AMONYAK DEPOLAMA TANKI ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU

Transkript

1 P R O J E S A H İ B İ GÜBRE FABRİKALARI TÜRK A.Ş. Kasap Sokak No: Esentepe / İSTANBUL Tel: (0212) Faks: (212) gubretas@gubretas.com.tr P R O J E A D I AMONYAK DEPOLAMA TANKI ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU P R O J E Y E R İ Körfez / KOCAELİ H A Z I R L A Y A N OĞUZLAR MAHALLESİ SOKAK EMİRHAN İŞ MERKEZİ NO:15/ BALGAT/ANKARA Tel:(0 312) Faks: (0312) info@prdcevre.com ANKARA, 2013

2 Proje Sahibinin Adı Adresi Telefon ve Faks Numaraları Projenin Adı Gübretaş Yarımca Tesisleri Körfez / KOCAELİ Tel: (262) Faks: (262) Amonyak Depolama Tankı Proje Bedeli Proje İçin Seçilen Yerin Açık Adresi:(İli, İlçesi, Mevkii) Proje için Seçilen Yerin Koordinatları, Zone Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektörü, Alt Sektörü) TL Körfez / KOCAELİ Nokta UTM 6 (ED-50) Coğrafik (WGS-84) No Y (Sağa) X (Yukarı) Enlem Boylam Zone: 35 Dom: 27 Proje; 17 Temmuz 2008 tarih ve sayılı ÇED Yönetmeliği nin 7. maddesinin b) bendi kapsamında değerlendirilmiştir. Raporu Hazırlayan Çalışma Grubunun/Kuruluşun Adı Adresi Telefon ve Faks Numaraları Oğuzlar Mahallesi Sokak Emirhan İş Merkezi No: 15/11 Balgat / ANKARA Tel: (312) Faks: (312) Rapor Sunum Tarihi 23/09/2013 II

3 İÇİNDEKİLER TABLO DİZİNİ... vii ŞEKİL DİZİNİ... ix BÖLÜM 1: PROJENİN TANIMI VE GAYESİ Projenin Tanımı, Konusu, İşletme Süresi, Zamanlama Tablosu, Hizmet Amaçları, Projenin Sosyal, Teknik ve Ekonomik Yönden Gerekliliği Kıyı Yapılarına İlişkin Fiziksel ve Teknik Özellikler Proje Kapsamında Yer Alacak Kıyı Yapılarının Boyutları, Adetleri, Özellikleri, Kapasitesi, Derinliği, İnşaat Tekniği ve İnşaat Süresince Kullanılacak Ekipmanlar Projeyi Bir Yılda Kullanacak Gemi Sayısı ve Özellikleri İskelenin Yıllık Yükleme ve Boşaltma Kapasitesi, Taşınacak Yük Tipleri ve Miktarları, İskelenin Kot ve Boyutları Proje Alanı İçindeki Su Ortamında Herhangi Bir Amaçla Kazı, Dip Taraması vb. İşlemin Yapılıp Yapılmayacağı, Yapılacak ise; Nerede, Ne Kadar Alanda, Nasıl Yapılacağı, Bu İşlemler Nedeni ile Çıkarılacak Malzemenin Miktarları, Bu Maddelerin Analiz Sonuçları ve Bertaraf Yöntemleri, (Dip Taraması Yapılacak Alanın Koordinat Bilgileri Vaziyet Planı Üzerinde İşaretlenmelidir) Soğutma Suyu Kullanılacak ise Deniz Suyu Alma, Alış ve Deşarj Boru Hatlarının Uzunlukları, Özellikleri, Karaya Çıkış Noktaları ve Koordinatları Arazi Kazanmak Amacıyla veya Diğer Nedenlerle, Herhangi Bir Su Ortamında Doldurma Yapılıp Yapılmayacağı Proje Kapsamında Akaryakıt İkmali Hizmeti Verilip Verilmeyeceği, Verilecek ise; Depolanacak Yakıt Türü ve Miktarı, Depolama Birimlerinin Boyutu, Özellikleri Adedi ve İkmal Sistemi Depolanacak Ürünün Miktarı (Günlük, Aylık, Yıllık), Özellikleri, Nereden ve Nasıl Temin Edileceği, Gelen ürünlerin Nerelere, Ne Kadar ve Nasıl Sunulacağı, Kullanılacak Ulaşım Tipi ve Araçlar, Bu Araçların Sayısı, Kapasitesi, Ne Sıklıkla Gelip Gideceği Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Proses Akım Şeması, Tank Sahasının Tasarımı (Boyutları, Adedi, Kapasitesi, Kesiti, Kullanım Amaçları) Drenaj Sistemi, Projede Uyulacak Ulusal ve Uluslararası Standartlar, Her Faaliyet İçin Her Bir Ünitede Gerçekleştirilecek İşlemler ile Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler Döşenecek Boru Hattının Boyutları, Kapasitesi, Adedi, Kullanım Amaçları ve Boruların Teknik Özellikleri (Katodik Koruma, İzolasyon vb.), Güzergah Hakkında Bilgi Faaliyet Ünitelerinde Kullanılacak Makine ve Teçhizatın Adet ve Özellikleri, Bakım ve Temizlik Çalışmaları Proje Kapsamında Planlanan Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri Proje İçin Seçilen Yer ve Kullanılan Teknoloji Alternatiflerinin Değerlendirilmesi Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması, Alanın Coğrafik Şekli, Coğrafi Tanımlaması (Memleket Koordinatları-Coğrafi Koordinatlar), Mülkiyet Durumuna İlişkin Bilgi ve Belgeler (Tapu, Kira Kontratı, Kamulaştırma vb.) Proje ile İlgili Olarak Bu Aşamaya Kadar Gerçekleştirilmiş Olan İş ve İşlemlerin Kısaca Açıklanması, Alınmış ve Alınacak İzinler, Belgeler, Hibe Kullanımı ile İlgili Bilgiler i

4 BÖLÜM 2: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU Proje Yerinin; İlgili Valilik veya Belediye Tarafından Doğruluğu Onanmış Olan Lejant ve Plan Notlarının da Yer Aldığı Onanlı Çevre Düzeni Planı (1/ Ölçekli ve/veya 1/25000 Ölçekli Planlar ve Plan Notları), Nazım İmar Planı, Uygulama İmar Planı (Varsa 1/5000 Ölçekli ve/veya 1/1000 Ölçekli İmar Planları ve Plan Notları) Üzerinde Gösterilmesi, Proje Alanının Hangi Kullanımda Olduğunun Belirtilmesi, Sağlık Koruma Bandının Bu Planlarda Gösterilmesi, (Planların Aslı Gibidir Onaylı Şekilde Rapor Ekinde Yer Alması), Proje Sahası (Boru Hattı, Tank Sahası ve Kıyı Yapıları) ile Yakın Çevresinin Ölçekli Harita veya Kroki Üzerinde Gösterimi, Yer Bulduru Haritası, Proje Sahası Yakın Çevresinde Bulunan Sanayi ve Yerleşimlerin Harita Üzerinde Gösterilmesi, Mesafelerin Belirtilmesi, Proje Alanının (Planlanan Tüm Üniteler İçin Ayrı Ayrı) En Yakın Yerleşim Birimine Uzaklığı, Tesise Ulaşım İçin Kullanılacak Ulaşım Güzergahları, Proje Alanı ve Çevresinin Panoramik Fotoğrafları, Varsa Kıyı Yapılarına İlişkin Onaylı 1/1000 Ölçekli uygulama İmar Planının Yok ise Hazırlanacak Plan Teklifinin ÇED Raporuna Eklenmesi, Proje Alanı Etrafında Bulunan Diğer Kıyı Yapıları ve Kullanımları, Konuya İlişkin Açıklamaların Rapor Metninde de Yer Alması Tesise Ulaşım İçin Kullanılacak Yol Güzergahları, Projenin Hangi Karayoluna Ne Kadar Uzaklıkta Olduğunun Belirtilmesi, İşletme Aşamalarında Araç Yükünün Hesaplanması (Araç Cinsi ve Sayısı) ve Yola Etkisi Proje Alanı ve Yakın Çevresinin Mevcut Arazi Kullanımını Değerlendirebilmek Amacı ile Yeraltı Sularını, Yerüstü Sularını, Deprem Kuşaklarını, Jeolojik Yapıyı, Köy Yerleşik Alanlarını, Ulaşım Ağını, Enerji Nakil Hatlarını, Arazi Kullanma Kabiliyetini ve Faaliyet Alanının Yakın Çevresinde Faaliyetlerine Devam Etmekte Olan Diğer Kullanımların Yerlerine İlişkin Verileri Gösterir Bilgilerin 1/ Ölçekli Lejantlı Topoğrafik Harita Üzerine İşlenmesi, Proje Alanı Etrafında Bulunan Diğer Kıyı Yapıları ve Kıyı Kullanımları Dolgu Alanı, İskeleler ve Kıyıda Yer Alacak Diğer Tüm Yapıların İskandilli Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Kıyı-Kenar Çizgisinin İşaretlenmesi, Koordinat Bilgileri (Saat Yönünde Sıralı ve Coğrafik), Batımetri Bilgileri Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Tesis İçi Makine, Ünite, Tank, Depo Alanları vb., Teknik Altyapı Ünitelerinin, Boru Hattı Güzergahının Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri) BÖLÜM 3: PROJENİN YERİ VE ETKİ ALANININ MEVUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ Jeolojik Özellikler (Bölgenin ve Proje Sahasının Zemin Özellikleri, Zeminin Cinsi, Proje Alanının 1/1000 Ölçekli Tesis Planı Üzerine İşlenmesi, Jeolojik ve Zemin Bilgileri, Jeolojik ve Jeoteknik Etüd Raporu, Jeomekanik Özelliklerle Birlikte Açılan Kuyu Lokasyonlarının Yer ve Kotları ile Geçilen Litolojik Özelliklerin Gösterilmesi, Kütlesel Geçirgenlik Değerlerinin Verilmesi, Sahadaki Yeraltı Suyunun Durumunun Belirlenmesi, Zemin Grubuna Göre İnşaat Teknolojisi, Jeolojik Riskler, Sıvılaşma Durumu, Alınacak Önlemler, Sondaj Dik Kesitleri, Taşıma Hesapları) Bölgesel Jeoloji (Proje Sahasının 1/ Ölçekli Jeolojik Harita Üzerinde Gösterilerek Açıklanması) Faaliyet Alanının Jeolojisi, Faaliyet Sahasının Büyük Ölçekli (1/5000 ya da Varsa 1/1000) Jeoloji Haritası, Stratigrafik kolon Kesiti Denizde İşlem Yapılması Durumunda Deniz Dibi Zemin Etüt Raporu, Sondaj Noktalarının Gösterilmesi Depremsellik (Faaliyet Alanının İşaretlendiği Faaliyet Sahası Ölçeğine Uygun Diri Fay Haritası, Proje Alanının En Yakın Fay Hattına Olan Uzaklığına Bağlı Değerlendirme), Sahanın Olası Bir Deprem Riski Altında Zemin ve Kaya Mekaniğine İlişkin Özellikleri Heyelan, Kaya Düşmesi, Çığ, Su Baskını vb. Afet Durumları, Alınacak Önlemler Proje Sahasının Batımetrik ve Oşinografik Özellikleri Proje Sahasının Batımetrik Yapısı ve 1/1000 Ölçekli Batımetri Haritası, Derinliklerin Yerleşim Planına Eklenmesi ii

5 Sahanın Akıntı Durumunun Tespiti Amacıyla Akıntı Hız ve Yön Ölçüm Sonuçları ile Grafiksel Değerlendirmeler Denizde İşlem Yapılması Durumunda Bölgenin Deniz Suyunun Oşinografik Parametrelerine (Tuzluluk-Sıcaklık-Yoğunluk vb.) İlişkin Ölçüm Sonuçları ve Değerlendirmeleri İçeren Bilgiler, Deni Suyunun Fiziksel, Kimyasal Biyolojik Analizleri (SKKY Tablo 4 e Göre) Hidrojeolojik Özellikler ve Yeraltı Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri, (1/25000 Ölçekli Haritada Gösterim) Hidrolojik Özellikler ve Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı ve Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri (1/25000 Ölçekli Haritada Gösterim) Flora ve Fauna (Proje Alanı ve Etki Alanında Bulunan Flora Türleri, Familya, Cins, Tür vb., Türkçe Adları, Bu Çalışmaların Hangi dönemde Yapıldığı, Fitocoğrafik Bölge, Lokalite, Ulusal ve Uluslararası Sözleşmelerle Koruma Altına Alınmış, Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler, Endemizm Durumları Bunların Yaşama Ortamları ve Tehlike Kategorilerinin Red Data Book a (Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı) ve IUCN ne Göre İncelenmesi, Flora Tablosunun Oluşturulması, Faaliyet Alanındaki Av Hayvanlarının Yürürlükte Bulunan Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararlarına Göre İncelenmesi; Proje Alanı ve Etki Alanında Bulunan Faunanın Familya, Tür, Türkçe Adları, Endemizm Durumu, Fitocoğrafik Bölge, Lokalite, Tehlike Kategorisi (IUCN), Popülasyon Durumu, Korunma Statüsü, Kayıt Alma Şekli (Gözlem veya Örnek), Faunanın Uygun Formda Düzenlenmesi, (Bern Sözleşmesi / RDB (Kırmızı Liste) Göre Tablolar Halinde Düzenlenmesi) Rekreasyon Çalışmalarının Belirtilmesi, Proje Faaliyetlerinden Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri (İnşaat ve İşletme Aşamasında) Denizel Ekosistem; Faaliyet Alanı ve Yakın Çevresi İçin Ekolojik Yapı ve Koruma Altında Olan Denizel Türler Çerçevesinde Denizel Ortamın Biyoçeşitlilik Özellikleri; Faaliyet Alanının Denizel Flora ve Fauna Özellikleri Çerçevesinde Deniz Ortamına İlişkin Mevcut Durumun Ortaya Konması, Ekosisteme İlişkin Durumun Belirlenmesi ve Bu Çerçevede Faaliyetin Etkileri, Faaliyetin İnşaat ve İşletme Aşamaları Ayrı Ayrı Denizel ve Karasal Biyoçeşitlilik ile Ekosistem Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler, Etkilerin Minimize Edilmesine Yönelik Olarak Alınacak Önlemler, Faaliyetten Etkilenmesi Beklenen Canlı Türleri İçin Alınabilecek Özel Koruma Önlemleri Meteorolojik ve İklimsel Özellikler Bölgenin Genel İklim Koşulları; Basınç Dağılımı (Ortalama, Maksimum, Minimum Basınçlar), Sıcaklık Dağılımı (Ortalama, Maksimum, Minimum Sıcaklıklar), Yağış Dağılımı (Ortalama Toplam Yağış Miktarı, Günlük Maksimum Yağı Miktarı, Standart Zamanlarda Ölçülen En Yüksek Yağış Miktarı, Yağış-Şiddet-Süre-Tekerrür Grafikleri), Ortalama Nispi Nem, Sayılı Günler Dağılımı (Ortalama Kar Yağışlı Günler Sayısı, Ortalama Kar Örtülü Günler Sayısı, Ortalama Sisli Günler Sayısı, Ortalama Dolulu Günler Sayısı, Ortalama Kırağılı Günler Sayısı, Ortalama Orajlı Günler Sayısı), Maksimum Kar Kalınlığı, Buharlaşma Durumu (Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması, Günlük Maksimum Açık yüzey Buharlaşması) Rüzgar Dağılımı (Yıllık, Mevsimlik, Aylık Rüzgar Yönü Dağılımı, Yönlere Göre Rüzgar Hızı, Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı, En Hızlı Esen Rüzgar Yön ve Hızı, Ortalama Rüzgar Hızı ve Yönü, Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı) Olağanüstü Meteoroloji Olaylar Bilgileri Koruma Alanları (Proje Sahası ve Etki Alanında Bulunan Duyarlı Yöreler ve Özellikleri, Milli Paklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Yaban Hayvanı Yetiştirme Alanları, Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları, Boğaziçi Kanununa Göre Koruma Altına Alınan Alanlar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları ve Merkezleri, Mera Kapsamındaki Alanlar, İçme ve Kullanma Su Kaynakları ile İlgili Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri ve Koruma Altına Alınmış Diğer Alanlar), Bunların Faaliyet Alanına Mesafeleri, Olası Etkileri, Alınacak Önlemler ve Harita Üzerinde Gösterimi Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprağın Fiziksel, Kimyasal, Biyolojik Özellikleri, Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflaması, Erozyon, Toprağın Mevcut Kullanımı), Orman Alanları iii

6 3.13. Proje Yeri ve Etki Alanının Hava, Su ve Toprak Açısından Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi BÖLÜM 4: PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER Arazinin Hazırlanması Aşamasında Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde, Ne Miktarda ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyattan Kaynaklanan Toz Hesabının Yapılması, Alınacak Önlemler Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum vb. Maddelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Dolgu İçin Kullanılacaksa Hafriyat ve Dolgu Tabloları Projenin Yol Açacağı Bitkisel Toprak Kaybı, Projenin Peyzaj Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler Proje Faaliyetinin Karayolları Üzerine Etkileri, Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Aşamalarında Araç Yükünün Hesaplanması (Araç Cinsi ve Sayısı) ve Araç Yükünün Yola Etkisinin Belirtilmesi, Güncel Trafik Haritası, Yola Giriş Çıkış, Trafik Güvenliği, Alınacak Önlemler, Alınmış/Alınacak İzinler, Konuya İlişkin Açıklamaların Rapor Metninde de Yer Alması Boru Hattı, Depolama Tesisi ve Diğer Ünitelerde Zemin Sızdırmazlığının Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler, Geçirimsizliği Sağlayacak Malzeme Miktarı, Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri, Nereden Temin Edileceği ve Rezerv Kapasitesi Taşkın Önleme ve Drenaj ile İlgili İşlemler, Alınacak Drenaj Önlemleri Proje Kapsamında, İnşaat ve İşletme Döneminde Su Temini Sistemi Planı, Suyun Nereden Temin Edileceği, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları, Proje Kapsamında (İnşaat ve İşletme Safhaları Ayrı Ayrı) Oluşacak Atıksuların Cins ve Miktarları, Hangi Ünitelerden Kaynaklanacakları, Fiziksel, Kimyasal ve Bakteriyolojik Özellikleri, Hangi İşlemlerle Ne Oranda Bertaraf Edileceği, (Tankların Periyodik Temizliğine İlişkin Bilgiler, Temizlikte Kullanılan Su Miktarı ve Oluşan Atıksuların, Bertarafı da Dahil), Arıtma Tesisi Yapılıp Yapılmayacağı, Yapılacaksa Arıtma Tesisinin Özellikleri, İş Akım Şeması, Arıtma Tesisinin Yerleşim Planında Gösterimi, Arıtılan Suyun Hangi Alıcı Ortama Nasıl Deşarj Edileceği, Arıtım Sonucu Ulaşılacak Değerler, Arıtma Tesisi Verimi, Deşarj Limitlerinin Tablo Şeklinde Verilmesi; Foseptiğe İlişkin Bilgiler (Boyutlandırılması, Kapasitesi, Boşaltma Periyotları), (Gerekli İzinler Alınmalı, İzin Belgeleri Rapora Eklenmelidir) İşletme Sırasında Yerleşimlere ve Varsa Etrafında Tarım Alanlarına Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler, Deniz Deşarjı Varsa Bu Sisteme Dair Bilgiler Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Aşamasında Meydana Gelecek Katı Atık, Tehlikeli Atık, Özel Atık, Ambalaj Atıkları vb. Her Türlü Atığın Cins ve Miktarları, Bu Atıkların Bertaraf Şekilleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin ve Ne Şekilde Değerlendirileceği, (Tank Dibi Çamurlarının Temizlenme Periyodu, Hangi Kaynaktan Ne Miktarda Arıtma Çamuru Oluşacağı, Ne Şekilde Taşınacağı ve Bertaraf Edileceği, Gemilerden Kaynaklı Atıklar, Miktarları, Bertarafı), Atık Kabul Ünitesine Dair Bilgiler Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Kullanılacak Maddelerden, Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların, Taşınmaları, Depolanmaları ve Kullanımları, Bu İşler İçin Kullanılacak Aletler ve Makineler, Tank Temizliğinde Kullanılan Kimyasal Maddeler, Özellikleri, Miktarı, Risk Durumları, Güvenlik Bilgi Formları Proje Kapsamında Oluşabilecek Emisyonlar (Gaz, Toz vb.), Gerekli Hesaplamalar, Alınacak Önlemler Proje Kapsamında, İnşaat ve İşletme Döneminde Ulaşım Altyapısı Planı, Bu Altyapının İnşası ile İlgili İşlemler; Kullanılacak Malzemeler, Kimyasal Maddeler, Araçlar, Makineler; Altyapının İnşaatı Sırasında Kırma, Öğütme, Taşıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik İşlemler, Alınacak Önlemler iv

7 4.14. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde İşler Nedeni ile Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültü, Alınacak Önlemler, Kıyı Yapılarının İnşaat Aşamasında Oluşacak Gürültünün Hesaplanması ve Sınır Değerler ile Karşılaştırılması, Kontrol Tedbirleri (Yürürlükte Bulunan Yönetmelik Kapsamında Yapılacak İşlemler) İnşaat ve İşletme Aşamasında Deniz Ortamına Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler Proje Kapsamındaki Elektrifikasyon Planı, Bu Planın Uygulanması İçin Yapılacak İşlemler ve Kullanılacak Malzemeler, Enerji Nakil Hatlarının Geçirileceği Yerler ve Trafoların Yerleri, Bunların Güçleri, Elektrik İletim Hatlarının Geçtiği Alan Üzerinde Yapılacak İş ve İşlemler Projenin Mevcut Trafiği (Kara, Deniz, vb.) Ne Şekilde Etkileyeceği, Alınacak Önlemler, Proje Alanı ve Etrafında Bulunan Diğer Kıyı Yapıları Arasında Kalan Mesafeye Bağlı Olarak Mesafenin Seyir Güvenliği Açısından Yeterliliği, Alınmış/Alınacak İzinler Proje Kapsamında Flora, Fauna, Biyolojik Çeşitlilik, Habitat Kaybı Üzerine Etkiler ve Mevcut Türlerin Korunması için Alınacak Önlemler Proje İçin Önerilen Sağlık Koruma Bandı Mesafesi, İlgili Planlara İşlenmesi İnşaat ve İşletme Sırasında Yerleşimlere Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler Nüfus Hareketleri (İnşaat ve İşletme Döneminde Sağlanacak İstihdam, Ekonomik Değişiklikler, Göç Hareketi) Boru Hattı, Depo sahasının ve Kıyı Yapısının Çevrelerindeki Mevcut Tesislerle Etkileşimi Boru Hattının ve Boru Hattına Ait Bakım Onarım Çalışmalarının Mevcut Altyapı Tesislerine Muhtemel Etkileri Proje Kapsamında Yüzey Sularına (Mevcut Su Kaynaklarına) ve Yeraltı Suyuna Etkiler ve Alınacak Tedbirler Tesisin Faaliyeti Sırasında Çalışacak Personel ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Sosyal/Teknik Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Olanlar, Alınacak Önlemler, İnşaat ve İşletme Sırasında Çalışanların Sağlık ve Güvenlik Tedbirleri Detaylı Acil Eylem Planı (Kıyı Hattı, Depolama Tesisi ve Diğer Ünitelerde Meydana Gelebilecek (Yükleme-Boşaltma Dahil) Muhtemel Kaza, Yangın, Patlama, Deprem ve Sabotaja Karşı; Dökülme ve Sızmalara Karşı Alınması Gerekli Önlemler), Alınmış ve Alınacak İzinler Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (Ağaçlandırmalar, Yeşil Alan Düzenlemeleri vb.) Ne Kadar Alanda Nasıl Yapılacağı Bunun İçin Seçilecek Bitki ve Ağaç Türleri vb. ve Var ise Peyzaj Projesi İşletme Faaliyete Kapandıktan Sonra Olabilecek ve Süren Etkiler (Arazi Islahı, Rehabilitasyon Çalışmaları, Mevcut Yeraltı ve Yüzeysel Su Kaynaklarına Etkileri, Olabilecek Hava Emisyonları) ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Önlemler BÖLÜM 5: HALKIN KATILIMI (Halkın Katılımı Sonrasında Proje Kapsamında Yapılan Değişiklikler, Bu Konuda Verilebilecek Bilgi ve Belgeler) Projeden Etkilenmesi Muhtemel Halkın Belirlenmesi ve Halkın Görüşlerinin Çevresel Etki Değerlendirmesi Çalışmasına Yansıtılması İçin Önerilen/Kullanılan Yöntemler Halkın Projeye İlişkin Endişe, Görüş/Önerileri ve Konu ile İlgili Değerlendirmeler Görüşlerine Başvurulan Proje İlgili Taraflar ve Görüş/Önerileri ve Konu ile İlgili Değerlendirmeler Görüşlerine Başvurulması Öngörülen Diğer Taraflar Bu Konuda Verebileceği Diğer Bilgi ve Belgeler v

8 BÖLÜM 6: YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ EKLER... NOTLAR VE KAYNAKLAR... ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN TANITIMI... vi

9 TABLO DİZİNİ Tablo Fosforik Asit Depolama Tankları... 3 Tablo Sülfürik Asit Depolama Tankları... 4 Tablo Kaplama Yağı Depolama Tankları... 4 Tablo Proje Zamanlama Tablosu... 5 Tablo GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri Amonyak Tankı ve Tahliye Hattı Ekipman Listesi Tablo Proje Alanı Sınır Koordinatları Tablo Proje Kapsamında Planlanan Yardımcı Üniteler Tablo Vp ve Vs Dalga Hızlarına Göre Hesaplanan Zemin Dinamik Elastik Parametreleri Tablo Poisson Sınıflaması ve Hız Oranı karşılaştırması (Ercan, 2001) Tablo Deprem Yönetmeliğine Göre Zeminlerin Sismik Sınıflaması (AFET, 1998) Tablo NEHRP'e Göre Zemin Sınıflama Kriteri Tablo Orta Güçteki Sökücü Araçlar İçin A.D. Bailey Sınıflaması Tablo Ağır Güçteki Sökücü Araçlar İçin A.D. Bailey Sınıflaması Tablo Tabakaların Sismik Hızlarla Sökülebilme Özellikleri Tablo TS 5141'e Göre Zeminlerin Elektrik Özgül Dirençlerine Göre Sınıflandırılması Tablo Elek Analizi Deney Sonuçları Tablo Zeminin % Su İçeriği Tablo Atterberg Deney Sonuçları Tablo İnceleme Alanında Yer Alan Zeminlerin İndeks Özellikleri Tablo Zemin Taşıma Gücü Hesaplamaları Tablo Zemin Taşıma Gücü Hesaplamaları Tablo Zemin Taşıma Gücü Hesaplamaları Tablo c Katsayıları Tablo Çakıl, Kum, Silt, Kil Değerleri Tablo Kayma Dalgası Hızından Elde Edilen Sıvılaşma Emniyet Faktörü Tablo Killerin aktivite değerlerine göre sınıflandırılması (Van der Merve) Tablo En Küçük Kareler Yöntemi ile Magnitüd-Frekans Bağıntısı Tayini Tablo Flora Türleri Tablo Flora Türleri (Devamı) Tablo Amphibia (İki Yaşamlılar) Tablo Mammalia (Memeliler) Tablo Reptilia (Sürüngenler) Tablo Aves (Kuşlar) Tablo Pisces (Balıklar) Tablo Pisces (Balıklar) (Devamı) Tablo Pisces (Balıklar) (Devamı) Tablo Pisces (Balıklar) (Devamı) Tablo Pisces (Balıklar) (Devamı) Tablo Basınç Dağılımı Tablo Sıcaklık Dağılımı Tablo Yağış Dağılımı Tablo Ortalama Nispi Nem Tablo Sayılı Günler Dağılımı Tablo Maksimum Kar Kalınlığı Tablo Açık Yüzey Buharlaşma Dağılımı Tablo Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları Tablo Yönlere Göre Rüzgarın Ortalama Hızı Tablo Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı Tablo Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü, Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması Tablo Hava Kalitesi Değerleri (2010) Tablo Hereke-Dilovası Karayolunun Yoğunluğu ve Proje Trafik Yükü vii

10 Tablo Evsel Atık Sularda Kirleticiler, Ortalama Konsantrasyonları ve Oluşacak Atıksuyun Kirlilik Yükü Tablo Gürültü Kaynaklarının Ses Gücü Düzeyleri ve Sayıları Tablo Gürültü Kaynakları ve Ses Gücü Düzeyleri Tablo Alanda Oluşacak Ses Basınç Düzeyleri Tablo Düzeltme Faktörleri Tablo Her Bir Gürültü Kaynağının Çeşitli Mesafelerdeki Ses Düzeyleri Tablo Atmosfer Yutuculuk Değerleri (Aatm) Tablo Mesafeye Göre Ses Düzeylerinin Dağılımı Tablo Mesafeye Göre Eşdeğer Gürültü Düzeylerinin Dağılımı Tablo Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (ÇGDYY Tablo-5) Tablo Gürültü Kaynaklarının Ses Gücü Düzeyleri ve Sayıları Tablo Gürültü Kaynakları ve Ses Gücü Düzeyleri Tablo Alanda Oluşacak Ses Basınç Düzeyleri Tablo Her Bir Gürültü Kaynağının Çeşitli Mesafelerdeki Ses Düzeyleri Tablo Mesafeye Göre Ses Düzeylerinin Dağılımı Tablo Mesafeye Göre Eşdeğer Gürültü Düzeylerinin Dağılımı Tablo Endüstri Tesisleri için Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (ÇGDYY, Tablo 4) Tablo Kocaeli İli nin Sayım Yıllarına Göre Nüfusu viii

11 ŞEKİL DİZİNİ Şekil Tipik Amonyak Depolama Tankı... 9 Şekil Proje alanının Ülke ve Bölge İçindeki Yeri Şekil Proje Alanı ve Çevresini Gösterir Uydu Görüntüleri Şekil Proje Alanı ve Çevresini Gösterir Uydu Görüntüsü Şekil a. Proje Alanı ve Çevresini Gösterir Fotoğraflar Şekil b. Proje Alanı ve Çevresini Gösterir Fotoğraflar Şekil II.B.2. Bölgenin Genel Jeoloji Haritası Şekil Faaliyet Alanı ve Yakın Çevresinin Genelleştirilmiş Stratigrafik Sütun Kesiti Şekil Bölgenin Fay Hattı Haritası Şekil Bölgenin Deprem Haritası Şekil Birleştirilmiş Zemin Sınıflama Sistemi (USCS) Şekil Şişme Potansiyeli Sınıflama Grafiği (Ulusay 1994) Şekil Aktivite Abağı (Van Der Merve, 1964) Şekil Marmara Bölgesinin Episantr Dağılım Haritası Şekil Grid Kareleme Sistemi Şekil Basınç Dağılımı Şekil Aylık Sıcaklık Dağılımı Şekil Aylara Göre Ortalama Toplam Yağış Miktarı (mm) Şekil Aylık Ortalama Nispi Nem Şekil Sisli Günler Sayısı Ortalaması Şekil Kar Yağışlı Günler Sayısı Şekil Kar Örtülü Günler Sayısı Şekil Dolulu Günler Sayısı Ortalaması Şekil Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması Şekil Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması Şekil Maksimum Kar Kalınlığı Şekil Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması Şekil Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması Şekil Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Şekil Esme Sayılarına Göre Mevsimlik Rüzgar Diyagramları Şekil Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları Şekil Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Şekil Ortalama Rüzgar Hızına Göre Mevsimlik Rüzgar Diyagramları Şekil Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları Şekil Aylık Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı Şekil Kocaeli İl Topraklarının Kullanıma Göre Dağılımı Şekil Bölge Trafik Hacim Haritası ve Lejantı Şekil Kocaeli İli nin Sayım Yıllarına Göre Nüfusu Şekil Gazete İlanları Şekil Halkın Katılımı Toplantısı Fotoğrafları ix

12 BÖLÜM 1: PROJENİN TANIMI VE GAYESİ 1.1. Projenin Tanımı, Konusu, İşletme Süresi, Zamanlama Tablosu, Hizmet Amaçları, Projenin Sosyal, Teknik ve Ekonomik Yönden Gerekliliği Gübre Fabrikaları Türk Anonim Şirketi (rapor içerisinde GÜBRETAŞ olarak anılacaktır.) 1953 yılında tarım sektörüne kimyevi gübre girdisi tedarik etmek amacıyla kurulmuştur. GÜBRETAŞ tarafından kurulan Türkiye nin ilk kimyevi gübre fabrikasında ilk fosforlu ve kompoze gübre üretilmiştir. Ülkemiz doğalgaz, fosfat kayası, potasyum tuzları gibi hammaddelere sahip olmadığı için kimyevi gübre sektörü tamamen yurtdışına bağımlıdır. GÜBRETAŞ Karadeniz havzası ülkeleri başta olmak üzere, Ortadoğu dan ABD ye, Avrupa dan Kuzey Afrika ya kadar dünyanın farklı bölgelerinden ürün ve hammadde tedarik etmektedir. GÜBRETAŞ hammadde kaynaklarına sahip ülkelerde yatırım yapma stratejisini benimsemiş ve 2008 yılında İran ın Razi Petrochemical şirketinin liderlik ettiği konsorsiyumla birlikte satın almıştır. GÜBRETAŞ yurtdışı yatırımın hemen ardından uluslararası deniz taşımacılığı işine girmiş ve bu amaçla kurulan Negmar şirketinin büyük ortaklarından biri olmuştur. GÜBRETAŞ asıl faaliyet alanı olan kimyevi gübrenin yanı sıra tarımın diğer önemli girdisi zirai ilaç sektöründe de faaliyet göstermektedir. Sanayileşme, kentleşme, erozyon gibi nedenlerle dünyadaki ekilebilir tarım alanları giderek azalmakta, buna karşın nüfus artışına paralel olarak gıda maddesi ihtiyacı sürekli artmaktadır. Bu soruna çare arayan gelişmiş ülkeler birim alandan en yüksek verimli ve kaliteli ürün elde edebilmek için yeni yöntem ve metotlar geliştirilmekte, toprak ve bitkinin sağlığını koruyabilmenin çeşitli yollarını aramaktadırlar. Bu nedenle bitkilerin toprağın yanında yapraktan da beslenmesi sağlanmaktadır. Bitkilerin topraktan sömürdüğü besin elementlerinin geri iade edilmesi gerekir. Aksi halde toprak gittikçe verimsizleşecek ve elde edilen ürün gün geçtikçe azalacaktır. Birim alandan daha fazla ürün elde etmek ve topraktan bitkilerin kaldırdığı besin maddelerini iade etmek amacıyla toprağa organik ve inorganik maddelerin ilave edilmesine gübreleme denir. Organik ve mineral gübreler toprağa uygulanabildikleri gibi toprak üstü aksamlara, özellikle bitkilerin yapraklarına da uygulanabilmektedir. 1

13 Bitkilerin birincil besin alma organları kökleridir. Bitkiler ikincil olarak yapraklar, sınırlı olsa da diğer toprak üstü aksamlarından besin maddesi alabilmektedir. Besin maddelerinin bitkinin alabileceği formda toprak üstü aksamına sıvı biçimde püskürtülerek uygulanmasına yaprak gübrelemesi denir. Yaprak gübrelemesi 1950 li yıllardan beri uygulanmakta, kullanım yaygınlığı da her geçen gün artmaktadır. Buna paralel olarak elde edilen ürün miktarı ve kalitesi de artmaktadır. Bitkinin yapraklarına püskürtülerek verilen ve içinde bir veya birden fazla bitki besin elementi bulunan çözeltilere ise yaprak gübresi denir. GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri nde üretimi gerçekleştirilen ürünler aşağıda verilmiş olup, tesise ait Üretim Lisansı Ek 1 de verilmiştir. Katı Gübreler Sıvı Gübreler Toz Gübreler Organik Gübreler Özel Ürünler Toprak Düzenleyici (HUMAS-15) Yayıcı-Yapıştırıcı (STARWET) Bitki Gelişim Düzenleyicisi (GIBBEST) ph Düzenleyicisi (DENGEM) LEOLIFE Sıvı Haldeki Humik Asit (HUMPULUS) GÜBRETAŞ tarafından ulusal ve uluslararası mevzuata uyum süreci içerisinde mevcut tesislerinde gerekli düzenleme ve iyileştirme çalışmalarına başlanmıştır. Azotlu gübrelerin üretiminde Amonyak başlangıç maddesi olarak kullanılır. Kimyasal bir element olan Amonyak ın formülü NH 3'tür. Amonyak, birçok azot bileşiği için temel başlangıç elementidir. Havadan daha hafiftir, renksizdir ve gaz halinde keskin bir kokusu vardır. Ticari anlamda kullanılan Amonyak, genelde ''Susuz Amonyak'' şeklinde ifade edilir. Bu terim, amonyağın içinde su bulunmadığını vurgulamaktadır. Ancak amonyak suda yüksek hızda çözünür. 2

14 Amonyak sıkıştırılarak ya da -33 C'ye getirilerek gaz halinden, likit hale dönüştürülebilir. Gaz haline dönerken, çevresinden önemli miktarda ısı emer. Bu nedenle genellikle klima ve soğutma ekipmanlarında soğutucu gaz olarak kullanılır. Amonyağın en önemli kullanım alanlarından biri gübre üretimidir. Doğrudan likit halde veya amonyum nitrat, amonyum fosfat ve diğer tuzlar formlarında kullanılabilir. Amonyak doğrudan veya dolaylı olarak, birçok ilacın üretiminde temel rol oynar. Proje kapsamında; GÜBRETAŞ ın gübre üretim sürecinde ihtiyaç duyduğu en temel hammadde olan Amonyak ın ekonomik koşullarda satın alınması, depolanması ve hammadde olarak kullanılması amacıyla GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri içerisinde m² alanda bir adet alanı Amonyak Depolama Tankı kurulması planlanmaktadır. Proje kapsamında kullanılması planlanan alanın mülkiyeti GÜBRETAŞ a ait olup, Tapu Senedi Ek 2 de verilmiştir. GÜBRETAŞ a ait Yarımca Tesisleri 1961 yılında hizmete girmiştir. Tesis alanı içerisinde Fosforik Asit, Sülfirik Asit ve Kaplama Yağlarının depolanması amacıyla toplam 14 adet tank bulunmakta olup, bu tanklar yıllarında inşa edilmiştir. Tesis alanında ayrıca 1 adet 300 m³ hacminde Amonyak Depolama Tankı da bulunmaktadır. GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri içerisinde mevcut olan tüm ünitelerin inşaatları 1993 yılından önce tamamlanmış olup, tesis için herhangi bir ÇED çalışması yapılmamıştır. Ancak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ne Yarımca Tesisleri nde gerçekleştirilmesi planlanan Modernizasyon Çalışmaları ile ilgili olarak tarihinde görüş başvurusunda bulunulmuştur. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın tarih ve sayılı yazısında ÇED Yönetmeliği hükümlerinin uygulanmasına gerek olmadığı belirtilmiştir (Ek 3). verilmiştir. Tesis alanı içerisinde yer alan tanklar ve özellikleri Tablo Tablo te Tablo Fosforik Asit Depolama Tankları Tank No Yarıçap (m) Kesit (m 2 ) Yükseklik (m) Kapasite (m³) 701 5,00 78,50 8, ,00 78,50 8, ,28 123,80 12, ,28 123,80 12, ,28 123,80 12, R 02A 7,75 188,60 16, R 02B 7,75 188,60 16,

15 Tablo Sülfürik Asit Depolama Tankları Tank No Yarıçap (m) Kesit (m 2 ) Yükseklik (m) Kapasite (m³) 4 6,29 124,23 10, ,29 124,23 10, ,29 124,23 10, ,29 124,23 10, Tablo Kaplama Yağı Depolama Tankları TANK NO Yarıçap (m) Kesit (m 2 ) Yükseklik (m) Kapasite (m³) 1 1,80 10,18 4, ,90 11,34 4, ,25 15,90 5,65 89 Tesise gelecek Amonyak sadece üretim çalışmalarında kullanılacak olup, kara tankeri dolumu veya transferi söz konusu değildir. Bu nedenle proje kapsamında Amonyak Dolum Tesisi planlanmamıştır. Proje kapsamında Amonyak Depolama Tankı ve Transfer Hattı inşaatının yaklaşık 16 ayda bitirilmesi planlanmakta olup, projeye ilişkin Zamanlama Planlaması Tablo te verilmiştir. Projenin inşaat (montaj) aşamasında 15 personelin görevlendirilmesi planlanmıştır. İşletme aşamasında ise mevcut personelin yeterli olması sebebi ile yeni personel alımına gidilmeyecektir. Proje kapsamında görevlendirilecek personelin her türlü teknik ve sosyal altyapı ihtiyaçları proje alanının yer aldığı Yarımca Tesisleri nden karşılanacaktır. Faaliyetin ömrü 20 yıl olarak belirlenmiş olup, tesiste bakım, onarım ve yenileme çalışmaları sürekli yapılarak yeni teknolojilere açık olması sağlanacaktır. 4

16 Tablo Proje Zamanlama Tablosu YILLAR AYLAR ÇED Sürecinin Tamamlanması 2 Saha Mobilizasyonu 3 Zemin Etüdü 4 Amonyak Tankı Temel İnşaatı 5 Amonyak Tankı İmalat ve Tesisi Amonyak Tankı ve Tesisi Test ve 6 Devreye Alma 5

17 1.2. Kıyı Yapılarına İlişkin Fiziksel ve Teknik Özellikler Proje Kapsamında Yer Alacak Kıyı Yapılarının Boyutları, Adetleri, Özellikleri, Kapasitesi, Derinliği, İnşaat Tekniği ve İnşaat Süresince Kullanılacak Ekipmanlar GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri alanında bir adet iskele bulunmaktadır. Proje kapsamında bu kıyı yapısının kullanılması planlanmakta olup, denizel alanda herhangi bir çalışma yapılmayacaktır. Proje kapsamında kullanılması planlanan iskele Ek 4 te verilen Yerleşim Planı nda gösterilmiş olup, iskeleye ait Kıyı Tesisi Geçici İşletme İzin Belgesi Ek 5 te verilmiştir Projeyi Bir Yılda Kullanacak Gemi Sayısı ve Özellikleri Amonyak, kaynama noktasının çok düşük (-33 C) olması nedeni ile normal şartlar altında gaz halinde olan bir kimyasaldır. Bu özeliği nedeni ile amonyak, basınçlı tank veya tankerler ile taşınabilmektedir. Proje kapsamında amonyağın taşınmasında soğutmalı özel amonyak gemileri kullanılacaktır. Amonyak taşımada kullanılacak özel amonyak tankerleri, -104 C ile 80 C arasındaki sıcaklıklarda ve maksimum 4 bar tank basıncında kargo taşıyabilme özelliğine sahip gemilerdir. Proje kapsamında tesiste üretim çalışmalarında kullanılacak amonyak miktarı dikkate alınarak; yılda ortalama 6-7 adet Amonyak Gemisi kullanılması planlanmaktadır İskelenin Yıllık Yükleme ve Boşaltma Kapasitesi, Taşınacak Yük Tipleri ve Miktarları, İskelenin Kot ve Boyutları Proje kapsamında denizel alanda herhangi bir inşaat çalışması yapılmayacak olup, mevcut iskele kullanılacaktır. Proje kapsamında tesiste üretim çalışmalarında kullanılacak amonyak miktarı ve tank kapasitesi dikkate alınarak; yılda ortalama 6-7 adet Amonyak Gemisi kullanılması planlanmakta olup, yılda ortalama ton amonyak elleçlenecektir Proje Alanı İçindeki Su Ortamında Herhangi Bir Amaçla Kazı, Dip Taraması vb. İşlemin Yapılıp Yapılmayacağı, Yapılacak ise; Nerede, Ne Kadar Alanda, Nasıl Yapılacağı, Bu İşlemler Nedeni ile Çıkarılacak Malzemenin Miktarları, Bu Maddelerin Analiz Sonuçları ve Bertaraf Yöntemleri, (Dip Taraması Yapılacak Alanın Koordinat Bilgileri Vaziyet Planı Üzerinde İşaretlenmelidir) Proje kapsamında denizel alanda herhangi bir çalışma yapılmayacaktır. 6

18 1.4. Soğutma Suyu Kullanılacak ise Deniz Suyu Alma, Alış ve Deşarj Boru Hatlarının Uzunlukları, Özellikleri, Karaya Çıkış Noktaları ve Koordinatları Proje kapsamında gerekli olan soğutma suyu GÜBRETAŞ Tesisleri nin ruhsatlı kuyusundan (Ek 6) temin edilecektir. Fabrika sahasında mevcut yangın suyu tankına ilave olarak 1 adet 1700 m³ hacimli soğutma suyu tankının inşa edilmesi planlanmaktadır. Amonyak Tankı Yangın ve Soğutma Sistemi Ek 7 de verilmiştir Arazi Kazanmak Amacıyla veya Diğer Nedenlerle, Herhangi Bir Su Ortamında Doldurma Yapılıp Yapılmayacağı Proje kapsamında denizel alanda herhangi bir çalışma yapılmayacaktır Proje Kapsamında Akaryakıt İkmali Hizmeti Verilip Verilmeyeceği, Verilecek ise; Depolanacak Yakıt Türü ve Miktarı, Depolama Birimlerinin Boyutu, Özellikleri Adedi ve İkmal Sistemi Proje kapsamında gemiler ile amonyak taşınması işlemi gerçekleştirilecek olup, iskeleye yanaşan gemilere atık alımı, yakıt ikmali vb. hizmetler verilmeyecektir Depolanacak Ürünün Miktarı (Günlük, Aylık, Yıllık), Özellikleri, Nereden ve Nasıl Temin Edileceği, Gelen ürünlerin Nerelere, Ne Kadar ve Nasıl Sunulacağı, Kullanılacak Ulaşım Tipi ve Araçlar, Bu Araçların Sayısı, Kapasitesi, Ne Sıklıkla Gelip Gideceği Proje kapsamında inşa edilmesi planlanan m³ hacmindeki tankta bir devirde ton amonyak depolanabilecektir. Tesisin üretim kapasitesi dikkate alınarak tankın yılda 3 sefer boşalıp yeniden doldurulacağı düşünülmektedir. Tankın yıllık kullanım kapasitesi yılda üç devir için ton olarak hesaplanmıştır. 7

19 Amonyak, kaynama noktasının çok düşük (-33 C) olması nedeni ile normal şartlar altında gaz halinde olan bir kimyasaldır. Bu özeliği nedeni ile amonyak, basınçlı tank veya tankerler ile taşınabilmektedir. Bu nedenle piyasadan temin edilen amonyağın taşınmasında soğutmalı özel amonyak gemileri kullanılacaktır. Deniz yolu ile GÜBRETAŞ tesislerine getirilen amonyağın gemilerden alana sevkiyatı inşa edilecek boru hatları ile sağlanacaktır. Boru hattı inşaatında yüksek basınca dayanıklı çelikten 10 inç çapında malzeme kullanılacak olup, hattın toplam uzunluğu 320 m olacaktır. Amonyağın tesis içerisindeki sevkiyatı tamamen kapalı ve otomatik sistemle gerçekleştirilecek olup, gerekli tüm güvenlik tedbirleri alınacaktır. Proje kapsamında inşa edilmesi planlanan boru hattı Ek 4 te verilen Genel Yerleşim Planı nda verilmiştir. Tesise gelecek Amonyak sadece üretim çalışmalarında kullanılacak olup, kara tankeri dolumu veya transferi söz konusu değildir. Bu nedenle proje kapsamında Amonyak Dolum Tesisi planlanmamıştır Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Proses Akım Şeması, Tank Sahasının Tasarımı (Boyutları, Adedi, Kapasitesi, Kesiti, Kullanım Amaçları) Drenaj Sistemi, Projede Uyulacak Ulusal ve Uluslararası Standartlar, Her Faaliyet İçin Her Bir Ünitede Gerçekleştirilecek İşlemler ile Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler Amonyağın depolanabilmesi için, m³ hacminde, çift cidarlı, havalandırmalı bir adet tank inşa edilmesi planlanmaktadır. Tankın dış çapı 48 m, iç çapı 46 m, yüksekliği ise 22,4 m olarak projelendirilmiştir. Tankın inşaatı kazık temel üzerinde betonarme radye temel olarak gerçekleştirilecek olup, tankın gövdesi çelik sacdan inşa edilecektir. Tankın dış yüzeyi izolasyonlu olacaktır. Tipik Amonyak Depolama Tankı Şekil de, Tipik Amonyak Depolama Tankı Tasarım Kriterleri Ek 8 de verilmiştir. 8

20 Şekil Tipik Amonyak Depolama Tankı Proje kapsamında inşa edilmesi planlanan tankın inşaatında ve malzeme seçiminde API 620 Standardı na uyulacaktır. API 620 Standardı, American Petroleum Institute tarafından yayımlanan, düşük basınçlı depolama tanklarının tasarım ve inşaatında uyulması gereken hususları belirleyen bir standart olup, tüm dünyada kabul görmektedir (Ek 9). Amonyak iç tankta depolanacak, olası bir sızıntıda dış cidar tüm amonyağı tankta tutacak ve sızıntıya imkan vermeyecek şekilde tasarlanmıştır. Amonyağın tankta depolanma sıcaklığı -33 ºC'dır. Dış etkenlerle ısınan sıvı amonyak buharlaşmaya başlar. Amonyak buharı tankın hemen yanında tesis edilecek olan sıvılaştırma sistemi vasıtasıyla toplanarak tekrar tank içi sıcaklığına kadar soğutulacak, sıvılaştırılacak ve tanka geri beslenecektir. Buharlaşmanın devam etmesi ihtimaline karşı bir flare sistem kurulacak, bu sistem de amonyak gazı yıkama ve seyreltme sistemiyle yedeklenecektir. Flare sistemi sıvılaştırılamayan amonyak gazını yakarak atmosfere zararsız bir şekilde tahliye edecektir. 9

21 Amonyak bu tesiste yanıcı bir gaz formunda kullanılmayacağı halde tankın üzerinde sabit yağmurlama sistemi öngörülmüştür. API 2030 standartlarına göre tasarımı yapılan bu sistem tankı hem dış ısıların aşırı yükselmesi (havanın fazla ısınması veya dış yangın) nedeniyle soğutarak buharlaşmanın engellenmesi, hem de olası bir sızıntının seyreltilerek amonyağın zararsız hale getirilmesi amacını gütmektedir. Bu sistem gereği olarak Gübre Tesisi nin kurulu 1000 m 3 yangın suyu tankı 2700 m 3 kapasiteye çıkartılacak ve ilave yangın pompaları konacaktır. Tank çevresinde de sahra tipi yangın hidrantları ve su topları tesis edilecektir. Tankın tüm mekanik ve statik hesapları 1. derece deprem bölgesi dikkate alınarak yapılmış, zemini de ayrıca ıslah edilerek sağlamlaştırılacaktır. Yapılacak olan amonyak tankına amonyak tahliyesi sadece iskeleye yanaşacak olan gemiden olacaktır. İskeleden tanka olan amonyak tahliye hattı çok özel teknik ve donanımda inşa edilecek olup, asla dışarı bir kaçak olmayacak şekilde dizayn edilmiştir. Tanktan kullanım alanı olan fabrikaya kadar olan boru sistemi de tamamen dışa kapalı şekilde projelendirilmiş olup, herhangi bir kaçak durumu, hayati önem arz ettiğinden mümkün değildir. Gemiden tahliye hatlarına sadece tek bir açılır kapanır bağlantı noktası olacaktır. Bu nokta, bağlantının her iki tarafından otomatik kapanan vana sistemi ile donatılacaktır. Amonyak tahliyesinden sonra tahliye borusu içinde kalan amonyak azotla pörç edilerek tanka gönderilecektir. Gemi ile tahliye borusu otomatik vanaları dışa tamamen kapandıktan sonra ayrılacaktır. Dolayısı ile dışa bir dökülme söz konu değildir. Amonyak tankı kompresör ve işletme alanında kullanılan operasyon pompaları özel sızdırmazlık donanımında seçilecek olup, dışa bir dökülme sızıntı olmayacaktır. Bu hatlardaki bir arıza veya bakım ihtiyacı durumunda hatlar azotla pörç edildikten sonra bakım yapılacaktır. Yine de bu bakım işleminde oluşabilecek her hangi bir sızıntı sump tankta toplanarak tekrar üretime pompalanacaktır. Tüm transfer hattı olası kaçak ve sızıntıları asgariye indirmek amacıyla kaynaklı yapılacak, hidrolik testlerden sonra ayrıca kaynaklar %100 tahribatsız kaynak testlerine tabi tutulacaktır. Hat üzerinde teknolojisi gereği pek çok noktada normal operasyon basınçlarının altına düşüldüğünde devreye girecek otomatik kesme ve ikaz sistemleri bulunacaktır. Belirli noktalarda amonyak sensörleri yer alacaktır. 10

22 1.9. Döşenecek Boru Hattının Boyutları, Kapasitesi, Adedi, Kullanım Amaçları ve Boruların Teknik Özellikleri (Katodik Koruma, İzolasyon vb.), Güzergah Hakkında Bilgi Proje deniz yolu ile GÜBRETAŞ tesislerine getirilen amonyağın gemilerden alana sevkiyatı inşa edilecek boru hatları ile sağlanacaktır. Boru hattı inşaatında yüksek basınca dayanıklı çelikten 10 inç çapında malzeme kullanılacak olup, hattın toplam uzunluğu 320 m olacaktır. Tüm transfer hattı olası kaçak ve sızıntıları asgariye indirmek amacıyla kaynaklı yapılacak, hidrolik testlerden sonra ayrıca kaynaklar %100 tahribatsız kaynak testlerine tabi tutulacaktır. İskeleden tanka olan amonyak transfer hattı çok özel teknik donanımda ve asla dışarı bir kaçak veya sızıntı olmayacak şekilde dizayn edilmiştir. Hat üzerinde teknolojisi gereği pek çok noktada normal operasyon basınçlarının altına düşüldüğünde devreye girecek otomatik kesme ve ikaz sistemleri bulunacak olup, belirli noktalar amonyak sensörleri ile donatılacaktır. Herhangi bir arıza veya bakım ihtiyacı durumunda da transfer hatları azot gazı basılarak boşaltılacak, amonyak hat dışına, atmosfere yayılmayacak şekilde tanka gönderilecektir. Proje kapsamında inşa edilmesi planlanan boru hattı Ek 4 te verilen Genel Yerleşim Planı nda verilmiştir Faaliyet Ünitelerinde Kullanılacak Makine ve Teçhizatın Adet ve Özellikleri, Bakım ve Temizlik Çalışmaları verilmiştir. Projenin işletme aşamasında kullanılacak makine ve ekipmanlar Tablo de 11

23 Tablo GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri Amonyak Tankı ve Tahliye Hattı Ekipman Listesi No Ekp. Kod No.su Ekipman Adı Kapasite Adet 1 T-211 Amonyak Tankı ton 1 2 K-301A Sıvılaştırma Sistemi Kompresörü kg/hr 1 3 K-301B Sıvılaştırma Sistemi Kompresörü kg/hr 1 4 P-301 A Yağ Pompası lt/hr 1 5 P-301 b Yağ Pompası lt/hr 1 6 E-301 A Yağ Isıtıcısı-1 5 kw 1 7 E-301 b Yağ Isıtıcısı-2 5 kw 1 8 V-301 A Yağ Ayırıcı lt/hr 1 9 V-301 B Yağ Ayırıcı lt/hr 1 10 F-611 Flare (Gaz Yakma Sistemi) 5 ton/hr 1 11 P-401A Sıvı Amonyak Transfer Pompası-1 38 ton/hr 1 12 P-401B Sıvı Amonyak Transfer Pompası-2 38 ton/hr 1 13 WT-100 Sıvılaştırma Sistemi soğutma kulesi m 3 /hr 1 14 E-302 Amonyak Kondenseri 1 15 E-303 Amonyak Ekonomizeri 1 16 E-451 Amonyak Isıtıcısı 1 17 E-452 Ara Buharlaştırıcı 1 18 F-302 A Gaz Filtresi F-302 B Gaz Filtresi F-301 A/B Yağ Filtresi-1& F-301 C/D Yağ Filtresi-3& L-101 Gemi Boşaltma Kolu 1000 ton/hr 1 Tesiste bakım-onarım ve temizlik çalışmaları düzenli olarak gerçekleştirilecektir. Bakım-onarım çalışmaları öncesinde herhangi bir sızıntı ve kaçak oluşumuna engel olmak amacıyla transfer hattı azotla pörç edilecektir Proje Kapsamında Planlanan Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri Proje kapsamında GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri nde önemli bir hammadde olan amonyakın daha ekonomik koşullarda satın alınması, depolanması ve hammadde olarak kullanılması amacıyla bir adet Amonyak Depolama Tankı ve Transfer Hattının inşa edilmesi planlanmaktadır. Bu kapsamda belirtilen üniteler dışında herhangi bir ekonomik, sosyal ve altyapı faaliyeti planlanmamıştır. 12

24 1.12. Proje İçin Seçilen Yer ve Kullanılan Teknoloji Alternatiflerinin Değerlendirilmesi Proje kapsamında; GÜBRETAŞ ın gübre üretim sürecinde ihtiyaç duyduğu en temel hammadde olan amonyakın ekonomik koşullarda satın alınması, depolanması ve hammadde olarak kullanılması amacıyla GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri içerisinde m² alanda bir adet alanı Amonyak Depolama Tankı kurulması planlanmaktadır. Proje kapsamında yer alan tankın inşasında API 620 standardına uyulacaktır. Depolanan amonyak tamamen kapalı sistemle ve pompalarla ilgili ünitelere gönderilecektir. Deniz yolu ile GÜBRETAŞ tesislerine getirilen amonyağın gemilerden alana sevkiyatı çok özel teknik ve donanımda inşa edilecek tahliye hattı ile sağlanacak olup, tahliye hattı asla dışarı bir kaçak olmayacak şekilde dizayn edilmiştir. Tanktan kullanım alanı olan fabrikaya kadar olan boru sistemi de tamamen dışa kapalı şekilde projelendirilmiş olup, herhangi bir kaçak durumu, hayati önem arz ettiğinden mümkün değildir. Boru hattı inşaatında yüksek basınca dayanıklı çelikten 10 inç çapında malzeme kullanılacak olup, hattın toplam uzunluğu 320 m olacaktır. Amonyağın taşınmasında soğutmalı özel amonyak gemileri kullanılacaktır. Yapılacak olan amonyak tankına amonyak tahliyesi sadece iskeleye yanaşacak olan gemiden olacaktır. Tankın imalat aşamasında kesme ve kaynak işlerinde kullanılacak olan yanıcı ürünler (Oksi asetilen vb.) TSE standartları doğrultusunda basınçlı kaplar içerisinde depolanacak ve yetkili firmalar vasıtasıyla dolum ve transfer işlemleri yapılacaktır. Tesiste, depolama tesislerinde alınması gereken önlemleri içeren tüm tüzük, yönetmelik ve kanunlara göre tedbirler alınacak olup, bunlara bütün detayları ile uyulacaktır. Tüm makine ve ekipmanlar, her türlü riske karşı kaliteli olarak seçilecektir. Proje kapsamında depolanması planlanan ürünün nitelikleri dikkate alınarak en uygun yöntemin bu olduğu düşünülmekte olup, ihtiyaca binaen teknolojik açıdan revizyon çalışmaları yapılabilecektir. Bunun yanında proje kapsamında yürürlükte bulunan mevzuata uygun hareket edilecek, insan ve çevre sağlığı açısından en uygun yöntem ve teknolojiler uygulanacak ve gerekli tedbirler alınacaktır. 13

25 Proje kapsamında yapılması planlanan Amonyak Depolama Tankı ile GÜBRETAŞ ın hammadde ihtiyacının daha ekonomik ve çevreci bir şekilde karşılanması planlanmaktadır. Bu nedenle GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri alanında kıyı yapısı ve mevcut üretim birimlerinin konumları dikkate alınarak en uygun alan belirlenmiştir. Proje ile Yarımca Tesisleri nde gübre üretiminde hammadde olarak kullanılan amonyağın depolanmasının sağlanacak olması, alanın mülkiyetinin GÜBRETAŞ a ait olması, halihazırda sanayi alanı olarak kullanılıyor olması vb. nedenlerden ötürü proje alanı için başka bir alternatif düşünülmemiştir Projenin İnşaat ve İşletme Aşamasında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması, Alanın Coğrafik Şekli, Coğrafi Tanımlaması (Memleket Koordinatları- Coğrafi Koordinatlar), Mülkiyet Durumuna İlişkin Bilgi ve Belgeler (Tapu, Kira Kontratı, Kamulaştırma vb.) Proje kapsamında; GÜBRETAŞ ın gübre üretim sürecinde ihtiyaç duyduğu en temel hammadde olan amonyakın ekonomik koşullarda satın alınması, depolanması ve hammadde olarak kullanılması amacıyla GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri içerisinde m² alanda bir adet alanı Amonyak Depolama Tankı kurulması planlanmaktadır. Proje kapsamında kullanılması planlanan alanın mülkiyeti GÜBRETAŞ a ait olup, Tapu Senedi Ek 2 de verilmiştir. Faaliyet alanı GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri alanında yer almakta olup, bölgeye ait İmar ve Çevre Düzeni Planlarında Sanayi Alanı olarak işaretlenmiştir. Proje alanında ve çevresinde, peyzaj değeri yüksek yerler ve rekreasyon alanları, benzersiz özellikteki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar bulunmamaktadır. 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı Ek 10 da, 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Ek 11 de, 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita ise Ek 12 de verilmiştir. Proje kapsamında kullanılması planlanan alan için Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ndan alınan tarih ve M.41.0.KBB sayılı Kurum Görüşü nde; proje alanının 1/5.000 ölçekli Kocaeli Çevre Düzeni Planı ve plan hükümleri, 1/ ölçekli Nazım İmar Planı ve plan hükümleri, mevcut 1/5.000 ölçekli Nazım imar Planı ve plan hükümleri doğrultusunda kıyı kenar çizgisinin kara tarafı olan kısımda uygun görüldüğü belirtilmiştir. Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ndan alınan Kurum Görüşü Ek 3 te verilmiştir. 14

26 Proje kapsamında kullanılması planlanan tank alanı, kıyı kenar çizgisinin kara tarafında yer almakta olup, projeye ait Genel Yerleşim Planı Ek 4 te verilmiştir. Proje alanının sanayi bölgesi içerisinde olması ve çevresinde üniteler olması nedeniyle alanın tarımsal özelliği bulunmamaktadır. Alanda erozyon tehlikesi bulunmamaktadır. Proje alanına en yakın yerleşim birimi, alanın yaklaşık 500 m kuzeyinde yer alan Atalar Mahallesi dir. Ayrıca proje alanının; Kuzeyinde : Atalar Mahallesi (kuş uçuşu yaklaşık 500 m), İstanbul-İzmit Karayolu (kuş uçuşu yaklaşık 450 m) Turkuaz Petrol Yarımca Tesisleri (kuş uçuşu yaklaşık 170 m) Doğusunda : Marmara Tersanesi (kuş uçuşu yaklaşık 250 m) Hamza Deresi (kuş uçuşu yaklaşık 200 m) Güneyinde : Marmara Denizi (kuş uçuşu yaklaşık 100 m) Batısında : Evyap Liman Tesisleri (kuş uçuşu yaklaşık 400 m) yer almaktadır. Proje kapsamında herhangi bir işlem yapılmadan önce konu ile ilgili kurum ve kuruluşlardan gerekli izinler alınacaktır. Proje Alanı Sınır Koordinatları Tablo de verilmiştir. Tablo Proje Alanı Sınır Koordinatları Nokta UTM 6 (ED-50) Coğrafik (WGS-84) No Y (Sağa) X (Yukarı) Enlem Boylam

27 Nokta UTM 6 (ED-50) Coğrafik (WGS-84) No Y (Sağa) X (Yukarı) Enlem Boylam Zone: 35 Dom: Proje ile İlgili Olarak Bu Aşamaya Kadar Gerçekleştirilmiş Olan İş ve İşlemlerin Kısaca Açıklanması, Alınmış ve Alınacak İzinler, Belgeler, Hibe Kullanımı ile İlgili Bilgiler Proje kapsamında kullanılması planlanan alan için Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ndan alınan tarih ve M.41.0.KBB sayılı Kurum Görüşü nde; proje alanının 1/5.000 ölçekli Kocaeli Çevre Düzeni Planı ve plan hükümleri, 1/ ölçekli Nazım İmar Planı ve plan hükümleri, mevcut 1/5.000 ölçekli Nazım imar Planı ve plan hükümleri doğrultusunda kıyı kenar çizgisinin kara tarafı olan kısımda uygun görüldüğü belirtilmiştir. Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ndan alınan Kurum Görüşü Ek 3 te verilmiştir. Ancak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü ne Yarımca Tesisleri nde gerçekleştirilmesi planlanan Modernizasyon Çalışmaları ile ilgili olarak tarihinde görüş başvurusunda bulunulmuştur. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın tarih ve sayılı yazısında ÇED Yönetmeliği hükümlerinin uygulanmasına gerek olmadığı belirtilmiştir (Ek 3). Ayrıca proje kapsamında görevlendirilecek personelin bir kısmı Almanya da HAZOP eğitimine katılmışlardır. Amonyak depolama tankı ve taşıma hattı ile ilgili risk analizi ve yapılacak işlemlerin açıklandığı HAZOP Risk Analizi Ek 13 te verilmiştir. Projenin işletmeye alınması sonrasında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve tarih ve sayılı Resmi Gazete, tarih ve sayılı Resmi Gazete, tarih ve sayılı Resmi Gazete, tarih ve sayılı Resmi Gazete, tarih ve sayılı Resmi Gazete ile tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri gereğince Çevre İzni alınacaktır. 16

28 BÖLÜM 2: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU 2.1. Proje Yerinin; İlgili Valilik veya Belediye Tarafından Doğruluğu Onanmış Olan Lejant ve Plan Notlarının da Yer Aldığı Onanlı Çevre Düzeni Planı (1/ Ölçekli ve/veya 1/25000 Ölçekli Planlar ve Plan Notları), Nazım İmar Planı, Uygulama İmar Planı (Varsa 1/5000 Ölçekli ve/veya 1/1000 Ölçekli İmar Planları ve Plan Notları) Üzerinde Gösterilmesi, Proje Alanının Hangi Kullanımda Olduğunun Belirtilmesi, Sağlık Koruma Bandının Bu Planlarda Gösterilmesi, (Planların Aslı Gibidir Onaylı Şekilde Rapor Ekinde Yer Alması), Proje Sahası (Boru Hattı, Tank Sahası ve Kıyı Yapıları) ile Yakın Çevresinin Ölçekli Harita veya Kroki Üzerinde Gösterimi, Yer Bulduru Haritası, Proje Sahası Yakın Çevresinde Bulunan Sanayi ve Yerleşimlerin Harita Üzerinde Gösterilmesi, Mesafelerin Belirtilmesi, Proje Alanının (Planlanan Tüm Üniteler İçin Ayrı Ayrı) En Yakın Yerleşim Birimine Uzaklığı, Tesise Ulaşım İçin Kullanılacak Ulaşım Güzergahları, Proje Alanı ve Çevresinin Panoramik Fotoğrafları, Varsa Kıyı Yapılarına İlişkin Onaylı 1/1000 Ölçekli uygulama İmar Planının Yok ise Hazırlanacak Plan Teklifinin ÇED Raporuna Eklenmesi, Proje Alanı Etrafında Bulunan Diğer Kıyı Yapıları ve Kullanımları, Konuya İlişkin Açıklamaların Rapor Metninde de Yer Alması Faaliyet alanı GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri alanında yer almakta olup, bölgeye ait İmar ve Çevre Düzeni Planlarında Sanayi Alanı olarak işaretlenmiştir. Proje alanında ve çevresinde, peyzaj değeri yüksek yerler ve rekreasyon alanları, benzersiz özellikteki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar bulunmamaktadır. Proje alanına en yakın yerleşim birimi, alanın yaklaşık 500 m kuzeyinde yer alan Atalar Mahallesi dir. Ayrıca proje alanının; Kuzeyinde : Atalar Mahallesi (kuş uçuşu yaklaşık 500 m), İstanbul-İzmit Karayolu (kuş uçuşu yaklaşık 450 m) Turkuaz Petrol Yarımca Tesisleri (kuş uçuşu yaklaşık 170 m) Doğusunda : Marmara Tersanesi (kuş uçuşu yaklaşık 250 m) Hamza Deresi (kuş uçuşu yaklaşık 200 m) Güneyinde : Marmara Denizi (kuş uçuşu yaklaşık 100 m) Batısında : Evyap Liman Tesisleri (kuş uçuşu yaklaşık 400 m) yer almaktadır. 17

29 GÜBRETAŞ Tesisleri ne İstanbul-İzmit karayolu ve yola bağlantıyı sağlayan Hayat Sokak kullanılarak ulaşılmaktadır. Ancak proje kapsamında karayolu ile transfer işlemi yapılmayacak olup, amonyak transferi tamamı ile deniz yolu ile sağlanacaktır. Proje alanı çevresinde yer alan yerleşim birimleri, sanayi tesisleri ve yolların gösterildiği uydu görüntüsü Şekil te verilmiştir. Proje kapsamında kullanılması planlanan alan için Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ndan alınan tarih ve M.41.0.KBB sayılı Kurum Görüşü nde; proje alanının 1/5.000 ölçekli Kocaeli Çevre Düzeni Planı ve plan hükümleri, 1/ ölçekli Nazım İmar Planı ve plan hükümleri, mevcut 1/5.000 ölçekli Nazım imar Planı ve plan hükümleri doğrultusunda kıyı kenar çizgisinin kara tarafı olan kısımda uygun görüldüğü belirtilmiştir. Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ndan alınan Kurum Görüşü Ek 3 te verilmiştir. Alanın Ülke ve Bölge İçindeki Yeri Şekil de, Uydu Görüntüleri Şekil ve Şekil te, Proje Alanına Ait Fotoğraflar Şekil te, Genel Yerleşim Planı Ek 4 te, 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı Ek 10 da, 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Ek 11 de, 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita ise Ek 12 de verilmiştir. 18

30 Proje alanı Şekil Proje alanının Ülke ve Bölge İçindeki Yeri 19

31 Proje Alanı Proje Alanı Şekil Proje Alanı ve Çevresini Gösterir Uydu Görüntüleri 20

32 Proje Alanı Şekil Proje Alanı ve Çevresini Gösterir Uydu Görüntüsü 21

33 Şekil a. Proje Alanı ve Çevresini Gösterir Fotoğraflar 22

34 Şekil b. Proje Alanı ve Çevresini Gösterir Fotoğraflar 23

35 2.2. Tesise Ulaşım İçin Kullanılacak Yol Güzergahları, Projenin Hangi Karayoluna Ne Kadar Uzaklıkta Olduğunun Belirtilmesi, İşletme Aşamalarında Araç Yükünün Hesaplanması (Araç Cinsi ve Sayısı) ve Yola Etkisi GÜBRETAŞ Tesisleri ne İstanbul-İzmit karayolu ve yola bağlantıyı sağlayan Hayat Sokak kullanılarak ulaşılmaktadır. İstanbul-İzmit Karayolu GÜBRETAŞ Tesisleri ne kuş uçuşu yaklaşık 380 m, proje alanına yaklaşık 450 m mesafede yer almaktadır. Ancak proje kapsamında karayolu ile transfer işlemi yapılmayacak olup, amonyak transferi tamamı ile deniz yolu ile sağlanacaktır. Bu nedenle projenin işletme aşamasında karayoluna ilave trafik yükü olmayacaktır. Proje kapsamında beklenen trafik yüküne ilişkin hesaplama ve bilgiler Bölüm 4.4. te verilmiştir. Proje alanı çevresinde yer alan yerleşim birimleri, sanayi tesisleri ve yolların gösterildiği uydu görüntüsü Şekil te verilmiştir Proje Alanı ve Yakın Çevresinin Mevcut Arazi Kullanımını Değerlendirebilmek Amacı ile Yeraltı Sularını, Yerüstü Sularını, Deprem Kuşaklarını, Jeolojik Yapıyı, Köy Yerleşik Alanlarını, Ulaşım Ağını, Enerji Nakil Hatlarını, Arazi Kullanma Kabiliyetini ve Faaliyet Alanının Yakın Çevresinde Faaliyetlerine Devam Etmekte Olan Diğer Kullanımların Yerlerine İlişkin Verileri Gösterir Bilgilerin 1/ Ölçekli Lejantlı Topoğrafik Harita Üzerine İşlenmesi, Proje Alanı Etrafında Bulunan Diğer Kıyı Yapıları ve Kıyı Kullanımları Proje alanı, faaliyet sahibine ait olan ve 1961 yılından itibaren faaliyet göstermekte olan Yarımca Tesisleri alanı içerisinde yer almaktadır. Proje alanı, bölgeye ait İmar ve Çevre Düzeni Planlarında Sanayi Alanı olarak işaretlenmiştir. Proje alanına en yakın yerleşim birimi, alanın yaklaşık 500 m kuzeyinde yer alan Atalar Mahallesi dir. Ayrıca GÜBRETAŞ Tesisleri nin batısında Evyap Liman Tesisleri, kuzeyinde Turkuaz Petrol Yarımca Tesisleri, Marmara Tersanesi faaliyet göstermektedir. Proje alanına en yakın yüzeysel tatlı su kaynağı Hamza Deresi olup, alanın yaklaşık 200 m doğusundan geçmektedir. GÜBRETAŞ Tesisleri İstanbul-İzmit Karayolu nun yaklaşık 380 m güneyine yer almakta olup, proje alanının gösterildiği 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Ek 12 de, bölgenin jeolojik özelliklerini gösteren 1/ Ölçekli Jeoloji Haritası Ek 14 te verilmiştir. 24

36 2.4. Dolgu Alanı, İskeleler ve Kıyıda Yer Alacak Diğer Tüm Yapıların İskandilli Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Kıyı-Kenar Çizgisinin İşaretlenmesi, Koordinat Bilgileri (Saat Yönünde Sıralı ve Coğrafik), Batımetri Bilgileri Proje kapsamında denizel alanda herhangi işlem yapılmayacaktır Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Tesis İçi Makine, Ünite, Tank, Depo Alanları vb., Teknik Altyapı Ünitelerinin, Boru Hattı Güzergahının Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri) Proje kapsamında GÜBRETAŞ Tesisleri nde ana üretim girdilerinden olan amonyakın depolanabilmesi için m² alanda depolama tankı ve transfer hattının inşa edilmesi planlanmaktadır. Yapılacak amonyak tankı m³ hacminde, dış çapı 48 m, iç çapı 46 m, yüksekliği ise 22,4 m olarak projelendirilmiştir. İskeleye yanaşacak gemilerden dışa kapalı sistem ile alınacak amonyak, depolama tankına 320 m uzunluğunda, 10 inç çapında yüksek basınca dayanıklı çelikten inşa edilecek transfer hattı ile taşınacaktır. Proje kapsamında inşa edilmesi planlanan yardımcı üniteler ve bu ünitelere ait bilgiler Tablo de, ünitelerin yerleşimini gösteren Genel Yerleşim Planı Ek 4 te, Amonyak Tankı Yangın ve Soğutma Sistemi Planı Ek 7 de verilmiştir. Tablo Proje Kapsamında Planlanan Yardımcı Üniteler Ünite Adı Kaplayacağı Alan (m²) Yükseklik/Derinlik (m) DCS (Kontrol) Odası 50 3 Kompresör Sundurması 144 6,5 Amonyak Pompa Havuzu 32 3,5 Ekonomizer Sundurması 75 6,5 Su Soğutma Kulesi 30 6 Tank Merdiven Kulesi

37 BÖLÜM 3: PROJENİN YERİ VE ETKİ ALANININ MEVUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ 3.1. Jeolojik Özellikler (Bölgenin ve Proje Sahasının Zemin Özellikleri, Zeminin Cinsi, Proje Alanının 1/1000 Ölçekli Tesis Planı Üzerine İşlenmesi, Jeolojik ve Zemin Bilgileri, Jeolojik ve Jeoteknik Etüd Raporu, Jeomekanik Özelliklerle Birlikte Açılan Kuyu Lokasyonlarının Yer ve Kotları ile Geçilen Litolojik Özelliklerin Gösterilmesi, Kütlesel Geçirgenlik Değerlerinin Verilmesi, Sahadaki Yeraltı Suyunun Durumunun Belirlenmesi, Zemin Grubuna Göre İnşaat Teknolojisi, Jeolojik Riskler, Sıvılaşma Durumu, Alınacak Önlemler, Sondaj Dik Kesitleri, Taşıma Hesapları) Bölgesel Jeoloji (Proje Sahasının 1/ Ölçekli Jeolojik Harita Üzerinde Gösterilerek Açıklanması) Faaliyet alanı ve yakın çevresinde genel olarak Senozoyik, Mesozoyik ve Paleozoyik yaşlı birimler yüzeylenmiştir. İnceleme alanında yüzeylenmiş olan birimler yaşlıdan gence doğru aşağıda verilmiştir; - Sopalı Formasyonu ( Alt Ordovisiyen) - Çene Formasyonu ( Üst Ordovisiyen) - Çınarlı Grubu (Alt Devoniyen) - Kapaklı Formasyonu (Alt Triyas) - Hereke Formsyonu (Üst Kretase, Alt-Orta Triyas) - Hereke Çakıltaşı (Alt Kretase) - Şemsettin Kireçtaşı (Maestrihtiyen) - Korucu Formasyonu (Alt Eosen) - Şirintepe Kumu (Pleyistosen) - Alüvyon ve Yamaç Molozları (Qal-Qym) Sopalı Formasyonu (Os) İnceleme alanının en yaşlı birimi arkoz ve silt taşlarından oluşan Sopalı Formasyonu dur. Genel olarak mor, eflatun, gri ve bordo renklerde görülür. İlk kez Altınlı (1968) tarafından adlanan birim Alt Ordovisiyen yaşlıdır. Birimin tabanı Kocaeli Yarımadası nın hiçbir yerinde görülmemiştir (Altınlı, 1968). Sopalı Formasyonu Haas (1968) tarafından adlanan Kurtköy formasyonuna, Abdüsselamoğlu, (1963) tarafından adlanan Karadere Formasyonu na karşılık gelmektedir (Dean ve diğ., 1967). 26

38 Çene Formasyonu (Oç) Sopalı formasyonu üzerinde Çene formasyonu uyumlu olarak yeralır. Pembe ve açık gri renkli, Kuvarsarenitlerden oluşmaktadır. Üzerine açılı uyumsuzlukla Çınarlı formasyonu gelmektedir (Altınlı, 1968). Birimin alt kesimlerinde Kuvars bileşimli konglomera görülür. Birimin kalınlığı Altınlı, (1968) tarafından 60 m olarak ölçülmüştür. Birime Altınlı, (1968) tarafından Ordovisiyen yaşı verilmiştir. Birim Dean ve diğ. (1997) tarafından tanımlanan Aydos formasyonuna karşılık gelmektedir. Çınarlı Grubu (Dç) Çene formasyonu üzerine açılı uyumsuz olarak Alt Devoniyen yaşlı Çınarlı formasyonu gelir (Altınlı, 1968). Birim genel olarak şeyi, grovak, kireçtaşı ve sleytlerden oluşmaktadır. Grovak ve şeyler genellikle sarı ve sarımsı yeşil renkli, Kireçtaşları ise koyu gri, açık gri ve siyahımsı renkli olarak görülür. Birimin yaşı Altınlı (1968) tarafından Alt Devoniyen olarak belirlenmiş ve kalınlığı ise yine aynı araştırmacı tarafından 2855 m olarak ölçülmüştür. Kapaklı Formasyonu (TRk) Bu formasyon Altınlı ve Diğerleri (1970) tarafından Kapaklı Formasyonu olarak adlanmış ve ayırtlanmıştır. Formasyonun yaşı Alt Triyas olarak kabul edilmiştir. Kapaklı Formasyonu; altta koyu şeyllerle başlar, kırmızı renkli çakıllı kumtaşları ve arkozik konglomeralarla devam eder, en üstte mikalı kumtaşları ile son bulur. Çoğu kesimlerde kumtaşı- şeyi ardalanması görülür. Formasyon Dilovası'nın doğusunda dar bir alanda gözlenir. Bu formasyon farklı kalınlıklar göstermekle birlikte m kalınlık kabul edilmektedir. Hereke Formasyonu (TRh) Aşağı-Yukarı Hereke Ölçülü Stratigrafik Kesiti 950 m dir ve bu yol boyu hem tipik mevkii hem de tipik kesitidir. Birim genel olarak dolomitli kireçtaşı, kumlu kireçtaşı, oolit ve mikritik kireçtaşlarından oluşmaktadır. Sahil kesiminde koyu boz renkli, sert, kalın tabakalı, merceksel-pek yassı merceksel ayrışabilen kireçtaşı bulunur. Daha iç kesimlerde ise birim tamamıyla kireçtaşı türevlerinden oluşmamaktadır ve çoğunlukla kuvarslı vake şeyli veya şeyl katkıları da içermektedir (Altınlı, 1968). 27

39 Hereke Çakıltaşı (Khe) Tip kesiti Hereke-Küllüktepe olan birim, altta 45 m iri çakıllı kısım, ortada 9 m kireçtaşı ve üstte 39 m ufak çakıllı kısımdan oluşmaktadır. Sırasıyla çakıltaşı, aldatıcı dolomitleşmiş oolit, çakıllı dismikrit, çakıltaşı, yeniden billurlaşmış dismikrit, dolomitli çakıllı mikrit bulunur. Yuvarlaklaşmamış fakat kötü tane boylanmasına sahip ve çoğu Hereke Formasyonu na ait olan çakıllar genellikle pembe veya boz renklidir. Birimin kalınlığı 83 m olarak ölçülmüştür. Birime yine aynı araştırmacı tarafından Kampaniyen yaşı verilmiştir (Altınlı, 1968). Şemsettin Formasyonu (KRş) Birim ilk olarak Altınlı (1968) tarafından tanımlanmıştır. Bol fosilli birimin yaşı aynı araştırmacı tarafından Meastrihtiyen olarak belirlenmiştir. Beyaz, krem, açık gri, koyu gri renklerde görülür. Kavkımsı kırıklı genellikle belirgin orta paralel katmanlıdır. Bu birim tabanda kristalize kireçtaşı ile başlar ve mikritik kireçtaşı ile devam eder. İlk seviyelerde litolojik özellikler çabuk değişim gösterirler. Şemsettin Kireçtaşı, köşeli kireçtaşı ile başlar. Üstte doğru tebeşirli ve marnlı olan kireçtaşı arasında marn katkıları belirir. Tipik olarak ince dokulu Kireçtaşının tabanında çoğun biostromal Transgresif ve bol makro fosili tabakalar bulunur (Altınlı, 1968). Korucu Formasyonu (Tk) Korucu Formasyonu ilk olarak Altınlı (1968) tarafından adlandırılmış ve yaşlandırılmıştır. Birim genel olarak sarımsı açık kahverengimsi renkli zayıf dayanımlı, çok ince tabakalı ve yer yer laminalı, kumtaşı-kiltaşı-marn-şeyl ardalanması olarak tanımlanmaktadır. Birim Üst Kretase ile konkordanslı ve dereceli geçişlidir. Genel olarak sarımsı, kabaca küresel ayrışmalı, tabakalanmaya paralel yarımlı, ince-orta bilevil ara dokulu şistin belirmesiyle başlar, marn-şeyl-feldispatlı oranit ile devam eder. Aynı araştırmacı tarafından Ölçülmüş stratigrafik kesitinde birimin kalınlığı 257 m olarak belirlenmiştir. Birime aynı araştırmacı tarafından Alt Eosen yaşı verilmiştir. Birim Atbaşı Formasyonu ve Çaycuma Formasyonları nın eşdeğeridir (Altınlı, 1968). Şirintepe Kumu (Qş) İlk kez Altınlı, (1968) tarafından tanımlanan ve yaşlandırılan birim, ince kum ile kremsarımtırak, laminalı-çapraz laminalı, oygu ve dolgu yapılı, yer yer ince çakıllı, seyrek yeşilimtırak marn veya şeyi arakatkılı, kolay ufalanır, bazı tabakalanma yüzeyleri sıvama kaplı zayıf dayanımlı kumtaşlarından oluşmaktadır. Birime aynı araştırmacı tarafından Pleyistosen yaşı verilmiştir (Altınlı, 1968). 28

40 Alüvyon ve Yamaç Molozu (Qal-Qym) Alüvyonlar derelerin denize döküldüğü yerlerde, teşekkül etmiştir. Materyal derelerin geçtiği yerlerde aşındırdığı taşların münavebe ile çakıl, kum, kil olarak yığılmasından oluşmuştur. En kalın alüvyon birikintileri batıda Dilovası'nda Ova Dere yatakları boyunca gözlenir. Kalınlıkları 30 metreye ulaşabilmektedir. Yamaç molozları ise genellikle yüksek topografyaya sahip tepe ve sırtların eteklerinde, mostrada olan kayaçların atmosfer koşullarına maruz kalarak bozunması ve ayrışmasıyla oluşmuş güncel alüvyal döküntülerdir. Bölgenin ve yakın çevresinin genel jeolojik haritası Şekil de, 1/ ölçekli jeoloji haritası ise Ek 14 te verilmiştir. Kaynak: Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü Şekil II.B.2. Bölgenin Genel Jeoloji Haritası 29

41 3.1.2.Faaliyet Alanının Jeolojisi, Faaliyet Sahasının Büyük Ölçekli (1/5000 ya da Varsa 1/1000) Jeoloji Haritası, Stratigrafik kolon Kesiti Proje alanı Kocaeli İli, Körfez Belediyesi, Yarımca Mevkii sınırları dahilinde bulunmaktadır. Amonyak tankı inşaatı için ABM Mühendislik İnş. Son. Paz. LTD. ŞTİ. Yapı Malzemeleri ve Zemin Laboratuvarları tarafından 16 Ağustos 2011 tarihinde Sondaja Dayalı Zemin ve Temel Etüt Raporu hazırlanmıştır (Ek 14). İnceleme alanında yapılan temel araştırma sondaj çalışmaları neticesinde Kuaterner alüvyonlarına ait birimler ile birlikte yapay dolgu malzemesine rastlanılmıştır. Faaliyet alanı ve yakın çevresine ait genelleştirilmiş stratigrafik kolon kesit Şekil de verilmiştir. Arazi Araştırmaları ve Deneyler Temel Araştırma Sondajı İnceleme alanında zemin profilini ve zeminlerin litolojik özelliklerini, düşey doğrultudaki değişimlerini ve yeraltı suyu durumu ile mühendislik parametreleri gibi bilgileri belirleme amacına yönelik olarak sahada toplam derinliği yaklaşık 120 m olan 6 adet temel araştırma sondajı yapılmıştır. Sondaj çalışmaları ASTM ve TSE standartları ile TCK Genel Müdürlüğü Teknik Araştırma Dairesi Başkanlığının zemin işlerine ait Teknik Şartnamesi'ne uygun olarak yapılmıştır. Açılan temel araştırma sondajında düzenli numune alınarak yapı zemin ilişkisi yorumlanmaya çalışılmıştır. Sahada gerçekleştirilen temel araştırma sondajında her 1,5 metrede bir SPT testleri ile örselenmiş numune (SPT) alınarak, kaya ortamında ise karot alınarak ilerlenmiştir. Sondaj çalışması sırasında yapıyı sürekli takip etmek için örselenmiş numune alınmış ve alınan numunelere göre zemin tanımlaması yapılmıştır. Sondajların derinliği 20 metre olarak tamamlanmıştır. Sondajın tamamlanmasından 24 saat sonra yeraltı suyu ölçümleri yapılmış ve açılan sondaj kuyusunda yeraltı suyuna rastlanmamıştır. Açılan sondaj kuyusuna ait tüm bilgiler Ek 14'te verilmiştir. 30

42 Şekil Faaliyet Alanı ve Yakın Çevresinin Genelleştirilmiş Stratigrafik Sütun Kesiti (Önalan 1982 den uyarlanmıştır.) 31

43 Arazi Deneyleri Standart Penetrasyon Deneyi SPT deneyi; yerinde (in - situ) yapılan bir dinamik kesme deneyidir. Bu deney, penetrometre adı verilen çelikten yapılmış özel bir numune alıcı tüpün standart enerji kullanılarak darbe ile zemine çakılması sırasında oluşan direncin saptanması prensibine dayanır. Dış çapı 50 mm, iç çapı 34,9 mm olan standart yarık tüp, 63,5 kg ağırlığında bir tokmak ile 76,2 cm yükseklikten serbest olarak düşürülerek, zemine 15 er cm lik 3 giriş (=45 cm) için vurulması gereken darbe sayıları saptanır. Jeofizik Çalışmalar Sismik Kırılma Çalışması Sismik Kırılma etüdü; P dalgası hızları için düz ve ters, S dalgası hızları için düz atışlar ile 6 profil boyunca ölçümler yapılmıştır. Çalışmadaki temel amaç; belirlenen ölçü profilleri boyunca yeraltı hız yapısı, zemin dinamik elastik özellikleri, hakim titreşim periyotları ve zemin büyütmelerinin belirlenmesidir. Ölçüler karşılıklı 1 atış yapılarak alınmış olup, serim boyu 24 m, jeofon aralığı 2 m ve atış noktası jeofon arası uzaklık (offset) 2 m olarak belirlenmiştir. Elde edilen sismik kırılma eğrileri değerlendirilerek yol-zaman grafikleri oluşturulmuş ve bu grafiklerden ortamdaki tabaka sayısı, bu tabakaların hızları hesaplanarak; yeraltı hız yapısı ve topografyası ortaya konmuştur. P ve S dalga hızlarına bağlı olarak zemin dinamik elastik parametreleri ve Vs hızına bağlı olarak zemin hakim titreşim periyotları, zemin büyütmeleri hesaplanmıştır. İnceleme alanında yapılan ölçümlerde elde edilen Vp ve Vs hız değerleri ve bu hız değerlerine bağlı olarak her tabaka için hesaplanan zemin dinamik elastik parametreleri; yoğunluk (p), Young Modülü (E), Poisson Oranı (v), Bulk Modülü (K), Yataklanma Katsayısı (Ks), Zemin Hakim Titreşim Periyodu (To) ve Zemin Büyütmesi aşağıda Tablo de verilmiştir. 32

44 Tablo Vp ve Vs Dalga Hızlarına Göre Hesaplanan Zemin Dinamik Elastik Parametreleri SERİM NO TABAKA Vp(m/s) Vs(m/s) P(gr/cm 3 ) E(kg/cm 2 ) V K(kg/cm 2 ) Ks (ton/m 3 ) BÜYÜTME To (sn) SIS Sahanın dinamik özelliklerini ortaya koymak amacı ile yapılan sismik kırılma çalışmaları sonucunda Vp 1: m/s ve Vs 1: m/sn hız değerlerine sahip, yüzeyden itibaren derinliği yer yer 0,57-1,56 metre civarında örtü tabakası verileri edilmiştir. Örtü tabakası devamında, Vp 2: m/s ve Vs 2: m/s hız değerlerine sahip kumlu çakıl birimin varlığı tespit edilmiştir. Sismik Değerlendirmelerde Tabaka Derinliği; h=(o,5*ti*vp 1*Vp 2)/(Vp2 2 - Vp 12 ) 1/2 ifadesi ile hesaplanmış olup, h=0,57-1,56 m arasında bulunmuştur. Kayma modülü: Makaslama gerilimlerine karşı formasyonun direncini gösterir. Sıvıların makaslamaya karşı direnci olmadığından bu modül sıvılar için sıfırdır. Kayma modülü ne kadar yüksekse formasyonun makaslama gerilimlerine karşı direnci de o kadar fazla demektir. 2 1.Tabaka için; G= d*vs 1 /100 G= kg/cm Tabaka için; G= d*vs 2 /100 G= kg/cm 2 arasında bulunmuştur. Elastisite modülü: Bir doğrultuda streslerin strainlere oranı olarak tanımlanır ve inşaat mühendislerince hesaplamalarda dikkate alınır. İnceleme alanında yapılan sismik çalışmalarda; 1.Tabaka için; E = (d*(vs) 2 /100) *((3Vp 2 + 4VS 2 )/(Vp 2 -Vs 2 )) E = kg/cm 2 2.Tabaka için; E = (d*(vs) 2 /100) *((3Vp 2 + 4Vs 2 )/(Vp 2 -Vs 2 )) E = kg/cm 2 33

45 Poisson oranı: Formasyonun enine birim değişmesinin boyuna birim değişmesine oranı olarak tarif edilir. Gevşek birimler için değeri 0,45-0,5 arasındadır. Kayaçlar sertleştikçe değeri düşer. Granit ve bazalt gibi sert kütlelerde değeri 0,05'e kadar düşer. 1.Tabaka için; V=(Vp 2-2Vs 2 ) / 2*( Vp 2-2Vs 2 ) V=0,40 2.Tabaka için; V=(Vp 2-2Vs 2 ) / 2*( Vp 2-2Vs 2 ) V=0,39 Bulk modülü: Sıkışmazlık modülü olarak da bilinir ve ortamın sıkışmazlığın gösterir. 2 1.Tabaka için; K= d*(v p - (4/3*Vs 2 ))/100 K= kg/cm Tabaka için; K= d*(v P - (4/3*V s2 ))/100 K= kg/cm 3 Hakim titreşim periyodu: Zeminin doğal olarak titreştiği periyottur. Yapılan sismik kırılma çalışmalarında 0,28 sn bulunmuştur. To = 4*(h/Vs 1) + 4*((50-h) / Vs 2) To = 0,61 sn Zemin büyütmesi, d = 1,67*log (3*4000/VS*d) (-0,04*yass) d = 2,8 olarak hesaplanmıştır. Yataklanma katsayısı: İnceleme alanda yer alan birimlere ait yataklanma katsayısı değerleri sismik kırılma yöntemiyle aşağıdaki formüle göre hesaplanmıştır. 1.Tabaka için; Ks = 40* (Vp / Vs)*qs* 15 Ks = ton/m 3 2.Tabaka için: Ks = 40* (Vp / Vs)*qs* 15 Ks = ton/m 3 Yoğunluk: inceleme alanın yer alan birimlere ait dinamik yoğunluk değerleri aşağıdaki formülü ile hesaplanmıştır. 34

46 1.Tabaka için; d = (16+(0,002*Vp))/10 d = 1,66-1,67 gr/cm 3 2.Tabaka için; d = (16+(0,002*Vp))/10 d = 1,76 gr/cm 3 Zemin emniyet gerilmesi: İnşaat mühendislerinin bina kat sayısı ve projelendirme safhasında dikkate aldıkları en önemli parametrelerden biri olup, zeminin cm 2 başına kaç kg gerildiğini gösterir. Bu değer ne kadar büyükse kayacın emniyetli olarak gerilmesi de o kadar artar. Gevşek alüvyonlarda değeri 0,5-0,8 kg/cm 2 ve sıkı alüvyonlarda ise yaklaşık 2-3 kg/cm 2 arasında değişir. İnceleme alanında yer alan birimlere ait zemin emniyet gerilmesi, sismik kırılma yöntemi ile dinamik olarak hesaplanmıştır. Buna göre II. tabaka için zemin emniyet gerilmesi; Sismik İçin;(min-max) q a = ((24*10-5 * P * 0,1 * Vs ) / 0,01) * (3 x 10-6 (Vs - 500) 1,6 ) qa= 1,39-1,45 kg/cm 2 arasında hesaplanmıştır. İnceleme alanında yapılan Jeofizik Sismik Kırılma çalışmaları sonucu Vp/Vs oranı 2,30-2,55 arasında ve Poisson oranı 0,38-0,40 arasında bulunmuştur. Bu değerler Tablo 'ye göre değerlendirildiğinde zemin sıkılığı "gevşek - çok gevşek" olarak bulunmuştur. Tablo Poisson Sınıflaması ve Hız Oranı karşılaştırması (Ercan, 2001). POİSSON ORANI SIKILIK Vp/Vs 0,50 CIVIK SIVI 0, ÇOK GEVŞEK - 2,49 0,30-0,39 GEVŞEK 2,49-1,87 0,20-0,29 SIKI - KATI 1,87-1,71 0,10-0,19 KATI 1,71-1,50 0,00-0,09 SAĞLAM KAYA 1,50-1,41 Yapılan Sismik Kırılma Çalışması sonucu elde edilen Vp ve Vs hızları Tablo e göre değerlendirildiğinde, Yerel Zemin Sınıfı Z 4 olarak bulunmuştur. 35

47 Tablo Deprem Yönetmeliğine Göre Zeminlerin Sismik Sınıflaması (AFET, 1998) Deprem Yönetmeliğine Göre Yerel Zemin Vs (m/sn) Ta-Tb (sn) Vp/Vs Gs (kg/cm 2 ) Ed (kg/cm 2 ) q s (kg/m 2 ) Sınıflaması Z1 Çok Sıkı Zemin >700 0,10-0,30 1,5-2 0 > > Z 2 Sıkı - Katı ,15-0,40 2,0-2, Z3 Orta Sıkı-Bozunmuş ,15-0,60 2,5-3, Z4 Gevsek-Yumuşak <200 0,20-0,90 3,0-10,0 <600 <1700 <1 İnceleme Alanında Yer Alan Zeminlerin Sismik Dalga (Vs 30) Hızına Göre Sınıflandırılması Jeofizik ölçümlerle elde edilen S-dalgası hız profil değerleri kullanarak zemin sınıf bilgisinin oluşturulması için çeşitli sınıflama kriterleri mevcuttur. NEHRP (National Eartquake Hazard Reduction Programme) zemin sınıflama kriterleri A.B.D. jeoteknik ve inşaat mühendisliği alanında yeni yapılan inşaatların sismik dizaynında kullanılan zemin sınıflama kriteridir. NEHRP'e göre zemin sınıfı, S - dalga hızının 30 m derinliğe kadar olan ortalama hızına (Vs 30 ) dayanmaktır ve bu sınıflar Tablo da verilmiştir. Sismik - 1 için; Vs 30= 30 / ((h 1/Vs 1)+(30-h 1)/Vs 2) Vs 30= 498 m/sn Tablo NEHRP'e Göre Zemin Sınıflama Kriteri NEHRP Zemin Sınıfı Tanımlama 30 m Derinliğe Kadar Ortalama S - Dalga Hızı A Sert Ana Kaya > 1500 m / s n B Sağlam, Dayanıklı ile Sert Kaya Arası Birimler m/sn C Yoğun Toprak, Yumuşak Kaya m/sn D Sert Toprak m / s n E Yumuşak Killer < 180 m / s n F Özel Çalışma Gerektiren Zeminler Örneğin Sıvılaşabilir Zeminler, Suya Doygun Kil ve Organik Olan ve 36 m'den Daha Kalın Zeminler NEHRP kriterlerine göre zeminler Vs 30 ortalama değerine göre, A ile F sınıfı arasında 6 sınıfa ayrılmıştır. NEHRP'e göre en yüksek kalitedeki A tipi zemin, Vs 30 hızı 1500 m/sn veya daha yüksek olan, en düşük kalitedeki E tipi zemin Vs 30 hızı 180 m/sn veya daha düşük olan zeminler olarak tanımlanmıştır. F sınıfı zeminler ise, kalınlığı 36 m'den daha fazla olan ve Vs hızı < 180 m/sn olan zeminlerdir. İnceleme alanında yapılan sismik çalışmalarda III. Tabaka için S hızı Vs 30 =498 m/sn olarak bulunduğundan inceleme alanında zemin sınıfı C olarak değerlendirilmiştir (NEHRP). 36

48 İnceleme Alanında Yer Alan Birimlerin Sökülebilirlik ve Kazılabilirlik Özellikleri İnceleme alanı içerisinde yüzeylenen ve sismik çalışmaların nüfuz ettiği derinliklerde tespit edilen ortamlarda yapılacak olan kazılarda uygulanacak teknikler ve kazı tiplerinde farklılık yoktur. Sismik hızlardan Vp dalga hızı çözümlemesinden yararlanılarak A.D. Bailey sınıflamasına göre Sökülebilirlik analizi yapılmıştır. A.D. Bailey sınıflamasına göre (Tablo ve Tablo ); Tablo Orta Güçteki Sökücü Araçlar İçin A.D. Bailey Sınıflaması Orta Güçteki Sökücü Araçlar İçin V p Hızı Sökülme Derecesi m/sn Kolay Sökülebilir Ortam m/sn Orta Derecede Sökülebilir Ortam m/sn Güç Sökülebilir Ortam Tablo Ağır Güçteki Sökücü Araçlar İçin A.D. Bailey Sınıflaması Ağır Güçteki Sökücü Araçlar İçin V P Hızı Sökülme Derecesi m/sn Çok Kolay Sökülebilir Ortam m/sn Kolay Sökülebilir Ortam m/sn Orta Sökülebilir Ortam m/sn Zor Sökülebilir Ortam m/sn Çok Zor Sökülebilir Ortam m/sn Son Derece Zor Sökülebilir Ortam İnceleme alanında gerçekleştirilen sismik çalışmalar sonucunda tespit edilen tabakalar ve bu tabakalara ait ortalama sismik hızlar ile sokülebilme özellikleri (Tablo ); Tablo Tabakaların Sismik Hızlarla Sökülebilme Özellikleri Tabaka Tablo No Vp Hızı (m/sn) Sökücü Tipi Sökülme Kalınlığı Orta Güçte İş Makinesi Çok Kolay 0,57-1, Orta Güçte İş Makinesi Orta Rezistivite - Özdirenç Etüdü İnceleme alanına Jeoelektrik Rezistivite Metodu uygulanmıştır. Sahada stratigrafikasyon, yeraltı suyu ve taban kaya derinliğine yönelik olarak jeoelektrik özdirenç etüdü uygulanmıştır. Bu uygulamada Jeofizik - Rezistivite etüdün de maksimum 450 volt potansiyele haiz GEOTRON tipi dijital çıkışlı sığ rezistivite cihazı kullanılarak Schlumberger ölçü dizilim sisteminde 12 m derinlere nüfus eden düşey elektrik sondaj ölçüleri alınmıştır. Arazi eğrilerini değerlendirmek için bilgisayar destekli çözüm yöntemi kullanılmıştır. 37

49 Jeofizik etüt ve değerlendirme sonucu hazırlanan Jeofizik - Rezistivite düşey kesitlerinden görüleceği gibi üstte değişken kalınlıklı ve değişken karakterli bir nebati topraktan sonra formasyonların değişik fiziksel özellikli olduğu saptanmıştır. Rezistivite Etüdünün Değerlendirilmesi Jeofizik Rezistivite düşey kesitlerinde görülen düşük rezistivite değerleri (21,91-26,81 ohm.m.) örtü tabakası ve örtü tabakası yüzeylerini, yüksekçe rezistivite değerli kısımlar (28,09 34,58 ohm.m.) kumlu çakıllı seviyelere tekabül etmektedir (Tablo ). Tablo TS 5141'e Göre Zeminlerin Elektrik Özgül Dirençlerine Göre Sınıflandırılması Zeminin Elektrik Özgül Direnci p (ohm.m) Zeminin Korozif Özelliği < 10 Çok Korozif Korozif Orta Korozif 100 < Az Korozif Laboratuvar Deneyleri ve Analizler Laboratuvar Deneyleri Yapı temelinin oturduğu ortamın fiziksel ve mekanik özelliklerini belirlemek için temsili zemin ortamı numuneleri üzerinde çeşitli zemin deneyleri yapılmıştır. Alınan örselenmemiş zemin numuneleri laboratuvara gönderilmiştir. Sondaj çalışmalarında alınan numuneler üzerinde aşağıdaki deneyler yapılmıştır. - Elek Analizleri - Kıvam Limitleri - Likit Limit - Plastik Limit - Plastisite İndeksi - Su Muhtevası - Birim Hacim Ağırlık Karot numuneleri üzerinde nokta yükleme deneyleri yapılmıştır. Deneylerden elde edilen sonuçlar Ek 14'te sunulmuştur. 38

50 Elek Analizi Deneyi İnceleme alanında yer alan zeminlerden alınan örselenmiş numuneleri üzerinde yapılan elek analizi deney sonuçları Tablo da verilmiştir. Tablo Elek Analizi Deney Sonuçları Mın. Max. Ort. % Çakıl 39,28 58,74 50,64 % Kum 12,82 37,90 28,57 % Kil - Silt 12,82 30,34 20,80 Çalışma alanında zeminin % su içeriği ise Tablo daki gibi hesaplanmıştır. Tablo Zeminin % Su İçeriği Min. Max. Ort. Doğal Su İçeriği %W 18,32 25,49 21,84 Atterberg Deneyleri İnceleme alanında yer alan zeminlerden alman örselenmiş numuneleri üzerinde yapılan atterberg deney sonuçları Tablo de verilmiştir. Tablo Atterberg Deney Sonuçları Likit Limit LL (%) Plastik Limit PL (%) Plastisite İndisi PI (%) Min. Max. Ort. NP NP NP Zeminlerin Fiziksel / İndeks Özellikleri İnceleme alanında yapılan sondajdan alınan numuneler üzerinde birim ağırlık, su içeriği, zemin sınıflandırma (Atterberg limitleri - Elek analizleri), yapılmıştır. İnceleme alanında yapılan sondaj ve sismik kırılma etütleri ile laboratuar deney çalışmaları; Bayındırlık şartnameleri ve BS 5930 "Code of practice for site investigations" zemin araştırma şartnamelerine uygun olarak yürütülmüştür. 39

51 Tablo İnceleme Alanında Yer Alan Zeminlerin İndeks Özellikleri Min. Max. Ort. % Çakıl 39,28 58,74 50,64 % Kum 12,82 37,90 28,57 % Kil-Silt 12,82 30,34 20,80 Likit Limit LL (%) NP Plastik Limit PL (%) NP Piastisite indisi PI (%) NP Doğal Su İçeriği %W 18,32 25,49 21,84 Zeminlerin Mekanik Özelliklerinin Belirlenmesi Zemin Taşıma Gücünün Değerlendirilmesi İnceleme alanında yapılan temel araştırma sondaj çalışmalarından örselenmemiş (UD) alınamaması sebebiyle taşıma gücü hesaplamaları SPT ve laboratuvar deneylerinden yararlanılarak yapılmıştır (Tablo , Tablo , Tablo ). Buna göre; Tablo Zemin Taşıma Gücü Hesaplamaları KOHEZYONSUZ ZEMİNLER İÇİN SPT- N30 DEĞERLERİNE GÖRE ZEMİN TAŞIMA GÜCÜ HESABI (Terzaghi Peck 1948) SU KUYU DERİNLİK YAS γøry γwry TPL.G. EFKF.G. SPT N* BASINCI CN N30 NO m m g/cm 3 g/cm 3 u σ σ 2 Düzeltilmiş SK-2 1,75 2,50 1,493 1,816 0,000 0,26 0,26 1, Enerji düzeltme faktörü CE=0,70 Ortalama N* Kuyu çapı düzeltme faktörü CB=1 Örnek alıcı düzeltme faktörü CS=1,2 Tij uzunluğu düzeltme faktörü >10=1 6-10=0,95 4-6=0,85 3-4=0,75 7,50-7,95 m ort= 18 2,97 kg/cm 2 T.Gücü 0,99 kg/cm 2 Zemin G. Tablo Zemin Taşıma Gücü Hesaplamaları KOHEZYONSUZ ZEMİNLER İÇİN SPT- N30 DEĞERLERİNE GÖRE ZEMİN TAŞIMA GÜCÜ HESABI (Terzaghi Peck 1948) SU KUYU DERİNLİK YAS γøry γwry TPL.G. EFKF.G. SPT N* BASINCI CN N30 NO m m g/cm 3 g/cm 3 u σ σ 2 Düzeltilmiş SK-3 1,75 2,50 1,520 1,880 0,000 0,27 0,27 1, Enerji düzeltme faktörü CE=0,70 Ortalama N* Kuyu çapı düzeltme faktörü CB=1 7,50-7,95 m ort= 14 2,28 kg/cm 2 T.Gücü 6-10=0,95 4-6=0,85 3-4=0,75 Örnek alıcı düzeltme faktörü CS=1,2 Tij uzunluğu düzeltme faktörü >10=1 0,76 kg/cm 2 Zemin G. 40

52 Tablo Zemin Taşıma Gücü Hesaplamaları KOHEZYONSUZ ZEMİNLER İÇİN SPT- N30 DEĞERLERİNE GÖRE ZEMİN TAŞIMA GÜCÜ HESABI (Terzaghi Peck 1948) SU KUYU DERİNLİK YAS γøry γwry TPL.G. EFKF.G. SPT N* BASINCI CN N30 NO m m g/cm 3 g/cm 3 u σ σ 2 Düzeltilmiş SK-5 1,75 2,50 1,534 1,877 0,000 0,27 0,27 1, Enerji düzeltme faktörü CE=0,70 Ortalama N* Kuyu çapı düzeltme faktörü CB=1 Örnek alıcı düzeltme faktörü CS=1,2 Tij uzunluğu düzeltme faktörü >10=1 6-10=0,95 4-6=0,85 3-4=0,75 7,50-7,95 m ort= 14 2,28 kg/cm 2 T.Gücü 0,76 kg/cm 2 Zemin G. Derin Temeller İnceleme alanında inşa edilecek yapı türüne bağlı olarak, temel zemininde taşıma gücü yetersizliği beklenebilir. Bu nedenle parsel bazında yapılacak zemin ve temel etütlerinde statik projede öngörülen yapı tipi ve kullanım amacına bağlı olarak, temel zeminine gelmesi muhtemel ölü, hareketli ve sismik yükler düşünüldüğünde, temel zemininde meydana gelmesi muhtemel zemin taşıma gücü yetersizliğine bağlı deformasyonların önlenmesi amacıyla, yapı temellerinin yüzeysel temellere alternatif olarak derin temeller şeklinde (sürtünme kazık) projelendirilmelidir. Derin temellerin taşıma gücü hakkında genel bir fikir vermesi amacıyla L= 20 m ve 0= 0,80-1,00 m boyutlarındaki tek sürtünme kazığın taşıma gücü, kabul görmüş yöntemlerle hesaplanmış ve aşağıda verilmiştir. = Q nihai Qp + Os ile ifade edilmektedir. Çevre Sürtünmesi... f s = K * σ v' * tan(øδ)... Mayerhof, 1976) Uç Taşıma Kapasitesi... f b = q * N q...(mayerhof, 1976) Q nihai = Q uç + Q sürtünme ; ov'*nq*ab + Ko * σ v' * tan(øδ)*as - Bu doğrultuda yapılması ön görülen beton kazık yönteminde ø= 0,80 m çaplı ve L = 20 m boyunda kazıkların emniyetli taşıma kapasitesi 86,41 ton olarak hesaplanmıştır. - Bu doğrultuda yapılması ön görülen beton kazık yönteminde 1 m çaplı ve L = 20 m boyunda kazıkların emniyetli taşıma kapasitesi 114,34 ton olarak hesaplanmıştır. 41

53 3.2. Denizde İşlem Yapılması Durumunda Deniz Dibi Zemin Etüt Raporu, Sondaj Noktalarının Gösterilmesi Proje kapsamında denizde herhangi bir faaliyet yapılması söz konusu olmadığından deniz dibi zemin etüt raporu hazırlanmamıştır Depremsellik (Faaliyet Alanının İşaretlendiği Faaliyet Sahası Ölçeğine Uygun Diri Fay Haritası, Proje Alanının En Yakın Fay Hattına Olan Uzaklığına Bağlı Değerlendirme), Sahanın Olası Bir Deprem Riski Altında Zemin ve Kaya Mekaniğine İlişkin Özellikleri Çalışma alanının içinde bulunduğu İstanbul - Kocaeli yarımadasını içine alan bölge, Kuzey Anadolu Fay Zonu içerisinde yer almakta olup, Kuzey Anadolu Fayına olan uzaklığı yaklaşık 6,5 km dir. Bu zon Alp- Himalaya Kuşağının en aktif bölümlerinden biri olup, D - B ve buna dik yönde bulunan kırık sistemlerine sahiptir. Bu kırık sistemleri İzmit Körfezi boyunca Marmara' ya doğru devam etmektedir (Şekil ). Bütün bu karakteristik özellikler dikkate alındığında, bölgedeki deprem kaynaklarının, mevcut kırık sistemleri üzerinde olduğu anlaşılmaktadır. PROJE ALANI Şekil Bölgenin Fay Hattı Haritası 42

54 Proje alanı ve yakın çevresi tarih ve 96/8109 sayılı kararı ile belirlenen Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası nda 1. Derece Deprem Bölgesi içerisinde kalmaktadır, bölgenin deprem haritası Şekil de verilmiştir. Proje kapsamında, gün ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkındaki Yöneltmelik esasları ve tarihli, sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmeliği (Değişik: tarih ve sayı R.G.) esaslarına titizlikle uyulacaktır. PROJE ALANI Şekil Bölgenin Deprem Haritası Bina Zemin İlişkisinin İrdelenmesi Çok Katlı Betonarme Binaların Doğal Periyotların Bulunması ve Yapı - Yer Uyumunun Sağlanması: Betonarme binalar rijitliklerine göre beş gruba ayrılmıştır. Binanın hangi gruba girdiği ve grup intervali içinde hangi 'c' katsayısına sahip olduğu, göz önüne alınan doğrultudaki perde ve/veya rijit dolgu duvarı miktarının plan alanına oranının fonksiyonudur. 'Yapı - Yer Uyumu' yapıda gereksiz 'zonlanma'ların oluşmasını daha işin başında önlemeye yönelik olarak, birtakım basitleştirmelerle, yapı doğal periyodunun yerin baskın periyod bölgesinden uzak kılınmasına indirgenebilir. Yeterli uzaklaşmanın kriteri olarak da yapı periyodunun, yer baskın periyod değerinin 1,0/1,5 = 0,67'sı ile 1,5 katı arasındaki bölgede bulunmaması" koşulu ileriye sürülebilmektedir. 43

55 Çok katlı betonarme binaların rijitik gruplarına göre tanımları ve doğal periyod formülünde kullanılacak c katsayıları Tablo verilmiştir. Tablo c Katsayıları GRUP NO BİNA STRUKTURUNUN RIJITLIK TANIMI C KATSAYISI I Kaim, sık ve birbiriyle kesişen betonarme perdeler, (varsa) bunlara ilaveten az sayıda kolon 0,020-0,029 II Kalınca kolon ve kirişlere ilaveten sıkça betonarme perdeler ya da rijit dolgu duvarları 0,030-0,044 III Normal aralıklı, normal boyutta kolon ve kirişlere ilaveten normal aralıklı betonarme perde ya da rijit dolgu duvarları 0,045-0,069 IV Normal aralıklı, normal-ince arası kolon ve kirişlere ilaveten seyrek betonarme perde ya da rijiy dolgu duvarı 0,070-0,089 V Geniş aralıklı, ince kolon ve kirişler veya asmolen döşemeye ilaveten minimuma yakın perde ya da rijit dolgu duvarı 0,090-0,130 Baskın periyodu 1/1,5 ve 1,5 katsayıları ile çarpılarak, yapı doğal periyodlarının yer almaması gereken amplifikasyon bölgesinin; T 0 = 0,61 sn için; T 01= 0,67 * 0,61= 0,40 T 02= 1,5 * 0,61= 0,91 arasında olduğu bulunmuştur. Zemin Türlerinin Sınıflandırılması İnceleme alanında yer alan zemin numunelerine yapılan elek analizi deneyleri sonuçlarına göre elde edilen % çakıl, kum, silt ve kil değerleri Tablo de verilmiştir. Tablo Çakıl, Kum, Silt, Kil Değerleri Mın. Max. Ort. % Çakıl 39,28 58,74 50,64 % Kum 12,82 37,90 28,57 % Kil - Silt 12,82 30,34 20,80 Likit Limit LL (%) NP Plastik Limit PL (%) NP Piastisite İndisi Pi (%) NP Elde edilen veriler Birleştirilmiş Zemin Sınıflandırma Sistemi - USCS, Şekil e göre değerlendirilmiş ve zemin sınıfı GM olarak bulunmuştur. 44

56 Şekil Birleştirilmiş Zemin Sınıflama Sistemi (USCS) Sıvılaşma Potansiyeli Sıvılaşma, uniform daneli, gevşek silt ve ince kum boyutu ve suya doygun zeminlerde deprem esnasında gözlenen bir jeoteknik olaydır. Sıvılaşma riski olan zeminler, genelde pekişmemiş ince orta taneli (Silt ve Kumlar) granüler zeminler ile yeraltı su seviyesinin yüksek olduğu zeminlerdir. Kısaca sıvılaşma için gerekli ortam koşulları şöyle sıralanabilir; - Sığ yer altı su seviyesi, - Kumlu siltli gevşek zemin - Yeterli büyüklükte deprem 45

57 Çin kriterlerine göre (Wang, 1979); - 0,005 mm'den daha ince tane oranı < % 15, - Likit Limit, LL < %35 - Doğal su İçeriği, Wn > 0,9 LL - Sıvılaşma İndisi < 0,75 koşullarını sağlayan zeminlerde sıvılaşma meydana gelmektedir. Diğer taraftan sıvılaşma analizinde Tokimatsu ve Yoshimi (1983) yaklaşımında, zeminin devirsel gerime direnci (σ / σ 0 ) depremden kaynaklanan devirsel gerime oranı (σ / σ 0 ) ile kıyaslanarak sıvılaşma potansiyeli emniyet katsayısı ile ifade edilmektedir. Yöntemde SPT-N verilerine dayalı çözüm yapılmaktadır. M=7,5 büyüklüğünde depreme göre SPT- N1 (60) < 30 olan zeminler için (Seed vd., 1975) sıvılaşma analizi yapılmaktadır. İnceleme alanı, Kuzey Anadolu Fay zonunun hemen kuzeyinde yer almaktadır. KAF ın batıya doğru çatallanan bir kolu Yalova' ya doğru uzanırken, diğer kolu ise etüd sahasının çok yakınından geçmektedir. 17 Ağustos 1999 depremi ise KAF'ın Yalova'ya doğru uzanan kolu üzerinde olmuştur (Yaltırak ve diğ., 2000). Dolayısıyla çalışma alanının sismik aktivitesi oldukça yüksektir. Ayrıca inceleme alanı deprem bölgeleri haritasında 1. Derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Zeminlerin sıvılaşma risk analizlerinde, sıvılaşma emniyet faktörü (Fs) olarak Fs = T s / T 0 oranı esas alınırsa (Wang, 1979, Tokimatsu ve Yoshimi, 1983, Akbulut, 2005); Fs < 1 ise sıvılaşma gerçekleşir 1 < Fs < 1,2 potansiyel sıvılaşma Fs > 1,2 ise sıvılaşma gözlenmez İnceleme alanında yer alan siltli kum zeminler için sıvılaşma analizleri temel araştırma sondajlarından değişik derinliklerden alınan numuneler üzerinde yapılmıştır (Ek 13). İnceleme alanında yer alan zeminler için deprem magnitüdü M: 7,5 ve deprem ivme katsayısı a: 0,40 g olarak alınarak yapılan sıvılaşma analizleri sonucunda Minimum Güvenlik Katsayısı Fs = 0,77 olarak hesaplanmıştır. 46

58 Zeminlerin sıvılaşma risk analizlerinde, sıvılaşma emniyet faktörü (Fs) olarak Fs = T s / T o oranı esas alınırsa inceleme alanında yapılan temel araştırma sondajlarında geçilen birimler için Fs<1 ise sıvılaşma gerçekleşir sonucuna ulaşılır (Wang, 1979, Tokimatsu ve Yoshimi, 1983, Akbulut, 2005). İnceleme alanında geçilen kum zeminler için yapılan sıvılaşma analizi sonucunda, yeraltı suyunun yüzeye çok yalan olması ve inceleme alanının I. derece deprem bölgesi içerisinde kalması gibi sıvılaşmayı olumsuz etkileyen koşulların varlığı göz önüne alındığında sıvılaşmanın gerçekleşmesi mümkün görülebilir. Sıvılaşma Oluşturabilecek Eşik İvme Değerinin Kayma Dalgası (V s) Hızından Belirlenmesi: İnceleme alanında yapılan sismik kırılma çalışmalarından elde edilen veriler yardımı ile aşağıda verilen formül kullanılarak çalışma alanı için II. bir yöntemle sıvılaşma analizi yapılmıştır. Bu yöntem, kayma dalgası hızı (V s) ile yer ivmesini (a) kullanarak sıvılaşma potansiyelini belirleyen bir yöntemdir. Depremin çalışma alanında oluşacağı ivme, yerin deformasyona uğramadan dayanabileceği ivmenin % 160'ından büyük ise, sıvılaşma potansiyeli yüksektir. Eşik İvme Kriterinde Emniyet Faktörü (F a)için, F a=1,6*(a t/a max) tanımı yapılır. Eğer; F a l ise, sıvılaşma düşüktür. F a< ise, sıvılaşma yüksektir. a t/g = {Nt * (G/G enb)t*vs 2 } / {z*g*r d} (Dobry ve diğ., 1992) r d = 1-0,015*z at: Sıvılaşma Oluşturabilecek Yatay Eşik İvme (g) N t: Eşik Kesme Biçim Değiştirmesi (Nt=0,0001 kabulü yapılmış ve bu değere karşılık gelen G/G enb değeride 0,8 kabul edilmiştir). G: Sıvılaşabilir Katmanın Esneklik Kesme Direnci (kg/cm 2 ) G enb: Esneklik Kesme Direnci (Sıvılaşabilir Katman Altındaki Sağlam Katman İçin, kg/cm 2 ) V s: Kayma Dalgası Hızı (m/sn) z: Sıvılaşabilir Katmanın Yüzeyden Derinliği (m) r d: Yerin Derinlikle Artan Sıvılaşmaya Karşı Direncini Temsil Eden Azaltma Faktörü 47

59 Tablo Kayma Dalgası Hızından Elde Edilen Sıvılaşma Emniyet Faktörü N t G/G enb z (m) r d V s(m/sn) a t a max F a 0,0001 2,63 0,60 0, ,94 0,40 19,8 Zeminlerin Şişme özellikleri Şişme basıncının miktarı zemin içindeki kil minerallerine, zemin yapı ve dokusuna, katyon değerliği, tuz konsantrasyonu, çimentolanma ve organik madde varlığı gibi birçok fizikokimyasal faktöre bağlıdır. Başka diğer tüm faktörler aynı olmak kaydıyla montmorillonit illitden; illit de kaolinitden büyük şişme potansiyeline sahiptir. Gelişi güzel dokuya sahip zeminler yönlenmiş dokulu zeminlerden daha fazla şişme eğilimindedir. Eski doğal killerin örselenmesi ve yoğrulmasıyla şişme miktarı artabilir. Bir kildeki tek değerli katyonlar (sodyum montmorillonit) iki değerli killerden (kalsiyum montmorillonit) daha fazla şişerler. Organik killerdeki çimentolanma şişme potansiyelini azaltmaktadır (Kayabalı, 2002). Şişme zemin çökelinin genellikle üst kesimlerinde meydana gelmektedir. Bu nedenle şişme daha çok hafif yapılara, yol kaplamalarına ve kanal astarlarına zarar vermektedir. Şişme basıncı m kalınlığındaki dolgunun sağladığı basınca eşdeğer olan 1000 kpa'ya varan büyüklüklere çıkabilmektedir kpa gibi orta derecedeki şişme basınçları 5-6 m kalınlığındaki dolguları etkileyebileceğinden, temel zeminde şişmeye karşı önlemler alınmalıdır. Ortalama bir binanın temele ileteceği basınç her bir kat başına yaklaşık olarak 10 kpa'dır. Şekil te şişme potansiyeli sınıflama grafiği verilmiştir. Bir zeminde zarar verici anlamda bir şişmenin meydana gelmesi üç şarta bağlıdır: - Zeminde montmorillonitin varlığı, - Zeminin doğal su içeriğinin PL civarında olması - Bir su kaynağının bulunması (Gromko,1974) 48

60 Şekil Şişme Potansiyeli Sınıflama Grafiği (Ulusay 1994) İnceleme alanında zeminlerin % 30,34'ünün ince taneli zemin karakterinde olması ve çoğunluğunun düşük plastisiteli kil (CL) sınıfında olmasından dolayı zeminler şişme özellikleri bakımından da değerlendirilmiştir. Yapılan değerlendirilmede laboratuar deney sonuçlarına göre elde edilen kil içerikleri ve likit limit değerlerine bakılarak killerin aktiviteleri konusunda yorumlama yapılmıştır. Van der Merve'ye (1964) göre killerin aktivite değerleri aşağıdaki bağıntıyla bulunmakta olup Şekil 'de aktivite abağı ve Tablo 'te sınıflaması verilmiştir. Plastisite İndisi (PI) A (aktivite) = % C-5 Şekil Aktivite Abağı (Van Der Merve, 1964) 49

61 Tablo Killerin aktivite değerlerine göre sınıflandırılması (Van der Merve) Aktivite Sınıflama <0,75 Aktif olmayan killer (kaolinit) 0,75-1,25 Normal killer (illit) >1,25 Aktif killer (montmorillonit) Laboratuar deney sonuçlarından elde edilen kil içerikleri ve atteberg limitleri sonuçlarına göre aktiviteleri hesaplanan numunelerde kil içeriklerinin % 65, likit limitlerinin % 42 arasında yer aldığı görülmektedir. Kil içerikleri ve likit limitleri göz önüne alındığında numuneler arasında fiziksel özelliklerin birbirine yalan olduğu düşünülebilir. Killerin aktivite değerleri sonucundan genelinin Van der Merve'ye (1964) göre aktivite yönünden incelenen kuyuların tamamının normal killer (İllit) sınıfına girdiği görülmüştür. Bu nedenle inceleme alanında etkin şişme özelliği gösteren birimlere rastlanmamıştır. Bölgeye Ait Sismik Riskin Belirlenmesi Depremlerde magnitüd-frekans (veya Enerji-Frekans) bağıntıları deprem oluşumunun fiziği ile doğrudan ilişkisi nedeni ile depremsellik çalışmalarında çok önemli bir yer tutar ve depremselliğin tanımlanmasında başarılı olarak kullanılmaktadır. Farklı tektonik özelliklerdeki bölgelerin depremsellikleri birbirinden farklıdır. Bu farkın deprem istatistiğini de etkilemesi doğaldır. Magnitüd - frekans bağıntısı genel olarak; LogN=a-bm şeklinde ifade edilir, a değişkeni gözlem dönemine incelenen alanın genişliğine ve faaliyet düzeyine bağlıdır b katsayısı deprem oluşumunun fiziği ile ilgili görüldüğünden depremlerin istatistik çözümlemelerinde önemli bir değişken olarak dikkati çekmiştir. Gutenberg ve Richter (1954) sığ depremler için b= 0,90 +/- 0,02 orta ve derin odaklı depremler için b= 1,2 +/- 0,2 değerlerini bulmuşlardır. Bu sonuçlar dünya ölçüsündeki deprem istatistiğine dayanmakta olup M > 6-6,5 için geçerlidir. Gutenberg ve Richter in çeşitli bölgeler için verdikleri b değerleri sığ depremler için 0,45-1,4, orta derinlikteki depremler için 1,3-1,5 arasında değişmektedir. Türkiye için verilen genel b değeri ise 0,9 +/- 0,1 dir. Çalışma bölgesine ait deprem verileri Deprem Araştırma Dairesinden elde edilmiştir. Bu veriler yıllarını kapsamaktadır. Bölgenin episantr dağılım haritası Şekil da verilmiştir. Depremlerin alınan magnitüdleri 4,0 ve daha büyükleridir. 50

62 Şekil Marmara Bölgesinin Episantr Dağılım Haritası Bölgeye ait magnitüd frekans ilişkisinin belirlenmesinde en küçük kareler metodu kullanılmıştır. Bu yöntemle aşağıda Tablo ile verilen verilerin ışığı altında gerekli hesaplamalar yapılarak a ve b katsayılarına ulaşılmıştır. Tablo En Küçük Kareler Yöntemi ile Magnitüd-Frekans Bağıntısı Tayini M N Nyig lognyig m**2 M*logNyig 4, , , , , ,81 9, , , ,64 9, , , ,49 9, , , ,36 9, , , ,25 9, , , ,16 9, , , ,09 9, , , ,04 9, , , ,01 9, , , , , , ,01 8, , , ,04 8, , , ,09 8, , , ,16 7, , , ,25 7, , , ,36 7, , , ,49 6, , , ,64 6, , , ,81 6, , , ,21 6,1 6,2 8 0, ,44 5, , , ,69 5, , , ,96 5, ,5 6 0, ,25 5, , , ,56 5,

63 M N Nyig lognyig m**2 M*logNyig 6,7 5 0, ,89 4, , , ,24 4, ,9 4 0, ,61 4, , , , , , ,41 3, , , ,84 2, , ,29 0 7, , , , ,85 235, LogN=5,21-0,68M B a a a1 a1 n 0, , , , , Heyelan, Kaya Düşmesi, Çığ, Su Baskını vb. Afet Durumları, Alınacak Önlemler Hafif engebeli bir topoğrafya sergileyen, % 5-10 arası topoğrafik eğim değerine sahip olan İnceleme alanı Morfolojik ve jeolojik özellikler itibarıyla; kaya düşmesi, heyelan, çığ düşmesi, feyezan, çökme ve benzeri doğal afet riski taşımayan, sıvılaşma, oturma, farklı oturma, göçme, şişme ve kayma yönünden riski bulunmamaktadır Proje Sahasının Batımetrik ve Oşinografik Özellikleri Proje kapsamında denizde herhangi bir faaliyet yapılması söz konusu olmadığından Batimetrik ve oşinografik çalışma yapılmamıştır Proje Sahasının Batımetrik Yapısı ve 1/1000 Ölçekli Batımetri Haritası, Derinliklerin Yerleşim Planına Eklenmesi Proje kapsamında denizde herhangi bir faaliyet yapılması söz konusu olmadığından Batimetrik ve oşinografik çalışma yapılmamıştır Sahanın Akıntı Durumunun Tespiti Amacıyla Akıntı Hız ve Yön Ölçüm Sonuçları ile Grafiksel Değerlendirmeler Proje kapsamında denizde herhangi bir faaliyet yapılması söz konusu olmadığından çalışma yapılmamıştır. 52

64 Denizde İşlem Yapılması Durumunda Bölgenin Deniz Suyunun Oşinografik Parametrelerine (Tuzluluk-Sıcaklık-Yoğunluk vb.) İlişkin Ölçüm Sonuçları ve Değerlendirmeleri İçeren Bilgiler, Deni Suyunun Fiziksel, Kimyasal Biyolojik Analizleri (SKKY Tablo 4 e Göre) Proje kapsamında denizde herhangi bir faaliyet yapılması söz konusu olmadığından oşinografik çalışma yapılmamıştır Hidrojeolojik Özellikler ve Yeraltı Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri, (1/25000 Ölçekli Haritada Gösterim) İzmit Körfezi çevresi genel olarak yeraltı suyu açısından zengindir. Yeraltı suyu potansiyeli (toplam emniyetli yer altı suyu rezervi) 74,2 hm 3 /yıl dır. Körfez belediye sınırları içerisinde 2-20 lt/sn debili yüksek silt oranlı su alınabilir. İnceleme alanında zemin profilini ve zeminlerin litolojik özelliklerini, düşey doğrultudaki değişimlerini ve yeraltı suyu durumu ile mühendislik parametreleri gibi bilgileri belirleme amacına yönelik olarak sahada toplam derinliği yaklaşık 120 m olan 6 adet temel araştırma sondajı yapılmıştır. Sondaj çalışmaları ASTM ve TSE standartları ile TCK Genel Müdürlüğü Teknik Araştırma Dairesi Başkanlığının zemin işlerine ait Teknik Şartnamesi'ne uygun olarak yapılmıştır. Açılan temel araştırma sondajında düzenli numune alınarak yapı zemin ilişkisi yorumlanmaya çalışılmıştır. Sahada gerçekleştirilen temel araştırma sondajında her 1,5 metrede bir SPT testleri ile örselenmiş numune (SPT) alınarak, kaya ortamında ise karot alınarak ilerlenmiştir. Sondaj çalışması sırasında yapıyı sürekli takip etmek için örselenmiş numune alınmış ve alınan numunelere göre zemin tanımlaması yapılmıştır. Sondajların derinliği 20 metre olarak tamamlanmıştır. Sondajın tamamlanmasından 24 saat sonra yeraltı suyu ölçümleri yapılmış ve açılan sondaj kuyusunda yeraltı suyuna rastlanmamıştır. Açılan sondaj kuyusuna ait tüm bilgiler Ek 14'te verilmiştir. 53

65 3.7. Hidrolojik Özellikler ve Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı ve Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri (1/25000 Ölçekli Haritada Gösterim) Kocaeli topraklarından kaynaklanan suların bir bölümü Karadeniz'e, bir bölümü de Marmara Denizi'ne ulaşır. Kocaeli Yarımadasında uzanan dağların sırtı İzmit Körfezi ve Marmara'ya daha yakın olduğundan Karadeniz'e dökülen akarsular daha uzundur. Gebze'nin Tepecik köyü yakınlarından doğan 71 km uzunluğundaki Riva (Çayağzı) Deresi İstanbul Boğazı girişinin doğusunda Karadeniz'e dökülür. Ağva Deresi de denen Göksu Deresi Karayakuplu köyü yakınlarından çıkar ve Ağva'da Karadeniz'e ulaşır. Yine Karadeniz'e dökülen Yulaflı Deresi'nin uzunluğu 43 km'dir. Üzerinde İstanbul kentine su sağlayan Darlık Barajı bulunan Darlık Deresi de il topraklarından doğar. Denizli köyünden doğup Karadeniz'e dökülen Kocadere'nin uzunluğu 50 km'dir. İl topraklarından doğup, il sınırları içinde Karadeniz'e dökülen başlıca akarsu Kandıra İlçesi ndeki Sarısu'dur. Sakarya Nehri'ne Karadeniz'e dökülmeden önce katılan son akarsu olan Kaynarca Deresi de Kandıra ilçesinden doğar. Samanlı Dağları'ndan doğan Kirazdere İzmit kentinde körfeze dökülür. Bu dere üzerindeki Kirazdere Barajı'nın yapımı 1997'de tamamlanmıştır. Gebze ilçesindeki Dilovası Deresi'nin uzunluğu 12 km'dir. Pelitli köyünün güneyinden ve Tavşanlı köyünün kuzeyinden geçerek İzmit Körfezi'ne dökülür. Proje alanının güneyinde Marmara Denizi yer almaktadır. Ayrıca proje alanına yaklaşık 200 m uzaklıktan Hamza Deresi geçmektedir. Proje kapsamında Hamza Deresi ne ve Marmara Denizi ne herhangi bir müdahalede bulunulmayacaktır. 54

66 3.8. Flora ve Fauna (Proje Alanı ve Etki Alanında Bulunan Flora Türleri, Familya, Cins, Tür vb., Türkçe Adları, Bu Çalışmaların Hangi dönemde Yapıldığı, Fitocoğrafik Bölge, Lokalite, Ulusal ve Uluslararası Sözleşmelerle Koruma Altına Alınmış, Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler, Endemizm Durumları Bunların Yaşama Ortamları ve Tehlike Kategorilerinin Red Data Book a (Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı) ve IUCN ne Göre İncelenmesi, Flora Tablosunun Oluşturulması, Faaliyet Alanındaki Av Hayvanlarının Yürürlükte Bulunan Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararlarına Göre İncelenmesi; Proje Alanı ve Etki Alanında Bulunan Faunanın Familya, Tür, Türkçe Adları, Endemizm Durumu, Fitocoğrafik Bölge, Lokalite, Tehlike Kategorisi (IUCN), Popülasyon Durumu, Korunma Statüsü, Kayıt Alma Şekli (Gözlem veya Örnek), Faunanın Uygun Formda Düzenlenmesi, (Bern Sözleşmesi / RDB (Kırmızı Liste) Göre Tablolar Halinde Düzenlenmesi) Rekreasyon Çalışmalarının Belirtilmesi, Proje Faaliyetlerinden Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri (İnşaat ve İşletme Aşamasında) Türkiye bitki coğrafyası açısından incelendiğinde; alan tamamıyla Holoarktik Kingdom un içerisinde yer almaktadır. Holoarktik Kingdom un 3 floristik bölgesi Yurdumuzda birleşmektedir. Bunlar; Avrupa-Sibirya (Euro-Siberian) Bölgesi, Akdeniz (Mediterranean) Bölgesi ve İran-Turan (İrano-Turanien) Bölgesi dir. Kocaeli ili sınırları içerisindeki faaliyet alanı, bu bölgelerden Avrupa-Sibirya Fitocoğrafik Bölgesi nde ve Grid kareleme sistemine göre A2 karesinde yer almaktadır (Şekil ). PROJE ALANI Şekil Grid Kareleme Sistemi 55

67 Flora Sanayileşmenin sonucu olarak kırsal kesimden gelen göçler yüzünden nüfus hızla artmakta ve kent plansızca büyüyerek, yapılan gecekondularla kent dokusu ve estetiği zarar görmektedir. Hızlı kentleşme şehrin ve çevresinin doğal bitki örtüsüne de çok zarar vermiş, ev kurma, tarla açma, sanayileşme vb etkilerle geri dönmemek üzere yerleşimin yoğun olduğu bölgelerde floristik yapı oldukça tahrip görmüştür. Bu tahribat sonucunda alana daha çok, ekolojik istekleri daha az olan kozmopolit türler yerleşmiştir. Projenin yapılacağı alan sanayi faaliyetleri içerisinde kaldığından, doğal örtüsünü yitirmiştir. Alanda zarar gören flora bölgeden uzaklaşmış ya da yok olmuştur. Aşağıda tabloda verilen türler yapılan arazi ve literatür verilerine dayanmaktadır. Faaliyet alanı ve yakın çevresinin flora listeleri hazırlanırken Biyolog Taylan DÜZGÜN tarafından yapılan arazi çalışmalarının yanı sıra, bölge halkından alınan bilgiler ve literatür çalışmalarından da yararlanılmıştır. Flora listesi hazırlanırken, arazi çalışmaları sırasında gözlemlenemeyen türler için, proje alanını da kapsayacak şekilde, Hacettepe Üniversitesi Herbaryumu verileri ve Davis in Flora of Turkey and the East Aegean Islands adlı eseri esas kaynak olarak kullanılmıştır. Bununla birlikte Prof. Dr. Tuna Ekim ve arkadaşlarınca hazırlanan Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı 2000, Prof. Dr. Turhan BAYTOP un Türkçe Bitki Adları Sözlüğü -1994, Prof. Dr. Osman KETENOĞLU, Doç. Dr. Latif Kurt, Prof. Dr. Nuri YİĞİT, Prof. Dr. Ercüment ÇOLAK ve arkadaşlarınca hazırlanan Çevresel Etki Değerlendirme ÇED 2002, Prof. Dr. Özcan SEÇMEN, Prof. Dr. Yusuf GEMİCİ, Doç. Dr. Güven GÖRK ve arkadaşlarınca hazırlanan Tohumlu Bitkiler Sistematiği -2000, Prof. Dr. Yıldırım AKMAN ın Türkiye Orman Vejetasyonu adlı eserlerinden yararlanılmıştır. Buna göre tespit edilebilen türler tablo halinde aşağıda verilmiştir. Ayrıca alanın florası TÜBİTAK ın Türkiye Bitkileri Veri Tabanı olarak hazırlanan (TUBİVES) içerisinde de taraması yapılmış ve flora tablosu bu verilere göre düzenlenmiştir. Faaliyet alanı ve çevresinin flora (bitki) listesi Tablo de verilmiştir. 56

68 Tablo Flora Türleri Familya / Türkçe Adı ANACARDIACEAE /Sakızağacıgiller APIACEAE /Maydonozgiller ASTERACEAE /Papatyagiller BORAGINACEAE /Hodangiller CORNACEAE /Kızılcıkgiller CORYLACEAE CUPRESSACEAE /Servigiller EUPHORBIACEAE /Sütleğengiller Tür (Species) Türkçe Adı Yapı- Ömür Habitat Pistacia terebinthus subsp. terebinthus Menengiç Çok yıllık- Çalı veya ağaç Daucus guttatus Tek Yıllık-Ot Artemisia scoparia Pelin (Kara süpürge) Centaurea cyanus Gökbaşotu Tek Yıllık-Ot Centaurea virgata Peygamber çiçeği Deniz seviyesine yakın maki Deniz kıyıları, yamaçlar, tarlalar Min-Mak. Yükseklik Otsu- İki yıllık Tarla, kıyı, step Çok Yıllık-Ot Echium italicum Engerek otu İki yıllık-ot Cornus sanguinea subsp. sanguinea Kızılcık Çok yıllık- çalı veya küçük ağaç Carpinus betulus Gürgen Çok yıllık- ağaç Corylus avellana var. avellana Juniperus oxycedrus subsp. oxycedrus Euphorbia amygdaloides var. amygdaloides Yaban Fındığı Katran Ardıcı Sütleğen Çok Yıllık-Çalı Çok Yıllık-çalı, ağaç Çok yıllık-ot Pinus ormanı, kayalık yamaç, tarla, yolkenarı Kurak tepeler, step, kurak boş alan Kireçtaşı yamaçlar, tarlalar, tahrip edilmiş arazi Kireçtaşlı yamaçlar, ormanlık yerler Geniş yağrak döken (Quercus-Fagus) veya karışık (Abies-Picea- Fagus)ormanları, saf birlik Yaprak döken geniş yapraklı ormanlar veya karışık ormanlar Çam ormanı, meşe çalılığı, maki Fagus ve Abies ormanı, Carpinus koruluğu, Rhododendron, Laurus ve Rubus çalılığı, kıyılar Amonyak Depolama Tankı ÇED Raporu Ülkemizde Dağılımı K. ve B. Anadolu- (Akdeniz Elementi) KB. Türkiye, B. ve G. Anadolu B. Türkiye, G. Anadolu, Karasal Anadolu KB. Türkiye, B. Anadolu, GB. Anadolu Karasal Anadolu, KB. Anadolu, D. Anadolu- İran-Turan Elementi End. Bern IUCN Türkiye-Akdeniz Elementi KB. O. ve GB. Anadolu K. Türkiye, O. Anadolu'nun Batısı- Avrupa-Sibirya Elementi K. Türkiye, B., G. ve D. Anadolu- Avrupa-Sibirya Elementi Türkiye KB. Türkiye, K. Anadolu- (Avrupa-Sibirya Elementi) 57

69 Tablo Flora Türleri (Devamı) Familya / Türkçe Adı FAGACEAE /Kayıngiller OLEACEAE /Zeytingiller POLYGONACEAE /Kuzukulağıgiller Tür (Species) Türkçe Adı Yapı- Ömür Habitat Quercus frainetto Macar meşesi Çok yıllık-ağaç Castanea sativa Kestane Çok yıllık-ağaç Fraxinus ornus subsp. ornus Dişbudak Çok yıllık-ağaç Rumex acetosella Kuzu Kulağı Otsu- Çok yıllık Rumex crispus Rumex obtusifolius subsp. subalpinus Evelik (Labada) Kıvırcık Labada Evelik (Yabani pazı) Otsu- Çok yıllık Otsu- Çok yıllık Geniş yaprak döken (Castanea, Fagus, Quercus) ve karışık (Pinus) ormanları İyi sulanan, yaprak döken ve karışık ormanlar Yaprak döken çalılık veya orman (başlıca Quercus) Tarlalar, kıyılar, çorak yerler Kıyılar, çorak yerler ve bataklıklar, Kıyılar, gölgelik ve yaş yerler Min-Mak. Yükseklik Amonyak Depolama Tankı ÇED Raporu Ülkemizde Dağılımı KB. Türkiye (Avrupa- Sibirya Elementi) K. Anadolu, B. ve G. Anadolu (Avrupa-Sibirya Elementi) KB. Türkiye ve B. Anadolu- (Avrupa-Sibirya Elementi) B., K., O., D. Anadolu- Kozmopolit B., O., K., D. ve GD. Anadolu End. Bern IUCN B. ve K. Anadolu FLORA ve FAUNA LİSTESİNDE KULLANILAN KISALTMALAR Min-Mak. Yükseklik: Minimum-Maksimum Yükseklik End.: Endemik Bern: Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi IUCN: Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği B.: Batı KB.: Kuzeybatı D.: Doğu GD.: Güneydoğu G.: Güney K.: Kuzey 58

70 Fauna Yabani fauna türleri ise yine yoğun antropojenik etkilerden dolayı alandan uzaklaşmıştır. Faaliyet alanı ve yakın çevresinin fauna listeleri oluşturulurken yapılan arazi gözlemlerinin yanı sıra, bölge halkının görüşleri de dikkate alınarak ve ayrıca detaylı literatür çalışmalarından edinilen bilgilerle oluşturulan fauna listeleri sınıflandırılarak aşağıda tablolar halinde verilmiştir. Yapılan literatür çalışmalarında ise şu kaynaklar referans alınmıştır: Prof. Dr. Ali DEMİRSOY un Memeliler-1996, Omurgalılar/ Amniyota-1992, Genel Zoocoğrafya ve Türkiye Zoocoğrafyası-2002,Prof. Dr. İlhami KİZİROĞLU nun Türkiye Kuşları -1989, DPT ve TÜBİTAK tarafından desteklenen Türkiye faunası veritabanı projesinin ürünü olan Türkiye Omurgalılar Tür Listesi -1996, Prof. Dr. Nuri YİĞİT, Prof. Dr. Ercüment ÇOLAK, Prof. Dr. Osman KETENOĞLU, Doç. Dr. Latif KURT ve arkadaşlarınca hazırlanan Çevresel Etki Değerlendirme-ÇED 2002 adlı eserlerden yararlanılmıştır. Buna göre, projenin yapılacağı alanı ve yakın çevresinde tespit edilebilen türler, taksonomik kategorilerine göre aşağıdaki tablolarda Amphibia (İki Yaşamlılar), Mammalia (Memeliler), Reptilia (Sürüngenler) ve Aves (Kuşlar), Listesi sırasıyla Tablo , Tablo , Tablo , Tablo de verilmiştir. Tablo Amphibia (İki Yaşamlılar) Familya Tür (Species) Türkçe Adı Habitat End. IUCN Bern PELOBATIDAE Pelobates syriacus Toprak kurbağası Sulara yakın yumuşak topraklı alanlar LC EK II BUFONIDAE Bufo viridis Gece kurbağası Bahçeler, açık taşlık alanlar, su yakınları LC EK II Tablo Mammalia (Memeliler) Familya Tür (species) Türkçe adı Habitat End. M.A.K. IUCN Bern VESPERTILIONIDAE Pipistrellus Cüce B. çatıları, pipistrellus yarasa duvar yarıkları LC EK II Çalılık, dere MURIDAE Rattus rattus Ev sıçanı kenarları ve LC meskun yerler LEPORIDAE Lepus europaeus Yabani tavşan Yaygın 3 LC 59

71 Tablo Reptilia (Sürüngenler) Familya / Türkçe Adı TESTUDINIDAE /Tosbağagiller LACERTIDAE / Asıl Kertenkeleler COLUBRIDAE /Yılanlar Tür (Species) Testudo graeca Ophisops elegans Eirenis modestus Elaphe situla (Zamenis situla) Türkçe Adı Habitat Dağılım End. IUCN Bern M.A.K. Yaygın tosbağa Tarla kertenkelesi Uysal yılan Ev yılanı Kuru, taşlı ve kumlu arazilerde, bağ- bahçe arasında Az bitkili açık alanlarda, taşlı ve topraklı zeminde yaşar Az bitkili taşlık bölgeler Taşlık ve çalılık bölgelerde yaşar Hemen hemen tüm Türkiye de Tüm Türkiye de Tüm Türkiye Kuzey ve Batı Anadolu Bölgeleri VU II I II ı LC III ı LC II ı Tablo Aves (Kuşlar) Familya Tür Adı Türkçe Adı Habitat Konum PROCELLARIIDAE ARDEIDAE CICONIIDAE FALCONIDAE STERCORARIIDAE COLUMBIDAE PASSERIDAE FRINGILLIDAE ACCIPITRIDAE PHASIANIDAE SCOLOPACIDAE CORVIDAE STURNIDAE Puffinus yelkduan Egretta alba Ciconia ciconia Falco tinnuculus Falco columbarius Falco peregrinus Stercorarius parasiticus Columba livia Streptopelia turtur Passer domesticus Fringilla coelebs Accipiter nisus Buteo buteo Hieraaetus pennatus Coturnix coturnix Phasianus colchinus Scolopax rusticola Garrulus glandarius Pyrrhocorax pyrrhocorax Sturnus vulgaris Yelkovan Büyük akbalıkçıl Denizler çoğunlukla kıyılar Göller, sığ sular, sulak alanlar deniz kıyıları Red Data IUCN M.A.K. Bern R A 4 LR/lc 1 EK II Y, KZ A 3 LR/lc 1 EK III Leylek Sulak alanlar Y, G, T A 3 LR/lc 1 EK II Kerkenez Boz doğan Gökdoğan Korsanmartı Kaya güvercini Üveyik Çalılık, step, bahçe Çalılık, orman, dağlık, step Çalılık, orman, dağlık ve step Deniz, sulak alan Dağlık, kayalık, Çallık, bahçe, step Step, çalılık, bahçe Y A 4 LR/lc 1 EK II KZ, T B 2 LR/lc 1 EK II Y, KZ A 3 LR/lc 1 EK II KZ B 3 LR/lc 2 EK III Y A 4 LR/lc 3 EK III G A 4 LR/lc 3 EK III Serçe Çalılık, bahçe Y A 4 LR/lc 3 - İspinoz Orman, çalılık, bahçe Y A 4 LR/lc 2 EK III Atmaca Ormanlık, çalılıık Y, KZ A 4 LR/lc 1 EK II Şahin Küçük kartal Bıldırcın Step, dağlık, kayalık Step, dağlık, kayalık Çalılık, step, bahçe Y, KZ, T G, KZ, T A 4 LR/lc 1 EK II A 3 LR/lc 1 EK II G, Y A 4 LR/lc 3 EK III Sülün Ormanlık alan Y A 3 LR/lc 2 EK III - Sulak alanlar Alakarga Kızılgagalı dağkargası Sığırcık Çalılık, bahçe, orman Y, KZ, T A 3 LR/lc 3 EK III Y A 4 LR/lc 3 - Dağlık, kayalık Y A 4 LR/lc 1 EK II Çalılık, bahçe, step Y A 4 LR/lc 2-60

72 Bern Sözleşmesi Bern Convention u olarak bilinen Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi ilk defa 1979 yılında Bern de kabul edilmiştir. Türkiye ise bu sözleşmeyi 1984 yılında imzalayarak bu sözleşmeye taraf olmuştur. Bu sözleşmenin amacı: Nesli tehlikeye düşmüş ve düşebilecek türlerin özellikle göçmen olanlarına öncelik verilmek üzere, yabani flora ve fauna ve bunların yaşam ortamlarının korunmasını sağlamak ve bu konuda birden fazla devletin işbirliğini geliştirmektir. Buna göre: Her akit taraf EK I nolu listede belirtilen yabani flora türlerinin özel olarak korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu bitkilerin kasıtlı olarak koparılması, toplanması, kesilmesi veya köklenmesi yasaklanacaktır. Her akit taraf bu türlerin elde bulundurulmasını veya alım satımını yasaklayacaktır. Alanda tespit edilebilen bitki türleri Bern Sözleşmesi ne göre irdelenmiş ve yukarıdaki flora tablosunda belirtilen türlerden Bern Sözleşmesi ile korunan herhangi bir türe rastlanmamıştır. Ancak, Proje kapsamında yapılacak tüm çalışmalarda Bern Sözleşmesi hükümlerine kesinlikle uyulacaktır. Bern Sözleşmesi hükümlerine göre; Her akit taraf, II nolu ek listede (Kesin Olarak Koruma Altına Alınan Fauna Türleri) belirtilen yabani fauna türlerinin özel olarak korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu türler için özellikle aşağıdaki hususlar yasaklanacaktır: Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri Üreme veya dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek. Yabani faunayı, bu sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde, özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek. Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak. Tahnit edilmiş hayvanlar ve hayvanlardan elde edilmiş kolayca tanınabilir herhangi bir kısım veya bunun kullanıldığı malzeme dahil, bu hayvanların canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti yasaktır. 61

73 Her akit taraf, III nolu ek listede (Koruma Altına Alınan Fauna Türleri) belirtilen yabani faunanın korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Buna göre; Yabani faunayı yeterli popülasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun durumlarda, işletmenin geçici veya bölgesel olarak yasaklanması ve kapalı av mevsimlerini veya işletmeyi düzenleyen diğer esasları kapsayacaktır. Proje kapsamında yapılacak tüm çalışmalarda Bern Sözleşmesi hükümlerine kesinlikle uyulacaktır. Bern Sözleşmesi Ek Listeleri ve Açıklamaları EK I EK II EK III Kesin Koruma Altına Alınan Flora Türleri Kesin Koruma Altına Alınan Fauna Türleri Koruma Altına Alınan Fauna Türleri Endemizm: Ülkemiz sahip olduğu iklimsel ve coğrafi özellikler nedeniyle, endemik türler açısından oldukça zengin bir floraya sahiptir. Türkiye sınırları içerisinde bulunan yaklaşık 3000 bitki türü endemiktir ve Türkiye florasının yaklaşık %33 ünü oluşturmaktadır. Proje alanı ve etki alanında endemik bitki türüne rastlanılmamıştır. Türkçe İsim/Yöresel isim Flora listesindeki türler için öncelikle Prof. Dr. Turhan Baytop un Türkçe Bitki Adları Sözlüğü (Türk Dil Kurumu Yayını) dikkate alınmıştır. İsmine rastlanılmayan bitki türleri için de binomial yazım kurallarına göre bilim dili olan Latince değerlendirilmiştir. IUCN Kriterleri Yukarıdaki flora tablosunda belirtilen bitki türleri ile aves fauna türleri eski (1994) IUCN sınıflandırmasına göre incelenmiştir. Memeli, reptil ve amfibiler ise, yeni (2006 ve sonrası) oluşturulan sınıflandırmaya göre incelenmiştir, ancak bazı türlerin, IUCN sınıflandırmasına ilişkin (memeli, reptil ve amfibiler için) güncellemeleri henüz yapılmadığından eski sınıflandırmadaki kategorileri verilmiştir. 62

74 IUCN Kategorileri ve Açıklamaları EX NESLİ TÜKENMİŞ LR DÜŞÜK RİSK EW YABAN HAYATINDA NESLİ TÜKENMİŞ LR/cd Koruma Önlemleri Gerektiren CR ÇOK TEHLİKEDE LR/nt Tehdit Altına Girebilir EN TEHLİKEDE LR/lc En Az Endişe Verici VU ZARAR GÖREBİLİR NT YAKINDA TEHLİKE ALTINA GİREBİLİR DD VERİ YETERSİZ LC YAYGIN TÜRLER NE DEĞERLENDİRİLMEMİŞ Bazı kısaltmalar ve açıklamaları Yukarıdaki fauna tabloları, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün, Merkez Av Komisyonu Kararları na göre de irdelenmiş ve bununla ilgili kısaltmalar aşağıda verilmiştir. Proje kapsamında Merkez Av Komisyonu Kararları na kesinlikle riayet edilecektir. MAK Kararları Ek Listeleri ve Açıklamaları EK Liste 1 EK Liste 2 EK Liste 3 Bakanlıkça Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları Merkez Av Komisyonu nca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları Merkez Av Komisyonu nca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları Faaliyet alanı ve çevresindeki kuş faunası listelenirken, alanda bulunan ve bulunması muhtemel kuş türleri tespit edilmiş ve habitat olarak çok daha geniş bir alan değerlendirilmiştir. Bu türler alanda bulunma statüleri farklı olmakla birlikte, ülkemizdeki durumlarını ortaya koymak bakımından, ayrıca bir Red Data Book sınıflandırmasına tabi tutulmuşlardır. Faaliyet alanı ve yakın çevresinin kuş faunası oluşturulurken Prof.Dr. İlhami Kiziroğlu nun hazırladığı Türkiye Kuşları-1989 ve Atlas Dergisi ile Doğa Derneği nin ortak yayını olan Türkiye Kuşları Rehberi-2005 adlı kaynaklardan yararlanılmıştır. Kuşlar için kullanılan Red Data Book kategorileri ve bulunma statülerinin açıklamaları aşağıdadır. 63

75 Aves Fauna Red Data Book Sınıflaması A.1.2. Nesli Tehlikede Olanlar A.2 Şiddetli Tehdit Altında Olanlar A.3 Tehdit Altındakiler A.4 Potansiyel Olarak Tehlike Sinyali Verenler B Kategorileri Geçici Transit Türler Aves Fauna Ülkede Bulunma Statüleri Y Yerli Türler KZ Kış Ziyaretçisi Türler G Göçmen Türler T Transit Göçer Türler 3.9. Denizel Ekosistem; Faaliyet Alanı ve Yakın Çevresi İçin Ekolojik Yapı ve Koruma Altında Olan Denizel Türler Çerçevesinde Denizel Ortamın Biyoçeşitlilik Özellikleri; Faaliyet Alanının Denizel Flora ve Fauna Özellikleri Çerçevesinde Deniz Ortamına İlişkin Mevcut Durumun Ortaya Konması, Ekosisteme İlişkin Durumun Belirlenmesi ve Bu Çerçevede Faaliyetin Etkileri, Faaliyetin İnşaat ve İşletme Aşamaları Ayrı Ayrı Denizel ve Karasal Biyoçeşitlilik ile Ekosistem Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler, Etkilerin Minimize Edilmesine Yönelik Olarak Alınacak Önlemler, Faaliyetten Etkilenmesi Beklenen Canlı Türleri İçin Alınabilecek Özel Koruma Önlemleri Deniz ekosistemleri, dinamikliği, besin zincirindeki etkinliği ve ekolojik dengeler açısından son derece önemlidir. Bununla beraber içerdiği tür çeşitliliği, primer üretime katkısı ve ekonomik türleri barındırması sebebiyle de özellik arz etmektedir. Marmara denizi ihtiyofaunası oldukça zengin tür kompozisyonuna sahiptir ve bu türler zoocoğrafik bakımdan irdelendiğinde Marmara denizi ihtiyofaunasının başta Atlanto-Mediteran olmak üzere kozmopolit ve kısmen de Akdeniz endemiklerinden oluştuğu söylenebilir. Proje kapsamında yapılan arazi ve literatür çalışmaları sırasında tespit edilen balık türleri Tablo de verilmiştir. 64

76 Tablo Pisces (Balıklar) TÜR (SPECIES) TÜRKÇE ADI DAĞILIMI IUCN BERN END FAM: LAMNIDAE Lamna nasus Dikburun karkarias Marmara, Ege ve Akdeniz VU III FAM: SCYLIORHINIDAE Galeus melastomus Lekeli kedibalığı Marmara, Ege ve Akdeniz Scyliorhinus stellaris Kedi balığı Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: TRIAKIDAE Mustelus asterias Köpekbalığı Marmara, Ege ve Akdeniz LR/lc Mustelus mustelus Köpekbalığı Marmara, Ege ve Akdeniz LR/lc FAM: OXYNOTIDAE Oxynotus centrina Domuz balığı Marmara, Ege ve Akdeniz VU FAM: SQUALIDAE Centrophorus granulosus Köpekbalığı Marmara, Ege ve Akdeniz VU Etmopterus spinax Siyah köpekbalığı Marmara, Ege ve Akdeniz Squalus acanthias Mahmuzlu Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz VU Squalus blainvillei camgöz Mahmuzlu camgöz Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: SQUATINIDAE Squatina squatina Keler Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz CR III FAM: TORPEDINIDAE Torpedo marmorato Torpedo torpedo FAM: LAMNIDAE Elektrikli vatoz (Çarpan) Elektrikli vatoz (Çarpan) Marmara, Ege ve Akdeniz Marmara, Ege ve Akdeniz Torpedo nobiliana Elektrikli vatoz (Çarpan) Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: RAJIDAE Raja asterias Vatoz Marmara, Ege ve Akdeniz LC Akdeniz Raja clavata Vatoz Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz LR/nt Raja miraletus Vatoz Marmara, Ege ve Akdeniz Raja montagui Vatoz Marmara, Ege ve Akdeniz LC Raja oxyrinchus Vatoz Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: GYMNURIDAE Gymnura altavela Kazıkkuyruk balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz VU FAM: MYLIOBATIDAE Myliobatis aquila Çiçuna Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: ACIPENSERIDAE Acipenser gueldenstaedtii Rus mersin balığı Karadeniz ve Marmara Karadeniz Acipenser nudiventris Mersin balığı Marmara ve Karadeniz EN Karadeniz Acipenser stellatus Mersin balığı Marmara ve Karadeniz EN III Karadeniz Acipenser sturio Kolan balığı Karadeniz, Marmara ve Kuzey Ege CR II Huso huso Mersin marinası Karadeniz ve Marmara EN II-III Akdeniz FAM: CLUPEIDAE Alosa caspia nordmanni Tirsi Marmara ve Karadeniz Akdeniz Alosa fallax nilotica Tirsi Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz Akdeniz Clupeonella cultriventris Tirsi Marmara ve Karadeniz DD Akdeniz Sardina pilchardus Sardalya Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Sardinella aurita Büyük Sardalya Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Sprattus sprattus Çaça Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: ENGRAULIDAE Engraulis encrasicolus Hamsi Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: STERNOPTYCHIDAE Maurolicus muelleri Işıldak balığı Marmara ve Ege FAM: STOMIIDAE Stomias boa Kocaağız balığı Marmara ve Ege FAM: MYCTOPHİDAE Benthosema glaciale Işıldak balığı Marmara, Ege ve Akdeniz Hygophum benoiti Marmara, Ege ve Akdeniz 65

77 Tablo Pisces (Balıklar) (Devamı) TÜR (SPECIES) TÜRKÇE ADI DAĞILIMI IUCN BERN END ORDO: APODES (ANGUILLIFORMES) FAM: ANGUILLIDAE Anguilla Anguilla Tatlısu yılan balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: CONGRIDAE Conger conger Mıgrı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: BELONIDAE Belone belone euxini Zargana Karadeniz ve Marmara Akdeniz FAM: CYPRİNODONTIDAE Aphanius fasciatus Dişli sazancık Marmara, Ege ve Akdeniz LC II-III Akdeniz FAM:SYNGNATHIDAE Hippocampus hippocampus Deniz atı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz DD II Hippocampus guttulatus Deniz atı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz DD II FAM:SYNGNATHIDAE Nerophis ophidion Deniz İğnesi Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Syngnathus abaster Deniz İğnesi Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz DD III Syngnathus acus Deniz İğnesi Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Syngnath typhle Deniz İğnesi Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: GASTEROSTEIDAE Gasterosteus aculeatus Dikence balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz LR/lc FAM: MACROURIDAE Nezumia sclerorhynchus Fare balığı Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: MERLUCCIIDAE Merluccius merluccius Bakalyaro-Berlam Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: GADIDAE Gadiculus argenteus argenteus Pamukçuk balığı Marmara, Ege ve Akdeniz Akdeniz Merlangius merlangus euxinus Mezgit Karadeniz, Marmara ve Ege Micromesistius Derinsu Mezgiti poutassou (Mavi Mezgit) Marmara, Ege ve Akdeniz Antonogadus megalokynodon Küçük gelincik Marmara ve Ege Gaidropsarus mediterraneus Gelincik balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Gaidropsarus vulgaris Gelincik balığı Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: ZEIDAE Zeus faber Dülger balığı (Peygamber balığı) Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: SERRANIDAE Serranus cabrilla Asıl hani Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Serranus hepatus Benekli hani Marmara, Ege ve Akdeniz Serranus scriba Çizgili hani Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: MORONIDAE Dicentrarchus labrax Levrek Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: CEPOLIDAE Cepola rubescens Kurdela balığı Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: POMATOMIDAE Pomatamus saltator Lüfer Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: CARANGIDAE Linchia amia Akya Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Naucrates ductor Malta palamutu Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Trachurus mediterraneus (Kılavuz balığı) Sarıkuyruk İstavrit Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: CARANGIDAE Trachurus trachurus Karagöz istavrit Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz 66

78 Tablo Pisces (Balıklar) (Devamı) TÜR (SPECIES) TÜRKÇE ADI DAĞILIMI IUCN BERN END FAM: SCIAENIDAE Argyrosomus regius Sarıağız (Yağlı dramos) Marmara, Ege ve Akdeniz Sciaena umbra Kaya levreği (İşkine) Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz III Umbrina cirrosa Minakop (Kötek balığı) Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz III FAM: MULLIDAE Mullus barbatus Barbunya Marmara, Ege ve Akdeniz Mullus surmuletus Tekir Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: SPARIDAE Haplochromis boops Kupes Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz EX Haplochromis dentex Sinagrit Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz EX Diplodus annularis Isparoz Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Diplodus puntazzo Sivriburun Karagöz Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Diplodus sargus Sargos Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Diplodus vulgaris Karagöz Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Lithognathus mormyrus Mırmır Marmara, Ege ve Akdeniz Oblada melanura Melanura, Minanur Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Pagellus erythrinus Kırma Mercan Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Pagrus pagrus Fangri Marmara, Ege ve Akdeniz EN Sarpa salpa Salpa Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Sparus aurata Çipura Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Spondyliosoma cantharus Iskatari Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: CENTRACANTHIDAE Spicara flexuosa İzmarit Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Akdeniz Spicara maena Beyazgöz Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Spicara smaris Istrangilos Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: LABRIDAE Coris julis Gelin Balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Ctenolabrus rupestris Çırçır, Ot Balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Labrus bergylta Lapin Marmara, Ege ve Akdeniz Labrus bimaculatus Lapin Marmara, Ege ve Akdeniz Labrus merula Lapin Marmara, Ege ve Akdeniz Labrus viridis Lapin Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: LABRIDAE Symphodus cinereus Çırçır Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Symphodus doderleini Çırçır Marmara, Ege ve Akdeniz Akdeniz Symphodus mediterraneus Çırçır Marmara, Ege ve Akdeniz Symphodus Akdeniz Çırçır Marmara, Ege ve Akdeniz melanocercus Symphodus ocellatus Çırçır Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Akdeniz Symphodus roissali Çırçır Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Symphodus rostratus Çırçır Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Akdeniz Symphodus tinca Çırçır Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: AMMODYTIDAE Gymnammodytes cicerelus Kum Balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: TRACHINIDAE Echiichthys vipera Varsam Marmara, Ege ve Akdeniz Trachinus araneus Kum Trakonyası Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Trachinus draco Trakonya Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Trachinus radiatus Trakonya Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: URANOSCOPIDAE Uranoscopus scaber Tiryaki Balığı, Kurbağa Balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz 67

79 Tablo Pisces (Balıklar) (Devamı) TÜR (SPECIES) TÜRKÇE ADI DAĞILIMI IUCN BERN END FAM: SCOMBRIDAE Auxis rochei Gobene Balığı Marmara, Ege ve Karadeniz Euthynnus alletteratus Yazılı Orkinos Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Orcynopsis unicolor Ak Palamut Marmara, Ege ve Akdeniz Sarda sarda Palamut Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Scomber japonicus Kolyoz Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Scomber scombrus Uskumru Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Thunnus alalunga Orkinoz Marmara, Ege ve Akdeniz DD Thunnus thynnus Ton balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz DD FAM: XIPHIIDAE Xiphias gladius Kılıç balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz DD FAM: GOBIIDAE Aphia minuta Beyaz kayabalığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Gobius bucchichi Kaya balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Akdeniz Gobius cobitis Kaya balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Gobius geniporus Kaya balığı Marmara ve Ege Akdeniz Gobius niger Kömürcü Kayabalığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Gobius paganellus Kaya balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Knipowitschia caucasica Kayabalığı Karadeniz ve Marmara LR/lc Karadeniz Lesueurigobius friesii Kayabalığı Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: GOBIIDAE Neogobius Karadeniz Kayabalığı Karadeniz ve Marmara DD gymnotrachelus Pomatoschistus Akdeniz Küçük Kayabalığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz marmoratus Pomatoschistus minutus Küçük Kayabalığı Karadeniz ve Marmara FAM: BLENNIDAE Blennius ocellaris Horozbina Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Coryphoblennius galerita Horozbina Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Lipophrys pavo Horozbina Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Lipophrys trigloides Horozbina Marmara, Ege ve Akdeniz Parablennius gattorugine Horozbina Marmara, Ege ve Akdeniz Parablennius incognitus Horozbina Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Parablennius rouxi Horozbina Ege Akdeniz Parablennius Horozbina Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz sanguinolentus Parablennius tentacularis Horozbina Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Parablennius zvonimiri Horozbina Karadeniz, Marmara, Ege Akdeniz FAM: CLINIDAE Clinitrachus argentatus Arı balığı Marmara, Ege ve Akdeniz Akdeniz FAM: TRIPTERYGIIDAE Tripterygion tripteronotus Karabaş balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Akdeniz FAM: OPHIDIIDAE Ophidion rochei Kayış Balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Akdeniz FAM: CARAPIDAE Carapus acus İnci balığı Marmara, Ege ve Akdeniz Akdeniz FAM: SPHYRAENIDAE Sphyraena sphyraena Turna Balığı(İskarmoz) Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: MUGILIDAE Chelon labrosus Kefal(Mavraki) Marmara, Ege ve Akdeniz Liza aurata Kefal(Altınbaş Kefal) Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Liza ramada Kefal(Ceyran) Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Liza saliens Kefal Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Mugil cephalus Kefal(Has kefal) Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Mugil soiul Çin Kefali Karadeniz, Marmara, Ege FAM: ATHERINIDAE Atherina hepsetus Gümüş balığı (Çamuka) Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz 68

80 Tablo Pisces (Balıklar) (Devamı) TÜR (SPECIES) TÜRKÇE ADI DAĞILIMI IUCN BERN END FAM: SCORPAENIDAE Helicolenus dactylopterus Derinsu İskorpiti Marmara, Ege ve Akdeniz Scorpaena notata Benekli Iskorpit Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Scorpaena porcus Lipsoz Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Scorpaena scrofa Iskorpit Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: TRIGLIDAE Aspitrigla cuculus Kırlangıç (Dikenli Kırlangıç) Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: TRIGLIDAE Eutrigla gumardus Benekli Kırlangıç Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Lepidotrigla cavillone Kırlangıç Marmara, Ege ve Akdeniz Lepidotrigla dieuzeidei Kırlangıç Ege Trigla lyra Kırlangıç (Öksüz Balığı) Marmara, Ege ve Akdeniz Trigloporus lastoviza Kırlangıç (Mazak) Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: SCOPHTHALMIDAE Phrynorhombus regius Küçük Pisi Balığı Marmara ve Ege Scopthalmus maeoticus Kalkan Karadeniz, Marmara ve Ege Akdeniz Scophthalmus rhombus Çivisiz Kalkan Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: BOTHIDAE Arnoglossus laterna Küçük Pisi Balığı Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: SOLEIDAE Microchirus ocellatus Benekli Dil Balığı Marmara, Ege ve Akdeniz Microchirus variegatus Lekeli Dil Balığı Marmara, Ege ve Akdeniz Monochirus hispidus Küçük Dil Balığı Marmara ve Ege Solea kleinii Dil Balığı Marmara ve Ege Solea nasuta Dil Balığı Karadeniz, Marmara ve Ege FAM: BALISTIDAE Balistes carolinensis Çütre Balığı, Yasemin Balığı Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: LOPHIIDAE Lophius budegassa Fener Balığı Marmara, Ege ve Akdeniz FAM: NOTOCANTHIDAE Notacanthus bonaparte Kısayüzgeçli dikenliyılanbalığı Marmara, Ege ve Akdeniz Proje aşamalarının tamamına yakın bölümünün karasal ortamda gerçekleştirilmesi planlanmış olup, denizel ortama projeden kaynaklı herhangi bir menfi etki beklenmemektedir. Bununla beraber alanda gerçekleştirilecek işlemler sırasında denize her hangi bir sıvı veya katı madde atılmasına izin verilmeyecektir. Ancak denizde inşa işlemleri sırasında deniz ortamında kısmi ve geçici olarak bulanıklık meydana gelebilecektir. Fakat deniz ortamının büyük bir kütle ve hareketli bir hidrodinamiğe sahip olması nedeniyle kirliliği özümseme kapasitesi dikkate alındığında söz konusu kıyıların; fiziksel, kimyasal ve biyolojik olarak önemli derecede olumsuz yönde etkilenmeyeceği söylenebilir. Denizde olabilecek her türlü kaza, yangın, sızıntı ve diğer durumlarda transfer işlemi durdurulacak, gemi yönetimi ve sahil güvenlik birimleri ile koordineli olarak olaya müdahale edilecektir. Herhangi bir şekilde denize malzeme düşmesi durumunda, malzemenin etrafı çevrilerek toplanacaktır. Alanda, denizde 1 adet servis botu, karada da bir araç ve diğer acil müdahale ekipmanları (bariyer, ağ, branda, yangın hidrant sistemi, vb.) devamlı hazır bulundurulacaktır. 69

81 3.10. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler -Bölgenin Genel İklim Koşulları; Basınç Dağılımı (Ortalama, Maksimum, Minimum Basınçlar), Sıcaklık Dağılımı (Ortalama, Maksimum, Minimum Sıcaklıklar), Yağış Dağılımı (Ortalama Toplam Yağış Miktarı, Günlük Maksimum Yağı Miktarı, Standart Zamanlarda Ölçülen En Yüksek Yağış Miktarı, Yağış-Şiddet-Süre-Tekerrür Grafikleri), Ortalama Nispi Nem, Sayılı Günler Dağılımı (Ortalama Kar Yağışlı Günler Sayısı, Ortalama Kar Örtülü Günler Sayısı, Ortalama Sisli Günler Sayısı, Ortalama Dolulu Günler Sayısı, Ortalama Kırağılı Günler Sayısı, Ortalama Orajlı Günler Sayısı), Maksimum Kar Kalınlığı, Buharlaşma Durumu (Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması, Günlük Maksimum Açık yüzey Buharlaşması) Kocaeli İli ve Körfez İlçesi nde iklim, içinde bulunduğu Marmara Bölgesi gibi, Akdeniz iklimi ile Karadeniz iklimi arasında bir geçiş iklimi tipine sahiptir. Bölge iklimine Akdeniz özelliği kazandıran kışların ılık ve yağışlı geçmesidir. Körfez kıyıları arasında sıcaklık bakımından belirli farklar olmayıp, kuzey ve güney kıyıları hemen hemen aynı derecede sıcaklık alırlar. Meteorolojik veriler Ek 15 te verilmiştir. Kocaeli Meteoroloji İstasyonu nda yılları arasında kaydedilen veriler (Ek 15) kullanılarak aşağıdaki tablo ve diyagramlar hazırlanmıştır. Basınç Dağılımı: Kocaeli Meteoroloji İstasyonu nda yılları arasında kaydedilen verilere göre; en yüksek basınç 1033,9 hpa ile Ocak ayında, en düşük basınç ise 979 hpa ile yine Ocak ayında ölçülmüş olup, ortalama basınç 1006,8 hpa dır. Basınç dağılımı Tablo de, basınç dağılımı grafiği ise Şekil de verilmiştir. Tablo Basınç Dağılımı Aylar Ortalama Basınç (hpa) Maksimum Basınç (hpa) Minimum Basınç (hpa) Ocak 1010,2 1033,9 979 Şubat 1008,4 1026,9 984,5 Mart 1007,1 1028,6 983,2 Nisan 1004,6 1023,9 989 Mayıs ,3 991,4 Haziran 1004,1 1015,3 989,3 Temmuz ,9 992,1 Ağustos 1003,8 1013,7 992 Eylül 1006, ,4 Ekim 1009,1 1022,5 993 Kasım 1009,6 1025,5 982,3 Aralık ,7 985,3 Yıllık 1006,8 1033,

82 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Amonyak Depolama Tankı ÇED Raporu Ortalama Basınç (hpa) Maksimum Basınç (hpa) Minimum Basınç (hpa) Şekil Basınç Dağılımı Sıcaklık Dağılımı: Kocaeli Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre, yıllık ortalama sıcaklık 14,7 C dir. Maksimum sıcaklık 44,1 C olarak ölçülmüştür. Minimum sıcaklık ise -9,7 C olarak ölçülmüştür. Sıcaklık dağılımı Tablo de, aylık sıcaklık dağılımı grafiği Şekil de verilmiştir. Tablo Sıcaklık Dağılımı Aylar Ortalama Sıcaklık ( 0 C) Maksimum Sıcaklık Ocak 6,3 22,6-9,7 Şubat 6,6 26-8,3 Mart 8,6 30,2-5,7 Nisan 13 34,7-0,9 Mayıs 17,5 36,6 2,8 Minimum Sıcaklık Haziran 21,8 38,7 8,5 Temmuz 23,8 44,1 11,3 Ağustos 23,5 41,6 13 Eylül 20,2 37,2 6 Ekim 15,9 36,2 2,4 Kasım 11,4 28,3-0,7 Aralık 8,1 25,3-4,5 Yıllık 14,7 44,1-9,7 71

83 50,00 40,00 30,00 Ortalama Sıcaklık Maksimum Sıcaklık Minimum Sıcaklık 20,00 10,00 0,00-10, ,00 Şekil Aylık Sıcaklık Dağılımı Yağış Dağılımı: Kocaeli Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre maksimum yağışın görüldüğü ay ortalama 125,8 mm ile Ağustos ayı olup, yıllık ortalama toplam yağış miktarı 816,2 mm, standart zamanlarda ölçülen en yüksek yağış miktarı ise 192 mm dir. Yağış dağılımı Tablo te, aylara göre ortalama toplam yağış miktarı grafiği Şekil te verilmiştir. Tablo Yağış Dağılımı Aylar Toplam Yağış Maksimum Yağış (mm) Ortalaması (mm) Ocak 91,5 88,0 Şubat 73,7 48,1 Mart 72,4 47,5 Nisan 55,3 42,0 Mayıs 45,2 70,9 Haziran 50,5 68,1 Temmuz 38,7 89,1 Ağustos 50,7 125,8 Eylül 50,7 91,2 Ekim 94,6 117,3 Kasım 85,5 60,0 Aralık 107,4 70,0 Yıllık 816,2 125,8 72

84 Toplam Yağış Ortalaması (mm) Maksimum Yağış (mm) 20 0 Şekil Aylara Göre Ortalama Toplam Yağış Miktarı (mm) Ortalama Nispi Nem: Kocaeli Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre, aylık ortalama nispi nem Temmuz ayında % 66,2 değer ile en düşük, Ocak ayında % 75,8 değer ile en yüksek değerde olup, yıllık ortalama nispi nem ise % 71,7 dir. Ortalama nispi nem dağılımı Tablo te, aylara göre ortalama nispi nem grafiği Şekil te verilmiştir. Tablo Ortalama Nispi Nem Aylar Ortalama Nispi Nem (%) Ocak 75,8 Şubat 73,4 Mart 72,1 Nisan 69,3 Mayıs 69,1 Haziran 66,3 Temmuz 67,7 Ağustos 70,1 Eylül 71,3 Ekim 75,3 Kasım 75,1 Aralık 74,7 Yıllık 71,70 73

85 Ortalama Nispi Nem (%) Şekil Aylık Ortalama Nispi Nem Sayılı Günler Dağılımı: Kocaeli Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre, yıllık ortalama sisli gün sayısı 17,1, yıllık ortalama kar yağışlı gün sayısı 17,1, yıllık kar örtülü günler sayısı 8,7, yıllık ortalama dolulu gün sayısı 0,8, yıllık ortalama kırağılı gün sayısı 14,2, yıllık ortalama orajlı gün sayısı ise 22,1, maksimum kar kalınlığı ise 74 dür. Aylara göre sisli gün, kar yağışlı gün, dolulu gün, kırağılı gün ve orajlı gün dağılımı sırasıyla Şekil , Şekil , Şekil , Şekil , Şekil ve Şekil da, sayılı günler dağılımı Tablo te verilmiştir. Tablo Sayılı Günler Dağılımı Aylar Sisli Günler Sayısı Ortalaması Kar Yağışlı Günler Sayısı Kar Örtülü Günler Sayısı Dolulu Günler Sayısı Ortalaması Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması Ocak 2,1 5,3 3 4,5 0,3 Şubat 1,9 5 3,5 0,1 3,5 0,3 Mart 1,8 2,9 1,2 0,1 2,3 0,6 Nisan 1,2 0,2 0 0,1 0,1 1,7 Mayıs 1 0,1 3,5 Haziran 0,1 0,2 5,1 Temmuz 0,2 0,1 3,3 Ağustos 0,3 0 2,9 Eylül 0,9 2,1 Ekim 1,9 1,3 Kasım 3,2 0,9 0 0,9 0,6 Aralık 2,5 2,8 1 0,1 2,9 0,4 Yıllık 17,1 17,1 8,7 0,8 14,2 22,1 74

86 Şekil Sisli Günler Sayısı Ortalaması Şekil Kar Yağışlı Günler Sayısı Şekil Kar Örtülü Günler Sayısı 0,2 0,15 0,1 0,05 0 Şekil Dolulu Günler Sayısı Ortalaması 75

87 Şekil Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması Şekil Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması Maksimum Kar Kalınlığı: Kocaeli Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre, yılları arasında tespit edilen maksimum maksimum kar kalınlığı 74 cm dir. Kocaeli İli nin Maksimum Kar Kalınlığı Tablo da, grafiği ise Şekil de verilmiştir. Tablo Maksimum Kar Kalınlığı Aylar Maksimum Kar Kalınlığı (cm) Ocak 33 Şubat 74 Mart 25 Nisan 4 Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım 1 Aralık 22 Yıllık 74 76

88 Maksimum Kar Kalınlığı (cm) Şekil Maksimum Kar Kalınlığı Buharlaşma: Kocaeli Meteoroloji İstasyonu nda yılları arasında tespit edilen veriler doğrultusunda yıllık ortalama açık yüzey buharlaşma değeri 908,6 mm, günlük maksimum açık yüzey buharlaşma değeri ise 13,4 mm dir. Kocaeli İli nin Açık Yüzey Buharlaşma Dağılımı Tablo ve Şekil de verilmiştir. Tablo Açık Yüzey Buharlaşma Dağılımı Aylar Ortalama Açık Yüzey Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması (mm) Buharlaşması (mm) Ocak 9,4 4,6 Şubat 10,2 7,9 Mart 16,8 7,3 Nisan 80,4 10,4 Mayıs 117,3 8,8 Haziran 151,8 10,8 Temmuz 166,9 13,4 Ağustos 143,4 10,4 Eylül 102,4 8,3 Ekim 59,4 7 Kasım 35,2 8,5 Aralık 15,4 10,6 Yıllık 908,6 13, Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması (mm) Şekil Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması 77

89 Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması (mm) Şekil Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması - Rüzgar Dağılımı (Yıllık, Mevsimlik, Aylık Rüzgar Yönü Dağılımı, Yönlere Göre Rüzgar Hızı, Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı, En Hızlı Esen Rüzgar Yön ve Hızı, Ortalama Rüzgar Hızı ve Yönü, Ortalama Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı) Kocaeli Meteoroloji İstasyonu nda yılları arasında kaydedilen verilere göre; İl de birinci derece hakim rüzgar yönü güneydoğu, ikinci derece hakim rüzgar yönü batıkuzeybatı ve üçüncü derece hakim rüzgar yönü güneygüneydoğudur. Esme sayılarına göre yıllık rüzgar diyagramı Şekil te, yönlere göre rüzgarın esme sayıları Tablo de esme sayılarına göre mevsimlik rüzgar diyagramları Şekil te, esme sayılarına göre aylık rüzgar diyagramları ise Şekil da verilmiştir. 78

90 Tablo Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları Aylar Mevsimler YÖNLER Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık İlkbahar Yaz Sonbahar Kış Yıllık N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW

91 WNW W NW NNW N NNE NE ENE E WSW ESE SW SE SSW SSE S Şekil Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı WNW W NW İlkbahar N NNW NNE NE ENE E WNW W NW Yaz N NNW NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE WNW W NW Sonbahar N NNW NNE NE ENE E WNW W NW Kış N NNW NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S SSE SSW S SSE Şekil Esme Sayılarına Göre Mevsimlik Rüzgar Diyagramları 80

92 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ocak N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Şubat N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Mart N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Nisan N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Mayıs N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Haziran

93 82 Şekil Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Temmuz N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ağustos N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Eylül N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ekim N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Kasım N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Aralık

94 Kocaeli Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre, yönlere göre rüzgarın ortalama hızı aylık, mevsimlik ve yıllık olarak Tablo da ortalama rüzgar hızına göre yıllık rüzgar diyagramı Şekil de, mevsimlik rüzgar diyagramları Şekil de, aylık rüzgar diyagramları ise Şekil da verilmiştir. 83

95 Tablo Yönlere Göre Rüzgarın Ortalama Hızı Aylar Mevsimler YÖNLER Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık İlkbahar Yaz Sonbahar Kış Yıllık N 1,2 1,4 1,4 1,3 1,3 1,3 1,5 1,4 1,3 1,1 1,1 1,2 1,3 1,4 1,2 1,3 1,3 NNE 1,2 1,3 1,4 1,3 1,3 1,3 1,4 1,4 1,3 1,3 1,1 1,1 1,3 1,4 1,2 1,2 1,3 NE 1 1,1 1,2 1,1 1,1 1,2 1,3 1,3 1,2 1 0,9 1 1,1 1,3 1,0 1,0 1,1 ENE 1,1 1,2 1,3 1,2 1,3 1,3 1,3 1,4 1,2 1, ,3 1,3 1,1 1,1 1,2 E 1 1,2 1,3 1,1 1,1 1,2 1,3 1,4 1,1 1 0,9 1 1,2 1,3 1,0 1,1 1,1 ESE 1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,2 1,2 1,1 1 0,9 1,1 1,1 1,2 1,0 1,1 1,1 SE 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1, ,1 1,1 1,1 1,0 1,1 1,1 SSE 1,2 1,4 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,3 1,2 1,1 1,1 1,1 1,2 1,2 1,1 1,2 1,2 S 1,1 1,4 1,2 1,3 1,2 1,3 1,3 1,2 1,2 1,1 1,1 1,2 1,2 1,3 1,1 1,2 1,2 SSW 1,1 1,2 1,1 1,2 1,2 1,2 1,3 1,2 1,2 1,1 1,1 1,1 1,2 1,2 1,1 1,1 1,2 SW 1,2 1,3 1,1 1,1 1,1 1,3 1, ,2 1,2 1,1 1,2 1,1 1,2 1,2 WSW 1,2 1,4 1,4 1,6 1,7 1,7 1,5 1,4 1,3 1,2 1,2 1,3 1,6 1,5 1,2 1,3 1,4 W 1,5 1,8 2,1 2,2 2,1 2,1 1,9 1,6 1,7 1,5 1,4 1,6 2,1 1,9 1,5 1,6 1,8 WNW 1,9 2,3 2,5 2,6 2,6 2,2 1,9 1,7 1,9 1, ,6 1,9 1,9 2,1 2,1 NW 1,5 1,7 1,8 1,8 1,6 1,5 1,3 1,2 1,4 1,4 1,5 1,5 1,7 1,3 1,4 1,6 1,5 NNW 1,3 1,5 1,6 1,4 1,4 1,3 1,4 1,3 1,3 1,3 1,2 1,3 1,5 1,3 1,3 1,4 1,4 84

96 NW NNW 2,5 2,0 1,5 N NNE NE WNW 1,0 ENE 0,5 W 0,0 E WSW ESE SW SE SSW SSE S Şekil Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı İlkbahar Yaz NNW NW WNW W 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 N NNE NE ENE E NNW NW WNW W 2 1,5 1 0,5 0 N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S SSE SSW S SSE Sonbahar Kış NNW NW WNW 2,5 2 1,5 1 N NNE NE ENE NNW NW WNW 2,5 2 1,5 1 N NNE NE ENE W 0,5 0 E W 0,5 0 E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW S SSE SSW S SSE Şekil Ortalama Rüzgar Hızına Göre Mevsimlik Rüzgar Diyagramları 85

97 86 0 0,5 1 1,5 2 2,5 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ocak 0 0,5 1 1,5 2 2,5 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Şubat 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Mart 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Nisan 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Mayıs 0 0,5 1 1,5 2 2,5 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Haziran

98 87 Şekil Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları 0 0,5 1 1,5 2 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Temmuz 0 0,5 1 1,5 2 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ağustos 0 0,5 1 1,5 2 2,5 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Eylül 0 0,5 1 1,5 2 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ekim 0 0,5 1 1,5 2 2,5 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Kasım 0 0,5 1 1,5 2 2,5 N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Aralık

99 Ortalama Rüzgar Hızı Kocaeli Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre, yıllık ortalama rüzgar hızı 1,6 m/s dir. Ortalama rüzgar hızı dağılımı Tablo da, aylık ortalama rüzgar hızı dağılımı grafiği Şekil de verilmiştir. Tablo Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XII. XII. Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı 1,5 1,8 1,8 1,8 1,8 1,7 1,6 1,4 1,3 1,3 1,4 1,6 1,6 2 Ortalama Rüzgar Hızı 1,5 1 0,5 0 Şekil Aylık Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü Kocaeli Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre, maksimum rüzgarın yönü Batıkuzeybatı (WNW) ve hızı ise 33,6 m/s dir. Yıllık ortalama kuvvetli rüzgarlı gün sayısı 43 tür (Tablo ). Tablo Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü, Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması Aylar Maksimum Maksimum Ortalama Fırtınalı Ortalama Kuvvetli Rüzgar Yönü Rüzgar Hızı (m/s) Günler Sayısı Rüzgarlı Günler Sayısı Ocak N 29,4 0,7 3,9 Şubat WNW 32,5 1,4 3,5 Mart WNW 33,6 0,9 5 Nisan WNW 31,3 0,9 4,6 Mayıs W 31,3 0,6 4 Haziran WNW 28,4 0,5 2,7 Temmuz NNW 28,2 0,2 3,1 Ağustos NNW 25,2 0,1 3 Eylül W 26,4 0,5 2,3 Ekim W 25,1 0,5 2,7 Kasım WSW 30,3 1 3,8 Aralık WNW 30,7 1,1 4,4 Yıllık NW 33,6 8,

100 - Olağanüstü Meteoroloji Olaylar Bilgileri Kocaeli İli Ülke sanayiinin büyük bölümüne sahiptir. Bu yönüyle sanayileşmiş İl bazında önemli bir yer almıştır. İl de daha ziyade Haziran Ay ı ile Eylül Ayları nda sıcaklık yükselmektedir. Ancak aşırı kuraklık derecesine ulaşmaz. Sanayi ağırlığı olan İl de söz konusu sıcaklık yükselmeleri tarımsal verimliliği etkilemez. Kocaeli de son 40 yılda yapılan ölçümlerde en fazla kaydedilen yağış miktarı 1973 yılı Ekim ayında olmuştur. Bu yağıştan dolayı İl Merkezi ve civarındaki birçok alan sular altında kalmıştır. İl de DSİ I. Bölge 15. Şube Müdürlüğü tarafından iklim ve yağış şartlarına göre yağış alanı fazla ve en kesiti müsait olan yerlerde olabilecek taşkınları önlemek için göletler veya sel kapanları yapılarak sel gibi doğal afetlere karşı projeler gerçekleştirilmektedir Koruma Alanları (Proje Sahası ve Etki Alanında Bulunan Duyarlı Yöreler ve Özellikleri, Milli Paklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Yaban Hayvanı Yetiştirme Alanları, Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları, Boğaziçi Kanununa Göre Koruma Altına Alınan Alanlar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları ve Merkezleri, Mera Kapsamındaki Alanlar, İçme ve Kullanma Su Kaynakları ile İlgili Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri ve Koruma Altına Alınmış Diğer Alanlar), Bunların Faaliyet Alanına Mesafeleri, Olası Etkileri, Alınacak Önlemler ve Harita Üzerinde Gösterimi Kocaeli bölgesinde Milli Park yoktur. Tabiat Koruma Alanı olarak Dilovası bölgesinde bulunan Ballıkayalar Tabiat Parkı ve Gölcük yakınlarında bulunan Beşkayalar Tabiat Parkı bulunmaktadır (Kaynak: Kocaeli İl Çevre Durum Raporu-2010). Faaliyet alanının Ballıkayalar Tabiat Parkına olan kuş uçumu yaklaşık mesafesi 16,9 km, Beşkayalar Tabiat Parkı na olan yaklaşık kuş uçumu mesafesi ise 22,6 km olup, söz konusu alanlara projeden kaynaklı menfi herhangi bir etki beklenmemektedir. 89

101 Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar a) 9/8/1983 tarihli 2873 sayılı Milli Parklar Kanununun 2 nci maddesinde tanımlanan ve bu kanunun 3 üncü maddesi uyarınca belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları, Proje alanı ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. İl de ise Ballıkayalar Tabiat Parkı ve Beşkayalar Tabiat parkı bulunmaktadır. Ballıkayalar Tabiat Parkı, Gebze İlçesi sınırları içerisinde Tavşanlı Köyü ve Denizli köyleri ile çevrelenmiştir ha lık alanı kapsamaktadır tarihinde tescil edilmiş olup; Kocaeli ye 39 km, İstanbul a 65 km mesafededir. Ballıkayalar vadisi, Gebze ye 8 km uzaklıkta olup 1,5 km uzunluğunda m genişliğindedir. Günümüzde dağcıların iniş ve tırmanış çalışmaları yaptıkları Ballıkayalar Vadisi kireç taşlarının erimesi sonucu gelişen özgün jeomorfolojik şekilleri ile bir karstik boğazdır. Vadi içinde göl ve şelaleler ile Ballıkaya deresine ulaşan travertenler üzerinde seyir terasları tespit edilmiştir. Kamping için çadır kurmaya elverişli düzlüklerinde bulunduğu kanyonda doğu ve batıdaki sırtlarla bütünleşen trekking alanları mevcuttur. Ballıkayalar Uzun Devreli Gelişme Planı onaylanmış 1/1000 lik halihazır harita yapılmış, uygulama imar planı yapım aşamasındadır. Beşkayalar Tabiat Parkı ise, Gölcük İlçesi sınırlarında, Servetiye Camii, Dere Mahallesi, Aytepe ve Değirmendüzü Köyleri ile çevrelenmiştir. Bölgeye ulaşım iki ayrı güzergahtan; Bahçecik ten 14 km, Yuvacıktan 16 km stabilize yolla sağlanmaktadır ha lık alanı kapsamaktadır tarihinde tescil edilmiş olup; Kocaeli ye 24 km, Sakarya ya 60 km mesafededir. Sıcakdere ve Soğukdere nin kesiştiği alanda 6 km boyunca uzanan kanyon, trekking için oldukça elverişli bir konuma sahiptir. Tabiat Parkı nda doğal mağaralar içinde şelaleler ile sarkıt ve dikitler mevcuttur. Flora ve Fauna açısından çok zengin bölgede Menekşe Yaylası gibi çadırlı kamp imkanları yapılacak düzlükler bulunmaktadır. Uzun Devreli Gelişme Planı İstanbul Anıtlar Kurulunca onaylanmış olup, 1/5000 lik planların yapılıp onayına müteakip faaliyete geçecektir. b) 3167 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı nca belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları ; Proje Alanı içerisinde Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Sahası bulunmamaktadır. 90

102 c) 21/7/ sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 2 inci Maddesinin (a tanımlar) bendinin (1),(2),(3) ve (5) numaralı alt bentlerinde Kültür varlıkları, Tabiat varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Olarak tanımlanan ve aynı kanun ile 3386 sayılı kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun bazı maddelerinin değiştirilmesi ve bu kanuna bazı maddelerin eklenmesi hakkında kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar Proje alanı ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. ç) 22/3/1971 Tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları; Proje alanı ve yakın çevresinde bu tür alanlar bulunmamaktadır. İl sınırları içerisinde bu sahalar; Bayraktar, Bıçkıdere, Kurtdere, Şahinler, Şeytandere Göletleri ve Sapanca Gölü dür. Söz konusu alanlara faaliyetten kaynaklı menfi herhangi bir etki beklenmemektedir. d) 31/12/2004 Tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nin 17, 18, 19 ve 20 nci maddelerinde tanımlanan alanlar; Proje alanı içerisinde bu tür alanlar bulunmamaktadır. e) 02/11/1986 Tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49 uncu maddesinde tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri ; Proje alanı ve çevresinde hassas kirlenme bölgesi bulunmamaktadır. f) 9/8/1983 Tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9 uncu maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar; Proje alanı ve yakın civarında özel çevre koruma bölgesi bulunmamaktadır. g) 18/11/1983 Tarihli ve 2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar Proje alanı ve çevresinde, 2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar bulunmamaktadır. ğ) 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman alanı sayılan yerler; Proje alanı ve etki alanı içerisinde söz konusu alanlar bulunmamaktadır. 91

103 h) 4/4/1990 Tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar; Söz konusu proje alanı, Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar kapsamında değildir. ı) 26/1/1939 Tarihli ve 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun da belirtilen alanlar; Proje alanı içerisinde ve yakın civarında böyle bir alan bulunmamaktadır. i) 25/2/1998 Tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanunu nda belirtilen alanlar; Proje alanı içerisinde mera alanı bulunmamaktadır. j) 17/05/2005 Tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen alanlar; Proje alanı Sulak Alan özelliği taşımamakla birlikte Marmara Denizi kıyısında yer almaktadır. Ayrıca proje alanının yer aldığı GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri nin doğu sınırından Hamza Deresi geçmektedir. Proje kapsamında Hamza Deresi ne herhangi bir müdahalede bulunulmayacaktır. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar a) 20/02/1984 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yasama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda belirtilen I.ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yasama ve Üreme Alanları, Proje alanı ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. b) 12/06/1981 Tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınan alanlar; Proje Alanı ve çevresinin Akdeniz in Kirlenmeye Karsı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınan alanlar ile ilgisi bulunmamaktadır. 92

104 I. Proje alanı ve çevresinde Akdeniz de Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar bulunmamaktadır. II. Proje alanı ve çevresinde 13/09/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar bulunmamaktadır. III. Proje alanı ve çevresinde Cenova Bildirgesi nin 17 nci maddesinde yer alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin yasama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar bulunmamaktadır. c) Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1 ve 2 nci maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından Kültürel Miras ve Doğal Miras statüsü ile koruma altına alınan kültürel, tarihi ve doğal alanlar; Proje alanı ve yakın çevresinde böyle bir alan bulunmamaktadır. ç) 17/05/1994 Tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Özellikle Su Kuşları Yasama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar; Proje alanı ve yakın civarında RAMSAR kapsamında herhangi bir sulak alan bulunmamaktadır. d) 27/7/2003 Tarihli ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi 27/7/2003 Tarihli ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesinin ilgili hükümlerine uyulacaktır. Korunması gereken alanlar a) Onaylı çevre düzeni planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tespit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.) Proje alanı ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. 93

105 b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. Sınıf ile özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı, Proje alanı ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. c) Sulak Alanlar; doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketlerinin çekilme devresinde derinliği 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yasama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler, Proje alanı Sulak Alan özelliği taşımamakla birlikte Marmara Denizi kıyısında yer almaktadır. Ayrıca proje alanının yer aldığı GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri nin doğu sınırından Hamza Deresi geçmektedir. Proje kapsamında Hamza Deresi ne herhangi bir müdahalede bulunulmayacaktır. ç) Göller, akarsular, yer altı suyu işletme sahaları, Proje alanının yer aldığı GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri nin doğu sınırından Hamza Deresi geçmektedir. Proje kapsamında Hamza Deresi ne herhangi bir müdahalede bulunulmayacaktır. d) Bilimsel araştırmalar için önem taşıyan ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yasama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar. Proje alanı ve yakın çevresinde Bilimsel araştırmalar için önem taşıyan ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yasama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar bulunmamaktadır. Faaliyete başlanmadan önce ilgili tüm mevzuata uyulacak olup, ilgili kurumlardan gerekli izinler alınacaktır. 94

106 3.12. Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprağın Fiziksel, Kimyasal, Biyolojik Özellikleri, Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıflaması, Erozyon, Toprağın Mevcut Kullanımı), Orman Alanları Bölgede büyük toprak gruplarının hemen hemen hepsine rastlanır. İzmit Körfezi civarında genellikle çok sığ ve taşlı olan kireçsiz kahverengi orman toprakları yer alır. Bu toprakların doğal bitki örtüsü orman, fundalık, maki ve yer yer çalılıktır. Erozyona uğramış alanlarda bitki örtüsüne rastlanmaz. Eğimin ve toprak derinliğinin uygun olduğu ve ormanlardan açılarak tarla durumuna getirilmiş kesimlerde kuru tarım yapılmaktadır. Bu kısımlarda daha çok tahıl yetiştirilmektedir. Kimi yerlerde ise orman ve orman altı örtüsü kalkarak yerini kısa boylu çayır, mera ve diğer ot türlerine bırakmıştır. Kahverengi orman toprakları ilde dağınık parçalar halinde bulunmaktadır. Bu kesimlerde doğal bitki örtüsü meşe, gürgen, kayın, kızılçam, karaçam ve ıhlamurdan oluşur. Fundalık alanlarda ise maki türleri egemendir. Kırmızı-kahverengi Akdeniz topraklarına Hereke yöresinde rastlanmaktadır. Bu topraklardaki doğal bitki örtüsü fundalık ve makiliklerdir. Fundalıkların ortadan kalktığı kimi yerlerde meralar bulunur. Bu toprakların tarıma açılan kesimlerinde genellikle kuru tarım yapılmaktadır. Bu tip toprakların belirli bir kısmında zeytinlikler, küçük bir kısmında da bağ ve bahçeler mevcuttur. Kırmızı - kahverengi topraklar Kandıra ve Gebze civarında yayılmıştır. Bu topraklar aşınıp taşınmaya çok müsait olduğu için, bunların oluşturduğu alanlar tepeliklerin yer aldığı dalgalı kesimlerdir. Merkez İlçe ve yakınlarında daha çok alüvyal alt tabakalar genellikle yaş olup, belirli derinliklerde indirgenme katmanına (gley) rastlanır. İzmit Körfezi kıyılarında yayılan hidromorfik alüvyal topraklar, drenaj şartlarının kötü olduğu kısımlarda bulunmaktadır. Doğal bitki örtüsü çayır, mera ve otları, saz, kamış gibi sulak kesimlerde yetişen bitkiler olan bu toprakların bir bölümü tarım alanı olarak kullanılmaktadır. Bölge toprakları % 97,4 oranında tarıma elverişli nitelik taşımaktadır. Toprakların % 31,1'inde bitkisel üretim yapılmakta % 8,3'ü çayır ve meralarla, % 58 i orman ve fundalıklarla kaplı bulunmaktadır (Şekil ). 95

107 Tarıma Elverişsiz Alan 2,6 Bitkisel Üretim 31,1 Çayır-Mera 8,3 Orman=Funda 58 Tarıma Elverişsiz Alan 3% Amonyak Depolama Tankı ÇED Raporu Bitkisel Üretim 31% Orman-Funda 58% Çayır-Mera 8% Şekil Kocaeli İl Topraklarının Kullanıma Göre Dağılımı Proje alanı, faaliyet sahibine ait olan ve 1961 yılından itibaren faaliyet göstermekte olan Yarımca Tesisleri alanı içerisinde yer almakta olup, bölgeye ait İmar ve Çevre Düzeni Planlarında Sanayi Alanı olarak işaretlenmiştir. Proje nedeniyle toprak kaybı olmayacaktır Proje Yeri ve Etki Alanının Hava, Su ve Toprak Açısından Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi Bölge hidrojeolojisi üzerinde DSİ tarafından gerçekleştirilen çalışmaya ait raporda, bölgedeki yeraltı suyunun Yarımca Kasabası nın içme suyu tedariki için kullanıldığı belirtilmektedir. Yeraltı sularının içme suyu sağlanmasında artan oranda kullanımı bu kaynağın hassasiyetini artırmaktadır. İzmit Körfezi ne, deniz kıyısına yakın yerlerde bulunan bir kaç büyük endüstriyel tesisten atıksu deşarj edilmektedir. Körfez, balıkçılık/ balık kaynağı geliştirilmesi, yük/ yolcu taşıma amaçları ve endüstriyel/ evsel atıksu deşarjları için kullanılmaktadır. İzmit Körfezi ne yapılan endüstriyel deşarjların, hemen yanındaki koylardaki su kalitesini etkileme oranlarının büyüklüğü bilinmemekle beraber, potansiyel seyreltme faktörleri göz önüne alındığında herhangi bir etkilenmenin olma olasılığı düşüktür. Bunun yanında, körfezde ve çevreleyen alanlarda birçok endüstriyel tesis bulunmaktadır. Bunun sonucunda tesise bitişik bulunan deniz çevresi orta derecede duyarlığa sahip bir alıcı ortam olarak değerlendirilmelidir. 96

108 Kocaeli yüzölçümü bakımından Türkiye'nin küçük illeri arasında yer alırken ülke sanayisi içinde büyük bir paya sahiptir. Kocaeli İli nde, kırsal alanlardan kentsel alanlara göç ve bunun sonucu olarak çıkan hızlı ve bozuk yapılaşma, yetersiz altyapı kirliliğin en önemli sebeplerindendir. Bunun yanında Kocaeli, hava kirliliğinin büyük çapta yaşandığı illerden birisidir. İl de hava kirliliğinin en büyük nedenleri, ısınma amaçlı yakıtlar, motorlu araçlar ve endüstriyel kirleticilerdir. İl de endüstriyel hava kirliliği, baca gazlarından kaynaklanan genel kirleticiler ile sanayinin şekli ve türüne göre organik ve inorganik diğer kirleticilerden kaynaklanmaktadır. En fazla kirliliği yaratan metal, kimya, kağıt, petrol ve petrol ürünleri sektöründe olan sanayi kuruluşlarıdır. Hava Kirliliği doğal ortamdaki atmosferik havanın fiziksel, biyolojik ve kimyasal özelliğinin çeşitli etkenlerle canlı yaşamını tehdit edecek şekilde değişikliğe uğramasıdır. Örneğin ağır sanayi bölgelerinde toz, duman zehirli gazlarla atmosferik havanın renginin, kokusunun ve kimyasal yapısının değişmesi örnek verilebilir. Bölgedeki hava kalitesinin izlenmesi ve bu yolla bölgedeki hava kalitesinin iyileştirilmesine yönelik çalışmaların yapılması amacıyla mülga Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından Hava Kalitesi İzleme İstasyonu kurulmuştur. İstasyonda NO x, SO 2, Metan ve nonmetan Hidrokarbonlar, Partikül Madde (PM10) ve meteorolojik parametreler ölçülmekte olup, veriler anlık olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na online olarak aktarılmaktadır. Proje alanının en yakında yer alan 3 istasyona ait değerler Tablo de verilmiştir. Tablo Hava Kalitesi Değerleri (2010) İstasyon Tarih SO 2 µg/m³ PM10 µg/m³ NO µg/m³ NO 2 µg/m³ NO X µg/m³ CO µg/m³ O 3 µg/m³ Kocaeli , , Kocaeli - Dilovası Kocaeli - Dilovası OSB , , , , , , , , , , , ,

109 BÖLÜM 4: PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER 4.1. Arazinin Hazırlanması Aşamasında Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde, Ne Miktarda ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyattan Kaynaklanan Toz Hesabının Yapılması, Alınacak Önlemler Proje alanında tankın inşaatına uygun alan oluşturmak için mevcut bulunan Sosyal Tesis, Enstrüman Tesisi, Torbalama Tesisi ve MCC Odası ile Kapalı Antrepo binaları kaldırılacaktır. Sahada gerçekleştirilecek inşaat çalışmaları sırasında hafriyat ve yıkıntı atıkları oluşumu söz konusudur. Proje alanında tank inşaatı sırasında zeminin taşıma gücünü artırmak amacıyla 20 m derinliğinde ve 1 m çapında kazıklar ile temel çalışması yapılacaktır. Sahada yapılacak kazı çalışmalarında yaklaşık m³ hafriyat malzemesi ve yaklaşık 750 m³ civarında yıkıntı atığı (mevcut ünitelerin yıkılmasından) çıkarılacağı tahmin edilmektedir. Proje alanında gerçekleştirilecek kazı çalışmalarında toz emisyonu oluşumu söz konusudur. Oluşacak toz emisyon debisinin hesaplanabilmesi için Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-12 d.1. ve d.2. maddeleri dikkate alınarak aşağıdaki emisyon faktörleri kabul edilmiştir. Proje alanında gerçekleştirilecek inşaat çalışmaları sırasında toz oluşumunu indirgemek amacıyla Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek 1 de verilen tüm önlemler alınacaktır. Kazıma Emisyon Faktörü Yükleme Emisyon Faktörü : 0,0125 kg/ton; : 0,005 kg/ton; Bu faktörlerle dolgu çalışmaları sırasında çıkan yaklaşık toz emisyonunun saatlik kütlesel debisi, aşağıdaki çalışma esasları ve emisyon faktörleri göz önünde bulundurularak; Tozuma miktarı = Üretim Miktarı x Emisyon Faktörü formülüyle hesaplanmıştır. Proje Kapsamında Oluşacak Toz Emisyonu: Hafriyat Miktarı : ton (3.500 m³) Çalışma Süresi : 50 gün, 10 saat/gün Saatlik Hafriyat Miktarı : 11 ton/saat 98

110 Kazımada oluşacağı tahmin edilen tozuma: Malzeme Mik. * Emisyon Fakt. Tozuma Miktarı 11 ton/sa * 0,0125 kg/ton 0,138 kg/saat Hafriyat malzemesinin yüklenmesi sırasında oluşacağı tahmin edilen tozuma: Malzeme Mik. x Emisyon Fakt. Tozuma Miktarı 11 ton/sa x 0,005 kg/ton 0,055 kg/saat Toplam Toz Emisyonu: 0,193 kg/saat İnşaat sırasında oluşacağı tahmin edilen toplam toz miktarı: 0,8925 kg/saat Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde (Ek-2 Tablo 2.1 de) verilen tozun kütlesel debisinin (1 kg/sa) altındadır. Bu edenle hafriyat çalışmaları sırasında oluşan toz emisyonunun Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin ve Toplam Kirlenme Değerlerinin hesaplanmasına gerek görülmemiştir. Proje alanında inşaat aşamasında tozumanın önlenmesi için gerekli görülen alanlarda düzenli olarak sulama işlemi yapılacaktır. Ancak bu sular tamamıyla buharlaşacağından atıksu oluşumu beklenmemektedir. İşletme aşamasında ise transferi ve depolama işlemi yapılacak Amonyak ın inorganik bir kimyasal olması, tüm işlemlerin tamamen kapalı sistemlerle gerçekleştirilecek olması sebebi ile proje kaynaklı emisyon oluşumu beklenmemektedir. Proje kapsamında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelik ile revize edilen Hava Kalitesinin Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ile tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve tarih ve sayılı Resmi Gazete, tarih ve sayılı Resmi Gazete, tarih ve sayılı Resmi Gazete ile tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Tesiste oluşacak toz emisyonunu indirgemek için Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-1 de verilen tüm önlemler alınacaktır. Bu önlemler; - Alandaki yollar düzenli olarak sulanması, - Malzeme savrulma yapılmadan boşaltma ve doldurma işlemleri yapılması, - Kamyonların ve diğer taşıyıcıların üzerlerinin branda ile kapatılması, - Depolanan malzeme nemli tutulmasıdır. 99

111 Ayrıca araçların yakıt sistemleri sürekli kontrol edilecek ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum vb. Maddelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Dolgu İçin Kullanılacaksa Hafriyat ve Dolgu Tabloları Hafriyat çalışması sırasında elde edilecek malzemenin bir kısmı proje alanında zemin düzenleme çalışmalarında değerlendirilecek olup, fazla hafriyat malzemesi ve yıkıntı atıkları ise Körfez Belediyesi tarafından gösterilen alanda ve direktifleri doğrultusunda bertaraf edilecektir. Proje alanında oluşacak hafriyat atığı malzemelerin bertarafında tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği" hükümlerine uyulacaktır. Proje kapsamında dolgu çalışması yapılmayacaktır Projenin Yol Açacağı Bitkisel Toprak Kaybı, Projenin Peyzaj Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler Proje alanı, faaliyet sahibine ait olan ve 1961 yılından itibaren faaliyet göstermekte olan Yarımca Tesisleri alanı içerisinde yer almakta olup, bölgeye ait İmar ve Çevre Düzeni Planlarında Sanayi Alanı olarak işaretlenmiştir. Proje nedeniyle bitkisel toprak kaybı olmayacaktır. 100

112 4.4. Proje Faaliyetinin Karayolları Üzerine Etkileri, Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Aşamalarında Araç Yükünün Hesaplanması (Araç Cinsi ve Sayısı) ve Araç Yükünün Yola Etkisinin Belirtilmesi, Güncel Trafik Haritası, Yola Giriş Çıkış, Trafik Güvenliği, Alınacak Önlemler, Alınmış/Alınacak İzinler, Konuya İlişkin Açıklamaların Rapor Metninde de Yer Alması GÜBRETAŞ Tesisleri ne İstanbul-İzmit karayolu ve yola bağlantıyı sağlayan Hayat Sokak kullanılarak ulaşılmaktadır. İstanbul-İzmit Karayolu GÜBRETAŞ Tesisleri ne kuş uçuşu yaklaşık 380 m, proje alanına yaklaşık 450 m mesafede yer almaktadır. Ancak proje kapsamında karayolu ile transfer işlemi yapılmayacak olup, amonyak transferi tamamı ile deniz yolu ile sağlanacaktır. Bu nedenle projenin işletme aşamasında karayoluna ilave trafik yükü olmayacaktır. İnşaat aşamasında kullanılacak iş makineleri nedeni ile az da olsa bir trafik yükü oluşabilecektir. İstanbul-İzmit Karayolu üzerinde yer alan Taşıt Sayım İstasyonları verileri dikkate alınarak Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından tahmini olarak belirtilen trafik yükü Tablo de, Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından 2012 verileri doğrultusunda hazırlanan Otoyollar ve Devlet Yolları Trafik Hacim Haritası Şekil de verilmiştir. Projenin inşaat aşamasında kullanılması planlanan iş makinelerinin mevcut trafik yükü üzerine etkisi ile ilgili değerlendirme Tablo de verilmiştir. Tablo Hereke-Dilovası Karayolunun Yoğunluğu ve Proje Trafik Yükü Araç Cinsi Araç Sayısı (Günlük) Faaliyete Hizmet Edecek Araç Sayısı Faaliyetten Kaynaklanan Ek Trafik Yükü (%) Otomobil Ticari Taşıt Otobüs Kamyon ,14 Treyler ,66 Toplam Taşıt ,

113 Şekil Bölge Trafik Hacim Haritası ve Lejantı Proje kapsamında araçların trafik kurallarına ve 2918 sayılı Trafik Kanunu nun hükümlerine uymaları sağlanacaktır. Ayrıca taşıma işlemlerinde araçlar hız ve yük sınırlamalarına uyacak, araçların üzerleri branda ile kapatılacaktır. Projenin inşaat ve işletme aşamalarında karayollarında meydana gelecek bozulma ve deformasyonlar GÜBRETAŞ tarafından tazmin edilecek olup, sorumluluk faaliyet sahibine ait olacaktır. Proje kapsamında ayrıca kullanılacak araçların yakıt sistemleri sürekli kontrol ettirilecek ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. 102

114 4.5. Boru Hattı, Depolama Tesisi ve Diğer Ünitelerde Zemin Sızdırmazlığının Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler, Geçirimsizliği Sağlayacak Malzeme Miktarı, Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri, Nereden Temin Edileceği ve Rezerv Kapasitesi Amonyak tankı ton depolama kapasitesine haiz çift cidarlı, havalandırmalı, atmosferik basınçta API 620'ye göre dizayn edilmiş bir tanktır. Amonyak iç tankta depolanacak, olası bir sızıntıda dış cidar tüm amonyağı tankta tutacak ve sızıntıya imkan vermeyecek şekilde tasarlanmıştır. Tankın tüm mekanik ve statik hesapları 1. derece deprem bölgesi dikkate alınarak yapılmış olup, zemini de ayrıca ıslah edilerek sağlamlaştırılacaktır. İskeleden tanka olan amonyak transfer hattı çok özel teknik donanımda ve asla dışarı bir kaçak veya sızıntı olmayacak şekilde dizayn edilmiştir. Hat üzerinde teknolojisi gereği pek çok noktada normal operasyon basınçlarının altına düşüldüğünde devreye girecek otomatik kesme ve ikaz sistemleri bulunacak olup, belirli noktalar amonyak sensörleri ile donatılacaktır. Tüm transfer hattı olası kaçak ve sızıntıları asgariye indirmek amacıyla kaynaklı yapılacak, hidrolik testlerden sonra ayrıca kaynaklar %100 tahribatsız kaynak testlerine tabi tutulacaktır. Amonyak Terminalinin tasarımında ve inşaatı için uluslararası standartlar esas alınmış olup, en son işletme ve kontrol sistemleri dizayn edilmiştir Taşkın Önleme ve Drenaj ile İlgili İşlemler, Alınacak Drenaj Önlemleri Faaliyet alanı taşkına maruz bir durumda bulunmamaktadır. Ancak ünitelerin inşası ile birlikte alana yağmur suyu toplama kanalları ve ızgaralar yerleştirilecek, işletme aşamasında tıkanıklığın olmaması için ızgara ağızları sık sık kontrol edilerek temiz tutulacaktır. Yağış sonucu oluşacak suların toplanması ve drenaj ile ilgili sistemler standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri bilgilerine göre yapılacaktır. 103

115 4.7. Proje Kapsamında, İnşaat ve İşletme Döneminde Su Temini Sistemi Planı, Suyun Nereden Temin Edileceği, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları, Proje Kapsamında (İnşaat ve İşletme Safhaları Ayrı Ayrı) Oluşacak Atıksuların Cins ve Miktarları, Hangi Ünitelerden Kaynaklanacakları, Fiziksel, Kimyasal ve Bakteriyolojik Özellikleri, Hangi İşlemlerle Ne Oranda Bertaraf Edileceği, (Tankların Periyodik Temizliğine İlişkin Bilgiler, Temizlikte Kullanılan Su Miktarı ve Oluşan Atıksuların, Bertarafı da Dahil), Arıtma Tesisi Yapılıp Yapılmayacağı, Yapılacaksa Arıtma Tesisinin Özellikleri, İş Akım Şeması, Arıtma Tesisinin Yerleşim Planında Gösterimi, Arıtılan Suyun Hangi Alıcı Ortama Nasıl Deşarj Edileceği, Arıtım Sonucu Ulaşılacak Değerler, Arıtma Tesisi Verimi, Deşarj Limitlerinin Tablo Şeklinde Verilmesi; Foseptiğe İlişkin Bilgiler (Boyutlandırılması, Kapasitesi, Boşaltma Periyotları), (Gerekli İzinler Alınmalı, İzin Belgeleri Rapora Eklenmelidir) Proje kapsamında kurulması planlanan tankın inşaatı, konusunda uzman ve üretici firmalar tarafından gerçekleştirilecektir. İnşaat çalışmaları sırasında 15 personelin görevlendirilmesi öngörülmektedir. Proje kapsamında görev alacak personelin ihtiyaçları, GÜBRETAŞ Tesisleri nden temin edilecektir. İnşaat çalışmaları sırasında çalışacak personelin içme ve kullanma suyu ihtiyacı sebebiyle su tüketimi olacaktır. Bu kapsamda harcanacak su miktarı; kişi başı günlük içme ve kullanma suyu ihtiyacı 150 l/gün olarak kabul edilerek aşağıdaki şekilde hesaplanır: Gerekli Su miktarı = 150 lt/kişi-gün x 15 kişi = 2250 lt/gün = 2,25 m³/gün Projenin inşaat aşamasında günlük sarf edilecek su miktarı 2,25 m³/gün olacaktır. GÜBRETAŞ Tesisleri nde mevcut durumda kullanma suyu yeraltı suyundan temin edilmekte olup, Yeraltı Suyu Kullanma İzin Belgesi Ek 6 da verilmiştir. Ayrıca, idari bina ve yemekhane yemek imalat işlerinde şehir şebeke suyu kullanılmaktadır. Proje kapsamında görevlendirilecek personelin kullanma suyu ihtiyacı tesis içinde mevcut olan sistemden, içme suyu ise damacanalar ile satın alma yolu ile temin edilecektir. Proje alanında çalışacak personel sebebiyle sarf edilecek suyun tamamının atıksu olarak döneceği düşünüldüğünde oluşacak evsel atıksu miktarı 2,25 m³/gün olacaktır. 104

116 Tipik bir arıtılmamış evsel nitelikli atık su içerisinde bulunan kirleticiler ve ortalama konsantrasyonları ile proje kapsamında oluşacak atıksu içerisindeki kirletici yükleri Tablo 'de verilmektedir. Tablo Evsel Atık Sularda Kirleticiler, Ortalama Konsantrasyonları ve Oluşacak Atıksuyun Kirlilik Yükü Parametre Birim Konsantrasyon (mg/lt) Atıksu Miktarı (m³/gün) Kirlilik Yükü (kg/gün) ph 6-9 2,25 AKM 200 2,25 0,45 BOİ ,25 0,45 KOİ 500 2,25 1,125 Toplam Azot 40 2,25 0,09 Toplam Fosfor 10 2,25 0,023 Kaynak:Benefield, L. AndRandall,C., 1980 Projenin işletme aşamasında yeni personel alımına gidilmeyecek olup, soğutma işlemlerinde kullanılacak su ise mevcut tesislerden karşılanacaktır. Bu nedenle proje kapsamında ilave sıvı atık yükü beklenmemektedir GÜBRETAŞ Tesisleri nde mevcut durumda atıksular, 50 m³/gün kapasiteli evsel nitelikli atıksu arıtma tesisine arıtılmakta ve denize deşarj edilerek bertaraf edilmektedir. GÜBRETAŞ Tesisleri için Çevre İzni ve modernizasyon çalışmaları sürdürülmekte olup, ekiş tarihli Deşarj İzin Belgesi Ek 16 da verilmiştir. GÜBRETAŞ Tesisleri alanında mevcut bulunan atıksu arıtma tesisi, uzun havalandırmalı aktif çamur sistemi ile işletilmektedir. Oluşan arıtma çamurları ise saha tesis alanında geçici olarak depolanmakta ve İZAYDAŞ a gönderilerek bertaraf edilmektedir (Ek 16). Proje kapsamında oluşacak sıvı atıklar da, GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri altyapısına verilerek tesis atıkları ile birlikte bertaraf edilecektir. Proje kapsamında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, tarih ve sayılı Resmi Gazete, tarih ve sayılı Resmi Gazete, tarih ve sayılı Resmi Gazete ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. 105

117 4.9. İşletme Sırasında Yerleşimlere ve Varsa Etrafında Tarım Alanlarına Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler, Deniz Deşarjı Varsa Bu Sisteme Dair Bilgiler Faaliyet alanı GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri alanında yer almakta olup, bölgeye ait İmar ve Çevre Düzeni Planlarında Sanayi Alanı olarak işaretlenmiştir. Proje alanında ve çevresinde, peyzaj değeri yüksek yerler ve rekreasyon alanları, benzersiz özellikteki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar bulunmamaktadır. Proje alanına en yakın yerleşim birimi, alanın yaklaşık 500 m kuzeyinde yer alan Atalar Mahallesi dir. GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri nin doğusunda Marmara Tersanesi, batısında Evyap Liman Tesisleri, kuzeyinde ise Turkuaz Petrol Yarımca Tesisleri bulunmaktadır. Proje alanında ve yakın çevresinde tarım alanı bulunmamaktadır. Proje kapsamındaki ünitelerin konumu Ek 4 te sunulan Genel Yerleşim Planı üzerinde gösterilmiş olup, Alanın Ülke ve Bölge İçindeki Yeri Şekil de, Uydu Görüntüleri Şekil ve Şekil te, Proje Alanına Ait Fotoğraflar Şekil te, 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı Ek 10 da, 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Ek 11 de, 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita ise Ek 12 de verilmiştir. Tesisin işletme aşamasında olası iş kazalarına karşı, sahaya uyarıcı levhalar yerleştirilecek olup, işçiler sürekli olarak uyarılacak, işçilere koruyucu elbise, kulaklık, gözlük ve kask verilecek, 4857 sayılı İş Kanunu, 9 Aralık 2003 tarihli ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. Faaliyet kapsamında oluşacak, sıvı atıklarla ilgili bilgiler Bölüm 4.7. de, katı atıklar ile ilgili bilgiler Bölüm da, emisyon ile ilgili bilgiler Bölüm de ve gürültü ile ilgili bilgiler Bölüm te detaylı olarak verilmiş olup, projeden kaynaklanacak çevresel etkilerin asgari seviyede tutulması amacı ile proje kapsamında çevre mevzuatının ilgili kanun, yönetmelik ve tüzüklerine uygun hareket edilecektir. Proje kapsamında faaliyetten dolayı etrafındaki tesislere, meskun mahallere ve yollara menfi bir etki beklenmemekte olup, faaliyetten kaynaklanabilecek zararlar, ilgili kurumlar ile işbirliği içerisinde giderilecektir. Proje kapsamında 5491 sayılı Kanunla değişik, 2872 sayılı Çevre Kanunu hükümlerine, bu kanuna istinaden yürürlüğe giren tüm yönetmeliklere, Mer i Mevzuat gereğince yürürlükte olan diğer ilgili mevzuatlara, kurum görüşlerine uyulacak ve ilgili kurumlardan gerekli tüm izinler alınacaktır. 106

118 4.10. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Aşamasında Meydana Gelecek Katı Atık, Tehlikeli Atık, Özel Atık, Ambalaj Atıkları vb. Her Türlü Atığın Cins ve Miktarları, Bu Atıkların Bertaraf Şekilleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin ve Ne Şekilde Değerlendirileceği, (Tank Dibi Çamurlarının Temizlenme Periyodu, Hangi Kaynaktan Ne Miktarda Arıtma Çamuru Oluşacağı, Ne Şekilde Taşınacağı ve Bertaraf Edileceği, Gemilerden Kaynaklı Atıklar, Miktarları, Bertarafı), Atık Kabul Ünitesine Dair Bilgiler Proje alanında, gerek çalışacak personelin yemek, temizlik vb. ihtiyaçları, gerekse gerçekleştirilecek çalışmalar sebebiyle katı atık oluşumu söz konusudur. Proje alanında oluşacak atıkların, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümleri kapsamında toplanarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Alanda oluşacak atıkları aşağıdaki başlıklar altında özetlemek mümkündür. Evsel Nitelikli Katı Atıklar: Çalışacak personelin yemek servisinden ve temizlik ihtiyaçlarından kaynaklanacak atıkları bu sınıfta değerlendirmek mümkündür. Faaliyetin inşaat aşamasında günde 15 kişi çalışacak olup, bir kişinin günde ürettiği katı atık miktarı 1,15 kg/gün (Kaynak: TUİK Haber Bülteni, ) olarak alındığında; oluşacak toplam evsel katı atık miktarı, 1,15 kg/gün-kişi x 15 kişi = 17,25 kg/gün olacaktır. Projenin işletme aşamasında yeni personel alımına gidilmeyecektir. Bu nedenle ilave evsel atık yükü beklenmemektedir. GÜBRETAŞ Tesisleri nde mevcut durumda oluşan evsel nitelikli katı atıklar Körfez Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilmektedir. Körfez Belediyesi ile yapılan protokol Ek 16 da verilmiştir. Proje kapsamında oluşacak atıklar tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve tarih sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelik ile revize edilen Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda; çöp bidonlarında görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı biçimde muhafaza edilecek ve tesis atıkları ile birlikte mezkur yönetmelik kapsamında bertaraf edilecektir. 107

119 Bitkisel Atık Yağlar: Rafine sanayiinden çıkan soap-stock lar, tank dibi tortuları, yağlı topraklar, kullanılmış kızartmalık yağlar, çeşitli tesislerin yağ tutucularından çıkan yağlar ve kullanım süresi geçmiş olan bitkisel yağlardır. Yarımca Tesisleri nde çalışan personelin yemek ihtiyacı hizmet alımı ile tedarik edilmekte, yemek yapımı sırasında oluşan Bitkisel Atık Yağlar hizmet alınan yemek firması tarafından bertaraf firmasına gönderilmektedir. Proje kapsamında da mevcut uygulamaya devam edilecektir. Ambalaj Atıkları: Projenin inşaat aşamasında saç ve metal parçaları, ambalaj ve kutular vb. inşaat kaynaklı ve alanda ihtiyaçlar doğrultusunda tüketilecek ürünlerin ambalajları, sarf edilecek kağıt vb. ürünlerin atıkları bu kapsamda yer almaktadır. GÜBRETAŞ Tesisleri nde mevcut durumda oluşan ambalaj atıkları ayrı ayrı toplanıp biriktirilmekte ve ÇEVKO tarafından toplanarak geri kazanımı veya bertarafı sağlanmaktadır. Proje kapsamında oluşacak ambalaj atıkları da mevcut uygulamaya entegre edilerek tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda lisanslı tesislere gönderilecektir. Tehlikeli Atıklar: İnşaat ve işletme aşamalarında ortaya çıkacak kablo, boya vb. tehlikeli atıklar ile, herhangi bir kimyasal ile kontamine olmuş atıklar bu kapsamda değerlendirilebilir. GÜBRETAŞ Tesisleri nde mevcut durumda oluşan tehlikeli atıklar tesis alanında yer alan geçici depolama alanında biriktirilmekte ve lisanslı araçlar ile İZAYDAŞ a gönderilerek bertarafı sağlanmaktadır (Ek 16). Proje kapsamında ortaya çıkacak tehlikeli atıklar da mevcut sisteme entegre edilerek bertaraf edilecektir. Proje kapsamında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, tarih ve sayılı Resmi Gazete, tarih ve sayılı Resmi Gazete ile tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. 108

120 Atık Pil ve Akümülatörler: Sahada kullanılacak araç ve ekipmanların enerji temini için kullanılacak pil ve akümülatörlerin ömrünü tamamlaması ile oluşacak atıklardır. GÜBRETAŞ Tesisleri nde mevcut durumda oluşan atık piller pil kumbarasında toplanmakta ve Körfez Belediyesi Atık Giderme Merkezi ne tutanak karşılığı teslim edilmektedir. Bitik aküler ise yetkili servis tarafından tutanak karşılığı teslim alınmaktadır. Proje kapsamında da mevcut uygulamaya devam edilecek olup, tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren, tarih ve sayılı Resmi Gazete de ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Tıbbi Atıklar: Alanda herhangi bir kaza olması halinde ilk müdahale GÜBRETAŞ Tesisleri içerisinde bulunan sağlık biriminde gerçekleştirilecek olup, müdahale edilmesi halinde oluşacak atıklar tıbbi atık olarak değerlendirilecektir. GÜBRETAŞ Tesisleri nde mevcut durumda oluşan tıbbi atıklar, diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilmekte ve yüklenici firma tarafından alınarak İZAYDAŞ a gönderilmektedir. Konuya ilişkin Tıbbi Atık Protokolü Ek 16 da verilmiştir. Proje kapsamında da mevcut uygulamaya devam edilecek olup, tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren ve tarih ve sayılı Resmi Gazete ile tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Ömrünü Tamamlamış Lastikler: Proje alanında kullanılacak araçların bakım çalışmaları yetkili servislerde gerçekleştirilecektir. Bu nedenle alanda lastik atığı oluşumu beklenmemektedir. Proje alanında lastik atığı oluşumu beklenmemektedir. Ancak kullanılacak araçların lastik atıkları, tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelik ile revize edilen Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda çevreyle uyumlu geri kazanımının veya bertarafının sağlanması amacıyla yetkili toplayıcılara teslim edilecektir. 109

121 Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları: Proje alanında tankın inşaatı için temel kazısı yapılacak olup, oluşacak hafriyat malzemesinin alan düzenleme çalışmalarında kullanılması planlanmaktadır. Ayrıca proje alanında tankın inşaatına uygun alan oluşturmak için mevcut bulunan Sosyal Tesis, Enstrüman Tesisi, Torbalama Tesisi ve MCC Odası ile Kapalı Antrepo binaları kaldırılacaktır. Sahada gerçekleştirilecek inşaat çalışmaları sırasında hafriyat ve yıkıntı atıkları oluşumu söz konusudur. Hafriyat çalışması sırasında elde edilecek malzemenin bir kısmı proje alanında zemin düzenleme çalışmalarında değerlendirilecek olup, fazla hafriyat malzemesi ve yıkıntı atıkları ise Körfez Belediyesi tarafından gösterilen alanda ve direktifleri doğrultusunda bertaraf edilecektir. Proje alanında oluşacak hafriyat atığı malzemelerin bertarafında tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği" hükümlerine uyulacaktır. Atık Yağlar: Proje alanında kullanılacak makine ve ekipmanların bakımları ve yağ değişimleri yetkili servislerde yaptırılacaktır. Ancak gerekli olması halinde sahada yapılacak bakım çalışmaları sırasında atık yağ oluşabilecektir. GÜBRETAŞ Tesisleri nde mevcut durumda oluşan atık yağlar, analizleri yaptırılarak kategorilerine göre biriktirilmekte ve lisanslı araçlar ile İZAYDAŞ a gönderilerek bertarafı sağlanmaktadır (Ek 16). Proje kapsamında ortaya çıkacak tehlikeli atıklar da mevcut sisteme entegre edilerek bertaraf edilecektir. Proje kapsamında bakım çalışmalarında oluşacak atık yağlar, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelik ile revize edilen Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda bertaraf edilecektir. 110

122 4.11. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Kullanılacak Maddelerden, Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların, Taşınmaları, Depolanmaları ve Kullanımları, Bu İşler İçin Kullanılacak Aletler ve Makineler, Tank Temizliğinde Kullanılan Kimyasal Maddeler, Özellikleri, Miktarı, Risk Durumları, Güvenlik Bilgi Formları Tankın inşaatı sırasında; sac, profil, boru gibi demir-çelik ürünleri ile astar boya, antipas, son kat boyalar, epoksi boyalar, tiner, kalıp yağı gibi kimyasal maddeler kullanılacaktır. Bu maddeler, ihtiyaç duyuldukça tedarikçi firmalardan temin edilecektir. Tesis bünyesinde işletme aşamasında transferi ve depolanması yapılacak amonyakın taşınması, depolanması, kullanımı sırasında ulusal ve uluslararası mevzuata uygun hareket edilecektir. Öte yandan bu hususta uyulacak başlıca mevzuat ve standartlar şunlardır: tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Bazı Tehlikeli Maddelerin, Müstahzarların ve Eşyaların Üretimine, Piyasaya Arzına ve Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar Hakkında Yönetmelik" ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik" Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne uyulacaktır Proje Kapsamında Oluşabilecek Emisyonlar (Gaz, Toz vb.), Gerekli Hesaplamalar, Alınacak Önlemler Proje kapsamında depolanması ve taşınması planlanan amonyak inorganik bir madde olup, transfer işlemleri tamamen kapalı sistemle gerçekleştirilecektir. Tesise soğutmalı özel amonyak gemileri ile getirilecek olan Sıvı Amonyak, tesise ait iskeleden depolama tankına boru hattı ile gemi pompası tarafından basılarak depolanacaktır. 111

123 Yapılacak olan amonyak tankına amonyak tahliyesi sadece iskeleye yanaşacak olan gemiden olacaktır. İskeleden tanka olan amonyak tahliye hattı çok özel teknik ve donanımda inşa edilecek olup, asla dışarı bir kaçak olmayacak şekilde dizayn edilmiştir. Tanktan kullanım alanı olan fabrikaya kadar olan boru sistemi de tamamen dışa kapalı şekilde projelendirilmiş olup, herhangi bir kaçak durumu, hayati önem arz ettiğinden mümkün değildir. Gemiden tahliye hatlarına sadece tek bir açılır kapanır bağlantı noktası olacaktır. Bu nokta, bağlantının her iki tarafından otomatik kapanan vana sistemi ile donatılacaktır. Amonyak tahliyesinden sonra tahliye borusu içinde kalan amonyak azotla pörç edilerek tanka gönderilecektir. Gemi ile tahliye borusu otomatik vanaları dışa tamamen kapandıktan sonra ayrılacaktır. Dolayısı ile dışa bir dökülme söz konu değildir. Amonyak tankı kompresör ve işletme alanında kullanılan operasyon pompaları özel sızdırmazlık donanımında olup, dışa bir dökülme sızıntı olmayacaktır. Bu hatlardaki bir arıza veya bakım ihtiyacı durumunda hatlar azotla pörç edildikten sonra bakım yapılacaktır. Yinede bu bakım işleminde oluşabilecek her hangi bir sızıntı sump tankta toplanarak tekrar üretime pompalanacaktır. Tüm transfer hattı olası kaçak ve sızıntıları asgariye indirmek amacıyla kaynaklı yapılacak, hidrolik testlerden sonra ayrıca kaynaklar %100 tahribatsız kaynak testlerine tabi tutulacaktır. İskeleden tanka olan amonyak transfer hattı çok özel teknik donanımda ve asla dışarı bir kaçak veya sızıntı olmayacak şekilde dizayn edilmiştir. Hat üzerinde teknolojisi gereği pek çok noktada normal operasyon basınçlarının altına düşüldüğünde devreye girecek otomatik kesme ve ikaz sistemleri bulunacaktır. Belirli noktalarda amonyak sensörleri ile yer alacaktır. Herhangi bir arıza veya bakım ihtiyacı durumunda da transfer hatları Azot gazı basılarak boşaltılacak, amonyak hat dışına, atmosfere yayılmayacak şekilde tanka gönderilecektir. 112

124 Amonyak tankı ton depolama kapasitesine haiz çift cidarlı, havalandırmalı, atmosferik basınçta API 620'ye göre dizayn edilmiş bir tanktır. Amonyak iç tankta depolanacak, olası bir sızıntıda dış cidar tüm amonyağı tankta tutacak ve sızıntıya imkan vermeyecek şekilde tasarlanmıştır. Amonyağın tankta depolanma sıcaklığı -33ºC'dır. Dış etkenlerle ısınan sıvı amonyak buharlaşmaya başlar. Amonyak buharı tankın hemen yanında tesis edilecek olan sıvılaştırma sistemi vasıtasıyla toplanarak tekrar tank içi sıcaklığına kadar soğutulacak, sıvılaştırılacak ve tanka geri beslenecektir. Buharlaşmanın devam etmesi ihtimaline karşı bir flare sistem kurulacak, bu sistem de amonyak gazı yıkama ve seyreltme sistemiyle yedeklenecektir. Flare sistemi sıvılaştırılamayan amonyak gazını yakarak atmosfere zararsız bir şekilde tahliye edecektir. Tankın tüm mekanik ve statik hesapları 1. derece deprem bölgesi dikkate alınarak yapılmış, zemini de ayrıca ıslah edilerek sağlamlaştırılacaktır. Tüm sistemin operasyonu DCS (Distributed Control Sistem) ile kumanda ve kontrol edilecektir. Sistemin emniyetli bir şekilde işletilmesinin sağlanması amacıyla işletme personeli için yurt dışında eğitim semineri düzenlenmiştir. Proje kapsamında görevlendirilecek personelin bir kısmı HAZOP (Hazard and Operability) eğitimi almıştır. Proje kapsamında ayrıca proses amaçlı yakıt tüketimi söz konusu olmayıp, soğutma işlemleri elektrik enerjisi ile sağlanacaktır. Bu nedenle projenin işletme aşamasında emisyon ve koku oluşumu beklenmemektedir. Proje kapsamında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelik ile revize edilen Hava Kalitesinin Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ile tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ve tarih ve sayılı Resmi Gazete, tarih ve sayılı Resmi Gazete, tarih ve sayılı Resmi Gazete ile tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. 113

125 4.13. Proje Kapsamında, İnşaat ve İşletme Döneminde Ulaşım Altyapısı Planı, Bu Altyapının İnşası ile İlgili İşlemler; Kullanılacak Malzemeler, Kimyasal Maddeler, Araçlar, Makineler; Altyapının İnşaatı Sırasında Kırma, Öğütme, Taşıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik İşlemler, Alınacak Önlemler Proje alanı GÜBRETAŞ tarafından işletilmekte olan Yarımca Tesisleri sahasında yer almakta olup, Yarımca Tesisleri ne İstanbul-İzmit karayolu ve yola bağlantıyı sağlayan Hayat Sokak kullanılarak ulaşılmaktadır. Ancak proje kapsamında karayolu ile transfer işlemi yapılmayacak olup, amonyak transferi tamamı ile deniz yolu ile sağlanacaktır. Sahaya ulaşımda mevcut yapılar kullanılacaktır. Projenin inşaat ve işletme aşamalarında kırma, öğütme gibi toz yayıcı işlemler yapılmayacaktır. Ancak inşaat çalışmaları sırasında gerçekleştirilecek yıkım ve hafriyat çalışmaları sırasında toz oluşumu söz konusu olup, konu ile ilgili değerlendirme Bölüm 4.1. de verilmiştir Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde İşler Nedeni ile Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültü, Alınacak Önlemler, Kıyı Yapılarının İnşaat Aşamasında Oluşacak Gürültünün Hesaplanması ve Sınır Değerler ile Karşılaştırılması, Kontrol Tedbirleri (Yürürlükte Bulunan Yönetmelik Kapsamında Yapılacak İşlemler) Projenin inşaat ve işletme aşamasında kullanılacak makine ve ekipman sebebiyle oluşacak gürültüye ilişkin ayrıntılı hesaplamalar ise aşağıda verilmiştir. İnşaat Aşaması Projenin inşaat aşamasında başlıca gürültü kaynakları; ekskavatör, vinç, kamyon, beton mikseri, beton pompası ve kaynak makinasıdır. Söz konusu iş makinalarının neden olduğu ses gücü düzeyleri ve sayıları Tablo de verilmiştir. Tablo Gürültü Kaynaklarının Ses Gücü Düzeyleri ve Sayıları Gürültü Kaynakları Sayısı Ses Gücü Düzeyleri (L w db) Ekskavatör Vinç Kamyon Kaynak Makinası 5 97 Beton Karıştırıcı Beton Pompası Kazık Çakma Makinası

126 Açık alanda kullanılan ekipmanların ses gücü düzeyleri, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nca hazırlanan ve tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik kapsamında hesaplanmıştır. Tüm iş makinelerinin aynı anda ve birlikte çalışacağı göz önüne alınarak hesaplamalar yapılmıştır. Ancak inşaat aşamasında tüm iş makineleri aynı anda çalışmayacağından hesaplanan gürültü düzeyinin hesaplanan değerden daha düşük olacağı tahmin edilmektedir. Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Madde 23 te belirtilen şantiye alanlarından kaynaklanan çevresel gürültü düzeyi ve gürültünün önlenmesine ilişkin kurallara uyulacaktır. Buna göre gündüz 07:00-19:00 saatleri arasında inşaat çalışmaları yapılacak ve bu saatler dışında çalışma olmayacaktır. Ayrıca, faaliyet sahibi şantiye alanında; inşaatın başlama, bitiş tarihleri ve çalışma periyotları ile Büyükşehir Belediyesi ve/veya İlçe Belediyesi nden alınan izinlere ilişkin bilgileri inşaat alanında herkesin kolayca görebileceği bir tabelada gösterecektir. Her bir gürültü kaynağına ait toplam ses gücü düzeyinin Hz arasındaki 4 oktav bandına dağılımının, her bir oktav bandındaki ses gücü düzeyleri aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanmış ve Tablo de verilmiştir. Lw (i)=10 log((10 lw / 10 )/4) Tablo Gürültü Kaynakları ve Ses Gücü Düzeyleri Gürültü Kaynakları Ses Gücü Düzeyleri (L w db) Toplam 500 Hz Hz Hz Hz Ekskavatör Vinç Kamyon Kaynak Makinası Beton Karıştırıcı Beton Pompası Kazık Çakma Makinası Gürültü kaynaktan çıktıktan sonra, maruz kaldığı canlı arasındaki mesafe ile ters orantılı olarak düşer. Gürültü kaynağı noktasal kaynak veya çizgisel kaynak belirlendikten sonra, hava içerisinde dalga boyu ve frekansına göre yayılır. Her bir gürültü kaynağının daire şeklindeki alanda 50 m, 100 m, 250 m, 500 m, 750 m, 1000 m, 1250 m, 1500 m, 2000 m ve 3000 m deki değerleri aşağıda verilmiştir: Alanda oluşacak ses basınç düzeyi (db); A =4 r 2, Q: Yönelme katsayısı (Serbest alanlar için Q = 2) 115

127 L p = L w + 10 log (Q/A) formülü ile hesaplanır. Tablo Alanda Oluşacak Ses Basınç Düzeyleri Gürültü Kaynakları Ekskavatör Vinç Kamyon Kaynak Makinası Beton Karıştırıcı Ses Basınç Düzeyleri (L p db) Mesafe (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz 50 57,02 57,02 57,02 57, ,04 43,04 43,04 43, ,02 37,02 37,02 37, ,5 33,5 33,5 33, ,06 29,06 29,06 29, ,48 27,48 27,48 27, ,98 24,98 24,98 24, ,46 21,46 21,46 21, ,02 59,02 59,02 59, ,04 45,04 45,04 45, ,02 39,02 39,02 39, ,5 35,5 35,5 35, ,06 31,06 31,06 31, ,48 29,48 29,48 29, ,98 26,98 26,98 26, ,46 23,46 23,46 23, ,02 62,02 62,02 62, ,04 48,04 48,04 48, ,02 42,02 42,02 42, ,5 38,5 38,5 38, ,06 34,06 34,06 34, ,48 32,48 32,48 32, ,98 29,98 29,98 29, ,46 26,46 26,46 26, ,02 49,02 49,02 49, ,04 35,04 35,04 35, ,02 29,02 29,02 29, ,5 25,5 25,5 25, ,06 21,06 21,06 21, ,48 19,48 19,48 19, ,98 16,98 16,98 16, ,46 13,46 13,46 13, ,02 67,02 67,02 67, ,00 61,00 61,00 61, ,04 53,04 53,04 53, ,02 47,02 47,02 47, ,50 43,50 43,50 43, ,00 41,00 41,00 41, ,06 39,06 39,06 39, ,48 37,48 37,48 37, ,98 34,98 34,98 34, ,46 31,46 31,46 31,46 116

128 Gürültü Kaynakları Beton Pompası Kazık Çakma Makinası Ses Basınç Düzeyleri (L p db) Mesafe (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz 50 67,02 67,02 67,02 67, ,00 61,00 61,00 61, ,04 53,04 53,04 53, ,02 47,02 47,02 47, ,50 43,50 43,50 43, ,00 41,00 41,00 41, ,06 39,06 39,06 39, ,48 37,48 37,48 37, ,98 34,98 34,98 34, ,46 31,46 31,46 31, ,02 62,02 62,02 62, ,04 48,04 48,04 48, ,02 42,02 42,02 42, ,5 38,5 38,5 38, ,06 34,06 34,06 34, ,48 32,48 32,48 32, ,98 29,98 29,98 29, ,46 26,46 26,46 26, Hz ile Hz frekans aralığında ses düzeylerini bulmak için düzeltme faktörleri kullanılmaktadır. 4 oktav bandı için düzeltme faktörleri Tablo te ve düzeltme faktörü kullanılmış veriler Tablo te verilmiştir. Tablo Düzeltme Faktörleri Merkez Frekansı (Hz) Düzeltme Faktörü 500-3, , , ,0 Tablo Her Bir Gürültü Kaynağının Çeşitli Mesafelerdeki Ses Düzeyleri Gürültü Kaynakları Ekskavatör Ses Basınç Düzeyleri (L p db) Mesafe (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz 50 53,82 57,02 58,22 58, , , ,84 43,04 44,24 44, ,82 37,02 38,22 38, ,3 33,5 34,7 34, , , ,86 29,06 30,26 30, ,28 27,48 28,68 28, ,78 24,98 26,18 25, ,26 21,46 22,66 22,46 117

129 Gürültü Kaynakları Vinç Kamyon Kaynak Makinası Beton Karıştırıcı Beton Pompası Ses Basınç Düzeyleri (L p db) Mesafe (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz 50 55,82 59,02 60,22 60, , , ,84 45,04 46,24 46, ,82 39,02 40,22 40, ,3 35,5 36,7 36, , , ,86 31,06 32,26 32, ,28 29,48 30,68 30, ,78 26,98 28,18 27, ,26 23,46 24,66 24, ,82 62,02 63,22 63, , , ,84 48,04 49,24 49, ,82 42,02 43,22 43, ,3 38,5 39,7 39, , , ,86 34,06 35,26 35, ,28 32,48 33,68 33, ,78 29,98 31,18 30, ,26 26,46 27,66 27, ,82 49,02 50,22 50, , , ,84 35,04 36,24 36, ,82 29,02 30,22 30, ,3 25,5 26,7 26, , , ,86 21,06 22,26 22, ,28 19,48 20,68 20, ,78 16,98 18,18 17, ,26 13,46 14,66 14, ,82 67,02 68,22 68, ,80 61,00 62,20 62, ,84 53,04 54,24 54, ,82 47,02 48,22 48, ,30 43,50 44,70 44, ,80 41,00 42,20 42, ,86 39,06 40,26 40, ,28 37,48 38,68 38, ,78 34,98 36,18 35, ,26 31,46 32,66 32, ,82 67,02 68,22 68, ,80 61,00 62,20 62, ,84 53,04 54,24 54, ,82 47,02 48,22 48, ,30 43,50 44,70 44, ,80 41,00 42,20 42, ,86 39,06 40,26 40, ,28 37,48 38,68 38, ,78 34,98 36,18 35, ,26 31,46 32,66 32,46 118

130 Gürültü Kaynakları Kazık Çakma Makinası Ses Basınç Düzeyleri (L p db) Mesafe (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz 50 58,82 62,02 63,22 63, , , ,84 48,04 49,24 49, ,82 42,02 43,22 43, ,3 38,5 39,7 39, , , ,86 34,06 35,26 35, ,28 32,48 33,68 33, ,78 29,98 31,18 30, ,26 26,46 27,66 27,46 Alandaki Atmosferik Yutuş ise, A atm = 7,4 x 10-8 x f 2 x r / Q f: Frekans ( Hz) Q: Bağıl Nem (% 72 alınmıştır.) r: Yarı Çap (m) formülü ile hesaplanmış olup, mesafelere göre atmosferik yutuş Tablo da verilmiştir. Tablo Atmosfer Yutuculuk Değerleri (A atm) Frekans (Hz) 500 Hz 1000 Hz Mesafe (m) Atmosferik Atmosferik Frekans (Hz) Mesafe (m) Yutuş Yutuş 50 0, , , , , , , , , , Hz , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Hz , , , , , , , , , ,33333 Atmosferik yutuş değerlerinin düşülmesinden sonra her bir gürültü kaynağının 4 oktav bandındaki net ses düzeyi L gündüz (dba) = L p A atm formülüne göre hesaplanmıştır. Ayrıca L WT = 10 Log Σ 10 Li / 10 formülü kullanılarak hesaplanmış toplam ses basıncı düzeyi değerleri Tablo de verilmiştir. 119

131 Tablo Mesafeye Göre Ses Düzeylerinin Dağılımı Gürültü Kaynakları Ekskavatör Vinç Kamyon Kaynak Makinası Beton Karıştırıcı Ses Düzeyleri (dba) Toplam Ses Mesafe (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Düzeyi (dba) 50 53,81 56,97 58,01 57,2 62, ,23 50,89 51,79 50,35 56, ,77 42,78 43,21 39,93 47, ,69 36,5 36,16 29,8 40, ,1 32,73 31,61 22,16 36, ,54 29,97 28,09 15,55 33, ,54 27,77 25,12 9,5 31, ,89 25,93 22,51 3,81 29, ,26 22,92 17,95-6,91 25, ,48 18,37 10,32-26,88 21, ,81 58,97 60,01 59,2 64, ,23 52,89 53,79 52,35 58, ,77 44,78 45,21 41,93 49, ,69 38,5 38,16 31,8 42, ,1 34,73 33,61 24,16 38, ,54 31,97 30,09 17,55 35, ,54 29,77 27,12 11,5 33, ,89 27,93 24,51 5,81 31, ,26 24,92 19,95-4,91 27, ,48 20,37 12,32-24,88 23, ,81 61,97 63,01 62,2 67, ,23 55,89 56,79 55,35 61, ,77 47,78 48,21 44,93 52, ,69 41,5 41,16 34,8 45, ,1 37,73 36,61 27,16 41, ,54 34,97 33,09 20,55 38, ,54 32,77 30,12 14,5 36, ,89 30,93 27,51 8,81 34, ,26 27,92 22,95-1,91 30, ,48 23,37 15,32-21,88 26, ,81 48,97 50,01 49,2 54, ,23 42,89 43,79 42,35 48, ,77 34,78 35,21 31,93 39, ,69 28,5 28,16 21,8 32, ,1 24,73 23,61 14,16 28, ,54 21,97 20,09 7,55 25, ,54 19,77 17,12 1,5 23, ,89 17,93 14,51-4,19 21, ,26 14,92 9,95-14,91 17, ,48 10,37 2,32-34,88 13, ,81 66,97 68,01 67,20 72, ,77 60,89 61,79 60,35 66, ,77 52,78 53,21 49,93 57, ,69 46,50 46,16 39,80 50, ,10 42,73 41,61 32,16 46, ,54 39,97 38,09 25,55 43, ,54 37,77 35,12 19,5 41, ,89 35,93 32,51 13,81 39, ,26 32,92 27,95 3,09 35, ,48 28,37 20,32-16,88 31,32 120

132 Gürültü Kaynakları Beton Pompası Kazık Çakma Makinası Ses Düzeyleri (dba) Toplam Ses Mesafe (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Düzeyi (dba) 50 63,81 66,97 68,01 67,20 72, ,77 60,89 61,79 60,35 66, ,77 52,78 53,21 49,93 57, ,69 46,50 46,16 39,80 50, ,10 42,73 41,61 32,16 46, ,54 39,97 38,09 25,55 43, ,54 37,77 35,12 19,5 41, ,89 35,93 32,51 13,81 39, ,26 32,92 27,95 3,09 35, ,48 28,37 20,32-16,88 31, ,81 61,97 63,01 62,2 67, ,23 55,89 56,79 55,35 61, ,77 47,78 48,21 44,93 52, ,69 41,5 41,16 34,8 45, ,1 37,73 36,61 27,16 41, ,54 34,97 33,09 20,55 38, ,54 32,77 30,12 14,5 36, ,89 30,93 27,51 8,81 34, ,26 27,92 22,95-1,91 30, ,48 23,37 15,32-21,88 26,32 Eşdeğer gürültü düzeyleri (L gündüz = L eq) L eq = 10LogΣ10 LT(i) / 10 formülü ile hesaplanarak Tablo de verilmiştir. Tablo Mesafeye Göre Eşdeğer Gürültü Düzeylerinin Dağılımı Mesafe L gündüz (dba) 50 78, , , , , , , , , ,89 Sahada yapılacak inşaat çalışmaları gündüz çalışma süresi içerisinde yapılacağından, yukarıda mesafelere göre ayrı ayrı hesaplanan net ses düzeyleri, Gündüz Gürültü Seviyeleri (L gündüz) dir. İnşaat aşamasında tüm iş makinelerinin aynı anda ve birlikte çalışacağı göz önüne alınarak hesaplamalar yapılmıştır. Ancak inşaat sırasında tüm iş makineleri aynı anda çalışmayacağından hesaplanan gürültü düzeyi daha da düşecektir. Proje alanına en yakın konutlar, alana yaklaşık 500 m mesafede yer alan Atalar Mahallesi ndedir. Projenin inşaat aşamasında oluşması beklenen gürültü seviyesinin, alandan yaklaşık 250 m mesafede ÇGDY Yönetmeliği Tablo-5 te verilen sınır değeri (70 dba) sağlayacağı saptanmıştır. 121

133 Tablo Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (ÇGDYY Tablo-5) Faaliyet türü (yapım, yıkım ve onarım) L gündüz (dba) Bina 70 Yol 75 Diğer kaynaklar tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nin 23. Maddesi gereğince; - Şantiye faaliyetleri gündüz zaman dilimi dışında akşam ve gece zaman dilimlerinde sürdürülmeyecek, - Şantiye faaliyeti sonucu oluşabilecek darbe gürültüsü, LCmax gürültü göstergesi cinsinden 100 dbc yi aşmayacak, - Faaliyet sahibi tarafından şantiye alanında; inşaatın başlama, bitiş tarihleri ve çalışma periyotları ile büyükşehir belediyesi veya il/ilçe belediyesinden alınan izinlere ilişkin bilgiler inşaat alanında herkesin kolayca görebileceği bir tabelada gösterilecektir. Öte yandan teknik olarak makinelerdeki gürültü seviyesini daha aşağılara düşürmek mümkün olmadığından, çalışanların sağlıklarını korumak için pratik ve kullanılması kolay kulaklıklar verilecektir. Bunun yanında İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü ile Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. B. İşletme Aşaması: İşletme aşamasında başlıca gürültü kaynakları; transfer işlemlerinde kullanılacak pompalar ve soğutma işlemlerinde kullanılacak elektrik motorlarıdır. Söz konusu makinaları, sayıları ve oluşturacakları ses gücü düzeyleri Tablo da verilmiştir. Tablo Gürültü Kaynaklarının Ses Gücü Düzeyleri ve Sayıları Gürültü Kaynakları Sayısı Ses Gücü Düzeyleri (L w db) Pompa 4 97 Elektrik Motoru 2 97 Kompresör

134 Açık alanda kullanılan ekipmanların ses gücü düzeyleri, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nca hazırlanan ve tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik kapsamında hesaplanmıştır. Tüm iş makinelerinin aynı anda ve birlikte çalışacağı göz önüne alınarak hesaplamalar yapılmıştır. Ancak inşaat aşamasında tüm iş makineleri aynı anda çalışmayacağından hesaplanan gürültü düzeyinin hesaplanan değerden daha düşük olacağı tahmin edilmektedir. Her bir gürültü kaynağına ait toplam ses gücü düzeyinin Hz arasındaki 4 oktav bandına dağılımının, her bir oktav bandındaki ses gücü düzeyleri aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanmış ve Tablo de verilmiştir. Lw (i)=10 log((10 lw / 10 )/4) Tablo Gürültü Kaynakları ve Ses Gücü Düzeyleri Gürültü Kaynakları Ses Gücü Düzeyleri (L w db) Toplam 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Pompa Elektrik Motoru Kompresör Gürültü kaynaktan çıktıktan sonra, maruz kaldığı canlı arasındaki mesafe ile ters orantılı olarak düşer. Gürültü kaynağı noktasal kaynak veya çizgisel kaynak belirlendikten sonra, hava içerisinde dalga boyu ve frekansına göre yayılır. Her bir gürültü kaynağının daire şeklindeki alanda 50 m, 100 m, 250 m, 500 m, 750 m, 1000 m, 1250 m, 1500 m, 2000 m ve 3000 m deki değerleri aşağıda verilmiştir: Alanda oluşacak ses basınç düzeyi (db); A =4 r 2, Q: Yönelme katsayısı (Serbest alanlar için Q = 2) L p = L w + 10 log (Q/A) formülü ile hesaplanır. Tablo Alanda Oluşacak Ses Basınç Düzeyleri Gürültü Ses Basınç Düzeyleri (L p db) Kaynakları Mesafe (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz 50 49,02 49,02 49,02 49, ,04 35,04 35,04 35, ,02 29,02 29,02 29,02 Pompa ,5 25,5 25,5 25, ,06 21,06 21,06 21, ,48 19,48 19,48 19, ,98 16,98 16,98 16, ,46 13,46 13,46 13,46 123

135 Gürültü Kaynakları Elektrik Motoru Kompresör Ses Basınç Düzeyleri (L p db) Mesafe (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz 50 49,02 49,02 49,02 49, ,04 35,04 35,04 35, ,02 29,02 29,02 29, ,5 25,5 25,5 25, ,06 21,06 21,06 21, ,48 19,48 19,48 19, ,98 16,98 16,98 16, ,46 13,46 13,46 13, Hz ile 4000 Hz frekans aralığında ses düzeylerini bulmak için düzeltme faktörleri kullanılmaktadır. 4 oktav bandı için düzeltme faktörleri Tablo te ve düzeltme faktörü kullanılmış veriler Tablo te verilmiştir. Tablo Her Bir Gürültü Kaynağının Çeşitli Mesafelerdeki Ses Düzeyleri Gürültü Kaynakları Pompa Elektrik Motoru Ses Basınç Düzeyleri (L p db) Mesafe (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz 50 45,82 49,02 50,22 50, , , ,84 35,04 36,24 36, ,82 29,02 30,22 30, ,3 25,5 26,7 26, , , ,86 21,06 22,26 22, ,28 19,48 20,68 20, ,78 16,98 18,18 17, ,26 13,46 14,66 14, ,82 49,02 50,22 50, , , ,84 35,04 36,24 36, ,82 29,02 30,22 30, ,3 25,5 26,7 26, , , ,86 21,06 22,26 22, ,28 19,48 20,68 20, ,78 16,98 18,18 17, ,26 13,46 14,66 14,46 124

136 Gürültü Kaynakları Kompresör Ses Basınç Düzeyleri (L p db) Mesafe (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Alandaki Atmosferik Yutuş Tablo te verilmiştir. Atmosferik yutuş değerlerinin düşülmesinden sonra her bir gürültü kaynağının 4 oktav bandındaki net ses düzeyi L gündüz (dba) = L p A atm formülüne göre hesaplanmıştır. Ayrıca L WT = 10 Log Σ 10 Li / 10 formülü kullanılarak hesaplanmış toplam ses basıncı düzeyi değerleri Tablo te verilmiştir. Tablo Mesafeye Göre Ses Düzeylerinin Dağılımı Gürültü Ses Düzeyleri (dba) Toplam Ses Kaynakları Mesafe (m) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Düzeyi (dba) 50 45,81 48,97 50,01 49,2 54, ,23 42,89 43,79 42,35 48, ,77 34,78 35,21 31,93 39, ,69 28,5 28,16 21,8 32,75 Pompa ,1 24,73 23,61 14,16 28, ,54 21,97 20,09 7,55 25, ,54 19,77 17,12 1,5 23, ,89 17,93 14,51-4,19 21, ,26 14,92 9,95-14,91 17, ,48 10,37 2,32-34,88 13, ,81 48,97 50,01 49,2 54, ,23 42,89 43,79 42,35 48, ,77 34,78 35,21 31,93 39, ,69 28,5 28,16 21,8 32,75 Elektrik ,1 24,73 23,61 14,16 28,54 Motoru ,54 21,97 20,09 7,55 25, ,54 19,77 17,12 1,5 23, ,89 17,93 14,51-4,19 21, ,26 14,92 9,95-14,91 17, ,48 10,37 2,32-34,88 13, ,81 56,97 58,01 57,2 62, ,23 50,89 51,79 50,35 56, ,77 42,78 43,21 39,93 47, ,69 36,5 36,16 29,8 40,75 Kompresör ,1 32,73 31,61 22,16 36, ,54 29,97 28,09 15,55 33, ,54 27,77 25,12 9,5 31, ,89 25,93 22,51 3,81 29, ,26 22,92 17,95-6,91 25, ,48 18,37 10,32-26,88 21,32 125

137 Eşdeğer gürültü düzeyleri (L gündüz = L eq) L eq = 10LogΣ10 LT(i) / 10 formülü ile hesaplanarak Tablo te verilmiştir. Tablo Mesafeye Göre Eşdeğer Gürültü Düzeylerinin Dağılımı Mesafe L gündüz (dba) 50 67, , , , , , , , , ,02 Yukarıda mesafelere göre ayrı ayrı hesaplanan net ses düzeyleri, Gündüz Gürültü Seviyeleri (L gündüz) dir. Proje alanında tüm iş makinelerinin aynı anda ve birlikte çalışacağı göz önüne alınarak hesaplamalar yapılmıştır. Ancak alanda tüm iş makineleri aynı anda çalışmayacağından hesaplanan gürültü düzeyi daha da düşecektir. Proje alanına en yakın konutlar, alana yaklaşık 500 m mesafede yer alan Atalar Mahallesi ndedir. Sahada oluşacak gürültü seviyesinin alandan yaklaşık 250 m mesafede ÇGDY Yönetmeliği Tablo-4 te verilen sınır değerleri sağlayacağı saptanmıştır. Tablo Endüstri Tesisleri için Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (ÇGDYY, Tablo 4) Alanlar L gündüz (dba) L akşam (dba) Gürültüye hassas kullanımlardan eğitim, kültür ve sağlık alanları ile yazlık ve kamp yerlerinin yoğunluklu olduğu alanlar Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan konutların yoğun olarak bulunduğu alanlar Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan işyerlerinin yoğun olarak bulunduğu alanlar Endüstriyel alanlar L gece (dba) Proje kapsamında oluşacak gürültü rahatsız edici boyutlarda değildir. Ayrıca gürültünün etkisi ve şiddeti gürültü kaynağının, bulunduğu ortama ve gürültüye maruz kalacak alıcıya uzaklığı ile ilişkili olmaktadır. Bu itibarla; * İş makinelerinin açık alanda çalışacağı, * İnşaatta gürültülerin belli zaman aralıklarında ve bazen kesik olacağı, * Gürültü kaynaklarının yerlerinin sabit değil değişken olacağı, * Gürültü ile alıcı arasındaki mesafelerin değişken olacağı, 126

138 * Sahanın geniş olması nedeniyle gürültünün kaynaktan uzaklaştıkça etkisinin azaldığı, hususları göz önüne alınarak önemli denilebilecek olumsuz bir etkinin oluşmayacağı görülmektedir. Öte yandan teknik olarak makinelerdeki gürültü seviyesini daha aşağılara düşürmek mümkün olmadığından, çalışanların sağlıklarını korumak için pratik ve kullanılması kolay kulaklıklar verilecektir. Bunun yanında İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü ile Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır İnşaat ve İşletme Aşamasında Deniz Ortamına Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler Proje kapsamında denizel alanda inşaat çalışması gerçekleştirilmeyecektir. Ancak karada yapılan işlemler sırasında da denize herhangi bir atık deşarjı yapılmayacaktır. Proje alanında çalışacak personel sebebiyle oluşacak atıksular GÜBRETAŞ Tesisleri bünyesinde yer alan atıksu arıtma tesisinde deşarj standartlarını sağlayacak şekilde arıtıldıktan sonra denize deşarj edilecektir. Projenin işletme aşamasında depolanması planlanan amonyak, -33 ºC de buharlaşan bir kimyasal olup, taşınması ve saha içinde transferi ve depolanması özel soğutmalı sistemler ile gerçekleştirilecektir. Amonyakın, normal atmosferik şartlarda buharlaşan bir kimyasal olması ve tamamen kapalı sistemler ile transferi sağlanacağından projenin işletme aşamasında denize herhangi bir olumsuz etki olmayacaktır. Proje kapsamında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, tarih ve sayılı Resmi Gazete, tarih ve sayılı Resmi Gazete, tarih ve sayılı Resmi Gazete ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ile tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, tarih ve sayılı Resmi Gazete ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan yönetmelikler ile revize edilen Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. 127

139 4.17. Proje Kapsamındaki Elektrifikasyon Planı, Bu Planın Uygulanması İçin Yapılacak İşlemler ve Kullanılacak Malzemeler, Enerji Nakil Hatlarının Geçirileceği Yerler ve Trafoların Yerleri, Bunların Güçleri, Elektrik İletim Hatlarının Geçtiği Alan Üzerinde Yapılacak İş ve İşlemler Proje kapsamında amonyak tankı ve transfer hattı için gerekli olan elektrik enerjisi mevcut GÜBRETAŞ altyapısından sağlanacaktır. GÜBRETAŞ ana trafo merkezinden alınacak enerji, yaklaşık 300 m uzunluğundaki özel boru köprüsü üzerinde kablo rafları üzerinden geçirilecek ve Ek 17 de yer alan Elektrifikasyon Planı nda gösterilen trafo merkezine nakledilecektir. Tesis için 2 adet 6,3 kv, 2500 kva gücünde trafo montajı planlanmıştır. Elektrik enerjisi hattında 6,3 / 11 kv 3 (1,95) XLPE harici ve 2 takım (6 adet) kablo kullanılacak olup, trafolar için özel bir oda inşa edilecektir Projenin Mevcut Trafiği (Kara, Deniz, vb.) Ne Şekilde Etkileyeceği, Alınacak Önlemler, Proje Alanı ve Etrafında Bulunan Diğer Kıyı Yapıları Arasında Kalan Mesafeye Bağlı Olarak Mesafenin Seyir Güvenliği Açısından Yeterliliği, Alınmış/Alınacak İzinler Projenin inşaat aşamasında kullanılacak iş makineleri nedeni ile karayolunda oluşacak araç yükü ve mevcut duruma ait değerlendirmeler Bölüm 4.4. te verilmiştir. Proje kapsamında amonyakın taşınması özel amonyak gemileri gerçekleştirilecek olup, karayolu ile herhangi bir taşıma işlemi yapılmayacaktır. Denizel alanda ise taşıma işlemlerinin senede 6-7 geminin sağlanması planlanmaktadır. Bu durumun mevcut deniz trafiği üzerine olumsuz bir etkisi olmayacaktır. kullanılacaktır. Proje kapsamında yeni bir kıyı yapısı teşkil edilmeyecek olup, mevcut iskele 128

140 4.19. Proje Kapsamında Flora, Fauna, Biyolojik Çeşitlilik, Habitat Kaybı Üzerine Etkiler ve Mevcut Türlerin Korunması için Alınacak Önlemler Bölge uzun zamandır antropojenik etkilere açık olup, bölgede yer alan türler antropojenik habitatlara uyum sağlamış kozmopolit türlerdir. Bu sebeplerden bölge biyoçeşitlilik açısından fakir bir konumda bulunmaktadır. Söz konusu faaliyetten dolayı, gerek karasal ve gerek deniz ekosistemlerinde, bölgenin yabani flora ve faunasına kasıtlı olarak zarar vermek veya bunların habitatlarını kasıtlı olarak tahrip etmek gibi olumsuz etkiler söz konusu değildir. Proje kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında flora ve fauna üzerine etkiler ve alınacak önlemler Bölüm 3.8. de ve Bölüm 3.9. da detaylı olarak incelenmiştir. Ayrıca Bölüm 3.8. de ve Bölüm 3.9. da yer alan türler için Merkez Av Komisyonu Kararları ve BERN Sözleşmesi hükümlerine kesinlikle uyulacaktır. Faaliyetin inşaat aşamasında denizde meydana gelecek bulanıklık geçici olup, inşaat aşamasında gerekli önlemler alınarak türlerin zarar görmesi engellenecektir. Faaliyetin gerçekleştirilmesi sırasında gerek inşaat ve gerekse işletme aşamasında her türlü katı ve sıvı atığın bertaraf edilmesinde Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ile 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Proje alanının bulunduğu bölge uzun yıllar boyunca maruz kaldığı etkiler sebebiyle doğallığını kaybetmiş, kozmopolit türler alanda yaşamlarına devam edebilmişlerdir. Bu nedenle projeden kaynaklanacak etkilerin türlerin nesillerinin devamı açısından tehlike arz etmeyeceği düşünülmektedir. Ancak mevcut flora ve faunanın projeden en az etkilenmesi için 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkan Yönetmeliklere uyulacaktır Proje İçin Önerilen Sağlık Koruma Bandı Mesafesi, İlgili Planlara İşlenmesi Proje alanı, faaliyet sahibine ait olan ve 1961 yılından itibaren faaliyet göstermekte olan Yarımca Tesisleri alanı içerisinde yer almaktadır. Proje alanı, bölgeye ait İmar ve Çevre Düzeni Planlarında Sanayi Alanı olarak işaretlenmiştir. 129

141 Proje kapsamında Yarımca Tesisleri nin mevcut Sağlık Koruma Bandı mesafeleri korunacak olup, herhangi bir değişiklik öngörülmemiştir. Projeye ait Genel Yerleşim Planı Ek 4 te, 1/1.000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Ek 11 de verilmiştir. Proje kapsamında alan için belirlenen Sağlık Koruma Bandı sınırlarına uyulacaktır İnşaat ve İşletme Sırasında Yerleşimlere Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler Faaliyet alanı GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri alanında yer almakta olup, bölgeye ait İmar ve Çevre Düzeni Planlarında Sanayi Alanı olarak işaretlenmiştir. Proje alanında ve çevresinde, peyzaj değeri yüksek yerler ve rekreasyon alanları, benzersiz özellikteki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar bulunmamaktadır. Proje alanına en yakın yerleşim birimi, alanın yaklaşık 500 m kuzeyinde yer alan Atalar Mahallesi dir. GÜBRETAŞ Yarımca Tesisleri nin doğusunda Marmara Tersanesi, batısında Evyap Liman Tesisleri, kuzeyinde ise Turkuaz Petrol Yarımca Tesisleri bulunmaktadır. Proje alanında ve yakın çevresinde tarım alanı bulunmamaktadır. Proje kapsamındaki ünitelerin konumu Ek 4 te sunulan Genel Yerleşim Planı üzerinde gösterilmiş olup, Alanın Ülke ve Bölge İçindeki Yeri Şekil de, Uydu Görüntüleri Şekil ve Şekil te, Proje Alanına Ait Fotoğraflar Şekil te, 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı Ek 10 da, 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Ek 11 de, 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita ise Ek 12 de verilmiştir. Tesisin işletme aşamasında olası iş kazalarına karşı, sahaya uyarıcı levhalar yerleştirilecek olup, işçiler sürekli olarak uyarılacak, işçilere koruyucu elbise, kulaklık, gözlük ve kask verilecek, 4857 sayılı İş Kanunu, 9 Aralık 2003 tarihli ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. 130

142 Faaliyet kapsamında oluşacak, sıvı atıklarla ilgili bilgiler Bölüm 4.7. de, katı atıklar ile ilgili bilgiler Bölüm da, emisyon ile ilgili bilgiler Bölüm de ve gürültü ile ilgili bilgiler Bölüm te detaylı olarak verilmiş olup, projeden kaynaklanacak çevresel etkilerin asgari seviyede tutulması amacı ile proje kapsamında çevre mevzuatının ilgili kanun, yönetmelik ve tüzüklerine uygun hareket edilecektir. Proje kapsamında faaliyetten dolayı etrafındaki tesislere, meskun mahallere ve yollara menfi bir etki beklenmemekte olup, faaliyetten kaynaklanabilecek zararlar, ilgili kurumlar ile işbirliği içerisinde giderilecektir. Proje kapsamında 5491 sayılı Kanunla değişik, 2872 sayılı Çevre Kanunu hükümlerine, bu kanuna istinaden yürürlüğe giren tüm yönetmeliklere, Mer i Mevzuat gereğince yürürlükte olan diğer ilgili mevzuatlara, kurum görüşlerine uyulacak ve ilgili kurumlardan gerekli tüm izinler alınacaktır Nüfus Hareketleri (İnşaat ve İşletme Döneminde Sağlanacak İstihdam, Ekonomik Değişiklikler, Göç Hareketi) Faaliyetin gerçekleştirileceği Kocaeli İli nde 2007 sayımına göre toplam nüfus , Körfez İlçesi nüfusu ise kişidir. Kocaeli İli ve Körfez İlçesi dışa göç veren yerleşimler arasında yer almamakta olup, nüfusu her geçen gün artmaktadır. İl in 2011 yılında tespit edilen nüfusu kişi, Körfez İlçesi nin 2011 yılı nüfusu ise kişidir. Kocaeli İli ve Körfez İlçesi nin yıllara göre nüfus bilgileri Tablo ve Şekil de verilmiştir. Tablo Kocaeli İli nin Sayım Yıllarına Göre Nüfusu Kent Körfez Kocaeli Körfez Kocaeli Şekil Kocaeli İli nin Sayım Yıllarına Göre Nüfusu 131