EĞİTİMDE REHBERLİK HİZMETLERİ

Transkript

1 20. Basım EĞİTİMDE REHBERLİK HİZMETLERİ Prof. Dr. BinnurYEŞİLYAPRAK YÖ K ün K ur Tanımına Uygun Olarak Hazırlanmıştır

2 NOBEL AKADEMİK YAYINCILIK EĞİTİM DANIŞMANLIK TİC. LTD. ŞTİ. Ankara Dağıtım Kültür Mah. Mithatpaşa Cad. Nu: 74 B-01/02 Kızılay/ANKARA Tel: Faks: com com İstanbul Dağıtım Molla Fenari Sokak Nu: 8 Cağaloğlu / İSTANBUL Tel: Faks: Merkez İ0SB Abdülkadir Geyiani Cad. Nu: 2/A Ostim / ANKARA Tel/Faks: YAYIN NU : 338 Eğitim Bilimleri Nu : 69 ISBN : I. Basım, Mart 2012 EĞİTİMDE REHBERLİK HİZMETLERİ Prof. Dr. Binnur YEŞİLYAPRAK binnur. yesilyaprak@education. ankara. edu. tr S S k Copyright NOBEL AKADEMİK YAYINCILIK EĞİTİM DANIŞMANLIK TİC. LTD. ŞTİ. SERTİFİKA NU Bu baskının bütün hakları Nobel Akademik Yayıncılık Eğirim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.ııe aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekan ik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz. Genel Yayın Yönetmeni: Nevzat Argun -nargun@nobelyayin.com- Yayın Koordinatörü: Pınar Gülter -pinargulter@nobelyayin.com- Eğitim Bilimleri Editörü: Nevzat Argun -nargun@nobelyayin.com- Redaksiyon: Murat Taştan -murattastan@nobelyayin.com- Dizgi-Mizanpaj Sorumlusu: Zehra Çidam -zehracidam@nobelyayin.com- Mizanpaj: Şerikan Kara -serikan@nobeiyayin.com- Görsel Tasarım Sorumlusu: Mehtap Yürümez -dizgi@nobelyayin.com Üretim Sorumlusu: Halil Yeşil Baskı ve Cilt: Özgem Ofset Sertifika Nu: Dağıtım: Volkan Kurt -volkankurt@nobelyayin.com Tanıtım: Sadık Küçükakman -sadik@nobelyayin.com- Yavuz Şahin -yavuz@nobelyayin.com- Onur Uysal -onur@nobelyayin.com- Çetin Erdoğan -cetin@nobelyayin.com- İsmail Kınacı -ismail@nobelyayin.com- Serhat Geçkaldı -serhat@nobelyayin.come-satis: Emrah Dursun -esatis@nobelkitap.com- KÜTÜPHANE BİLGİ KARTI Y eşilyaprak, B in n u r. E ğitim de R ehberlik H izm etleri / Prof. Dr. Binnur Yeşilyaprak 20. Basım, X II s., 160x195 mm Kaynakça var, dizin y o k ISBN Eğitimde Rehberlik Hizmetleri 2. Gelişimsel Rehberlik

3 Son Baskı İçin... TEŞEKKÜR ve BİRKAÇ SÖZ Eğitimde Rehberlik Hizmetleri kitabına gösterilen ilgi, akademik yaşamımda bana psikolojik doyumların en büyüğünü yaşattı. On yıl önce 2000 yılının Eylül ayında umut ve heyecanla ilk kez yayınlanan bu kitabın, yine coşku ve heyecanla 19. baskısını yayınlıyor olmak, bu alana gönül veren biri olarak gerçekten çok anlamlı bir mutluluk!... Mesleğime yaptığım yatırımın karşılığını, gösterilen olumlu tepkilerle fazlasıyla aldığıma inanıyorum. Bu baskıda kitap yeniden gözden geçirilerek, sîzlerden gelen görüş ve öneriler doğrultusunda geliştirildi, yeni düzenlemeler yapıldı, sonunda yer alan değerlendirme sorularına son 7 yılda KPSS'de çıkan sorular eklendi. Yaşayan bir organizma gibi kitabın büyüyüp olgunlaşması sizlerin ilgi ve desteğinizle sürüyor... Çelişimsel Rehberlik yaklaşımına uygun olarak hazırladığım bu kitabı: eğitim ortamlarını insan gelişimine en uygun duruma getirmeyi amaçlayan YÖNETİCİLERE; yaptığı mesleğe saygı duyan, öğrencilerini seven ve onlara değer veren Ö Ğ RETM ENLERE ve Ö Ç R E T M EN A D A Y L A R IN A : çalıştığı eğitim kurumunda rehberlik anlayışını oluşturmaya çabalayan PSİKOLOJİK D A N IŞ M A N L A R A üstlendikleri sorumluluğa saygı duyarak ve yararlı olmayı umut ederek sunuyorum. Sevgi ve saygıyla... Eylül 2010 Prof. Dr. Binnur YEŞİLYAPRAK

4 Bu kitabı FARKLI yapan ÖZELLİKLER Eğitimde Rehberlik Hizmetleri; bence alanındaki diğer kitaplardan çok farklı ve üstün özellikler taşıdığı için bu kadar benimsendi. Nedir bu özellikleri? Çelişimsel yaklaşımı esas alması ve PÜR alanında, okulöncesi - ilk ve ortaöğretim öğrencilerine kazandırılacak yeterliklere dayanması Psikolojik danışman adaylarının yanı sıra, her düzey ve her alandaki öğretmen adaylarına yönelik olarak hazırlanmış olması filanda çalışan uygulamacılar için bir el kitabı niteliği taşıması Her ünitenin sonunda, her eğitim kademesi için farklı gelişim alanlarına ilişkin bilinç ve beceri kazandırmaya yönelik somut etkinliklerin yer alması Kitabın sayfa tasarımının, dikkat ve algılama açısından etkili olduğu kadar resim ve karikatürlerle keyifli bir öğrenme sürecini gerçekleştirmeyi sağlaması KPSS'ye hazırlananların gereksinimlerini de (kapsam ve sorular) karşılayacak nitelikte olması Bu kitabın yazarının bu alana gerçekten gönül vermiş olması... Teşekkürler sevgili hocam!. Dr. K. Bahar AYDIN (Araştırma Qörevlisi) Ekim İsparta

5 E E 52B O : Eğitim de Rehberlik H izm etleri" kitabı; hangi eğitim kadem esinde görev alırsa alsın, öğrencilerin kişisel, eğitsel ve m esleki ge lişim ine yardım cı olacak öğretm enlerin ve öğretm en adaylarının rolleri, sorum lulukları konusunda, gerekli bilgi ve becerileri kazandırabilm ek amacı ile hazırlanmıştır. R ehberlik ve psikolojik danışm a hizm etleri, bir u zm an lık alanı olarak profesyonel d üzeyde yürü tüle ce k hizm etleri kapsar. O ku llarım ızd a bu alanda ye tişm iş u zm an oranı, ilköğretim kurum - larında % l, ortaöğretim kurum larım ızda % 9 'd u r. Geri kalan % 'u n d a ise rehberlik faaliyetleri gerek yasal düzenlem elerle, gerekse pratikteki koşullar açısından tam am en sınıf öğretm enlerine veya "sın ıf rehber öğretm eni" tanım lam ası ile herhangi bir alan öğretm eninin so ru m lu lu ğ u n a bırakılm ıştır. K u şk u s u z okuld a bir rehber u zm anın b ulun m ası da, öğretm enlerin bu konudaki rol ve so ru m lu lu ğ u n u azaltan bir durum değildir. Ç ünkü öğretmen, sınıf ortam ında öğrenciyle en yakın ve en uzun etkileşim e sahip kişidir. D olayısıyla on u tanım a, o n u n gelişim ini izlem e ve yardım cı olm a konu sun d a, eğitsel etkinliklerle birlikte yürüteceği rehberlik etkinlikleri ile en fazla etkili olma gücüne sahip kişidir. Sekiz yıllık temel eğitimle birlikte "yöneltm e " konu sun un yeniden gündem e gelm esiyle rehberlik h izm e tlerin in sadece ortaöğretim d e v e rilm e sin in ye te rsizliği kabul edilm iş ve bu h izm etlerin o k u lö n ce si eğitim den b aşlayarak tü m eğitim süreci b o yu n ca sürd ü rü lm e si, "yö n e ltm e "n in sağlıklı olm ası için ö ğ re ncinin kişisel, eğitsel ve m esleki ge lişim inin b ü tü n lü k içinde ele alınm ası g ö rü şü ön em kazanm ıştır. Bu g ö rü şe dayalı olarak, öğretm en yetiştire n eğitim fakültelerinin p rogram ına bir söm estir, üç saatlik "Rehberlik" dersi konulm uştur. Eğitimde Rehberlik Hizm etleri Kitabı, öğretm enlik p ro gram ını izleyenler için tem el bir "ders kitabı", öğretm enlik m esleğini sürd ürenle r için u ygu lam a el kitabı", P siko lojik D a n ışm a ve R ehberlik alanındaki elem anlar ve adaylar için "yardım cı kitap" olarak hazırlanm ıştır. Eğitim fakültelerindeki yeni program değişim i ile ortaya çıkan bir ge re ksin im e dayalı olarak hazırlanan bu kitaba iki tem el d ü şü n c e y ö n verici o lm u ştu r: Birincisi; a n a o k u lu n d a n ortaöğretim in so n u n a kadar eğitim sürecind e öğrencilerin gelişim ve u yu m ların d a birinci derecede etkili olan kişi Ö Ğ R E T M E N 'd ir. O halde öğretm enlere, rehberlik açısın d an rol ve so ru m lu lu k la rın ın bilincinde olmalarını ve bunları benim sem elerini sağlayacak öğrenm e yaşantıları" kazandırılm alıdır. İkincisi, eğer rehberlik alanındaki hizm etler, öğrencilerde gözleneb ilir "hed ef davranışlar" olarak açık ve s o m u t olarak belirlenir ve bunlara nasıl ulaşılacağı k o n u su n d a sın ıf ve okul ortam ın d a uygulanabilir etkinlikler önerilirse öğretm enlerin bu alandaki katkıları ve katılımları artabilir. Bu iki d ü şü n c e y i e sas alarak p lan lan an bu kitap rehberlik alanında, özellikle öğretm en adaylarına ve tü m eğitim görevlilerine bilim sel bir anlayış, tem el bilgi ve beceriler kazand ırm a yı am açlam aktadır. Bu nedenle de, kitabın içerik ve d ü ze n le n m e sin d e kuram sal tartışm aların egem en o ld u ğ u bir kaynak kitap o lm a sı yerine; dili, yaklaşım ı ve s u n u ş biçim i ile kuram sal tem elleri so m u t uygulam alara d önüştüren bir çalışma olm asına özen gösterilm iştir. Kitap, yedi b ö lü m d e n oluşm aktadır: Birinci b ölü m d e çağdaş eğitim içinde rehberliğin yeri ve önem i; bu h izm e tlerin am acı, kapsam ı, gelişim i gibi konu lara değinilerek o k u y u c u n u n bu alan hakkında genel bir görüş kazanm asına çalışılmıştır. İkinci bölüm de eğitimde rehberlik hizmetleri ele alınm ış: okulöncesi, ilköğretim ve ortaöğretim k u ru m ların ın yapı ve am açları d o ğ ru ltu su n d a rehberlik h izm e tlerin in nitelikleri ve işlevleri üzerinde durulm uştur.

6 Ü ç ü n c ü, d ö rd ü n c ü ve b eşinci bölüm lerde, sırasıyla kişise l" eğitsel" ve m esleki rehberlik hizmetleri ele alınm ış, her eğitim düzeyinde ayrı ayrı olm ak üzere bu alanlarda hangi hedef davranışların esas alınacağı, bunlara ulaşm ada ne gibi etkinlikler yapılabileceği, öğretm enin benim seyeceği ilkeler, görev ve so ru m lu lu kla rı açıklanm ıştır. Bu bölüm lerd e öğretm enlerin yararlanabilecekleri örnek olaylar ve etkinlik örnekleri sunulm uştur. A ltın cı bölüm d e, tü m bu hizm etler içinde öğre tm enin öğrencileri tanım ada kullanabileceği teknik ve araçlar tanıtılm ış, hangi amaçlarla nasıl kullanılabileceği açıklanmıştır. Yedinci ve son bölüm de rehberlik hizm etlerinin örgütlenm esi, işleyişi, program lar ve değerlendirilmesi konularında temel bir anlayış kazandırılm aya yönelik bilgilere yer verilmiştir. Ö ğre tm e n lik gibi ço k özve ri iste yen bir m eslekte o k u lö n ce sin d e n y ü k se k öğre tim e kadar hangi eğitim kade m e sinde ve hangi dersin öğretm eni olu rsa o lsu n öğre ncile rinin gelişim lerine ve uyum ların a yard ım cı olabildikleri ölçü d e öğretm enlerin, bu özve rin in karşılığını "m esleki d o y u m " olarak alacakları in ancı ile h azırlanan bu kitabın, öğre tm en adaylarına ve tü m m eslektaşlarım a yararlı olm asını dilerim. K itabın tasarlanm ası ve o lu şm a sı yılları kapsayan bir süreçte birçok k işinin em ek ve görüşleri ile gerçekleşti. Ö ncelikle, beni R ehberlik ve Psikolojik D a n ışm a alanına yönlendire n, a sistanlığım sırasın d a d anışm a n lığım ı yaparak ye tişm em d e önem li katkılar sağlayan değerli h ocam M e lih a Kavak, bu kitabı da titizlikle inceleyip eleştiri ve önerileri ile önem li katkılarda bulundu. Hacettepe Ü niversitesinde lisansüstü eğitimime başladığım da danışm anlık görevini üstlenen değerli h ocam Prof. Dr. i. Ethem Ö z g ü v e n, bu görevini gö n ü llü olarak sürd ürerek her zam an gü d üleyici tu tu m u ile ve bu kitaba ilişkin yapıcı eleştirileri ile benden desteğini esirgem edi. Her iki danışm anım a teşekkür borçluyum. Kitabın bazı bölüm le rini titizlikle inceleyerek geliştirm em i sağlaya n arkadaşım yrd. Doç. Dr. Emel Bayraktutar'a, yüksek lisans öğrencim Sevgi Sezer'e, denem e baskılarını gözden geçirerek gö rü ş lerini bildiren Prof. Dr. G ü rh a n Çan'a, Prof. Dr. M u sta fa Kılıç'a, Doç. Dr. Şerm in Ö. K ü lah o ğlu 'n a, basım işini özenle gerçekleştiren N obel Yayın Dağıtım ilgililerine teşekkür ediyorum. Böyle bir kitabı h azırlam am k o n u su n d a beni teşvik eden m eslektaşlarım a, öğrencilerim e ve aileme, ayrıca b ü tü n çalışm alarım d a ge re ksin im d u y d u ğ u m yard ım ı ve desteği her za m a n alçak gönüllülükle sunan arkadaşım A li M illioğulları'na teşekkür ediyorum. Bu kitabı, Rehberlik ve Psikolojik Danışma alanında yetişm em de katkısı bulunan tüm hocalarıma bir teşekkür olarak sunuyorum. Doç. Dr. Binnur YEŞİLYAPRAK Ankara, Eylül 2000

7 İÇİNDEKİLER Son Baskıya Ön Söz İlk Baskıya Ön Söz - Teşekkür İçindekiler Ekler Listesi.... BO LU M I BÖLÜM II Ç A Ğ D A Ş E Ğ İT İM D E Ö Ğ R E N C İ K İ Ş İ L İ K H İ Z M E T L E R İ N İ N Y E R İ V E Ö N E M İ ^ Çağd a ş A n la y ış a C ö r e E ğ it im... 2 Eğitim in A m a çla rı... 2 İşle vi...2 O k u lu n ya p ısı... 3 Ö ğ r e n c i K iş ilik H iz m e tle r i (Ö. K. H. )... 4 Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Am acı ve Kapsam ı... 6 R e h b e r lik H iz m e t le r i...t Rehberliğin A m a c ı...7 R ehberliğin K a p sa m ı Psikolojik D a n ışm a H izm e ti Cryantasyon Hizmeti (Yeni Ortama Alıştırma) Bireyi Tanım a H iz m e ti Bilgi Toplam a ve Yaym a H izm e ti Yöneltm e ve Yerleştirm e H iz m e ti izlem e ve Değerlendirm e H iz m e ti M ü şa v irlik (K o n sü lta sy o n ) H iz m e ti...14 R e h b e r liğ in İlk e le r i Rehberlik Hizmetlerinin yürütülm esinde İki Görüş...19 R e h b e r liğ in G e liş m e s in i E t k ile y e n E t k e n le r So sy o -K ü ltü re l ve E konom ik Etkenler Felsefi ve Psikolojik Etkenler...21 R e h b e r iik Ç a lış m a la r ın ın T a r ih ç e s i Ülkem izde Rehberlik Hizm etlerinin Başlangıcı ve G elişim i...23 S o ru n la r...25 Ülkemizde Rehberlik Alanındaki Yeni Araştırmalar B ö lü m ile ilgili S e ç ilm iş B a z ı T ü r k ç e K a y n a k la r EĞİTİM SÜRECİNDE REHBERLİK HİZMETLERİ E ğ itim S ü re c in d e R e h b e r lik H iz m e tle r i Rehberlikte Gelişimsel Yaklaşım Gelişim İhtiyaçları ve Rehberlik Hizm etleri Gelişim Dönem leri ve Gelişim Görevleri...36 Türk Milli Eğitiminin Genel Hedefleri ve Rehberlik Hizm etleri...38 Eğitim Kadem elerine Göre R ehberlik H izm etleri...39 O kulöncesi Eğitimde Rehberlik Hizm etleri Okulöncesi Dönem Çocuklarının Gelişim Görevleri...40 O kulöncesi Eğitimin Ö n e m i ve İşlevi O kulöncesi Eğitimde Rehberlik...41 İlk ö ğ re tim d e R e h b e r lik H iz m e tle r i İlköğretim I. Dön. Çocukların Gelişim Görevleri...43 İlköğretim II. Dön. Çocukların Gelişim Görevleri İlköğretimin A m a cı ve işlevi İlköğretimin Ö n e m i ilköğretim de Reh. Hiz. Gerekçesi ve Ö n e m i ilköğretimde Reh. Hiz. Karakteristik Özellikleri ilköğretimde Rehberliğin Temelleri İlköğretimde Rehberliğin A m a çla rı İlköğretimde Rehberlik Hizmetlerinin Kapsam ı...53 O rta ö ğ re tim d e R e h b e riik H iz m e tle r i O rtaöğretim Dön. Gençlerin Gelişim Görevleri...56 O rtaöğretim in Ö n e m i ve A m a cı Ortaöğretim in işlevi...57 Ortaöğretim de Reh. Hiz. Gerekçesi ve Ö n e m i...58 Ortaöğretimde Reh. Hiz. Karakteristik Özellikleri...59 Ortaöğretimde Rehberliğin Amaçları ve Kapsam ı Bölümle ile İlgili Seçilmiş Bazı Türkçe Kaynaklar...64

8 BÖLÜM III BÖLÜM IV K İŞ İS E L R E H B E R L İK Gelişimsel Yaklaşıma Göre Kişisel Rehberlik Tanım ı...68 Kişisel Rehberlik Hizmetlerinin Kapsamı ve Niteliği...7 i H üm anistik (İnsancıl) Eğitimin İlkeleri...72 İnsancıl Eğitim ve Ö ğretm en...73 Kişisel Rehberlik A çısın dan Etkili Ö ğretm enlik...75 Öğretmenlere A it O lum lu ve O lu m su z Etkili Ö z l O k u lö n c e s i E ğ itim D ö n e m i Okulöncesi Eğitimde Öğretmenin Benim seyeceğitem el İlkeler Kişisel Rehberlik Açısından Okulöncesi Eğitimde Ö ğretm enin Sorum lulukları İlk ö ğ re tim I. D ö n e m İlköğr. I. Dönem de Kişisel-Sosyal Gelişim Alanında Öğrencilere Kazandırılacak Yeterlikler ve Hedefler İlköğr. I. Dön em de Kişisel-Sosyal Gelişim Alanında Ö ğretm enin Sorum lulukları Sınıf Ö ğretm enine So n S ö z İlk ö ğ re tim II. D ö n e m İlköğr. II. Dönemde Kişisel-Sosyal Gelişim Alanında Öğrencilere Kazandırılacak Yeterlikler ve Hedefler İlköğr. II. Dönemde Kişisel Rehberlik Alanında Öğretm enin Sorum lulukları Öğretmenler Ergenlerle Neler Yapmalı, N eler Yapm am alı O rta ö ğ re t im D ö n e m i Ortaöğr. Döneminde Kişisel-Sosyal Gelişim Alanında Öğrencilere Kazandırılacak Yeterlikler ve Hedefler...97 Ortaöğr. D önem inde Kişisel-Sosyal Gelişim Alanında Ö ğretm enin Sorum lulukları Kişisel Rehberlik Etkinlikleri Sosyal Beceri Kazandırmada İzlenecek Aşam alar Öğretm enler Gence N asıl Davranm alı Bölüm ile İlgili Seçilm iş Bazı Türkçe Kaynaklar E Ğ İT S E L R E H B E R L İK Eğitsel RehberliğinTanım ı Eğitsel Rehberliğin A m a cı Eğitsel Rehberlik Hizmetlerinin Kapsamı ve Niteliği 117 O kulönce si Eğitim Kurum larında E ğitse l R e h b e rlik H iz m e tle r i...i 19 Etkinlikler İlköğretim I. Dönem de E ğitse l R e h b e rlik H iz m e tle r i Kazandırılacak Yeterlikler ve Hedef Davranışlar Uygulam alar O ryantasyon (Durum a Alıştırm a) Program ı Okul ve Sınıf Kurallarını Öğretme ve Uygulam a Kural Saptam a SınıfToplantıları Yönergeleri İzleme Etkin Çalışma Yöntem leri Çalışm a Yöntem lerinin Başarıya Etkisi...i 34 Zam anı Planlam a Çalışm a Ortam ını Düzenlem e... i 38 Çalışma Sürelerinin ve Aralıklarının Planlanması N o t Tutm a (N o t A lm a) A ktif Dinlem e Hızlı ve Etkili O k u m a Ö ze t Çıkarm a Hafızayı (Belleği) Güçlendirm e G üdülenm e Değişim İçin Beş A d ım İlköğretim II. Dönem de E ğitsel R e h b e riik H iz m e tle ri Kazandırılacak Yeterlikler ve Hedef Davranışlar Uygulam alar Ü st Eğitim Kurum larınıtanıtm a Eğitim Kurumlan Hakkında Bilgi Edinme Yolları I. Eğt. Kur. ile İlgili Yazılı Materyalin Derlenmesi..158

9 2. Eğitsel Günler Düz ve İlgili Konuşmacılar Davet Etme Eğitim Kurumlarını Ziyaret (İnceleme Gezileri) Eğitim Kurumlarını İncelemek İçin Araştırma Grupları O luşturm a Eğitsel Plan Yapma ve Yürütm e O rta ö ğ re tim D ö n e m in d e Eğitse! R eh. H iz Kazandırılacak Yeterlikler ve Hedef Davranışlar U ygulam alar Sınıf İçi Davranışların Değerlendirilmesi Çalışma Becerilerinin G özden Geçirilmesi Mezuniyet Sonrası İş ve Eğitim Seçeneklerinin Değerlendirilmesi S ın a v a H a z ır lık Sınav Kaygısını A za ltm a Bölüm ile İlgili Seçilm iş Bazı Türkçe Kaynaklar Mesleki Gelişim Görevleri ve Başarılm asındatem el İlkeler İlköğretim I. D önem de Öğrencilere Kazandırılacak Yeterlikler ve Hedefler Temel İlkeler Anasınıfı ve Temel Eğitimin I. Döneminde Yapılabilecek Mesleki Rehberlik Etkinlikleri İlk ö ğre tim II. D ö n e m d e M e s ie k i R e h b e rlik Mesleki Gelişim Görevleri ve Öğretm enin Sorum lulukları Bir Mesleki Gelişim Görevi Olarak Karar Verm e ve Problem Ç ö zm e İlköğretim II. Dönemde Yapılabilecek Mesleki Rehberlik Etkinlikleri T em e! E ğ itim S o n u n d a 'y ö n e lt m e " (Y ö n le n d irm e ) H iz m e ti B Ö L Ü M V M E S L E K İ R E H B E R L İK M esleki Rehberlik Tanım ı M eslek Seçimi ve Ö n e m i M esleki Gelişim Süreci M e s le k i G e lişim K u r a m la rı G inzberg ve Arkadaşlarının Gelişim K u ra m ı Super'in Benlik Kuram ı (Kavram sal M o d e l) Holland'ın Kişilik K u ra m ı Roe'nun İhtiyaç K u ra m ı Diğer G örüşler M e sle ki G elişim Görevleri ve M e s le k i R e h b e rlik H iz m e tle r i T e m e l E ğ itim D ö n e m in d e M e s le k i R e h b e r lik Mesleki Rehberlik Açısından Yöneltmede Esas Alınacak İlkeler ve Kurallar Yöneltmede Gerekli Bilgiler O rta ö ğ re tim D ö n e m in d e M e s le k i R e h b e rlik Mesleki O lgunlu k Ortaöğr. Dönem inde Mesleki Rehberliğin Amaçları Ortaöğr. Döneminde Yapılabilecek Mesleki Rehberlik Etkinlikleri M e s le k i R e h b e rlikte Ö ğ re n c ile ri T a n ım a Öğrencinin Yetenek ve İlgilerini Değerlendirm e Ö lçütleri M e sle k le ri İn ce le m e Bir M eslek ile İlgili Bilinmesi Gereken Bilgiler Mesleki Bilgilerin Paylaşılm ası Mesleki Rehberlik Hizmetlerinde Bilgisayarlardan Yararlanma Bölüm ile İlgili Seçilm iş Bazı Türkçe Kaynaklar 249 Temel Eğitim Dönem inin Ö n e m i

10 BÖLÜM VI BÖLÜM VII B İR E Y İ T A N I M A T E K N İK L E R İ Bi/eyi T a n ım a Bireyi Tanım anın A m acı Ö ğretm enin Öğrencilerini Tanım asının Gerekliliği 267 Bireyi Hangi Yönlerden Tanım ak Gerekir? Bireyi Tanımada Dikkat Edilmesi Gerekli ilkeler Bireyi Tanımak Üzere Geliştirilen Teknik ve AraçlardaTemel Yaklaşımlar B ire y it a n ım a T e k n ik le ri T e stle r Tanımı ve Kullanım Am açiarı Testlerin Sınıflandırılması Testlerin Kullanılmasında Dikkate Alınacak Bazı Kurallar T e s t D ış ıt e k n ik le r G özlem Gözlem Listeleri (Check-Lists) Özellik Kayıt Çizelgeleri Anekdot ( 0 ay) Kayıtları Derecelendirme Ölçekleri (Rating Scales) Otobiyografi A rzu Listesi Zam an Cetveli Problem Tarama Listesi Soru Listesi/Anket Sosyom etri Kim dir Bu Tekniği Sosyal Uzaklık Ö lçeği G örüşm e Veli G örüşm esi Veli Toplantıları Ev Ziyaretleri Dram a ve O y u n Etkinlikleri Toplu D o sya Bölüm ile İlgili Seçilm iş Baza Türkçe Kaynaklar 337 R E H B E R L İK H İZ M E T L E R İN İN Ö R G Ü T L E N M E S İ V E D E Ğ E R L E N D İR İL M E S İ R e h b e rlik H iz m e tle rin in Ö r g ü t le n m e si ) Merkezi düzeyde örgütlenm e ) İl düzeyinde örgütlenm e ) O kul düzeyinde örgütlenm e Sınıf Rehber Öğretmeni ve Görevlen Rehber Öğretmen (Psikolojik Danışm an) ve Görevleri O ku l Rehberlik Program ının O rganize Edilm esi Yıllık Rehberlik Faaliyetlerinin Programlanması Yıllık Programın Nitelikleri Kaynaştırm a Eğitimi ve Rehberlik Kaynaştırma Programında Öğretm enin R o lü O kul Rehberlik Çalışm alarının Değerlendirilm esi.,..360 Değerlendirme Süreci Değerlendirmede Karşılaşılan Güçlükler Değerlendirme İlkeleri Değerlendirme Yöntem leri Bölümle İlgiii Seçilmiş Bazı Türkçe Kaynaklar Son S ö z Kaynaklar D e ğ e rle n d irm e S o r u la r ı x

11 EKLER LİSTESİ BOLUM il BÖLÜM V 2.1. İlköğretim l. Devre Rehberlik Program ı İlgi Envanteri M eslekler BOLUM İH 3.1. Ö rn. Olay: Ç o cu k O kulda Başarıyı Tatm alıdır D u ygu Z a n Soru Sorabilm e...i Örn. Olay: Bireysel Ayrılıklar Dikkate Alınmalıdır D ü şü n ce ve D u y g u I 3.6. Ö rn. Olay: Siz Hangi Elinizi Kullanm ayı Tercih Edersiniz?...! I I 3.7. Ö zü r Dilem e Etkinliği Örn. O lay: O kuicu lu k O y u n u Ö nyargılı O lm a k...i Tanışm a Etkinliği...I I G üven O lu ştu rm a Etkinliği...I İstendik ve İstenm edik Davranışlar... I 14 BOLUM IV 5.3. A n n e m in M esleği - Babam ın M e sle ği Zam an M akinesi M u tlu Doktor - M u t su z D o k to r Karar V erm e Ticaret O dası D en eyim i M esleğin Gerektirdiği Niteliklere Sahip m iyim? M e slek İnceleme Formatı Bir M eslek Elemanı ile G ö rü şm e BÖ LÜ M VI 6.1. (3-6 Yaş) M o to r Gelişim G özlem Listesi Ö zellik Kayıt Ç izelgesi O tobiyografi Olsaydım (Arzu Listesi ve Yarım Bırakılmış C üm le Tam am lam a Tekniğine Bir Ö rn e k) Örn. Olay: Okum a Alışkanlığı Erken Yaşta Kazanılır O rya n tasyon Program ı Davranış Çiçeği Testleri Yönergelerine U ygun Cevaplandırm a I Yönergeleri İzleyebiliyor m u su n u z? Çalışma Davranışlarını Değerlendirme Ölçeği Hedef Belirleme ve Plan Yapm a Smıf-İçi Davranışları Kontrol Listesi Çalışm a Becerileri Kontrol Listesi Testlerle Yaşam ak İçsel G ü lü m se m e

12

13 Ç A Ğ D A Ş EĞİTİMDE Ö Ğ R E N C İ KİŞİLİK H İZM ETLER İN İN YERİ VE Ö N E M İ A N A H A T L A R Çağdaş Anlayışa Göre Eğitim Öğrenci Kişilik Hizmetleri (Ö.K.H.) Rehberlik Hizmetleri Rehberliğin İlkeleri Rehberliğin Gelişmesini Etkileyen Etkenler Rehberlik Çalışmalarının Tarihçesi

14 E Q Eğitim anlayışındaki değişmeler ğ b l ı Eğitimde Rehberlik Hizmetleri ÇAĞDAŞ EĞİTİMDE ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİNİN YERİ VE ÖNEMİ Y irm inci yüzyılda birçok etken, eğitim i, am aç ve işlev yönünden değişm eye zorlamıştır. Hızlı sosyo-kültürel, ekonom ik ve teknolojik değişm eler, bilim alanındaki yeni gelişm eler ve buluşlar, özellikle dem okratik düşünceler, insan haklarındaki gelişm eler eğitim den beklentilerin artm asına yol açm ış ve geleneksel eğitim e baskı yaparak eğitim i birey yararına değişm eye zorlamıştır. Geleneksel eğitim de öğrenciye bilgi yükleyerek sadece zihinsel gelişim e önem veren anlayış, yerini yeni bir anlayışa bırakmıştır. B ütün bu etkenler, zorlanm alar karşısında çağım ıza uygun bir eğitim nasıl olm alıdır? A m açlan ve işlevlerinde ne gibi değişm eler olm alıdır? Öğrenciye bakış açısı nasıldır? Çağdaş eğitim amaç ve işlevlerini gerçekleştirecek bir eğitim kurum unun yapısı hangi değişiklikleri gerektirm ektedir? Bu bölüm de bu som lara yanıt bulm anız m üm kün olacaktır. Kuşkusuz çağdaş anlayışa göre gerçekleştirilen eğitim sistem lerinde öğrencinin gelişim ine ve uyum una yönelik olarak yer alan rehberlik hizm etlerinin tanıtılm ası, am acı, kapsam ı, ilkelerinin neler olduğu ve bu hizm etlerin kısa bir tarihçesi ve bugünkü durum una değinilmesi de bu bölümde yer almaktadır. B u konuda, çağdaş eğitim içinde rehberlik hizm etlerinin yeri, önemi, amacı açıklanarak rehberlik alanı hakkında genel birgörüş kazanm anız hedeflenmiştir. Böylece oluşturduğunuz bıı çerçeve içine sonraki bölümlerde yer alan konuları daha rahat yerleştirm eniz beklenmektedir. Çağdaş Anlayışa Göre Eğitim ^ Çağdaş eğilim bireyin tüm olarak gelişimini hedefler. Çağdaş bilimsel anlayışa göre eğitim; bireyin bedensel, duygusal, düşünsel ve sosyal yeteneklerinin kendisi ve toplumu için en uygun şekilde gelişmesi oluşumudur. Kısaca bireyin her yönüyle bir bütün olarak kendisi ve toplum u için en uygun düzeyde geliştirilmesi sürecidir. Bu süreç içinde ulaşılacak amaçlar nelerdir? Eğitimin Amaçları Çağdaş anlayışa göre eğitimin genel amacı; bedence, ruhça sağlıklı, topluma etkin şekilde uyabilen insanlar yetiştirmektir. Diğer bir deyişle toplumsal, çevresel koşullara sorgulamadan aynen uymak ve sürdürmek (edilgen uyum) yerine toplum u ileri götürebilecek, geliştirebilecek değişimleri de sağlayabilecek (etken

15 Çağdaş Eğitimde Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Yeri ve Önemi uyum ) bireyler yetiştirmektir. Bu genel amacı çözümlediğimizde çağdaş eğitimin amacının özet olarak, bireyi "kendisi için" ve "toplum için" yetiştirmek olduğu görülmektedir. t i 1. Bireyi kendisi için yetiştirm ek: Eğitim de amaç bireyin önce "kendisi için" yararlı ve gerekli donanım ları kazanm asını sağlam aktır. Eğitim bunu gerçekleştirm ek için şu alt am açlara ulaşm aya çalışır: a. Bireyi bir m eslek sahibi yapm ak, b. Toplumsal uyum unu sağlam ak, c. Kendisini geliştirm e olanakları vermek. + Çağdaş eğitim, bireyi "kendisi için ve "toplumu için yetiştirmeyi hedefler. 2. Bireyi toplum için yetiştirm ek: a. Toplum un düzenini ve sürekliliğini sağlayacak iyi bir insan, iyi bir vatandaş olarak yetişm esine çalışm ak, b. Toplum un ekonom ik yaşam ı için nitelikli insan gücünü sağlam ak, c. B ireye iş yaşam ında esnek, gelişm eye açık, yaratıcı ve verim li olabilecek davranışlar kazandırm ak. Bu am açlar doğrultusunda çağdaş eğitim den beklenilen işlev de değişmiştir. İşlevi H Nasıl bir eğitim ortamı bireyi bu hedeflere ulaştırabilir? Çağdaş eğitimin işlevi; öğrencilerin bedensel, psikolojik ve toplumsal yönlerden bir bütün olarak devamlı bir şekilde gelişmelerine, topluma aktif uyum yapabilecek mutlu ve üretken kişiler olarak yetişmelerine ortam sağlayarak yardım etmektir. O halde eğitim sürecinde öğrenciye öyle bir ortam yaratmalıyız ki bu ortam içinde öğrencinin yukarıda sıralanan amaçlara ulaşması ve kendini her yönüyle tüm olarak geliştirmesi m ümkün olsun. Bu işlevi gerçekleştirecek örgün eğitimin ve okulun yapısı nasıl olmalıdır? Uygun ortam Okulun Yapısı Y ukarıda açıkladığım ız çağdaş eğitim in am açlarına ulaşm ak ve eğitim in işlevini gerçekleştirm ek üzere örgün eğitim de okulun yapısı da değişm iş ve geleneksel okullarda öğretim ve yönetim hizm etlerinin yanında üçüncü bir hizm et grubu olarak Öğrenci K işilik Hizm etleri (Ö.K.H.) yer alm ıştır (Tan 1992; K epçeoğlu 1993). B una göre çağdaş okulun yapısında 3 temel hizm et grubu vardır.

16 n, ı Eğitimde Rehberlik Hizmetleri Ö ğ re n c iy e b ilg i- b eceri k azan d ırara k zih in sel güçleri geliştirm e. Ö ğ re n c ile rin ö ğ retim faaliy etlerin d en en etk ili b içim d e y a ra rlan ab ilm eleri ve k en d ilerin i h e r y ö n ü y le tüm olarak geliştirm e le ri için u y g u n o rtam sağlam aya yönelik hizm etlerin tüm ü Ö ğretim v e Ö.K.H. n in iyi bir şekilde y ü rütülm esi için gerekli personel, araç, gereç vb. sağlam a ve p ro g ram lan yürütm ekle yüküm lü örgüt V A M A Ç A. * B irey in b ü tü n k a p asitelerin i k endisi ve to p lu m u için en u ygun d ü zey d e g e liştirm e k (m ey d an a g etirilm ek istenen davranış değişikliklerini oluşturm ak ) Şema 1.1: Çağdaş Örgün Eğitim Kurumu Olarak Okulda Yer Alan Üç Temel Hizmet Grubu Öğrenci Kişilik Hizmetleri (Ö.K.H.) + Ö.K.H., çağdaş örgün eğitimin bölünmez bir parçası, öğretim ve yönetim faaliyetlerinden ayrı, ancak onlara paralel olarak fonksiyon gösteren bir hizmetler grubudur.: Yukarıdaki şem adan anlaşılacağı gibi Öğrenci K işilik H izm etleri, çağdaş eğitim anlayışının örgün eğitim etkinlikleri içine katm ayı zorunlu gördüğü profesyonel bir hizm etler grubudur. O kulda, öğrenciye öğretim çalışm alarından ayrı, sın ıf öğretim i dışında sağlanan ve onun kişiliğinin duygusal ve toplum sal yanları ile sağlıklı bir şekilde gelişm esine hizm et eden etkinlikleri kapsar. Ö.K.H., çağdaş örgün eğitim in bölünm ez bir parçası, öğretim ve yönetim faaliyetlerinden ayrı, ancak onlara paralel olarak fonksiyon gösteren bir hizm etler grubudur. Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Amacı Eğitim süreci içinde bu hizm etlerin am acı, bireyin eğitim den en olumlu bir şekilde yararlanarak, her yönüyle tüm olarak gelişm esine ve sağlıklı bir kişilik kazanm asına olanak sağlayacak eğitim ortam ını yaratmaktır. Gelişim ve uyum Ç ağdaş eğitim anlayışına göre öğrenci; kendi gelişm esine etkin bir şekilde katılacak bir sorum lu olarak düşünülm ektedir. Okula ise böyle bir sorum luluğun yerine getirilm esi için en uygun ortam ı hazırlam a işi düşm ektedir. İşte böyle bir ortamı oluşturabilm ek, okulda öğrencilerin gelişim leri ve uyum ları için gerekli hizm etleri sağlam akla gerçekleşebilir. N edir bu hizm etler? Bir diğer deyişle Ö.K.H.'nin kapsam ında ne gibi hizm etler yer alır? Aşağıdaki şem adan bunları inceleyelim.

17 t k SAĞLIK HİZMETLERİ Şema 1.2. Çağdaş Örgün Eğitim Kurumunda Yer Alan Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Kapsamı SOSYAL YARDIM HİZMETLERİ ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ REHBERLİK HİZMETLERİ ÖZEL YETİŞTİRME HİZMETLERİ SOSYAL ve KÜLTÜREL HİZMETLER Sağlıkla ilgili Parasal Yardım Psikolojik B aşarısızlığı Boş zam an eğitim i önlem ler alm a H izm eti (B urs, K redi vb.) D anışm a H izm eti giderici, yetiştirm e çalışm aları verm e Sağlık eğitim i O ryantasyon Boş zam anları verm e Ek görev-iş H izmeti Ö zel yetenekleri değerlendirm e bulm a geliştirm e olanakları Sağlık kontrolleri Bireyi Tanıma çalışm aları hazırlam a ve taram aları Barınm a Hizmeti yapm a H izm etleri (Yurt, İhtiyaca göre İlgilere göre pansiyon vb.) Bilgi Toplam a gerekli hazırlık çeşitli Tedavi hizm etleri ve Yayma kursları etkinlikleri Beslenm e H izmeti planlam a ve H izmetleri yürütm e (Yemekhane Y öneltm e ve (spor, sanat, kantin vb.) Yerleştirm e kültür vb. alanlarda) H izm eti U laşım H izm etleri İzlem e ve Değ. H izmeti Çağdaş Eğitimde Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Yeri ve Önemi J»

18 a Eğitimde Rehberlik Hizmetleri Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Kapsamı Bu hizm etlerin içine öğrencilerin okula kayıt, kabul işleri ile devam ve disiplin işleri de katılabilir. A ncak onlar daha çok yönetim ile ilgili zorunlu ve form al işler olarak görülmektedir. + Ö.K.H. öğrenciye kendisini geliştirmesi için en uygun eğitim ortamım hazırlamaya yöneliktir. Hizmetlerin yürütülmesi İkinci şem ada görüldüğü gibi Ö.K.H.'nin kapsam ına giren hizm etler; genel olarak eğitim süreci içindeki öğrencinin ihtiyaçlarını karşılam aya, öğretim i güçleştiren sorunları ortadan kaldırm aya yöneliktir. D aha başka bir deyişle bu hizm etler öğrencilere yeterli düzeyde sağlanabilirse öğrencinin öğretim sırasında başarısını ve uyum unu sınırlayıcı ya da kısıtlayıcı bir takım sorun ya da engellerle karşılaşm ası önlenm iş ya da en alt düzeye indirilm iş olacaktır. Böylece öğrenci, eğitim süreci içinde hem öğretim den daha yeterli bir düzeyde yararlanarak daha başarılı olabilecek hem de kendini her yönüyle geliştirebilm e fırsatlarını değerlendirebilecektir. Ö zetle Ö.K.H öğrenciye kendisini geliştirm esi için en uygun eğitim ortamını hazırlar. B u hizm etler okulda profesyonel kişiler yani bu alanda yeterliliği olan uzm an kişiler önderliğinde yürütülm elidir. H izm etlerin yürütülm esinde okuldaki yönetici ve öğretm enlerin işbirliği ve katkıları zorunludur. Ö ğretm enler uzm anlarla ve ilgili kişilerle işbirliği içinde bu etkinliklerde görev alır ve sorum luluk taşırlar. H izm etlerin gerçekleştirilm esinde en önem li katkı öğretm enden beklenir. Y öneticiler de, hizm etlerin aksam adan yürüm esi için gerekli koordinasyonu ve organizasyonu yapm ak, uygun koşulları sağlam akla yükümlüdür. Öğrenci Kişilik H izm etlerinin kapsam ım incelediğim izde bu hizm etlerin bireyin bir bütün olarak geliştirilm esini sağlayacak ortam ı hazırlayarak onun kişisel gelişim ve gerçekleşim ihtiyaçlarının karşılanm asına yardım ı am açladığını söyleyebiliriz (K epçeoğlu 1993). B u hizm etler içinde R ehberlik, bireyin gelişm esine doğrudan doğruya yani bireysel olarak yardım etme işidir (Tan 1992).

19 Çağdaş Eğitimde Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Yeri ve Önemi R e h b e r lik Hizmetleri Tanımı B ireye yönelik, onun gelişim i ve uyum u için ona yardım hizm etlerini kapsayan rehberliğin çok çeşitli tanım ları yapılm ıştır. Bu alandaki çeşitli tanım lardan ülkem izdeki üç uzm anın tanım ları aşağıda verilmiştir: "Rehberlik, bireyin en verim li bir şekilde gelişm esin ve doyum verici uyum lar sağlam asında gerekli olan tercihleri, yorum lan, planları yapm asına ve kararlan verm esine yarayacak bilgi ve becerileri kazanm ası ve bu tercih ve kararları yürütm esi için bireye yapılan sistemli ve profesyonel bir yardım dır" (Tan 1992). t o Rehberlik, bireye kendini anlam ası, çevredeki olanakları tanım ası ve doğru kararlar vererek özünü gerçekleştirebilm esi için yapılan sistem atik ve profesyonel yardım sürecidir" (Kuzgun 1992). + Rehberlik, bireyin gelişimini sağlamaya yönelik, sistemli ve profesyonel yanlım hizmetleridir. Rehberlik, kendini anlam ası, problem lerini çözm esi, gerçekçi kararlar alm ası, kapasitelerini geliştirm esi, çevresine dengeli ve sağlıklı bir uyum yapm ası ve böylece kendini gerçekleştinnesi için uzm an kişilerce bireye yapılan psikolojik yardım lardır" (Kepçeoğlu 1994). B urada sıralanan tanım lar y a da başka uzm anlarca yapılm ış tanım lar incelendiğinde bazı ortak noktaların dikkat çektiği görülecektir. Tanım lardaki ortak öğeler şu noktalarda toplanabilir: * R ehberlik hizm etleri öğrencinin gelişm esini ve uyum unu sağlam aya yöneliktir. *Bu yardım sistem li olarak ve profesyonel düzeyde sunulm alıdır. *RehberIik bir süreçtir. Ç eşitli aşam alar içeren ve süreklilik gösteren bir hizmettir. Gelişim ve uyum Sistemli ve profesyonel Süreç Rehberliğin Amacı Eğitim süreci içinde rehberlik hizm etleri, daha önce de ifade edildiği gibi, öğrencinin gelişm esine ve uyum una yardım etm eye yöneliktir. R ehberliğin tem el ya da sonal (nihai) amacı bireyin kendini gerçekleştirm esidir. Kendini gerçekleştirm e hüm anistik psikoloji ekolünün ortaya koyduğu bir kavramdır. + Rehberliğin sonal amacı; bireyin kendini gerçekleştirmesidir.

20 Eğitimde Rehberlik Hizmetleri a - Bu kavram la, kişide varolan tüm gizilgüçlerin, yeteneklerin, kapasitelerin ortaya konm ası, uygulam a alanına sokulm ası, kullanılm ası ve geliştirilm esi kastedilir. K elim e karşılığı "tam verim lilik" (fully-functioning) olarak verilebilir. Yani bireyin her yönüyle, kapasitelerini sonuna dek geliştirebilm esi, daha verim li ve m utlu bir düzeye ulaşabilm esidir. A ncak bireyin kendini gerçekleştirm esi uzun bir süreç içinde, aşam a aşama sağlanabilecek bir oluşumdur. B u sonal am aca varabilm ek için rehberlik öncelikli alt am açlan gerçekleştirm ekle işe başlar. Bu oluşum u yani rehberliğin am acını şu şekilde şem atize edebiliriz: Ben kimim? Özelliklerim neler? Kuvvetli ve zayıf yönlerim? Yeteneklerim? İlgi ve eğilimlerim? İhtiyaç ve problem lerim neler?.. I Bulunduğu ortam ı ve çevreyi tanım a Çevredeki eğitim ve iş olanaklan neler? Ailenin sınırlılıkları? Toplumun gerçekleri, bana sağlanan fırsatlar?.. 1 Ben ne yapabilirim? Ne yapmalıyım? Bulunduğum ortam da bu çevrede sahip olduğum yetenekleri nasıl geliştirebilirim? Çevrenin bana sunduğu fırsatlan en iyi nasıl değerlendirebilirim? Sorunlarımı nasıl çözebilirim ve bulunduğum ortama nasıl uyum sağlayabilirim? İşte rehberlik hizm etleri bu sonal am aca ulaşm ada bireye Kendini Gerçekleştirme nedir? ne kadar y ardlmcl olabilir ve ona "kendini gerçekleştirm e" Kendini gerçekleştiren bireyin yolunda ihtiyaç duyduğu yardım ı ne ölçüde sağlayabilirse özellikleri nelerdir? B U am acına o derece ulaşm ış olur.

21 Çağdaş Eğitimde Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Yeri ve Önemi Bu am aca ulaşm ak için ne gibi yardım hizm etleri sunulm alıdır bireye? Rehberliğin kapsam ına hangi hizm etler girer? Bunları daha önceki sayfalardaki şem am ızda sıralamıştık. Şimdi bu kapsam a giren hizm etleri kısaca tanıtalım. Rehberliğin Kapsamı R ehberlik hizm etleri, öğrencinin her yönüyle tüm olarak gelişm esini ve böylece onun kendini gerçekleştirm esini am açlayan psikolojik yardım hizm etlerini kapsadığı için bu hizm etlerin bir bütünlük içinde verilm esi gereği önem taşır. Rehberlik kapsam ında verilecek hizm et türleri, genel olarak bu hizm etlerin verildiği eğitim kadem esi, kurum un nitelikleri, hizm etlerin tem el işlevleri ya da hangi alanlardaki problem lerin çözüm üne yönelik olarak organize edildiğine bağlı olarak değişebilir. A ncak biz burada bir okulda, öğrencilere dönük olarak yapılm ası gereken rehberlik hizm etlerinden söz edeceğiz. Bu hizm etleri aşağıdaki şekilde şem atize edebiliriz: Şem anın ifade ettiği noktalara dikkat çekelim: B ilg i T o p la m a v e Y a y m a Şema 1.3: Rehberlikte Hizmet Alanları * R ehberlik hizm etleri bir bütündür, birbirlerini tamamlar. * H izm etler birbirlerinin alanını kısm en kapsasa da kendine özgü etkinlikleri de içerir. * T üm hizm etlerin m erkezinde psikolojik danışm a yardım ı yer alır. * H izm etler arasındaki ilişkiler aynı ağırlıkta ve yoğunlukta olan çok yönlü bir yapıya sahiptir.