BVKAE

Transkript

1 ÇEVRESEL FAKTÖRLERDEN KAYNAKLANAN ZOONOZ HASTALIKLAR VE KORUNMA YOLLARI Veteriner Hekim İZMİ ZMİR VETERİ VETERİNER HEKİ HEKİMLER ODASI VETERİ VETERİNER HALK SAĞ SAĞLIĞ LIĞI ÇALIŞ ALIŞMA GRUBU ÜYESİ YESİ Uluslararası rcıılığı ve Sü tayıı ve Sergisi Uluslararası Süt Sığı Sığırc Süt Ürünleri Çalış alıştay Nİ NİSAN 2008 Tepekule Kongre ve Sergi MerkeziMerkezi-Bayraklı Bayraklı/ İZMİ ZMİR Çevresel Hastalık Bulaş Kaynakları Temas Hava ve Toz İnsektler Yem Su Vektörler 1 1

2 Zoonotic Hastalıkların Sınıflandırılması Zoonozlar,WHO(DSÖ) Zoonozlar Uzmanlar Kurulu Tarafından infekte hayvanların yaşam döngüsüne göre Direkt Zoonozlar İnfekte omurgalıdan duyarlı omurgalıya (Kuduz,Trişinoz v.s) Siklozoonozlar Tümü omurgalı olmak üzere birden fazla konakçı gerektirirler (Tenyazis,Ekinokokkus v.s) Metazoonozlar Omurgasız konakta çoğalıp,omurgalıya bulaşan zoonozlar (Arbo virüs,veba,şistomiyaz v.s) Saprozoonozlar yiyecek bitki,toprak veya diğer organik materyal ile (hayvan içermeyen) gelişim bölgeleri veya rezervuarlardan bulaşan zoonozlar. 2 Zoonotic Hastalık Denklemi Anthropozoonosis Zooanthroponoses (İnsandan Hayvana) (Hayvandan insana) Hayvandan Hayvandan Hayvandan Hayvansal Üründen İnsana İnsana Vektöre İnsana İnsana İnsana KAYNAK: (1)John HERBOLD-Zoonotic Disease Risk Assessment Integrating Agriculture,Disaster Preparedness and Public Health.AAVMC/ASPH Joint Symposium April 22-24,2007 (2) John HICKS The One Medicine Concept. AAVMC/ASPH Joint Symposium April 22-24,

3 Zoonotik hastalıkların yeni görülen enfeksiyonlarla ilişkisi oldukça yüksektir.çünkü; Zoonotik hastalıklar gelişmekte olan ülkelerin problemidir. Hayvanlarla (keçi, tavuk, koyun, dana...) insanların teması sık ve uzun sürelidir. Hayvanlarla uzun süreli temas sonucu zoonotik hastalıklar ile karşılaşılabilir.(örnek:hendra, Nipah, and S. suis, -bu etmenler insandan insana bulaşmaz). Önemli Halk Sağlığı Problemi olan emerging ve emerging hastalıklarının % 80 i zoonoz niteliklidir 4 Zoonotik hastalıklar bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de önemli bir halk sağlığı sorunudur. Bu hastalıklar;kuduz,kistik ekinokokkoz,kırım kongo kanamalı ateşi,şarbon tularemi v.s olarak sıralayabiliriz. Ülke nüfusunun önemli bir kısmının geleneksel yöntemlere dayalı çiftçilikle ve hayvancılıkla uğ raşması, Hayvan sahiplenme ile ilgili hukuki alt yapının yetersizlikler. Toplumsal yaklaşımdaki olumsuzluklar 5 3

4 Dünyada Yeni ve Yeniden Önem(Emerging and Re-Emerging) Kazanan Infectious Diseases ve Zoonoses KAYNAK:CDC-Lonnie KING-Global Animal Health Initiative:The Way Forward Veterinary and Public Health Collaboration-2007-USA 6 Microbial Manzara KAYNAK:CDC-Lonnie KING-Global Animal Health Initiative:The Way Forward Veterinary and Public Health Collaboration-2007-USA 7 4

5 CDC s Most Significant Global Epidemics Over the Last 15 Years 1993 Hanta virus 1999 West Nile 1994 Plague (India) 2000 Rift Valley Fever Ebola virus (Zaire) 2001 Anthrax 1996 New Variant of CJD (UK) 2002 Norwalk-like viruses H5N1 influenza (Hong Kong) 2003 SARS 1998 Nipah virus (Malaysia) 2004 Marburg Virus 2005 H5N1 Influenza 2006 E. coli KAYNAK:CDC-Lonnie KING-Global Animal Health Initiative:The Way Forward Veterinary and Public Health Collaboration-2007-USA 8 Pathogens in Çoklu Ev Sahipleri İnsanları infekte eden pathogens sayısı 1415 Tüm insan pathogens % 61 i (868) zoonotic % 33 ü insana bulaştıktan sonra tekrar insandan insana geçebilmekte, % 80 i animal pathogens oluşturuyor Genel Ekolojik faktörler KAYNAK:CDC-Lonnie KING-Global Animal Health Initiative:The Way Forward Veterinary and Public Health Collaboration-2007-USA 9 5

6 İleriyi Görebilmek Hızlandırıcı koruma, kontrol, & ekolojide eliminasyonmikrobiyal tehlike aracıları Farklı sistemleri birleştirmek-ana konunun belirlenmesi Global düzenlemeler Ecosystem Health Animal Health Human Health 10 Climate Change s Impact on Infectious Diseases Vector-borne diseases Water-borne diseases Agriculture Production Migration of Animals Changing ecosystems for wildlife and animals Built environment Human-Animal Interface Ecologies and a new research portfolio Evidence-based public health impact KAYNAK:CDC-Lonnie KING-Global Animal Health Initiative:The Way Forward Veterinary and Public Health Collaboration 11 6

7 Hastalıkların Birleşme Noktaları Genetic and Biological Factors Physical and Environmental Factors Animals EID Humans Wildlife Social, Political, and Economic Factors Ecological Factors KAYNAK:CDC-Lonnie KING-Global Animal Health Initiative:The Way Forward Veterinary and Public Health Collaboration 12 KAYNAK: Lonnie J.King-AAVMC Corporate Veterinary Medicine Meeting,Atlanta,Georgia June 22,2004 CEID Bio Terrorism Diagnostic Surveillance Zoonoses Human Animal Bond Comparative Medicine Program Food Security Food Safety Food & Health Land Use Waste Management Environmental Quality Ecosystem Health Population Medicine Conservation Medicine Wildlife Management & Diseases Biodiversity Agro Terrorism Public Health Ecosystems Environmental Health Water quality Renewable food-animal systems Animal Health Chronic disease Nutrition Obesity Integrative Toxicology Factors of Disease Emergence Food as Health Promotants Food as Medicine Food Systems Sustainable food-animal systems Conservation Animal food contaminates GMOs Bio Engineered Food Antimicrobial Resistance Global Food Production Systems Animal Welfare and Well-being 13 7

8 Kentsel Alanların Genişlemesi İnsandan insana bulaşan pekçok hastalık, kalabalık koşullarda yayılmaktadır. Yakın temas bulaşmada çok etkilidir. Kalabalık ortamlar; kötü sanitasyon koşullarına, çöp, kanalizasyon sorunlarının birikmesine yol açar. Bu durum bulaşıcı hastalıkların yayılmasında önemli rol oynamaktadır. Ayrıca hastalık karayolu ya da diğer ulaşım yolları ile komşu bölgelere yayılabilmektedir 14 Kentsel alanda yağmur ya da kirli sularla dolmuş olan plastik şişeler, kaplar sivrisinek üreme alanı olarak işlev görebilir. Sivrisinek populasyonunun artması enfekte kişi duyarlı kişi arasındaki enfeksiyon zinciri oluşma şansını artırmaktadır. (Sıtma, sarı humma gibi) 15 8

9 Ecosystem KAYNAK:CDC-Lonnie KING-Global Animal Health Initiative:The Way Forward Veterinary and Public Health Collaboration 16 Doğal Afetler KAYNAK: Tanja POPOVIC-CDC Preparedness and Partnerships in an Era of Extreme Challenges, Extreme Global Connectivity and Extreme Communication Revulution.AAVMC/ASPH Joint Symposium April 23, 2007 Storms, Tornadoes, Hurricanes, Floods, Drought 17 9

10 Waterborne Zoonoses Animals Humans Waterborne Disease Kolera Salmonella Şigelloz Tularemi Şarbon Hepatit v.s Microbial Pathogens Water Environment KAYNAK:CDC-Lonnie KING-Global Animal Health Initiative:The Way Forward Veterinary and Public Health Collaboration 18 Mikrobiyal adaptasyon ve değişimler Son yıllarda kullanıma giren antibiyotiklere karşı bakteriyel patojenler direnç geliştirmiştir. Bunun nedenleri: Uygunsuz kullanım(viral enfeksiyonlar sırasında antibiyotik reçete edilmesi), Reçetelere çok fazla- aşırı ilaç yazılması Hastaların tedaviye tam uymaması Antiseptik maddelerin çok geniş alanlarda kullanımı Veteriner ilaçlarının kullanımındaki denetim yetersizliği 19 10

11 Örneği Staphylococcus aureus insanlardan ve diğer mikroorganizmalardan aldığı direnç genlerini diğer mikroorganizmalara taşıyabilmektedir. Bu durum direnç özeliklerinin diğer mikroorganizmalar arasında yayılımını sağlamakatdır. 20 ANTİMİKROBİYEL DİRENÇ KAYNAK: Brent Avery-Antimicrobial Resistance and Foodborne Diseases,November 3,

12 Dünyada hayvansal Gıda Üretiminde Antimikrobiyal veteriner ilaçları kullanımı Cattle (beef,dairy,veal ) Swine Chicken (meat,egg,breeders Turkey Fish Ducks,geese,sheep,goats,rabbits, lobsters,bees KAYNAK: Brent Avery-Antimicrobial Resistance and Foodborne Diseases,November 3, Amaçlarına göre kullanılan antibiyotikler KAYNAK: Brent Avery-Antimicrobial Resistance and Foodborne Diseases,November 3,

13 Hayvancılık Sektörü ve Veteriner Hizmetleri alanında kullanım amaçları KAYNAK: Brent Avery-Antimicrobial Resistance and Foodborne Diseases,November 3, KAYNAK: Hayvancılıkta Antibiyotik kullanılmasının nedenleri Bilimsel yayın-1984-roche Antibiyotik rezidülerinin kontrolunun tetiklenmesi neden olan süreç nasıl başladı? Nüfus artışı Sanayileşme, Kentleşme Besin isteği İsteklerde artış Tarım alanlarında daralma ve azalma Daha geniş ve yoğun üretim ünitelerinin kurulması Hastalık Problemleri Maliyet,ekonomik sorunlar Antibiyotik dahil yeni bakım metodlarının kullanımını kaçınılmaz hale getirdi ve süreç başlamış oldu 25 13

14 Antimicrobial direnç Tetracycline,Chlortetracycline,Oxytetracycline ve demetylchlortetracycline den oluşan tetracycline gurubu antibiyotikler arasında çapraz direnç vardır. Hayvanda ilaç kullanımı ve insan sağlığında risk Antimicrobial use (animals) Zoonotic pathogens Nonpathogenic bacteria (gen transfer) Residues Potantial risk to human health ( Piddock,1996 ) KAYNAK: Brent Avery-Antimicrobial Resistance and Foodborne Diseases,November 3, Ticaret Fazla miktarda üretim ve bunların hızla nakledilmeleri mikroorganizmaların da aynı hızla nakilleri demektir. Böylece tüm dünyaya yayılabilirler. Fiyat ve kalite farkları nedeniyle sınır ticareti de önemlidir. Bu durum bölgesel enfeksiyonların komşu bölgelere yayılmasına yol açan faktörlerden biri olmaktadır

15 Turizm Hergün milyonlarca kişi turistik amaçlarla seyahat etmektedir. Bu seyahatlerde beraberindeki mikroorganizmaların da seyahati sağlanmaktadır. Toronto da 2003 yılında görülen SARS SALGINI turistik faaliyetlerin bir sonucudur. Ayrıca hediyeler, bazı hayvanların kaçak olarak getirilmeleri de hastalık yayılımlarında önemli rol oynamaktadır. Seyahat eden kişilerin aldıkları eşyalar ve hizmetler belki de kendilerinin de ilk kez bu tip bir enfeksiyonla karşılaşmaları ile sonuçlanabilir. Bu enfeksiyon etkenini istemeden de olsa kendi evlerine yaşadıkları yerlere taşımaları kaçınılmaz olmaktadır. 28 İhbarı Mecburi Hastalıklar 1 Sığır vebası 18 Tavuk vebası(avian Influenza) 2 Şap 19 Newcasttle ( yalancı tavuk vebası) 3 Sığır tüberkülozu 20 Pullorum 4 Sığır brusellozu 21 Tavuk tifosu 5 Sığırların süngerimsi beyin hastalığı (BSE) 22 Scrapi 6 Antrax 23 Kedilerin Süngerimsi beyin hastalığı(fsh) 7 Kuduz 24 Arıların amerikan yavru çürüklüğü 8 Koyun-keçi çiçeği 25 Varroa 9 Koyun ve keçi brusellozu 26 Balıkların enfeksiyöz hematopoietik nekrozi 10 Koyun ve keçi vebası ( PPR) 27 Bonamiosis 11 Mavidil 28 Marteiliosis 12 At vebası 29 Spring Viraemia of Carp (SVC) 13 Ruam ( Mankafa) 30 Viral Hemorajik Septisemi (VHS) 14 Durin ( At frengisi) 31 Infectious Pancreatic Nekrosis (IPN) 15 Atların enfeksiyöz anemisi 32 Bakterial Kidney Disease (BKD) 16 Veziküler stomatitis ( Bulaşıcı stomatitis) 33 Crayfish Plague (Kerevit Vebası) 17 Equine encephalomyelitis 29 15

16 Süt Ürünlerinde Gıda Güvenliği Sağlıklı Hayvanla Başlar 30 ÇÜNKÜ;Doğadan gıda yolu ile bulaşan zoonotik Ajanları eradike etmek imkansızdır Çiftlikten sofraya kadar gıda güvenliği sağlanması olmazsa olmazlardandır Daima Çiftliklerde bulaş ve persiste sebebi araştırılmalıdır, Mezbahada kesim anında yapılan hatalar iyi gözlemlenmelidir. Pazarlamada dikkat edilmesi gereken husus lar belirlenmelidir, Evde tüketici olarak mutfakta dikkat edilmesi gereken ve alınacak tedbirler belirlenmeli

17 KAYNAK: J.HICKS & J.Sanders-Zoonotic Diseases Surviellance Food Safety-Symposium VPH April ,Atlanta,U.S.A Food Safety 32 KAYNAK: J.HICKS & J.Sanders-Zoonotic Diseases Surviellance Food Safety-Symposium VPH April ,Atlanta,U.S.A Food Safety Components Surveillance Inspections Risk Analysis Coordination Research Education 33 17

18 AB de VHS NA GÖRE HAYVANSAL ÜRÜNLERİN GIDA GÜVENLİĞİ Zootekni-Yetiştirme Standartları Hayvan Hakları Standartları Hayvan Sağlığı Standartları Veteriner Halk Sağlığı Standartları Yem-Su Standartları AB Hayvanları Farmakolojik Biyolojik Standartlar Üretim ve İşleme Zinciri Tüketime Hazır Gıda AB Tüketicisi Çevre Standartları KAYNAK: T.ÖZGÜL, Avrupa Birliğinde Sığır ve Dana Eti Ortak piyasa düzeni ve Veterinerlik Uygulamaları.Eğitim Semineri Sunum notları SÜT İLE GEÇ GEÇEN ZOONOTİ ZOONOTİK GIDA KÖ KÖKENLİ KENLİ SALGINLAR Yıl Salgı Salgın Yeri Kaynak Etyoloji ajan Hasta sayı sayısı 2002 Edmonton Çiğ süt Campylobacter Wisconsin Çiğ süt Campylobacter British Columbia 2000 Austria Keç Keçi sütü Çiğ süt E.Coli E.Coli O157:H7 3 Campylobacter

19 Campylobacter lerin Bulaş Yolları G ıda yolu ile bulaş -85 bulaş :% 8080 Gıda Kümes hayvanları/besi hayvanlar/domuz v.s etleri Pastörize edilmemiş sütlerin tüketimi, Yüzey suları ile kontamine gıdalar Diğer bulaş yolları : Köpek,kedi vb. ev hayvanları : % 5 İnsandan insana :%0-2 Bilinmiyen nedenler : % Kaynak: Dr.Vet.Hekim Ramazan UZUN-I.Türkiye Zoonoz Hastalıkları Sempozyumu Kasım 2006-ANKARA 38 19

20 KKKA Vakaları Vakalarının Gö Görüldü ldüğü İller (Tü (Türkiye, ) Kaynak: Dr.Vet.Hekim Ramazan UZUN-I.Türkiye Zoonoz Hastalıkları Sempozyumu Kasım 2006-ANKARA * yıllarında adresi belirlenemeyen 11 vaka mevcuttur. 38 Kaynak: Dr.Vet.Hekim Ramazan UZUN-I.Türkiye Zoonoz Hastalıkları Sempozyumu Kasım 2006-ANKARA 39 20

21 Kaynak-(Anonim) Practice of Population Medicine-Implications of Veterinary Practice Yerel Toplum Gelişmesi Ulusal Planlama Eğitim Tarım ve Biyoloji Enstitülerinde Veteriner çalışmaları Acil Tıbbi Servisler Veteriner uygulayıcılar tarafından,kırsal Halk topluluklarına kırsal halk sağlığı te tarımsal eğitim uygulamaları Tarım Bilimleri Yeterli insan beslenmesi Halk Sağlığı Yönetimi Tarım ve Halk Sağlığı arasındaki veteriner irtibatı Araştırma Güçlü Ekonomi Uluslar arası İşbirliği Programları VETERİNER HEKİMLİK Hayvancılık Endüstrisinde verimlilik Hayvansal Protein Üretimi Vahşi yaşamda Evcil hayvan hasta Lıklarıyla mücadele Halk Sağlığı Tıp ve Halk Sağlığı Kurumlarında Veteriner Uygulamaları GIDA HİJYENİ Hayvan hastalıklarının eradikasyonu ve kontrolu, korunmak Eğitim Hayvan Hastalıkları ve Zoonozların bildirilmesi Araştırma İnsan Hastalıklarının Epidemiyolojik tetkiki Askeri Hekimlik Evcil hayvanlarda, İnsan hastalıkalrının mücadelesi İnsan hastalıklarının Kontrolu ve önlenmesi Hayvan Sağlığı Çevre Sağlığı Araştırma HALK SAĞLIĞININ GELİŞMESİ Veteriner Hekimlik mesleğinin tarım ve sağlık arasındaki ilişkisi.veteriner Hekimlik hizmetlerinde meydana gelen değişiklik 40 Zoonoz ile ilgili Evcil Hayvan Enfeksiyonlarına ilişkin Bazı Öneriler 1) Ticari amaca yönelik hayvanlar için ciddi bir aşılama uygulaması yapılmalıdır.bunun yanısıra ev hayvanlarında da aşılamalara önem verilmeli 2) Hayvan hastalıkları vakalarında öncelikle vete riner hekim tarafından müdahale yapılması sağ lanmalıdır 2) Uygulamalı sistemle çalışan koruma usulleri, tüm topluluklar için yasal düzenlemelerle yürürlüğe konulmalıdır

22 Zoonozlara Karşı Alınması Gereken Önlemler Hayvanların evcilleştirilmesine yönelik kısıtlamalar Hayvanların koruyucu aşılamalarına tam gereken önemin verilmesi Tüm süreçte sıkı sürveyans ile birlikte hayvan itha line yönelik çok sıkı yaptırımların uygulanması Her tür ani zoonoz salgınında acil kesim veya diğer prosedürlerin uygulanması Hayvancılık işletmeleri (özel ve ticari) için Sürek li Sağlık Eğitimi ve veteriner hekim kontrolu 42 Zoonozların Önlenmesinde Genel Disiplin ve Geleceğe Yönelik Öneriler 1) Toplum Sağlığı Merkezleriyle İşbirliği içerisin de multidisipliner Surveyans Sistemi uygulanmalı 2) İlgili kanunların yürürlüğe konması ile birlikte *Kuduz,v.s * Hastalıklar dahil tehlikeli enfeksi yonlara ilişkin önlemler arttırılmalıdır 3) Okullar dahil kamuyu ilgilendiren zoonoz krizlerine ilişkin Sağlık Eğitimine önem verilmelidir. 4) Mevcut saha veteriner teşkilat yapısının uluslararası standartlara ve antlaşmalara uygun hale getirilmelidir

23 5) Yerel,Ulusal,Uluslararası Network sistemi oluşturulmalı ve uygulamaya konulmalıdır. (WHA31.48 Dünya Sağlık Asamblesi) 44 İzlediğiniz için Teşekkürler 23