Toprak sonbaharda derince sürülmelidir. Ekolojik koşullar elverişli ise kış aylarında da toprak işlemesi yapılabilir. Erken toprak işleme organik maddelerin toprağa karışarak, kolayca ayrışmasını ve topraktaki su seviyesinin yükselmesine yardımcı olur. İlkbahar da tohum ekiminden önce toprak birkaç defa cm derinliğinde işlenir. Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

39 Bakla (Vicia faba L.) (2n:12) Bakla kışlık veya yazlık olarak yetiştirilebilir. Kışlık ekimlerde, anızdan sonra tarla sürülür ve sonbaharda ikinci defa işlenir ve ekime hazırlanır. Yazlık ekimde ise anız bozumundan sonra toprak derince sürülür, ilkbaharda tohum ekiminden önce tekrar sürülerek ekime hazırlanır. Bakla tohumları derine ekildiği için toprağın 2.3 Konya İlinde Yemeklik Baklagil Sektörü Seyfettin BAYDAR Konya Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü SUNUM PLANI Tarımsal Yapı Konya İlinde Nohut Üretimi Konya İlinde Fasulye Üretimi Konya İlinde Mercimek Üretimi Yemeklik Baklagil Üretiminin Genel Değerlendirmesi Baklagil Faaliyetlerimiz Önerilerimiz Hedeflerimiz derin işlenmesi ve yabancı otlardan temizlenmiş olması gerekmektedir. Toprak hazırlığının son aşamasında ise geniş yapraklı yabancı otların kontrolünde linuron % 47.5 (200 g/da) etken maddeli herbisit kullanılabilir. İlaçlama yapılırken toprağın hafif nemli olmasına ve ilacın toprağa çok iyi karıştırılmasına dikkat edilmelidir. TARIMSAL YAPI YÜZÖLÇÜMÜ Konya, da arazi varlığı ile, ülke yüzölçümünün %5,2 lik kısmını oluşturmakta ve en geniş arazi varlığına sahip il konumundadır. Konya da yaklaşık 1,9 milyon ha alanda tarım yapılmakta ve bu alan, toplam alanın yaklaşık %47 sine karşılık gelmektedir. 38 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

40 Konya ilinin; (%63,4) düzlük, (%32,1) dağlık, (%4,5) sulak alandan oluşmaktadır.** Tarım Arazileri Sulama Durumu (ha) Kaynak : KOP BKİ Tarımsal Alan Kullanımı (ha) Kaynak : TÜİK, 2013 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

41 Konya Tarımsal Alan Kullanımı (da) Kaynak : TÜİK, 2013 Kaynak : TÜİK, Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

42 KONYA İLİNDE NOHUT ÜRETİMİ NOHUT EKİLİŞ ALANLARI 2013 yılı verilerine Konya ilinde da alanda nohut tarımı yapılmaktadır. İlimiz Uşak, Mersin ve Karaman dan sonra, Türkiye de 4. sırada yer almaktadır. Konya İlçelerinde Nohut Ekim Alanları (da) NOHUT ÜRETİMİ 2013 yılı konya ilinin toplam nohut üretimi tondur. Nohut üretiminde Konya ili, Karaman ve Mersin den sonra Türkiye de 3. sırada yer almaktadır. Konya İlçelerinde Nohut Üretim Miktarı (ton) Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

43 NOHUT VERİMİ 2013 yılı konya ilinin ortalama nohut verimi 143 kg/da olup Türkiye de 23. s rada yer almaktadır. Konya İlçelerinde Nohut Verimleri (kg/da) NOHUT ÜRETIMINDEKI DEĞIŞIM Konya ilinde nohut ekim alanı% 61 azalmış, üretim % 39 azalmış, verim ise % 32 artmıştır Yılları Arası Konya İli Nohut Ekim Alanları ve Üretim Miktarları 42 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

44 İLİMİZDE ÜRETİMİ YAPILAN NOHUT ÇEŞİTLERİ İlimizde yaygın olarak Gökçe nohut çeşidi ekilmektedir. Bunun yanında Azkan, Çağatay, Işık 05 nohut çeşitlerinin de tarımı yapılmaktadır. Azkan nohut çeflidi, ilimizde son yıllarda ekimi yapılan ve ekiliş alanları artan tescilli çeşitlerden biridir. Çağatay ve Işık 05 nohut çeşitleri, az ekilmekle birlikte, ekiliş alanları her yıl artmakta ve genelde hasadı biçerdöverle yapılmaktadır. Tescilli olmayan ve yerel bir çeşide dönüşen İspanyol isimli nohut çeşidinin de ekimi yapılmaktadır. Nohut üretiminde başta Gökçe olmak üzere, tescilli çeşitler %70, tescilli olmayan çeşitler ise % 30 oranında kullanılmaktadır. Tescilli olmayan tohumluklar ise; ispanyol çeşidi ile tescilli çeşitlerden ancak bir yıl ekimi yapılan ürünlerden sağlanmaktadır. KONYA İLİNDE FASULYE ÜRETİMİ KURU FASULYE Konya ili 2013 yılında da kuru fasulye ekim alanı ile Türkiye de 1. sırada yer almaktadır. Konya İlçelerinde Kuru Fasulye Ekim Alanları (da) Konya ili 2013 yılında da kuru fasulye ekim alanı ile Türkiye de 1. sırada yer almaktadır Yılı Konya İline Bağlı İlçelerde Kuru Fasulye Üretimi (Ton) Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

45 2013 yılı Konya ilinin ortalama kuru fasulye verimi 366 kg/da olup Siirt ve Kastamonu dan sonra Türkiye de 3. sırada yer almaktadır. Konya İlinde Kuru Fasulye Verimleri (kg/da) KURU FASULYE EKİM ALANI VE ÜRETİMİNDEKİ DEĞİŞİMLER Yılları Arası Konya İli Kuru Fasulye Ekim Alanları ve Üretim Miktarları TAZE FASULYE 2013 yılı Konya ilinin toplam taze fasulye ekim alanı da olup Türkiye de 12. Sırada yer almaktadır. Konya İçelerinde Taze Fasulye Ekim Alanları (da) 44 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

46 2013 Yılı Konya ilinin toplam taze fasulye üretimi ton olup Türkiye de 13. sırada yer almaktadır Yılı Konya İline Bağlı İlçelerin Taze Fasulye Üretim Miktarları (ton) ÜRETİMİ YAPILAN FASULYE ÇEŞİTLERİ İlimizde fasulye üretiminde kullanılan tescilli olmayan çeşitler Kanada, Kolsuz Amerikan, Beyşehir Çalısı, şeker Fasulyesi, Sarıkız, Barbunya çeşitleridir. Fasulye üretiminde tescilli olmayan sertifikasız tohumluk kullanım oranı ise %80, tescilli sertifikalı tohumluk kullanım oran %20 dir. Sertifikalı tohumlukların yerel tohumluklara göre fazla fiyat farkı bulunması ve ilimizde çiftçilerce kabul görmüş, tam uyum sağlamış sertifikalı çeşitlerin az olması nedeniyle sertifikalı tohumluk kullanımı yeterince yaygınlaşamamıştır. Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

47 KONYA İLİNDE MERCİMEK ÜRETİMİ KIRMIZI MERCİMEK 2013 yılı Konya ilinin toplam kırmızı mercimek ekim alanı da olup Türkiye de 13. sırada yer almaktadır. Konya İçelerinde Kırmızı Mercimek Ekim Alanı (da) 2013 Yılı Konya İlinin toplam Kırmızı Mercimek Üretimi ton olup Türkiye de 11. sırada yer almaktadır. Kırmızı Mercimek Verimi ortalama 149 kg/da ile Türkiye de 11.sırada yer almaktadır. Konya İçelerinde Kırmızı Mercimek Üretim Miktarı (Ton) ve Verim Değerleri (kg/da) YEŞİL MERCİMEK 2013 yılı Konya ilinin toplam yeşil mercimek ekim alanı da olup, Türkiye de 6. sırada yer almaktadır. Konya İçelerinde Yeşil Mercimek Ekim Alanı (da) 46 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

48 2013 yılı Konya ilinin toplam yeşil mercimek üretimi ton olup Türkiye de 6. sırada yer almaktadır. Yeşil mercimek verimi ortalama 122 kg/da ile Türkiye de 13.sırada yer almaktadır. Konya İlçelerinde Yeşil Mercimek Üretim Miktarı (Ton) ve Verim Değerleri (kg/da) KONYA İLİNDE ACIBAKLA ÜRETİMİ ACI BAKLA 2013 yılı Konya ilinin toplam acı bakla ekim alanı da olup Türkiye de 1. sırada yer almaktadır. Ülkemizde sadece Isparta ve Konya ilinde yetiştirilmektedir. Konya ilinin yıllık üretimi 410 ton olup dekara verimi 109 kilogramdır Yılı Konya İline Bağlı İlçelerde Acı Bakla Ekim Alanı (da) KONYA İLİNDE BAKLAGİL ÜRETİMİ GENEL DURUMU YEMEKLİK BAKLAGİL ÜRETİMİ Ülkemizde olduğu gibi ilimizde de, üretimi gerçekleştirilen 8 baklagil çeşidi arasında, en fazla üretimi yapılan baklagiller; kuru fasulye, nohut ve mercimektir. Konya ilinde yemeklik baklagillere genel olarak bakacak olursak ekim alanları azalmış, verim artışları olmuş, dolayısıyla birim alandan elde edilen ürün miktarı artmıştır. Ekim alanındaki azalma, verim artışı ile karşılanamadığından toplam üretim miktarı düşmüştür. Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

49 YEMEKLİK BAKLAGİL TOHUM ÜRETİMİ Konya İlinde Tohumluk Yemeklik Baklagil Üretimi UYGULANAN PROJELER Konya Taze Fasulyesini Geliştirme Projesi 8 ilçede (Beyşehir, Ilgın, Derbent, Meram, Karatay, Derebucak, Selçuklu, Doğanhisar) 60 üretici ile 300 dekarlık alanda demonstrasyon olarak uygulanması hedeflenmektedir. Konya Fasulyesini Geliştirme Projesi Uygulama Alanı Konya Fasulyesini Geliştirme Projesi Uygulamaları Korumalı toprak işleme Fasulye üretiminde damlama sulama sistemi Turfanda amaçlı plastik alçak tünel uygulaması Toprak tahliline dayalı gübreleme programı İyi Tarım Uygulamaları sertifikası Fasulye tohumlarına rhizobium bakterisi aşılaması Fasulye ekim alanlarında karşılaşılan hastalıkların tür ve cins düzeyinde teşhisi Fasulye ekim alanlarında biyoteknik mücadele uygulamaları 48 Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014

50 ÖNERİLERİMİZ Yemeklik Baklagil Üretimi ve Kalitesinin Artırılmasına Yönelik Öneriler Yemeklik baklagillerin alımının protein oranına göre yapılması Ürün desteğinin protein bitkileri destekleme ödemesi altında desteklemelerin verilmesi Desteklemelerle baklagillerin münavebeye alınmasının sağlanması Sertifikalı tohumluk üretiminin desteklenmesi ve artırılması HEDEFLERİMİZ Yemeklik Baklagil Üretimindeki Hedefler Nadas alanlarında nohut ve mercimek ekiminin yaygınlaştırılması Sulu alanlarda fasulyenin ekim nöbetinde daha fazla yer almasının sağlanması BAKLAGİL ÜRETİMİ GZFT ANALİZİ GÜÇLÜ YÖNLERİ Önemli bir protein kaynağı olması, besleyici özelliği ve yağ oranının düşük, karbonhidrat oranının yüksek olması nedeniyle, süreklilik arz eden bir talebi bulunmaktadır. Konya Bölgesi için iyi bir münavebe bitkisidir. Kuru ve yarı kurak alanlarda nohut ve mercimek nadas alanlarının azaltılması bakımından önemlidir. Toprağı koruyup ıslah etmesi, havanın serbest azotunu toprağa bağlaması gibi özellikleriyle, çevre ve sürdürülebilir tarım açısından önemlidir. FIRSATLAR Ülkemiz baklagillerin gen kaynağıdır. Ülkemizin her bölgesinde yetişen baklagiller vardır. TEHDİTLER Ülkemiz ihracatçı konumundan, ithalatçı konumuna geçmektedir. İthalatta gümrük vergi oranları yerli üretimi korumaya yetmemektedir. Yemeklik baklagil fiyatlarındaki dengesizlik. Girdi maliyeti yüksekliği nedeniyle dünya piyasasıyla rekabet edememesi. Üretilen taze fasulyenin dondurulmuş gıda olarak pazarlanması işlenmesine yönelik tesislerin kurulması Tarla bitkileri üretiminde yemeklik baklagil üretiminin oransal değerinin artırılması ZAYIF YÖNLERİ Biyodizel üretiminde mısır ve diğer bitkilere yerini kaptırmıştır. Dekara alınan verimlerin çiftçiye yeterli gelmemesi. Sertifikalı tohum yetersizliği. Desteklemelerin az olması. Sıraya ekim olmadığında, boyu kısa olan baklagillerde hasat biçer döverle yapılamamakta, elle yapılmakta harman makinası ile daneleri ayrılmaktadır. Dolayısıyla mekanizasyon yetersiz veya çeşitler mekanizasyona uygun değildir. Ekim makinası yetersizliği İşçilik ve üretim maliyetlerinin fazlalığı nedeniyle, üreticinin zarar etmesi veya yemeklik baklagil üretiminde diğer ürünlerden daha az kazanması. Depolamadaki yetersizlikler ve pazarlama sıkıntısı. Küçük parçalı arazilerde üretim yapılması. Nohutta antraknoz hastalığı nedeniyle verimin düşük olması, antraknoza toleranslı çeşitlerin bir süre sonra hassas hale gelmesi. Örgütlenme yetersizliği ve fiyat oluşumuna çiftçinin müdahil olamaması. Hastalık zararlı ve yabancı otların, % 100 e varan verim kaybına neden olması. Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart

51 2.4 Sağlıklı Beslenme İçin Baklagil Tüketimi Doç. Dr. Zehra BÜYÜKTUNCER DEMİREL, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü SUNUM PLANI İnsan diyetinde baklagillerin kullanımı Baklagillerin besin değeri Sağlıklı beslenme modellerinde baklagillerin yeri Baklagil tüketim miktarları Baklagiller ve sağlık Öneriler Baklagiller Leguminosae (Fabaceae) Bitki Ailesi İnsan Diyetinde Baklagiller İnsan diyetinde yer alan temel kurubaklagiller; Nohut Mercimek Bakla Fasulye Bezelye Börülce Soya fasulyesi Yer fıstığı Kurubaklagiller ilk ehlileştirilen bitkilerdendir. Kurubaklagillerin güney Anadolu da M.Ö yıllarında insan eslenmesinde kullanıldığı anlaşılmaktadır. Scanned from The Oxford encyclopedia of ancient Egypt ISBN Yemeklik Baklagil Çalıştayı / Mart 2014