SAĞLIKLI ÇOCUKLARDA BÜYÜME VE BÜYÜMENİN İZLENMESİ

Transkript

1 SAĞLIKLI ÇOCUKLARDA BÜYÜME VE BÜYÜMENİN İZLENMESİ Doç. Dr. Filiz Orhon Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Sosyal Pediatri Bilim Dalı

2 Sunu planı Büyümenin tanımı Büyümeyi etkileyen etmenler Büyümenin fizyolojik kuralları Büyümenin izlenmesi Büyüme sorunu olan çocuklarda yaklaşım

3 Büyüme Büyüme hücre sayı ve büyüklüğünün artmasına bağlı olarak vücut hacminin ve kütlesinin artmasıdır. Çocukluk döneminin en temel özelliği dinamik bir büyüme dönemi olmasıdır.

4 Büyümeyi etkileyen etmenler Doğum öncesi faktörler Genetik faktörler Kromozom hastalıkları, iskelet displazileri Cinsiyet Hormonlar ve büyüme faktörleri Uterus içi ortam faktörleri Doğum sonrası faktörler Genetik faktörler Beslenme ve metabolik faktörler Hormonal faktörler Psikososyal faktörler Kronik hastalıklar

5 HORMONLAR ÇEVRESEL BÜYÜME BESLENME GENETİK PSİKOSOSYAL

6 Genetik faktörler Hem doğum öncesi hem de doğum sonrası büyümeyi etkiler. Hem boyu hem ağırlığı etkiler. Anne-baba boyu Çocuğun final boyu ile yakından ilişkilidir. Hedef Boy: Büyüme sürecinde genetik özelliğin önemi dikkate alınarak anne ve babanın boy uzunluğundan çocuğun erişkin yaşta ulaşacağı boy uzunluğunu yaklaşık olarak belirleyen bir öngörü (prediksiyon) yöntemi. Erkek çocuklarda; [ (anne boyu +13) + baba boyu ] / 2 Kız çocuklarda; [ anne boyu + (baba boyu 13) ] / 2 Hata payı: 5-10 cm *Grimberg A, Liftshitz F. Worrisome growth. Pediatric Endocrinology, Fifth edition Liftshitz F ed., New York, Informe Healthcare, 2007, pp:3-39.

7 Genetik faktörler Annenin doğum ağırlığı Çocuğun doğum ağırlığını belirlemede önemli bir faktör. Düşük doğum ağırlığı olan annelerin ponderal indeksi düşük, zayıf bebeklere sahip olduğu gösterilmiş *Godfrey KM, et al. Maternal birthweight and diet in pregnancy in relation to the infant's thinness at birth Br J Obstet Gynaecol 1997; 104:

8 Genetik faktörler Özellikle antenatal dönemde genetik yapı ortam faktörlerinden etkilenebilir. Erken embriyogenez sırasında maternal beslenme durumu fetal genom ve gen ekspresyonunu değiştirebilir Fetal ve plasental büyümeyi düzenleyen genler etkilenebilir. *Skinner MK. Environmental epigenetic transgenerational inheritance and somatic epigenetic mitotic stability. Epigenetics 2011;6: *Waterland RA, Jirtle RL. Early nutrition, epigenetic changes at transposons and imprinted genes, and enhanced susceptibility to adult chronic diseases. Nutrition 2004; 20:

9 Beslenme Çocuklar kalıtsal büyüme potansiyellerine ancak yeterli ve dengeli beslenme ile erişebilirler. Büyümenin hızlı olduğu dönemlerde alınan enerjinin %10 dan fazlası büyüme için harcanır Besin eksikliği erken ve kronik olduğu ölçüde boy kısalığı kalıcı olarak devam eder ve çocuk beklenen genetik yapısına erişemez. *Keane V. Assesment of growth. In Nelson Textbook of Pediatrics 19th ed. Ed.s Kliegman RM, Behrman RE,, Jenson HB, Stanton BF. Saunders Elseiver 2011, pp

10 Beslenme Epigenetik ile ilgili hayvan çalışmalarında yaşam standartlarında iyileşme ile nesillerde malnutrisyon ile ilgili genlerin temizlendiği öne sürülmüştür. *Reynaldo Martorell, Amanda Zongrone. Intergenerational Influences on Child Growth and Undernutrition. Paediatric and Perinatal Epidemiology, 2012, 26 (Suppl. 1),

11 Hormonlar ve büyüme faktörleri Büyüme hormonu (GH) İnsüline benzer büyüme faktörü-1 (IGF-1) İnsüline benzer büyüme faktörü-2 (IGF-2) İnsüline benzer büyüme faktörü bağlayıcı protein-3 (IGFBP-3) Fibroblast büyüme faktörü (FGF) Tiroid hormonu (Thyroxine) Kortizol Androjenler Testosteron Östrojen Doğum öncesi dönem *Grimberg A, Liftshitz F. Worrisome growth. Pediatric Endocrinology, Fifth edition. Liftshitz F ed., New York, Informe Healthcare, 2007, pp:3-39 *Rosenfeld RG, Cohen P. Normal growth. In Pediatric Endocrinology,. Ed. Sperling MA, Saunders Elseiver, 2008, pp:

12 Çevresel faktörler Uterus içi ortam Enfeksiyonlar Preeklampsi, eklampsi Hipoksi Çoğul gebelik Plasental yetmezlik Annenin malnutrisyonu Annenin sigara kullanımı İlaçlar Röntgen ışınları Olumsuz yaşam koşulları Aşırı egzersiz Uyku bozuklukları Doğum ağırlığı ve boyu etkilenir. *Rosenfeld RG, Cohen P. Normal growth. In Pediatric Endocrinology,. Ed. Sperling MA, Saunders Elseiver, 2008, pp: *Baschat AA. Fetal growth restriction due to placental disease Seminars in Perinatalogy 2004;28:67

13 Çevresel faktörler Antenatal ve erken süt çocukluğu gibi kritik dönemlerde olumsuz bir ortam etkisi ile karşılaşma sonucu epigenomda ve gen yapısında kalıtsal olabilecek değişiklikler oluşabilir. Bir sonraki kuşakta doğum öncesi ve doğum sonrası büyüme etkilenebilir. *Skinner MK. Environmental epigenetic transgenerational inheritance and somatic epigenetic mitotic stability. Epigenetics 2011;6: *Barker DJ. The developmental origins of adult disease. J Am Coll Nutr 2004;23: *Reynaldo Martorell, Amanda Zongrone. Intergenerational Influences on Child Growth and Undernutrition. Paediatric and Perinatal Epidemiology, 2012, 26 (Suppl. 1),

14 Emosyonel ve psikososyal faktörler Mutsuz, stres altında veya ihmal ve istismara uğrayan çocukların büyüme ve gelişmesi bozulabilir. İştahsızlık Beslenme güçlükleri Hormonal kontroldeki bozukluklar Uyaran eksikliği Stres hormonlarının etkisi (Kortizol düzeyinin artışı vb.) *Rosenfeld RG, Cohen P. Normal growth. In Pediatric Endocrinology,. Ed. Sperling MA, Saunders Elseiver, 2008, pp:

15 Hastalıklar Kronik hastalıklar Organ yetmezlikleri (Kalp, böbrek, karaciğer) Metabolik hastalıklar Malabsorbsiyon Gastrointestinal hastalıklar Onkolojik hastalıklar İştahsızlık, besin alımının azalması Besin emiliminin yetersizliği Alınan besinlerin kullanımında bozukluklar Artmış enerji tüketimi Doku oksijenlenmesinde bozulma Asidoz Metabolik nedenler Endokrin işlevlerde ikincil bozulma *Keane V. Assesment of growth. In Nelson Textbook of Pediatrics 19th ed. Ed.s Kliegman RM, Behrman RE,, Jenson HB, Stanton BF. Saunders Elseiver 2011, pp *Rosenfeld RG, Cohen P. Normal growth. In Pediatric Endocrinology,. Ed. Sperling MA, Saunders Elseiver, 2008, pp:

16 Büyümeyi yönlendiren fizyolojik kurallar Süreklilik Büyüme döllenmeden ergenliğin tamamlanmasına kadar devam eden bir süreçtir. Bütün diğer canlılara kıyasla insanda büyüme dönemi daha uzundur. *Rosenfeld RG, Cohen P. Normal growth. In Pediatric Endocrinology,. Ed. Sperling MA, Saunders Elseiver, 2008, pp:

17 Büyümeyi yönlendiren fizyolojik kurallar Yaşa göre değişkenlik Doğum öncesi dönemde büyüme en hızlıdır. En yüksek boy büyüme hızı antenatal dönemin 4. ayında görülür. Daha sonra giderek yavaşlar. Süt çocukluğunda büyüme hızla devam eder. İlk yaştan sonra azalır. Ergenlikte büyüme yeniden hızlanır. *Keane V. Assesment of growth. In Nelson Textbook of Pediatrics 19th ed. Ed.s Kliegman RM, Behrman RE,, Jenson HB, Stanton BF. Saunders Elseiver 2011, pp

18 Süt çocuğu-çocuk-ergen Modeli Süt çocukluğu dönemi: İlk 2-3 yaş. Fetal yaşamda etkili olan büyüme etmenleri Doğumdan sonraki beslenme durumu Çocukluk dönemi: 2-3 yaşlarından 9-10 yaşlarına kadar olan dönem. Büyüme hormonu Tiroid hormonu Çevresel faktörler Ergenlik dönemi: Büyüme hormonu Cins steroidleri Tiroid hormonları *Karlberg J et al. Analysis of linear growth using a mathematical model. Acta Paediatr Scand 1987; Suppl. 76:478-88

19 Büyümeyi yönlendiren fizyolojik kurallar Sıra düzeni Süt çocukluğunda; Baş (ilk aylarda) Göğüs çevresi (6. aydan itibaren) Ekstremite uzaması (9 12 aydan itibaren) Ergenlikte; Önce ayak ve bacak uzunluğu artar. Sonra sırayla kalçalar, göğüs, omuzlar ve gövde uzunluğu artar. *Keane V. Assesment of growth. In Nelson Textbook of Pediatrics 19th ed. Ed.s Kliegman RM, Behrman RE,, Jenson HB, Stanton BF. Saunders Elseiver 2011, pp

20 Büyümeyi yönlendiren fizyolojik kurallar Organlara özgü büyüme Beyin, kafatası, göz ve kulağın büyüme ve gelişme temposu ilk aylarda çok hızlıdır. Genital sistemin büyüme ve gelişmesi erken ve orta çocuklukta çok yavaştır. *Keane V. Assesment of growth. In Nelson Textbook of Pediatrics 19th ed. Ed.s Kliegman RM, Behrman RE,, Jenson HB, Stanton BF. Saunders Elseiver 2011, pp

21 Büyümeyi yönlendiren fizyolojik kurallar Biyolojik farklılık Sağlıklı çocuklar arasında genetik yapıya bağlı olarak boy, vücut yapısı, büyüme temposu ve fizyolojik özellikler açısından farklılıklar bulunması Çan eğrisi normal dağılım *Grimberg A, Liftshitz F. Worrisome growth. Pediatric Endocrinology, Fifth edition Liftshitz F ed., New York, Informe Healthcare, 2007, pp:3-39 *Krugman SD, Dubowitz H. Failure to thrive. Am Fam Physician 2003;68(5):

22 Büyümeyi yönlendiren fizyolojik kurallar Cinsiyete bağlı farklılık Erkek çocuklar ilk iki yaşta kızlara göre hafifçe iridir. Ergenlikte boy büyümesinde fark olur. Erişkin kadın ve erkek boyu arasında cm fark vardır *Grimberg A, Liftshitz F. Worrisome growth. Pediatric Endocrinology, Fifth edition Liftshitz F ed., New York, Informe Healthcare, 2007, pp:3-39

23 Büyümeyi yönlendiren fizyolojik kurallar Mevsimsel farklılık Büyümede zirve ilkbahar ve yaz aylarında olur. En düşük büyüme hızı sonbahar ve kış aylarındadır. *Rosenfeld RG, Cohen P. Normal growth. In Pediatric Endocrinology,. Ed. Sperling MA, Saunders Elseiver, 2008, pp:

24 Büyümeyi yönlendiren fizyolojik kurallar Aynı çocukta büyüme temposunda farklılık Büyüme hep aynı tempoda giden bir süreç değildir. Aynı çocukta aralıklarla büyüme atakları ve yavaşlamaları olabilir. Bu nedenle aralıklı ölçüm gerekir. *Grimberg A, Liftshitz F. Worrisome growth. Pediatric Endocrinology, Fifth edition Liftshitz F ed., New York, Informe Healthcare, 2007, pp:3-39

25 Büyümeyi yönlendiren fizyolojik kurallar Yüzyılın eğilimi Sosyoekonomik şartlarda, beslenmede, çevresel ortamda ve sağlık hizmetlerindeki iyileşmeye bağlı olarak çocukların büyümelerinin olumlu etkilenmesi ve düşük sosyoekonomik grup çocukların büyüme durumlarının üst grupta olanların düzeyine erişmesi. Boy, ağırlık ve cinsel gelişimde belirgindir. Ayrıca bacak uzunluğu, oturma yüksekliği gibi iskelet ölçümlerinde de görülür. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde belirgindir. *Hauspie RC et al. Secular changes in growth and maturation: an update. Acta Paediatr Suppl 1997;423:20-7 *Karlberg J. Secular trends in pubertal development. Horm Res 2002;57(suppl 2)19-30 *Roberts SB, Dallal GE. The new childhood growth charts. Nutrition Reviews 2001;59(2):31-36

26 weight (kg) weight (kg) height (cm) age (years) Erkek çocuklarda ortalama ağırlıktaki değişim ( kg) height (cm) age (years) Kız çocuklarda ortalama ağırlıktaki değişim ( kg) de 7-14 yaş arasında 1214 okul çocuğu (611 erkek, 603 kız), 1993 yılında aynı okuldan elde edilen 867 çocuğun (451 erkek, 416 kız) ölçümleri ile karşılaştırıldı age (years) Erkek çocuklarda ortalama boy uzunluğunda değişim ( cm). age (years) Kız çocuklarda ortalama boy uzunluğunda değişim ( cm). *Simsek F et al. The secular trends in height and weight of Turkish school children during Child: Care, Health & Development 31(4):

27 Büyümenin izlenmesi Sağlıklı yaşam için çocuğun büyümesinin belirli aralıklarla standart büyüme eğrilerinde değerlendirilmesi, normalden sapmaların erken tanımlanıp çocukta kalıcı etkiler yapmadan önlenmesi programıdır. Normalden sapmanın erken farkedilmesi büyüme bozukluğu olan bir çocuk için hızlı değerlendirmenin kilit noktasıdır. Haftada bir kez Ayda bir Üç ayda bir Altı ayda bir Yılda bir Doğum 1. ay 6. ay 2 yaş 6 yaş Ergenlik sonu

28 Büyümenin değerlendirilmesinde kullanılan ölçütler Vücut tartısı ve tartı artış hızı Boy uzunluğu ve boy uzama hızı Baş çevresi ve artma hızı Vücut bölümlerinin birbirlerine oranları *Keane V. Assesment of growth. In Nelson Textbook of Pediatrics 19th ed. Ed.s Kliegman RM, Behrman RE,, Jenson HB, Stanton BF. Saunders Elseiver 2011, pp *Gelander L. Children s growth: a health indicator and diagnostic tool. Acta Paediatr 2006;95:517-8

29 Vücut tartısı ve tartı artma hızı Doğumdan sonraki ilk 3-4 gün içinde fizyolojik tartı kaybı olur -tartıda % 10 a kadar olan azalma- İlk 6 ayda günde gr (haftada gram) İkinci 6 ayda günde gr (haftada gram) ay arasında ortalama haftada 50 gr 24 aydan sonra yılda kg İlk 6 ay gr/gün 24 ay üzerinde kg/yıl ay 50 gr/hafta İkinci 6 ay gr/gün

30 Vücut tartısı ve tartı artma hızı 5. ayda doğum tartısının iki katı 12. ayda üç katı 24. ayda dört katı X 2 X 3 X4 Doğum 5. ay 12. ay 24. ay

31 Boy uzama hızı Miadında doğan bebeğin ortalama boy uzunluğu 50 cm ilk 3 ayda 8 cm, ikinci 3 ayda 8 cm, üçüncü 3 ayda 4 cm, dördüncü 3 ayda 4 cm uzar Doğum 3. ay 6. ay 9. ay 12. ay

32 Boy uzama hızı 1 2 yaş arasında boy artışı toplam cm 2-4 yaşları arasında boy artışı yaklaşık 7 cm/yıl 4 yaşından ergenliğe kadar boy artışı 5-6 cm/yıl Ergenlik öncesi büyüme hızı 3 4 cm/yıl Ergenliğe kadar son boyun %80 ine ulaşılır. Ergenlikte; Doruk büyüme hızı (Büyümenin en hızlı olduğu dönemdeki boy büyüme hızı) Kızlarda meme tomurcuklanması ile birlikte ortalama 7 8 cm/yıl Erkeklerde puberte ortasındaki dönemde ortalama 9-10 cm/yıl Ergenlik sonunda her iki cinsiyette de boyun %99 u tamamlanmıştır.

33 Boy uzama hızı Bir yaşında; doğum boyunun 1.5 katına (ortalama 75 cm) Dört yaşında; doğum boyunun 2 katına (ortalama 100 cm) On iki yaşında ise doğum boyunun 3 katına erişmiş olur X 1.5 X 2 X 3 Doğum 1 yaş 4 yaş 12 yaş

34 Baş çevresi büyüme hızı Doğumda baş çevresi ölçümü 35 cm Ortalama değerler; 3. ayda 40 cm, 6. ayda 43 cm, 12. ayda 46 cm Doğum 3. ay 6. ay 12. ay

35 Vücut bölümlerinin birbirine oranları Özellikle büyüme geriliğinden şüphelenilen durumlarda yararlıdır. Çalışmalar bu ölçümlerin çocuğun yaşına göre değerlendirilmesi gerektiğini göstermiştir. Baş-pubis uzunluğu Pubis-ayak uzunluğu Oturma yüksekliği Kulaç uzunluğu Baş-pubis/pubis-ayak oranı; Yenidoğanda yaşında 1.0 Ergenlik döneminden sonra 1.0 dan küçük Rosenfeld RG, Cohen P. Normal growth. In Pediatric Endocrinology,. Ed. Sperling MA, Saunders Elseiver, 2008, pp:

36 Büyümenin değerlendirilmesinde kullanılan standartlar ve referans değerler Büyüme izleminde elde edilen ölçümlerin birbirleri ile karşılaştırılma yöntemleri sonucunda yaşa göre boy ya da ağırlık temelli büyüme eğrileri geliştirilmiştir. Bu eğriler ile izlem çocuğun büyüme durumunu ve aynı yaş ve cinsteki yaşıtlarına göre büyüme sürecinin durumunu gösterir.

37 Büyümenin değerlendirilmesinde kullanılan eğriler 1. Büyüme eğrileri (growth charts): Yaşa göre boy, ağırlık ve baş çevresi değişikliklerini gösteren eğrilerdir. 2. Büyüme hızı eğrileri (growth velocity): Bir zaman biriminde santimetre yada kilogram olarak ağırlık veya boy artışını gösteren eğrilerdir. Dibley MJ et al. Development of normalized curves for the international growth reference:historical and technical considerations.am J Clin Nutr 1987;46:

38 Büyüme değerlendirilmesinde uluslararası standart için gerekli ölçütler Her yaş ve cins grubunda en az 200 denek bulunması Örnek grubunun sayı ve dağılım açısından toplumu yansıtabilecek nitelikte olması Standartları oluşturacak çocuk populasyonunun beslenme durumu iyi olan bir toplumun normal çocuklarından oluşması Ölçümlerin eğitilmiş kişiler tarafından standart araçlar kullanılarak ve kabul edilebilir bir hata payı ile yapılmış olması Eğrilerin türetilmesinde bilinen lineer ve nonlineer matematik yöntemlerinin kullanılmış olması Dibley MJ et al. Development of normalized curves for the international growth reference:historical and technical considerations.am J Clin Nutr 1987;46:

39 Büyüme eğrileri Uluslararası büyüme eğrileri/standart değerleri WHO/NCHS/CDC Referans değerleri Euro-Growth 2000 Büyüme Eğrileri (Avrupa ülkeleri için) International Task Force (IOTF) (VKI için) WHO-MGRS (Who-antro) Ulusal büyüme eğrileri/referans değerleri Olcay Neyzi

40 DSÖ Eğrileri Çok Merkezli Büyüme Referans Çalışması (Multicenter Growth Reference Study) İdeal koşullarda (örneğin sadece anne sütü ile altı ay beslenmiş, bebek dostu hastanede doğmuş, annesi belli bir eğitim düzeyinin üstünde gibi) yaşayan çocukların büyümelerinin izlenmesi ile büyüme eğrileri oluşturulmuştur (2006). ABD, Brezilya, Norveç, Gana, Umman, Hindistan Veriler 0-24 ay arasında uzunlamasına, 24 aydan sonra kesitsel olarak oluşturulmuştur. Okul öncesi dönemde sağlıklı çocukların en uygun beslenme ve sosyoekonomik koşullar altında benzer büyüme özelliklerine sahip olduğu gösterilmiştir. *WHO Multicenter Growth Reference Study Group. WHO Child Growth Standards based on lenght/height, weight and age. Acta Paediatr Suppl 2006;450:76-85

41 Çok Merkezli Büyüme Referans Çalışması ( Multicenter Growth Reference Study) (DSÖ) Amerikan Pediatri Akademisi 2006 yılından itibaren iki yaşından küçük çocuklarda DSÖ eğrilerinin kullanılmasını önermiştir. En az 125 ülke bu eğrileri kendi programlarına farklı seviyelerde uyarlamıştır. Adopted Under consideration Not adopted No response Worldwide implementation of the WHO Child Growth Standards (April 2011) De Onis M et al. Worldwide implementation of the WHO Child Growth Standards. Public Health Nutrition 2012;15(9):

42 CDC (Centers for Disease Control & Prevention) National Center for Health Statistics (2000). CDC Growth Charts. Washington, D.C.: Health Resorcues Administration, U.S, Government Printing Office. http:

43 Olcay Neyzi standartları Erkek çocuk Boy Boy Baş çevresi Ağırlık Ağırlık 0 36 ay 0 20 yaş

44 Olcay Neyzi standartları Kız çocuk

45 İzlemde; Uluslararası eğriler mi? Ulusal eğriler mi? Gelişmekte olan ülkelerde üst sosyoekonomik düzey çocuklarının puberte öncesi yaşlardaki ölçümlerinin gelişmiş ülke çocuklarının eğrilerine ve uluslararası eğrilere uygunluk gösterdiği saptanmıştır. Uluslararası eğriler Her yaşta ve özellikle 2 yaşından büyük sağlıklı çocuklarda toplumlar arasında genetik, beslenme ve sosyoekonomik farklılıklar vardır. Buna bağlı olarak büyüme eğrilerinde de farklılıklar bildirilmiştir. Ulusal eğriler Geçerli yöntemlere uyularak hazırlanmış yerel büyüme standartları toplumun genetik ve etnik özelliklerini doğru biçimde yansıtabilir. *Ulijaszek SJ. Between population variation in pre-adolescent growth. Eur J Clin Nutr 1994;48 Suppl1:S5-S13. *Tate AR et al. Millenium Cohort Study Child Health Group. Is infant growth changing? Int J Obes 2006;30:

46 Örnek büyüme eğrisi

47 Diğer büyüme eğrileri Boy uzama hızı eğrileri: Büyüme bozukluğu olan hastaların değerlendirilmesinde yararlı bulunmamış Hastalıkla ilişkili büyüme eğrileri: Turner sendromu Akondroplazi Down sendromu Rosenfeld RG, Cohen P. Normal growth. In Pediatric Endocrinology,. Ed. Sperling MA, Saunders Elseiver, 2008, pp:

48 SD skoru - Z skoru Bireyin ölçülen parametresinin toplumun normal medyan değerinden sapma derecesi. (Ortadan sapma, standart deviasyon skoru) Ölçülen değer Yaş ve cins için medyan değer Yaş ve cins için standart sapma (-1 SD) (1 SD) = % (-2 SD) ( -1SD) = % 5 15 (1 SD) (2 SD) = % 85-95

49 Vücut ağırlığının yorumu ÇOK ZAYIF <-2 SD < % 5 OBEZ > 2 SD > % 95 NORMAL (-1 SD) (1 SD) % ZAYIF (-2 SD) ( -1SD) % 5 15 KİLOLU (1 SD) (2 SD) % 85-95

50 Boy ölçümünün yorumu ÇOK KISA <-2 SD < % 5 ÇOK UZUN > 2 SD > % 95 NORMAL (-1 SD) (1 SD) % KISA BOYLU (-2 SD) ( -1SD) % 5 15 UZUN BOYLU (1 SD) (2 SD) % 85-95

51 Beden Kitle İndeksi Ağırlık ve boy arasındaki ilişkiyi gösterir Ağırlık (kg) Boy 2 (m) Ağırlık yorumu Persentil aralığı Düşük ağırlık % 5 den düşük Sağlıklı ağırlık % 5-85 Kilolu % Obez % 95 ve üzerinde

52 Uluslararası standartlar CDC (Centers for Disease Control & Prevention) National Center for Health Statistics (2000). CDC Growth Charts. Washington, D.C.: Health Resorcues Administration, U.S, Government Printing Office. http:

53 Ulusal Beden Kitle İndeksi standartları Bundak R et al. Body mass index references for Turkish children. Acta Paediatrica 2006;95:194-8

54 İskelet gelişimi-kemik yaşı İskelet gelişimini etkileyen faktörler Genetik faktörler Irk Cinsiyet Hormonlar (Tiroksin, büyüme hormonu, cins steroidleri) Östrojen reseptör geninde veya aromataz enzimi geninde mutasyon çalışmaları epifizyal kapanma için östrojenin birinci gerekli etmen olduğunu göstermiştir. *Smith EP et al. N Eng J Med 1994;331:1056. *Morishima A e tal. J Clin Endocrinol Metab 1995;80:3689.

55 İskelet gelişimi-kemik yaşı Kemik yaşı: Kemik olgunlaşma düzeyini belirleyen bir ölçüm Büyümenin ne kadar tamamlandığını ve bundan sonra ne kadar büyüyeceğini gösterir. Sağlıklı çocuklardan elde edilmiş atlaslar Greulich-Pyle atlası Tanner-Whitehouse atlası web adresinde bulunan Tanner-Whitehouse Test programı Rosenfeld RG, Cohen P. Normal growth. In Pediatric Endocrinology,. Ed. Sperling MA, Saunders Elseiver, 2008, pp:

56 Beslenme durumunun değerlendirilmesinde antropometrik ölçümler (I) Yaşa göre vücut ağırlığı Çocuğun ağırlığı x 100 Aynı yaştaki sağlıklı çocuğun ortalama ağırlığı Hem akut hem de kronik dönemdeki yetersiz beslenmeyi gösterir (düşük kilolu) Yaşa göre boy uzunluğu Çocuğun boyu x 100 Aynı yaştaki sağlıklı çocuğun boyu Uzun dönemli beslenme yetersizliğini gösterir (bodurluk) Boya göre ağırlık oranı (relatif ağırlık) Çocuğun ağırlığı x 100 Aynı boydaki sağlıklı çocuğun ağırlığı Akut dönemdeki yetersiz beslenmeyi gösterir (zayıflık)

57 Beslenme durumunun değerlendirilmesinde antropometrik ölçümler (II) Baş çevresi Üst kol çevresi Deri altı kalınlığı Üst kol çevresi/baş çevresi oranı Göğüs çevresi/baş çevresi oranı Beden kitle indeksi Z skor

58 Üst kol çevresi ölçümü Çocuğun beslenmesi ve yağ dağılımı hakkında bilgi verir Referans tabloları ile değerlendirilir 5 yaş altı çocuklarda; 125 mm (hafif-orta malnutrisyonu gösterir) 115 mm (ağır malnutriyonu gösterir) Triseps deri kıvrım kalınlığı ölçümü Cilt altı yağ miktarını ölçmek için kullanılır Ölçüm kaliper ile yapılır. Referans tabloları ile değerlendirilir

59 Büyümede sorunu olan çocuklarda yaklaşım Büyüyememe (Failure to thrive) Yaşa göre ağırlığın persentilin altında olması Boya göre ağırlığın 5. persentilin altında olması Büyüme eğrisinde 2 major persentilden fazla düşüş olması Zamanında doğmuş, sağlıklı çocuklar hayatlarının ayları arasında genetik potansiyelleri nedeniyle takip ettikleri büyüme eğrilerinde aşağı veya yukarı yönlü sapmalar yaşayabilirler (büyüme varyasyonu). Bu değişiklikler iki major persentil çizgisi içinde kalır. Keane V. Assesment of growth. In Nelson Textbook of Pediatrics 19th ed. Ed.s Kliegman RM, Behrman RE,, Jenson HB, Stanton BF. Saunders Elseiver 2011, pp Krugman SD, Dubowitz H. Failure to thrive. Am Fam Physician 2003;68(5):

60 Büyümede sorunu olan çocuklarda yaklaşım Anamnez Beslenme öyküsü Emzirme süresi, ek gıdalara başlama, sütten kesme dönemi, hangi gıdalar veriliyor ve nasıl hazırlanıyor, nicelik ve nitelik olarak diyeti nasıl, vb Enfeksiyon öyküsü Akut ya da kronik bir hastalığının olup olmadığı, süresi, devamlı kullandığı ilaçlar Prenatal ve natal öykü (düşük doğum ağırlığı gibi) Ebeveynlerinin ve kardeşlerinin boy ve ağırlıkları Ailenin sosyoekonomik durumu Çocuğun psikososyal durumu

61 Büyümede Büyümede sorunu sorunu olan olan çocuklarda çocuklarda tanı yaklaşım Fizik muayene Büyümenin izlenmesi (İki ay ara ile yapılan iki ölçüm arasında iki persentilden fazla düşüş!!!) Ağırlık, boy, baş çevresi, cilt kıvrım kalınlığı Vital bulguların kontrolü Altta yatan hastalıkla ilgili bulgular Dehidratasyon bulgularının kontrolü Ödem ve aneminin kontrolü Fotofobi ve gözde diğer A vitamini yetersizliğine ait bulguların kontrolü Diğer vitamin yetersizliği bulgularının kontrolü Çocuk ihmali ve istismarı bulguları.

62 Büyümede Büyümede sorunu sorunu olan olan çocuklarda çocuklarda tanı yaklaşım Laboratuvar Hastanın öyküsü ve fizik muayene bulgularına göre şekillendirilir. Tam kan sayımı, periferik yayma İdrar tetkiki Kan şekeri, elektrolit düzeyi, albumin düzeyi, total protein düzeyi Kan gazları Bakteriyolojik tetkikler (boğaz, kan, idrar, gaita kültürleri) Gaitada parazit aranması Tbc için PPD testi

63 Büyümede sorunu olan çocuklarda yaklaşım Tedavi Altta yatan hastalığın tedavisi Beslenmenin düzenlenmesi Yakalama büyümesi yapabilmeleri için yüksek kalorili diyet verilmesi Multivitamin desteği Sık aralıklarla izlem

64