BUĞDAY ÜRETİMİNDE KULLANILAN TEKNOLOJİLERİN BELİRLENM ESİ KONYA İLİ ÖRNEĞİ

Transkript

1 3 2 4 BUĞDAY ÜRETİMİNDE KULLANILAN TEKNOLOJİLERİN BELİRLENM ESİ KONYA İLİ ÖRNEĞİ Murat K ÜÇÜKÇONGAR1 Arzu KAN2 Mustafa KAN1 CENNET OĞUZ2 Ö z e t Bu çalışmada, Konya ilinde buğday yetiştiriciliği yapan 185 tarım işletmesi ile anket yapılmıştır. Anket sonucu elde edilen bulguların en önemlileri şunlardır: Araştırma bölgesinde işletme başına toplam arazi varlığı 301,43 da, ortalama parsel büyüklüğü 51,18 da dır. Üretimi yapılan ürünler buğday, arpa, şekerpancarı, yonca, dane mısır, slajlık mısır, tritikale, fasulye, ayçiçeği, çavdar,yulaf ve nohut olarak sıralanmaktadır. Hububat ekim alanı toplam tarım arazisinin %73.51 ini oluşturmaktadır. Kuru ekmeklik buğday verimi 212 kg/da, sulu ekmeklik buğday verimi 335 kg/da, sulu makarnalık buğday verimi 438 kg/da ve kuru makarnalık buğday verimi 191 kg/da olarak tespit edilmiştir. Sulu alana en çok ekilen ekmeklik buğday çeşidi Bezostaja-1, kuru ekmeklik buğday çeşidi Gerek-79 ve makarnalık buğday çeşidi ise Kızıltan-91 dir. Kuru alana ekilen ekmeklik buğday çeşitlerinin % 83.1 l i, sulu ekmeklik buğday çeşitlerinin %80.67 si 1980 yılı öncesi tescil edilen çeşitlerdir. Makarnalık buğdaylar da ise 1990 yılından sonra tescil edilen çeşitler ekilmektedir. Tarım işletme sahiplerinin yaklaşık %50 si Araştırma Enstitülerinin geliştirdiği buğday çeşitlerini bilmemekte ilgi göstermemektedir. Araştırmada bulunan bir diğer önemli sonuç ise, bölge iklim şartlarına uygun olmayan buğday tohumlarının satışı yapılmakta (Toros-3, Dariei, Ceyhan-99, v b.) ve sonuçta çiftçi büyük risk almaktadır. Ekmeklik Araştırma bölgesinde çiftçilerin %32.43 ü toprak analizi yaptırmasına karşılık bilinçli ve ekonomik bir gübreleme yapmamaktadır. Ayrıca, gerek kuru alanda gerekse sulu alanda buğday üretimi sırasında eki- 1Bahri D A G D A Ş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Eıeğli Yolu Üzeri 7. km K O NY A kucukcongar@gmail.com 2 Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Selçuklu/KONYA.

2 len tohum miktan,herbisit kullanımı, sulama dönemlerinde de bilinçli ve ekonomik davranmamakladırlar. Anahtar Kelimeler :Buğday, Makarnalık Buğday, DETERMINATION OF TECHNOLOGIES ON YVHEAT PRODUCTION IN KONYA 325 Abstract In this study, data was collccted wiıh thc questionares whiclı were made by the farmers in Konya. The total laııd area per famı \vas 301,43 da, and the avaıagc size of parcel was 51,18 da. The yield of hread \vheat in the dry conditons was 212 kg/da, the yield of bread \vheat in the irrigated conditions was 335 kg/da, the yield of pasta \vheat in the irrigated conditions was 438 kg/da, and the yield of pasta wheat in the dry condioııs was 191 kg/da. In the research area, growth the bread \vheat variety in the irrigated conditions was Bezostaja-I, the bread wheat variety in the dry conditions was Gerek-79, and the pasta wheat variety was also Kızıltan-91. About half of the farmers didn t kııovv the vvheat varieties which had been bred by Research Institutes. Althoııgh some \vheat varieties (Toros-3, Dariel, Ceyhan-99) are not suitable for the region conditions they were sold in the ıegion and as a consequence the farmers took big risk. Key Words: Bread wheat, Durum wheat 1 1. GİRİŞ Türkiye ekolojik yapı itibariyle, Dünyada buğday üreten önemli ülkelerden birisidir. Geniş bir üretici kitlesince (yaklaşık 3 milyon tarım işletmesi tarafından) üretilen buğday büyük ölçüde yurt içinde tüketilmektedir. Halkın beslenmesinde önemli bir yeri olan un ve un mamulleri günlük kalori ihtiyacının %60 ını karşılamaktadır. Türkiye de kişi başına 160 kg/yıl dolaylarında olan buğday (OAİB, 1997), 400 g/giin dolaylarında ekmek, 5 kg/yıl makarna (OAİB, 1997), 4.5 kg/yıl bisküvi (OAİB, 1998) tüketilmektedir. Bu sonuçlar Türkiye de buğdayın ne kadar önemli bir madde olduğunu açıkça göstermektedir. Türkiye de buğday üretiminin miktarında sürekli bir dalgalanma mevcuttur. Buğdayda üretim alanının yıllar itibariyle hemen hemen aynı düzeyde olmasına rağmen buğday üretim miktarındaki dalgalanmalar verimden kaynaklanmaktadır. Verime doğal faktörler etki ettiği gibi, kullanılan üretim teknikleri ve çeşitler de etki etmektedir.

3 3 2 6 Bu çalışmada Konya ili buğday üretim yapan çiftçilerin üretim dönemi boyunca kullandıkları teknolojilerle, yeni gelişmelerin ne derecede çiftçiye aksederek uygulama alanı bulduğu tespit edilmeye çalışılmış, yapılan yüz yüze görüşmelerde bu süreçte varsa aksamalar, darboğazlar belirlenerek çözüm önerileri geliştirilmeye çalışılmıştır. 2. M ATERYAL VE METOT 2.1. Materyal Çalışmanın ana materyalini Konya ilinde örnekleme yöntemi ile belirlenen çiftçilerle yapılmış olan anket sonucunda elde edilen veriler oluşturmaktadır. Ayrıca Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK), Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü (DMİGM) ve Food and Agriculture Oıganization Satatistical Databases (FAOSTAT) verileri ile çalışma alanında faaliyet gösteren Tarım İl ve Tarım İlçe Müdürlükleri kayıtlarından, benzer konuda çalışma yapmış kişi ve kuruluşların çalışmalarından yararlanılmıştır 2.2. Metot Anket yapılan yerleşim yerlerinin belirlenmesinde kullanılan metot Araştırma bölgesinde bulunan Tarım İl ve İlçe müdürlüklerinden alınan yöreye ait tarımsal üretim deseni verilerine dayanılarak gayeli örnekleme yöntemine göre buğday tarımının yoğun olduğu yerleşim yerleri kuru alanların yoğun olduğu yerler ile sulu alanların yoğun olduğu yerler dikkate alınarak ayrı ayrı belirlenmiştir Daha sonra bu yerleşim yerleri içerisinden yöreyi en iyi temsil edebileceği düşünülen köyler Gayeli Örnekleme Yöntemi ne göre tespit edilerek araştırma alanı belirlenmiştir. Ç izelge 1.A nket Y apılan Y erleşim Y erleri İl Adı İlçe Adı K öy/k asaba Adı K O N Y A Çumra Karapınar Kulu Altmekin Cihanbeyli Saraybnü Karat av Ereğli İçeriÇumra.Okçu.Türkmencamili,Türkmenkarahüyük,Taşağıl. Al i beyhüyügü,güvercinlik, Merdivenli, Hotamış, Kayalı Altılar, Kömüşönü, Tavşançalı, Kozanlı Merkez, Sarnıç, Mantar, Dedeler İnsu, Böğrüdelik, Kırkışla, Ağabeyli, Çöl, Yeniceoba Raşhiiyiik, Çeşmeliscbil, Kuyulu.se bil, Kadıoglu Göçü, Sakyatan, Yarma, Kaıakaya, Ilayıroğlu, Obruk Beyköy, Alhan, Melicek, Sazgeçit, Bulgurluk

4 Anket yapılan tarım işletmelerinin belirlenmesinde kullanılan metot Anket yapılacak köyler belirlendikten sonra bu köylere ait tarım işletmeleri arazi büyüklüklerine göre Neyman Yöntemi ile örnek hacmi (anket sayısı) belirlenmiştir. Neyman Yöntemi nde her tabakanın ortalama ve varyansının ağırlıkları dikkate alınarak tabakaların tamamı için tek bir örnek hacmi belirlenir. Neyman Yöntemi ne göre anket sayısı aşağıdaki formül ile hesaplanmıştır (ÇİÇEK, 1996). 327 İ I >. ^ n= n 2.d 2 + ] T m,.(s/,)2 n = örnek işletme sayısı Nh= h ıncı tabakadaki işletme sayısı Sh = h ıncı tabakanın standart sapması N= Toplam işletme sayısı D2= (d/t)2 değeri olup, d = Populasyon ortalamasından izin verilen hata miktarını (Ortalama arazi genişliğinin %10 u), t = Araştırmada öngörülen %95 güven sınırına karşılık gelen t tablo değerini (1,96) ifade etmektedir. Araştırma bölgesinde 8 ilçe 39 köyde 185 adet tarım işletmesi ile anket yapılmıştır Anket yapılırken izlenilen metot Araştırmada veri toplamak için kullanılan anket formları, araştırmanın amaçları ve araştırma bölgesindeki özelliklere uygun olacak biçimde hazırlanmıştır. Tarım İşletmelerine uygulanan anket ile; a) İşletmenin arazi varlığı ve kullanımı, b) Üretim deseni, c) Buğday üretiminde hangi tohum çeşitlerini kullanıldığı, d) Buğday üretim faaliyetlerinde fiziki kullanım düzeyleri, e) Kullanılan alet-ekipman ile kullanım zamanları, Verilerin ekonom ik analizinde kullanılan metot Anket ile toplanan veriler gözden geçirilerek çizelgeler oluşturulmuş, analiz edilerek yorumlanmıştır. İşletmelerin ekonomik analizi ile elde edilen ortalamalar, incelenen işletmelerden sağlanan verilerin ağırlıklı ortalaması şeklindedir.

5 32X Araştırmada çeşitlere göre buğday kullanımının ekonomik analizi amaçlandığından, bu amaç doğrultusunda çeşitlere göre buğday fiziki girdi kullanımı ve maliyetleri analiz edilmiştir Ürünlerin üretim maliyetlerinin belirlenmesinde, işletmelerde bu üretim faaliyeti için toplanan işgücü ve makine çeki gücü istekleri, girdi kullanım düzeyleri, verim ve fiyat, tamir-bakım masrafları,amortisman, nakliye, kira bedeli, döner sermayenin faizi karşılığı ile ilgili veriler esas alınmıştır. Maliyet hesaplanmasında, toprak hazırlığı, bakım ve hasat işlemleri için yörede yaygın olarak uygulanan işlem sayısı, çeki gücü, işgücü ve ekipmanlar dikkate alınarak model oluşturulmuştur. Üretim faaliyetinde kullanılan gübre, ilaç ve tohum fiyatında çiftlik avlusu fiyatı esas alınarak hesaplanmıştır. Buğday maliyetinin ekonomik analizinde kısmi bütçe analizi kullanılmıştır. Bu yöntemle öngörülen değişiklik sonucu ortaya çıkan net çiftlik gelirindeki artış veya azalış görülebilmektedir. Kısmi bütçeler genellikle dört temel unsuru içerir; Bunlardan, (A) Yapılmayan masraflar ve (B) Yeni elde edilen gelir, (C) Yeni masraflar, (D) Vazgeçilen gelir. Burada (A+B) toplamının (C+D) toplamından farkı öngörülen değişiklin karlılığını gösterecektir. Şayet (A+B), (C+D) den büyükse öngörülen değişiklik çiftlik gelirini arttıracak, aksi halde azaltacaktır (Tanrıvermiş 2001). 3.BULGULAR VE TARTIŞMA 3.1.Araştırma Bölgesinin Demografik Özellikleri, Araştırma bölgesinde nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı Çizelge 2 de gösterilmiştir.toplam nüfusun %50.Q0'ı erkek nüfus, %49.10 u kadın nüfusu oluşturmaktadır. Ayrıca araştırma bölgesinde nüfusun %51.62 si aktif nüfus olan arası yaş grubunu oluşturmaktadır (Çizelge 2). Ç izelge 2. A raştırm a B ölgesinde N üfusun Yaş G ruplarına Göre D ağılım ı (K işi) İl Adı T O P LA M Genel Toplam E K E K E K E K E K Konya 0, ,36 0, ,43 0,64 0,59 2,83 2, Toplam Nüfusa Oram(%) Toplam Nüfusa Oram(%)

6 Araştırma Bölgesinde nüfusun eğitim durumu incelendiğinde, kadınların % 12.75'i okur-yazar değildir, Erkeklerin ise nüfusun yaklaşık %82'si ilköğretim seviyesinde oldukları görülmektedir. Gerek erkeklerde gerek kadınlarda üniversite mezunu seviyesi çok düşüktür. (%2.64) Çizelge 3. A raştırm a B ölgesin d e E ğitim D urum u nun C in siyetlere Göre D ağılım ı (% ) Okur Okur Yazar- İlköğretim Lise Üniv. TOPLAM İl Adı Yazar Değil E K E K E K E K E K E K Konya Araştırma bölgesinde anket yapılan işletme sahipleri tarımsal faaliyetin genellikle yönlendiricisi konumunda oldukları için bu kişilerin yaş ve eğilim durumları bölgede yeniliklerin benimsenme düzeyi ve teknoloji kullanımına etkisi olabileceği düşüncesi ile Çizelge 4. de ayrı olarak incelenmiştir. Buna göre araştırma bölgesinde ortalama işletmeci yaşı 49 olarak hesaplanmış olup işletmecilerin ortalama %85.41 i ilköğretim seviyesinde eğitime sahip iken, % 0.54 üokuı-yazar değil, %4.86 sı sadece okur yazar, #6.49 u lise ve %2.70 i üniversite seviyesinde eğitim düzeyine sahip olduğu belirlenmiştir. Çizelge 4. Araştırma Bölgesinde İşletme Sahiplerinin Yaş ve Eğitim Durumu Da ılımı ( G:) Ortalama Okur- İlköğretim Lise Üniversite II Adı İşletmeci Yazar (%) (%) ( % ) '** a, t%> Kon>a Araştırma Bölgesindeki İşletmelerin Arazi Varlığı, Tasarruf Şekli ve L*retim Deseni Arazi tarımsal üretimin vazgeçilmez temel öğesidir Arazinin kıl ve arttırılamaz olması, ona olan talebin nüfus artışı ile daha da yoğunlaşması, tanmsal üretimde arazi mülkiyetinin ve kullanma şeklinin önemini gittikçe arttırmaktadır. Araştırma bölgesinde incelenen işletmelerin işletme arazisi genişliği 301,43 dekar olup Loplam arazinin %76.45 si mülk arazi.

7 3 3 0 %12.32 si kira ile tutulan arazi ve %11.23 ü ise ortakçılık ile işlenen arazi olarak bulunmuştur. Çizelge 5. Araştırma Bölgesinde Arazi Varlığı ve Tasarruf Şeklinin Dağılımı İşletme İl Adı M ülk Kira O rtak Başına Toplam (% ) (% ) (%) Arazi (Da) İşletme Başına Parsel Sayısı (Adet) Parsel Başına Arazi Büyüklüğü (I)a) Konya ,43 5,89 51,18 Araştırma bölgesinde başlıca ürünlerin ekim alanlarına göre dağılımı Çizelge 6 da gösterilmiştir. Çizelgeden görüleceği gibi bölgede ortalama işlenen tarım arazisi alanı 301,43 da olup ekimi yapılan ürünler buğday, nadasa bırakılan arazi, arpa, şekerpancarı, yonca, dane mısır, slajlık mısır, trıtikale, fasulye, ayçiçeği, çavdar,yulaf ve nohut olarak sıralanmaktadır Hububat ekim alanın toplam tarım arazisinin %73.51 ini oluşturmaktadır. Çizelge 6. Araştırma Bölgesinde Üretim Deseninin Dağılımı Ürün Adı Ekilen Alan (Da) Oransal Payı (%) Buğday 171, Nadas 42, Arpa 35, Ş Pancarı 24, Yonca 4, Dane Mısır 4, Tritikale 3, Sılaj Mısır 3, Fasulye 3,88 I 29 Ayçiçeği 2, Çavdar 2, Yulaf 0,62 0.2I Nohut 0, Diğer 1, Toplam 301,

8 3.3. Araştırma Bölgesinde İşletmelerin Alet ve Ekipman Durumu Araştırma bölgesinde işletmelerin alet ve ekipman durumu incelendiğinde işletmelerin alet ve ekipman açısından bir sorun yaşamadığı görülebilir. Alet ve ekipman çeşitliliği bölgenin üretim desenine göre değişmekle beraber özellikle işletmelerin ellerinde traktör, römork, pulluk ve mibzer gibi makineleri ellerinde bulundurmak istedikleri söylenebilir. Araştırma bölgesindeki işletmelerde genel ortalama olarak %80 inden fazlasında traktör, römork ve pulluk bulundurmaktadır. Çizelge 7. Araştırma Bölgesinde İşletmelerin Sahip Olduğu Alet- Ekipman Dağılımı (%) Alet-Mak. Adı Oranı (%) AIet*-Mak. Adı Oranı (%) Traktör Merdane Römork Sırt pülverizatörü Pulluk Patos Mibzer Turbo Pancar Söküm mak Gübre fırfırı Pülverizatör Kürüm Diskarow Ot toplama Kültivatör Pancar çapa mak Kazayağı Dipkazan Araştırma Bölgesinde İşletmelerin Buğdayda Kullanılan Çeşitlerin Dağılımı ve Ekonomik Analizi Konya ilinde Üretim dönemi itibariyle kuru alana ekilen ekmeklik buğday çeşitleri oransal payları Çizelge 8. de gösterilmiştir. Konya ilinde kuru alana ekilen ekmeklik buğdayların ortalama verimi 212 kg/da dır. En fazla ekilen kuru ekmeklik buğday çeşidi %56.35 ile Geıek-79 (218 kg/da) olup bunu %26.76 ile Bezostaja-1 (198 kg/da), %9.45 ile Giin- 91 (209 kg/da) takip etmektedir yılı öncesi tescil edilen çeşitlerin ekim alanı oranı % 83.11gibi oldukça yüksek bir oran olarak belirlenmiştir.

9 332 Çizelge 8. Araştırma Bölgesinde Kuru Alanda Ekmeklik Buğday Üretim Deseni Ekilen Alan Oranı İJretim Miktarı Çeşit Adı Verim (Kg/I)a) Oranı (% ) G erek B ezo staja Gün M ızrak D ağdaş Kırgız Diğer U Toplam/Ort Konya ilinde kuru alana ekilen ekmeklik buğday çeşitlerinin Üretim masrafları, GSÜD ve Gerek-79 çeşidine göre Kısmi bütçe analizi Çizelge 9 da gösterilmiştir. Konya ilinde kuru alanda ekmeklik buğday ortalama üretim masrafı 67,60 YTL/da, GSÜD (ana ürün+yan ürün) 77,28 YTL/da olarak belirlenmiştir. Araştırmanın yapıldığı üretim döneminde I $ değeri ortalama 1,41 YTL olduğu göz önüne alındığında ortalama üretim masrafı 47,94 $/da ve GSÜD 54,81 $/da dır. Gerek-79 buğday çeşidine göıe kısmi bütçe analizine bakıldığında Mızrak çeşidi hariç diğer çeşitleri eken çiftçiler daha fazla gelir elde ettiği görülmektedir. Çizelge 9. Araştırma Bölgesinde Kuru Alanda Ekmeklik Buğday Ekonomik Analizi Çeşit Adı Üretim Masrafları GSÜD Kısmi Bütçe Analizi G erek-79 68,46 72, B ezo staja-1 69,19 82,72 9,51 D ağdaş-94 61,44 89,45 24,00 Gün-91 66,04 87,73 17,67 Kirgiz 54,14 67,15 8,99 M izrak 66,84 67,80-3,06 Ortalama 67,60 77, Ortalama $ Değeri: 1,41 YTL Konya ilinde Üretim dönemi itibariyle sulu alana ekilen ekmeklik buğday çeşitleri oransal payları Çizelge 10. da gösterilmiştir. Konya ilinde sulu alana ekilen ekmeklik buğdayların ortalama verimi 335

10 kg/da dır. En fazla ekilen sulu ekmeklik buğday çeşidi 9^76.73 ile Bczostaja- 1(351 kg/da) olup bunu % ile Toros-3 (196 kg/da),.94 ile Gerek- 79 (227 kg/da) takip etmektedir yılı öncesi tescil edilen çeşitlerin ekim alanı oıanı % gibi oldukça yüksek bir oran olarak belirlenmiştir. Burada belirtilen Toros-3 buğday çeşidi İsrail oıjinli olup tescilli değildir. Yöredeki tohum firmaları tarafından bölgeye getirilen bıı buğday yöreye adapte olamamış ve dekara verimi 196 kg olarak düşiik seviyede gerçekleşmiştir Çizelge 10. Araştırm a Bölgesinde Sulıı Alanda Ekmeklik Buğday Liretim Deseni Ekilen Alan O ranı Üretim M iktarı Çeşit Adı Verim (K g/i)a) O ranı ( %) ( % ) B e z o sta ja T oros G erek K o n y a Katea K arahan Pehlivan K ınacı Diğer Toplam/Ort Konya ilinde sulu alana ekilen ekmeklik buğday çeşitlerinin Üretim masrafları (YTLVda), GSÜD ve Bezostaja-1 çeşidine göre Kısmi bütçe analizi Çizelge 11 de gösterilmiştir. Konya ilinde sulu alanda ekmeklik buğday ortalama üretim masrafı 119,04 YTL/da, GSÜD (ana ürıin+yan Lirim) 129,71 YTL/da olarak belirlenmiştir. Bezostaja-1 buğday çeşidine göre kısmi bütçe analizine bakıldığında Konya-2002 (30,38 YTL/da) ve Pehlivan (24.58 YTL/da) çeşitlerini eken çiftçilerin daha fazla gelir elde ettiği; Gerek-79 Karahan-99, Kate A-l, Kınacı-97, Toros-3 çeşitlerini eken çiftçilerin daha az gelir elde ettiği görülmektedir.

11 3 3 4 Çizelge 11. Araştırma Bölgesinde Sulu Alanda Ekmeklik Buğday Ekonomik Analizi Çeşit Adı Üretim Masrafları GSÜD Kısmi Bütçe Analizi I B c z o s ta ja ,68 136,45 0,00 G erek ,35 87,31-29,82 ] K aralıan ,42 141,19-2,01 K ate A-1 9 7,30 8 1,00-31,09 K ınacı ,(X) -7,29 K o n y a ,24 188, Pehlivan 1 16,72 156,08 24,58 T oros-3 113,77 76,46-52,10 O rtalam a 119,04 129, Ortalama $ Değeri: 1,41 YTL Konya ilinde Üretim dönemi itibariyle kuru alana ekilen makarnalık buğday çeşitleri oransal payları Çizelge 12 de gösterilmiştir. Konya ilinde kuru alana ekilen makarnalık buğdayların ortalama verimi 191 kg/da dır. En fazla ekilen makarnalık buğday çeşidi %73,I9 ile Kızıltan 91 (178 kg/da) olup bunu %2J.20 ile Ç-1252 (246 kg/da), %5.61 ile Selçuklu 97 (154 kg/da) takip etmektedir. * Çizelge 12. Araştırma Bölgesinde Kuru Alanda Makarnalık Buğday IJretim Deseni Çeşit Adı J Ekilen Alan Oranı (%) (% ) (Kg/Da) Üretim Miktarı Oranı Verim K ız ıita n / Ç Selçuklu Toplam/Ort Konya ilinde kuru alana ekilen makarnalık buğday çeşitlerinin Üretim masrafları, GSÜD ve Kızıltan 91 çeşidine göre Kısmi bütçe analizi Çizelge 13. de gösterilmiştir. Konya ilinde kuru alanda makar nalık buğday ortalama üretim masrafı 69,74 YTL/da, GSÜD (ana ürün+yan ürün) 78,69 YT17da olarak belirlenmiştir. Ç-1252 eken çiftçiler Kızıltan-91 çeşidini eken çiftçilerden 9,67 YTL/da daha az gelir elde etmişlerdir

12 Çizelge 13. Araştırma Bölgesinde Kuru Alanda Makarnalık Buğday Ekonomik Analizi Üretim M asrafları GSÜD Kısmi Bütçe Analizi Çeşit Adı Kızı ltan-91 63,64 76, C ,42 85, Ü n a ı d Y m r 69,74 78, İ.2004 Ortalama $ Değeri: 1,41 YTL Konya ilinde Üretim dönemi itibariyle sıılıı alana ekilen makarnalık buğday çeşitleri oransal paylan Çizelge 14. de gösterilmiştir. Konya ilinde sulu alaına ekilen makarnalık buğdayların ortalama verimi 438 kg/da dır En faızla ekilen sulu makarnalık buğday çeşidi %73.54 ile Kızdtan- 91 (418 kg/da) ıolup bunu %26 21 ile Ç-1252 (494 kg/da), %0.26 ile Sclçuklu-97 (560 kg/d;a) takip etmektedir. Çizelge 14. Araştıırma Bölgesinde Sulu Alanda Makarnalık Buğday Üretim Deseıni Ekilen Alan Oram Üretim M iktarı Oranı Çeşit Adı Verim (Kg/Da) (%) (%) KızıİLan-9 ] Ç Selçuklu Toplam/Ort. ı\% \6 \9 JOO.OO, 438 Konya ilinde sulu alana ekilen makarnalık buğday çeşitlerinin Üretim masrafları, GSÜD ve Kızıltan-91 çeşidine göre Kısmi bütçe analizi Çizelge 15. de gösterilmiştir. Konya ilinde sulu alanda makarnalık buğday ortalama üretim masrafı 126,41 YTL/da, GSÜD (ana ürım+yan ürün) 184,05 YTL/da olarak belirlenmiştir. Ç-1252 eken çiftçiler KızıItan-91 eken çiftçilere göre 3,27 YTL/da daha fazla gelir elde etmişlerdir. Çizelge 15. Araştırma Bölgesinde Sulu Alanda Makarnalık Buğday Ekonomik Analizi Çeşit Adı Üretim M asrafları GSÜD Kısmi Bütçe Analizi Kızıltan ,07 184,50 0,00 Ç ,58 182,28 3,27 Ortalama 126,41 184, Ortalam a $ Değeri: 1,41 YTL 3 3 5

13 Araştırma Bölgesinde İşletmelerde Bilinçli Girdi Kullanım Düzeyi Tarım topraklarının verimli olabilmesi ve verim güçlerinin korunabilmesi ancak çeşitli şekillerde kaybolan besin maddelerinin, gübre uygulamaları sonucunda toprağa geri kazandırılması ile mümkündür. Tarımsal uğraşılarda amaç, birim alandan daha fazla ve nitelikli ürün almaktır. Üretim potansiyelinden gereğince yararlanmak ve üretimi artırmak için teknolojik gelişmeleri yakından izlemek ve üretim girdilerini bilinçli bir biçimde uygulamak gerekmektedir. Tarımsal üretimin artırılmasında gübreleme en önemli faktörler arasında yer almaktadır, Gübrelemede verilecek gübre çeşidi ve miktarının yanında bitki yetiştirilecek topraklarda var olan bitki besin maddeleri miktarının bilinmesine gereksinim duyulmaktadır. Tarım sektöründe azot, fosfor ve potasyumlu gübrelerin giderek artan miktarlarda kullanılması, diğer besin elementlerine olan ihtiyacı yükseltmiş ve magnezyum, kükürt gibi makro besin elementleriyle, birçok mikro besin elementlerinin noksanlıkları görülmeye başlanmıştır Bu besinlerin yeterli düzeyde bitkiye sağlanamadığı hallerde, ürün kaybı olmakta, kalite özellikleri bozulmakta ve ürünün pazar değeri de düşmektedir. Sonuç da üretici azot, fosfor ve potasyumlu gübreleri kullanmasına rağmen karlı bir çiftçilik yapamamakta, zarar etmektedir. Bu nedenle bilinçli ve ekonomik bir gübreleme yapabilmek için tarla toprağının analiz edilerek verilecek gübre çeşit ve miktarının belirlenmesi önem kazanmaktadır ( Araştırma bölgesinde işletmelerin toprak analizi yaptırma durumları Çizelge 16, da verilmiştir. Buna göre araştırma bölgesi işletmelerin %32.43 ii toprak analizi yaptırdıklarını belirtmiştir. Toprak analizi yaptıran çiftçilerin %95 i analiz sonucu tavsiye edilenlere uygun hareket etmediklerini belirtmişlerdir. Çizelge 16. Araştırma Bölgesinde Çiftçilerin Toprak Analizi Yaptırma Durumu Dağılımı (%) İl Adı Yaptırdım Yaptırmadım Konya Araştırma Bölgesinde işletmelerin % si yörede kuru alanda ekilen ekmeklik buğday için dekara tavsiye edilen 20 Kg tohum ile ekim yapmaktadır Yörede işletme başına ortalama 25 Kg/da tohum ile ekim yapılmaktadır. Ekim zamanına bakıldığında hemen hemen işletmelerin tamamı tavsiye edilen zamanda ekim yapmaktadır. Heıbisit, süne ilacı ve gübre uygulamalarında da bilinçli kullanım düzeyi düşüktür.

14 Çizelge 17. A raştırm a B ölgesinde Kuru Alanda Ekm eklik Buğdayda B ilin çlig ird ik ullan^ T E K N O L O JİL E R Bilinçli K ullanım Düzeyi { % ) Tohum Miktarı (20 Kg/da) Ekim Zamanı (Eylü l-ek im ) Herbisit ( mlt/da ) Süne İlacı (20 mlt/da) Gübre (0-7 Kg Saf N/da) Araştırma Bölgesinde işletmelerin % u yörede sulu alanda ekilen ekmeklik buğday için dekara tavsiye edilen 20 Kg tohum ile ekim yapmaktadır. Yörede işletme başına ortalama 26 Kg/da tohum ile ekim yapılmaktadır. Ekim zamanına bakıldığında işletmelerin %90 ı tavsiye edilen zamanda ekim yapmaktadır. Şekerpancarından sonra buğday eken çiftçiler ekim zamanını geciktirmektedirler. Heıbisit. süne ilacı ve gübre uygulamalarında da bilinçli kullanım düzeyi düşüktür. Çizelge 18. Araştırm a Bölgesinde Sulu Alanda Ekm eklik Buğdayda Bilinçli Girdi Kullanım Düzeyi T E K N O L O JİL E R Bilinçli K ullanım Düzeyi (% ) Tohum Miktarı (20 Kg/da) Ekim Zamanı (Ey lü l-e k im ) Herbisit ( mlt/da ) Süne İlacı (20 mlt/da) Gübre (7-14 Kg Saf N/da) Araştırma Bölgesinde işletmelerin % ii yörede sulu alanda ekilen ekmeklik buğday için dekara tavsiye edilen 20 Kg tohum ile ekim yapmaktadır. Yörede işletme başına ortalama 26 Kg/da tohum ile ekim yapılmaktadır. Ekim zamanına bakıldığında işletmelerin %80 i tavsiye edilen zamanda ekim yapmaktadır. Şekerpancarından sonra buğday eken çiftçiler ekim zamanını geciktirmektedirler. Ilerbisit, süne ilacı ve gübre uygulamalarında da bilinçli kullanım düzeyi düşüktür. Çizelge 19. Araştırma Bölgesinde Sulu Alanda Makarnalık Buğdayda Bilinçli Girdi Kullanım Düzeyi T E K N O L O JİL E R Bilinçli K ullanım Düzeyi (% ) Tohum Miktarı (20 Kg/da) Ekim Zamanı (Eylü l-ek im ) Herbisit ( mlt/da ) Süne İlacı (20 mlt/da) Gübre (7-14 Kg Saf N/da)

15 SONUÇ Bu çalışmada, Konya ilinde buğday yetiştiriciliği yapan 185 tarım işletmesi ile anket yapılmıştır. Kuru ekmeklik buğday verimi 212 kg/da, sulu ekmeklik buğday verimi 335 kg/da, sulu makarnalık buğday verimi 438 kg/da ve kuru makarnalık buğday verimi 191 kg/da olarak tespit edilmiştir Sulu alana en çok ekilen ekmeklik buğday çeşidi Bezostaja-1, kuru ekmeklik buğday çeşidi Gerek-79 ve makarnalık buğday çeşidi ise Kızıllan-91 dir Kuru alana ekilen ekmeklik buğday çeşitlerinin % 83 I l i, sulu ekmeklik buğday çeşitlerinin %80.67 si 1980 yılı öncesi tescil edilen çeşitlerdir Makarnalık buğdaylar da ise 1990 yılından sonra tescil edilen çeşitler ekilmektedir. Araştırma bölgesinde çiftçilerin yaklaşık %50 si Araştırma Erişti tüleıinin geliştirdiği buğday çeşitlerini bilmemekte ilgi göstermemektedir Araştırmada bulunan önemli sonuçlardan biride çiftçilerin buğday yetiştirme teknikleri konusunda yanlış uygulamalarının fazla olmasıdır. Dekara atılacak tohum miktarı olsun, gübre olsun, mücadele ilacı olsun tavsiyelere uymamaktadırlar. Tohum ve gübre miktarlarını çok fazla atmaktadırlar. Bölgede çiftçiler tarımsal ilaç kullanımı sırasında alet ekipmanların kalibrasyonunu yapamadıklarını ve ilaçlama sırasında her bölgeye eşit dozda ilaç düşüreme diklerini söylemişlerdir. Bölgede yapılan bir diğer yetiştirme tekniği sulama konusunda yaşanmaktadır. Çiftçiler buğday sulama zamanını ayarlayamamaları kaliteye etki etmektedir. Özellikle makarnalık buğday yetiştiren çiftçilerin haziran ayı ortalarına doğru yaptıkları sulama verimi artırırken kaliteyi düşürmektedir. Çiftçi uygulamalarında yapılan bir diğer yanlış ise aynı tarlaya uzun süre art arda buğday ekmeleri ve aynı tohumu kullanmalarıdır. Bu durum hem verime hem de kaliteye etki etmektedir. Bir diğer yanlış uygulama ise sulu alanlar için tavsiye edilen buğdayı kuru alana, kuru alan için tavsiye edilen buğdayı sulu alanlara ekmeleridir. Yeni geliştirilen çeşitleri ekim oranının yükseltilmesi için, öncelikle illerde yürütülen yayım çalışmalarında tarım teşkilatları arasında koordinasyon sağlanarak ortak yürütülmesi gerekmektedir. Çiftçilerinin %35 nin yeni çeşitleri ekmek istedikleri halde tohum bulamadıkları için ekemedikleri göz önüne alınarak yeni çeşitlerin tohumluk üretiminin artırılması gerekmektedir. Bölgede çiftçiler tarafından ekilen buğday çeşitlerinin oransal payı ile Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğüne ait tarım işletmelerinde üretilen buğday çeşitlerin oransal dağılımı birbirine paralellik göstermektedir. Bundan dolayı bu işletmelerde yeni çeşitlerin üretimi artırılarak çiftçiler bu çeşitlere yönlendirilmelidir. Bölge iklim şartlarına uygun olmayan buğday tohumlan tohum bayileri tarafından satışı yapılmakta (Toros-3, Dariel, Ceyhan-99, v.b.) ve sonuçta çiftçi büyük risk almaktadır bu durum önlenmelidir.

16 Tohum tescil sertifikasyon merkezince tescil alan çeşit TMO tarafından olması gerektiğinin dışında farklı bir kalite grubunda bulundurulması çeşidin piyasa fiyatının düşmesine yol açmakta ve yayılmasını geciktirmektedir. Tarım dışı geliri tarımsal gelirinden fazla olan çiftçiler yeni çeşitleri beııimsememektedir. Örneğin Konya ili Cihanbeyli ve Kulu ilçelerinde bu durumu görmekteyiz. Ayrıca, Çiftçilerin tohum aldıkları yerlerden biri olan rarım Kıedı Ko operatiflerin etkinliğinin artırılmalı, tohum satış bayileri denetlenmeli. Buğday Üreticileri Birliği kurulmalıdır KAYNAKLAR Anonim Un Değerlendirme Notu. OAİB Ankara. Anonim Makarna Değerlendirme Notu. OAİB. Ankara Anonim Bisküvi Değerlendirme Notu. OAİB. Ankara Anonim OAİB Kayıtları. OAİB. Ankara Anonim Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Bilgi İşlem Kayıtları Anonim Anonim İl Master Planı (Konya ), Küçıikçongar. M., Cevher,C., Kan, M., Kan, A., Taner, S., Hekimhan, H., Arısoy. Z., Taner, A., Kaya,Y., Kaıabak, S., Atalay, A., Bolat, N., Çekiç, C., Atmaca, E., Avcıoğlu, R Orta Anadolu Bölgesinde Buğday Üretiminde Kullanılan Teknolojilerin Belirlenmesi, TAGEM Proje No: TAGEMCTA/04/03/01/007 Tanrıvermiş H Orta Sakarya Havzasında Domates Üretiminde Tarımsal İlaç Kullanımının Ekonomik Analizi. Yayın No: 42. Mayıs. Ankara