STANBUL T CARET ODASI BAKIR SEKTÖR PROF Haz rlayan Onur ARSLAN KOB AR-GE ubesi stanbul, 2006
NDEK LER 1. ÜRÜN TANIMI, ÖZELL KLER VE ÇE TLER...1 1.1. Ürün Tan ve Özellikleri...1 1.1.1. Bak n Kimyasal ve Fiziksel Özellikleri...1 1.2. Ürün Çe itleri...2 2. DÜNYA BAKIR P YASASI...2 2.1. Üretim (Genel Durum)...2 2.2. D Ticaret ( thalat- hracat)...3 2.2.1. AB Ticareti...3 2.2.2. Kom u Ülkelerin Ticareti...3 2.2.3. Kafkasya ve Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde (KOATC) Bak r...3 2.2.4. Azerbaycan...3 2.2.5. Kazakistan...4 2.2.6. K rg zistan...4 2.2.7. Özbekistan...4 3. TÜRK YE BAKIR P YASASI...4 3.1. Üretim (Genel Durum) Sektörün Yap...4 3.2. D Ticaret ( thalat- hracat)...7 4. SONUÇ...10
TABLO L STES Tablo 1. Bak r Üretim ve Tüketimi...3 Tablo 2. 2006 Y n lk 4 Ay tibariyle thalat ve hracat (.000 $)...7 Tablo 3. Son 5 Y la Ait hracat Verileri (.000 $)...7 Tablo 4. Son 5 Y la Ait thalat Verileri (.000 $)...8 Tablo 5. Ülkelere Göre Türkiye Bak r hracat...8 Tablo 6. Ülkelere Göre Türkiye Bak r thalat...9 Tablo 7. Sektörler tibariyle Sabit Sermaye Yat mlar (Kamu)...9 Tablo 8. Sektörler tibariyle Sabit Sermaye Yat mlar (Özel)...10
1. ÜRÜN TANIMI, ÖZELL KLER VE ÇE TLER 1.1. Ürün Tan ve Özellikleri Kimyasal simgesi Cu ile gösterilen Bak r, k rm ms renkli, ince tel ve levha haline getirilebilen, ve elektrik iletkenli i yüksek ve kullan m sahas çok geni olan bir metaldir. Sülfitli ve oksitli bak r cevherlerinden zenginle tirme ve izabe (metalleri eriterek s hale getirme) yoluyla metalik bak r elde edilmektedir. Yüksek elektrik ve iletkenli i özellikleri bak, elektrik santralleri ve iletken malzemelerin vazgeçilmez girdisi haline getirmektedir. So uk hava makine ve teçhizatlar nda, paslanmaz özelli inden dolay nakliye vas talar nda ve d kaplamalarda bak n büyük kullan m alanlar bulunmaktad r. Bunlara ek olarak bak n kaynak i lerinde, metalürjide ve bronz üretiminde önemli yeri vard r. En geni kullan m alanlar s ras yla; elektrik üretim ve iletimi ile ilgili tesislerde, in aatta, ula m makine ve teçhizat ndad r. Evlerimizdeki ayd nlatma gereçleri, radyo ve TV cihazlar, çama r ve bula k makineleri, buzdolab ve mutfak robotlar gibi tüm donan mlar bak r sayesinde insanl n hizmetindedir. Uzun ömürlü çat kaplamas olarak bak r levha ve mobilya malzemesi olarak pirinç kullan na da rastlanmaktad r. Torna, freze, matkap, kaynak makineleri ve trafolar gibi elektrikli makineler da bak n kullan ld önemli üretim araçlar r. Bu tür makinelerde bak r, elektri in tüketimi ve dahili iletimi amac na hizmet etmektedir. Ayr ca bak r, otomobil, gemi, tren gibi ula m araçlar nda radyatör, boru gibi parçalarda, kimya sektöründe, mühimmat sanayinde, turistik e ya yap nda, so utucu donan mlarda çokça kullan lmaktad r. 1.1.1. Bak n Kimyasal ve Fiziksel Özellikleri Simgesi : Cu Sert li i : 2.5-3 Yo unlu u : 8.93 gr/cm³ Ergime Noktas : 1083ºC Kaynama Noktas : 2300ºC Ergime Is : 43 k.cal (1kg n ergimesi için gerekli ) Elektrik letme Özelli i : %99,95
1.2. Ürün Çe itleri Genel anlamda bak r ürünleri iki ana grupta toplan r: 1) Yar Bitmi Ürünler - Blister Bak r - Rafine (anot) Bak r - Katot Bak r 2) Bitmi Ürünler dir. - Elektrolitik Ürünler (Tel, blok, takoz, erit, çubuk, profil) - Elektrolitik Olmayan Ürünler(levha, lama, erit, çubuk, profil) - Ala mlar (Bak r Ala mlar ) 2. DÜNYA BAKIR P YASASI 2.1. Üretim (Genel Durum) Dünya da önemli bak r yataklar n bulundu u bölgeler u ekilde özetlenebilir: - Güney Amerika n n özellikle bat sahilleri, Kuzey ili, - Kuzey Amerika da ABD nin güney-bat ve Kanada n n do usu (Cu ve Ni) - Afrika da Kongo, Zaire, Kuzey-Rodezya, - Asya da Kazakistan, Özbekistan, Afganistan (Dünya n n en zengin bak r ve demir yataklar na sahip oldu u iddia edilmektedir fakat henüz i letilmemektedir), Hindistan, - Avrupa da Polonya, Finlandiya, Portekiz, Yugoslavya - Avustralya da Olympic Dam ve Papua Yeni Gine de Bougainville (Burada yöre halk n isyan sonucunda i letici firma bu maden yata terk etmi tir). International Copper Study Group (ICSG) un verilerine göre, Dünya Bak r madeni üretiminin 2006 y içerisinde bir önceki y la göre yakla k 606.000 ton (+4,1%) artarak 15.48 milyon tona ç kaca tahmin edilmekte, 2007 de de bu rakam n yakla k 816.000 ton artarak (%5,3) 16.3 milyon tona ula aca öngörülmektedir. Dünya daki Rafine Bak r üretiminin ise 2006 da, 2005 e göre yakla k 1.11 milyon tonluk (%6,8) art la 17.56 milyon tona ula aca tahmin edilmektedir. 2007 de ise bu rakam n yine yakla k olarak 631.000 ton artarak, 18.19 milyon tona ula aca öngörülmektedir. Dünya Bak r kullan 2005 te %1,3 azalarak 16.51 milyon tona inmi tir. 2006 y içerisinde bir toparlanma beklenmekte ve bu rakam n yakla k 800.000ton (%4,9) artarak 17.31 milyon ton gibi rekor bir rakama ula aca tahmin edilmektedir. Bu art n tüm bölgelerde olaca umulmakta ve Asya K tas %6 l k art ile en büyük, Avrupa Birli i ise %2,5 luk art ile en küçük pay olu turaca beklenmektedir. Ayr ca Dünya daki Bak r tüketiminin 2007 de %4,7 oran nda, yani yakla k 820bin ton artarak, 18.13 milyon tona ula aca da tahmin edilmektedir.
BÖLGELER Tablo 1 Bak r Üretim ve Tüketimi 2007 TAHM NLER (,000t) MADEN ÜRET RAF NE ÜRET M TÜKET M 2004 2005 2006 2007 2004 2005 2006 2007 2004 2005 2006 2007 Afrika 627 677 876 1,026 508 513 633 737 191 200 205 210 K.Amerika 2,142 2,179 2,365 2,480 2,188 2,174 2,260 2,344 3,096 2,956 3,036 3,141 Latin Amerika 6,725 6,651 6,838 7,192 3,576 3,559 3,832 4,248 538 534 557 579 Asean-10 892 1,154 974 1,025 438 530 558 630 677 717 760 807 Asia ex Asean/CIS 994 1,054 1,109 1,158 4,644 5,192 5,710 6,136 6,938 7,131 7,521 7,970 Asia-CIS 572 510 550 569 549 534 540 565 93 60 82 88 AB-25 726 708 717 717 2,318 2,324 2,373 2,398 4,078 3,734 3,852 3,950 Avrupa (Di er) 801 827 866 892 1,111 1,153 1,222 1,254 945 1,024 1,141 1,222 Okyanusya 1,028 1,114 1,186 1,237 490 468 515 586 168 155 160 167 TOPLAM 14,507 14,874 15,480 16,296 15,823 16,446 17,644 18,900 16,725 16,510 17,314 18,134 Kaynak: International Copper Study Group (ICSG, www.icsg.org) 2.2. D Ticaret ( thalat- hracat) 2.2.1. AB Ticareti AB ülkelerinden spanya n n d ndaki ülkelerin bak r cevher ve konsantresi üretimleri önemli miktarda de ildir. Dünya rafine bak r üretiminin %11 ini AB ülkeleri yapmaktad r. AB ülkelerinin rafine bak r ihtiyaçlar ise 3800 bin ton olup, bu ülkeler, ihtiyaçlar olan bak r konsantresini ve blister bak ithalat yoluyla kar lamaktad rlar. 2.2.2. Kom u Ülkelerin Ticareti Kom u ülkelerin bak r cevher ve konsantresi ile pirit konsantresi ticaretinde önemli bir pazara sahip olmad klar görülmektedir. 2.2.3. Kafkasya ve Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde (KOATC) Bak r KOATC de halen i letilmekte olan veya i letilebilir ve ekonomiye kazand labilir nitelikte çe itli madenlerin bulundu u bilinen bir gerçektir. Bunlardan bak rla ilgili kaynaklar her ülke için a da verilmi tir. 2.2.4. Azerbaycan Azerbaycan da bak r üretimi yoktur ve bak r ihtiyac ithalat yolu ile kar lamaktad r. Filizçay maden yata nda 95-96 milyon ton maden rezervi belirlenmi olup, %0.5-1.0 Cu, %1,5-2.0 Pb, %3.5-4.0 Zn, 0.6 g/t Au, 50 g/t Ag içermektedir. Filizçay yata civar nda rezervi küçük ba ka yataklarda bulunmaktad r. Ka da, Ketek, Sagator ve Karaçay bunlardan baz lar r.
2.2.5. Kazakistan Kazakistan da alt n, gümü, bak r, kur un, çinko, asbest, berilyum, bizmut, kadmiyum, krom, demir, magnezyum, molibden, renyum, titan, tungsten ve uranyum bulunmaktad r. Kazakistan bak r rezervleri aç ndan dünyada 4. s rada, bak r üretimi aç ndan ise 7. radad r. Bak r üretimi Balka gölünün kuzeyinde ve iki büyük üretim ve izabe konusunda faaliyet gösteren i letmeler grubunun oldu u Betbaktala çölündedir. Jezkazak ve Kunrad gibi büyük bak r cevheri yataklar y llardan beri çal maktad r. Bunlar n yan nda Zhaman-Aibat, Zhylandying Group, Aktogai, Aidarly, Boschekul, Koksai, Samarskoe, Kaskyrkazgan ve Chatyrkul dur. KOATC içerisinde en zengin yer alt kaynaklar na sahip olan r. Eski SSCB deki toplam bak r rezervinin yakla k %50 sine sahip olup, bu miktar 1998 itibariyle yakla k 23 milyon tondur. Eski SSCB deki blister bak r üretiminin, yine 1991 itibariyle, yakla k %30 u olan 307 bin tonluk k sm gerçekle tirmektedir. Cezkazgan maden ve metalürji kompleksi, bak r tenorundaki dü e ra men, üretime devam etmektedir. 2.2.6. K rg zistan Küçük çapl fakat oldukça yo un çal an bir madencilik sektörüne sahiptir. K rg zistan antimuan, civa, molibden ve alt n üretimi yapmaktad r. Makmal, Kumtor, Dzheru ve Tadly belli ba alt n yataklar r. Bunlar n d nda bak r-alt n yataklar ve kalay tungsten yataklar da mevcuttur. 2.2.7. Özbekistan Maden kaynaklar bak ndan oldukça zengindir. Özbekistan daki bak r yataklar porfiri tipte olup, birçok say daki bak r yata n yaln zca ikisi i letilmektedir. Bak r cevheri üretiminin %80 i kalmaktad r, %15 i ise Sar Chelku madenlerinden elde edilmektedir. Özbekistan n bak r rezervleri 800 milyon ton civar ndad r. Ortalama tenor %0,56 Cu olup, en önemli bak r madeni Almalyk tad r. Ta kent ten 50km uzakl kta bulunan Almalyk e ba Kalmalyk deki bak r yataklar ndan y lda yakla k 140bin ton metal bak r e de erli ve %0,62 Cu tenorlu 23 milyon ton cevher üretimi yap lmaktad r. 1997 y nda 6800 ton metalik bak r üretimi gerçekle tirilmi olup, Almalyk taki izabe tesisi 250-300 bin ton üretim kapasitesine sahiptir. Bu tesislerin %47.5 inin yabanc sermayeye sat lmas planlanmaktad r. %3.5 iç sat ve kalan n da Devlet hissesi olmas dü ünülmektedir. 3. TÜRK YE BAKIR P YASASI 3.1. Üretim (Genel Durum) Sektörün Yap Türkiye nin önemli bak r rezervleri Karadeniz ve Güneydo u Anadolu Bölgeleri nde bulunmaktad r. Murgul, Çayeli-Madenköy, Lahanos, Ergani, Siirt-Madenköy, Cerattepe ve Küre bilinen önemli bak r yataklar r. Türkiye de bilinen rezervlerin büyük k sm kamu kurulu u, bir k sm kamu-özel ortakl geri kalanlar özel kurulu lar n ruhsat alt ndad r. Bu rezervler toplam 62,870,000 ton %2,69 Cu içermektedir ve bak r metal de eri olarak 1,697,204 tondur. Bunlar n haricinde ekonomik olamayacak kadar dü ük tenorlu muhtelif maden sahalar n rezervi 696,582,800 ton ve metal içeri i 2,065,035 tondur. Ayr ca 2001 y verilerine göre Bak r sektöründe
faaliyet gösteren yakla k 1767 i yeri mevcuttur. Bu rakama Ta ocaklar Nizamnamesi kapsam ndaki i letmeler de dahildir. Cumhuriyet Dönemi'nde, 1938 y na kadar bak r üretimi önemsizdir. 1930 y ndan 1937 y na kadar üretim hiç yap lmam r. 1937 y nda Kuvarshan Bak r letmesi, 1939 nda ise Ergani Bak r letmesi'nde Etibank taraf ndan tekrar üretime geçilerek ilk blister bak r üretilmi tir. Bugün, ülkemizde y ll k ortalama 60.000 ton bak r cevheri üretilmekte olup, dünya bak r üretimindeki pay sadece %0,43 düzeyindedir. Ülkemizde üretilen bak r konsantrelerinin yar na yak n miktar ülkemizin tek izabe tesisi olan Samsun izabe tesisinde lenmektedir. Cumhuriyet Dönemi'nde, 1938 y na kadar bak r üretimi önemsizdir. 1930 y ndan 1937 y na kadar üretim hiç yap lmam r. 1937 y nda Kuvarshan Bak r letmesi, 1939 nda ise Ergani Bak r letmesi'nde Etibank taraf ndan tekrar üretime geçilerek ilk blister bak r üretilmi tir. Bugün, ülkemizde y ll k ortalama 60.000 ton bak r cevheri üretilmekte olup, dünya bak r üretimindeki pay sadece %0,43 düzeyindedir. Ülkemizde üretilen bak r konsantrelerinin yar na yak n miktar ülkemizin tek izabe tesisi olan Samsun izabe tesisinde lenmektedir. Türkiye bak r madencili inde kamu sektörü etkindir. Bu sektörde faaliyet gösteren iki önemli kurulu ET HOLDING A.. ve KB (Karadeniz Bak r letmeleri A..) dir. Bu kurulu lar n bak r sektöründeki u ra alanlar cevher arama, cevher istihsali, cevher zenginle tirme ve izabesidir (metali ergitme). zabede üretilen blister bak r, piyasan n ihtiyac n bir k sm kar lamak için rafine edilmek üzere özel sektör kurulu lar na pazarlanmaktad r. Türkiye, ihtiyac olan bak üretmek için yeterli bak r cevherini ç karma ve zenginle tirme olana na henüz sahip de ildir. Mevcut bak r yataklar n i letilmeye haz r rezervi, maden i letmeleri ve zenginle tirme tesislerimizi etkileyen sorunlar ve yetersizlikler nedeni ile izabe tesislerimizin ihtiyaçlar kar layamamaktad r. Bu nedenle KB bak r konsantresi ithal etmektedir. Yurdumuzdaki bak r madencilik ve metalürji faaliyetleri k saca öyle özetlenebilir: KB A.. Artvin Murgul da, Çakmakkaya ve Damar maden yataklar nda aç k ocak maden letmecili i yapmaktad r. Üretilen tüvanan cevher 3,000,000 ton/y l kapasiteli cevher zenginle tirme tesisinde y lda ortalama %22 Cu tenörlü 110,000 ton bak r konsantresi üretmektedir. Üretilen bak r konsantresi Samsun da kurulu bulunan 38.800 ton/y l blister bak r kapasiteli tesisinde blister bak r haline getirip piyasaya satmaktad r. Kurulu un Samsun izabesinin fiili olarak y ll k bak r konsantre ihtiyac %22 Cu baz nda ortalama 170,000 tondur. Murgul tesisinden temin edilen konsantrenin haricinde kalan miktar, öncelikle yurt içi kaynaklar ndan duruma göre yurt d ndan serbest piyasa artlar nda temin etmektedir. Samsun izabe tesislerinde fiili %35 tesis rand man ile üretilen ortalama 35,000 ton/y l blister bak r için %22 Cu baz nda 60,000 ton bak r konsantresini yurt içi ve yurt d ndan sat n almaktad r.
ET Holding A.. Kastamaonu Küre i letmesinde A köy ve Bakibaba Maden sahalar ndan %95 i aç k ocak i letmecili inden üretilen y ll k ortalama 700,000 ton/y l tüvanan cevher, 900,000 ton/y l tesis kapasiteli maden sahas yan nda bulunan konsantratör tesisinde ortalama %15 Cu tenorlu ll k ortalamada 42,000 ton/y l bak r konsantresi üretilmektedir. Üretilen konsantre piyasaya serbest piyasa artlar nda sat lmaktad r. Demir Export A.. Bak r madencili inde özel sektör olarak Demir Export A.., KB ye ait Espiye deki maden ruhsatl sahalarda rödövans kar yer alt i letmecili ini yapmaktad r. Burada maden sahalar ndan üretilen bak r cevheri ayn yörede (Lahanos) kurduklar 125,000 ton/y l tüvanan cevher i leme kapasiteli zenginle tirme tesislerinde de zenginle tirerek elde ettikleri bak r konsantresini serbest piyasa artlar nda pazarlamaktad r. Tesislerinde bugüne kadar ll k ortalamada 9,000 ton/y l %20 Cu tenorlu bak r konsantresi üretmi lerdir. Ber-Oner A.. Eti Holding e ait olan Ergani bak r sahas rödevans sözle mesi ile Ber-Oner taraf ndan letmektedir. Y ll k 40,000 ton %24 Cu tenorlu bak r konsantresi üretmektedir. Bu faaliyetler, mevcut rezervin azalmas ndan dolay yak n zamanda sona ermesi beklenmektedir. Çayeli Madenleri A.. 23.11.1983 tarihinde kurulan irket, Çayeli ilçesinin Madenköy mevkiindeki bak r madenini de erlendirmektedir. irketin %45 hissesi Eti Holding A.. ye ait olup, ortaklar nmek Mining Corp. (Kanada) %48, Metallgeselschaft (Almanya) %1 ve Gama Grubu (2 irket) %6 hisse ile ortaklar olu turmaktad r. irket yukar da belirtilen rezervlerini yer alt i letme usulü ile i letmekte ve ayn yörede kurulu cevher zenginle tirme tesislerinde ortalama 800,000 ton/y l tüvanan cevher leyerek 150,000 ton/y l %22-24 Cu tenorlu bak r konsantresi üretmekte ve serbest piyasa artlar nda pazarlamaktad r. Yeni Anadolu Mineral Madencilik ile Dardanel Madencilik Yeni Anadolu Mineral Madencilik ile Dardanel Madencilik 3-4 y ld r geni çapta bak r aramac yapmaktad rlar. Bu zaman zarf nda 8-10 milyon ABD Dolar harcam lard r. Cominco Madencilik A.. Cominco Madencilik Artvin Cerattepe deki bak r aramalar için yakla k 15 Milyon ABD Dolar harcam ve önemli bir bak r rezervi elde etmi tir.
3.2. D Ticaret ( thalat- hracat) Ülkemizin bak r ve bak rdan e ya ithalat ve ihracat seviyesi 2006 y n ilk 4 ay kapsayan dönemi ve son 5 y ldaki de imler için a daki gibidir: Tablo 2 2006 Y n lk 4 Ay tibariyle thalat ve hracat (.000 $) Ocak ubat Mart Nisan TOPLAM hracat 48,815 59,832 67,843 49,263 225,754 thalat 112,265 140,507 174,508 179,114 606,394 Kaynak: Türkiye statistik Kurumu (TÜ K) Tablo 3 Son 5 Y la Ait hracat Verileri (.000 $) 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 227.522 201.846 185.227 240.312 382.127 511.132 Kaynak: Türkiye statistik Kurumu (TÜ K)
Tablo 4 Son 5 Y la Ait thalat Verileri (.000 $) 1.500.000 1.000.000 500.000 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 473.791 320.232 437.834 571.385 1.079.856 1.420.513 Kaynak: Türkiye statistik Kurumu (TÜ K) Bak r ürünleri içerisinde, bak r teller, bak r örme halatlar ve bak r çubuk ve profiller en önemli ihracat kalemleri olarak göze çarpmaktad r. Türkiye bak r ürünleri ihracat nda talya, ABD ve srail en büyük pazarlar olarak görülmektedir. Bak r sektörünün di er önemli ihracat pazarlar ise Bulgaristan ve Avusturya gelmektedir. 2004 ve 2005 y llar na bakt zda ise Bulgaristan, Japonya, sveç ve Finlandiya ile olan Bak r Cevherleri ihracat dikkat çekmektedir. Tablo 5 Ülkelere Göre Türkiye Bak r hracat (2004-2005) Ocak Aral k 2004 Ocak-Aral k 2005 Miktar(kg) De er(usd) Miktar(kg) De er(usd) Bulgaristan 67.206.043,00 29.796.615,88 31.084.258,20 21.719.894,19 Japonya 15.679.947,00 6.728.342,56 30.738.434,00 17.352.502,29 sveç - - 27.963.743,00 15.062.234,84 Finlandiya 17.954.942,00 9.336.948,91 19.269.227,00 11.764.462,79 spanya 20.598.408,00 10.753.861,14 16.230.077,00 8.047.131,39 Almanya 33.250.000,00 13.043.210,00 10.901.603,00 4.850.000,00 Romanya 6.650.000,00 2.911.554,50 9.200.000,00 4.085.141,00 talya 64.415,00 50.400,00 111.045,00 92.832,52 KKTC - - 300,00 1.758,62 Belçika 145.000,00 62.387,70 - - Kaynak: stanbul Maden hracatç lar Birli i ( MM B), Mal Grubu Ülke Raporu
Tablo 6 Ülkelere Göre Bak r thalat (2004-2005) Ocak Aral k 2004 Ocak-Aral k 2005 Miktar(kg) De er(usd) Miktar(kg) De er(usd) Arnavutluk - - 11.525.648 7.221.977 Avustralya 360.000 102.915 144.004 182.355 Belçika 90.000 21.558 - - Gürcistan 9.919.791 4.463.907 18.538.613 18.319.193 Portekiz - - 6.861.680 4.627.929 ili - - 7.563.367 6.714.880 Devlet Planlama Te kilat (DPT) n n yay nlad verilere göre 2006 y içinde hedeflenen kamu ve özel sektör yat mlar ise öyledir: Tablo 7 Sektörler tibariyle Sabit Sermaye Yat mlar (Kamu) Cari Fiyatlarla, Milyon YTL Yüzde De me Yüzde Da m 2004 2005(1) 2006(2) 2005(1) 2006(2) 2004 2005(1) 2006(2) TARIM 1.652 1.812 1.671 9,7-7,8 9,1 7,4 6,1 MADENC K 271 405 643 49,2 58,9 1,5 1,6 2,4 MALAT 478 642 501 34,4-22,0 2,6 2,6 1,8 ENERJ 2.401 3.364 3.277 40,1-2,6 13,3 13,7 12,1 ULA TIRMA 6.055 7.599 8.345 25,5 9,8 33,5 30,9 30,7 TUR ZM 124 128 135 3,1 5,8 0,7 0,5 0,5 KONUT 175 406 371 132,2-8,6 1,0 1,7 1,4 M 2.474 3.138 3.422 26,9 9,1 13,7 12,8 12,6 SA LIK 912 1.438 1.636 57,5 13,8 5,1 5,8 6,0 ER 3.509 5.647 7.172 60,9 27,0 19,4 23,0 26,4 ZMETLER KT SAD 729 1.660 2.182 127,7 31,5 4,0 6,8 8,0 SOSYAL 2.780 3.987 4.990 43,4 25,1 15,4 16,2 18,4 TOPLAM 18.052 24.578 27.174 36,2 10,6 100,0 100,0 100,0 Kaynak: DPT, Genel Ekonomik Hedefler ve Yat mlar 2006. (1) Gerçekle me Tahmini (2) Program
Tablo 8 Sektörler tibariyle Sabit Sermaye Yat mlar (Özel) Cari Fiyatlarla, Milyon YTL Yüzde De me Yüzde Da m 2004 2005(1) 2006(2) 2005(1) 2006(2) 2004 2005(1) 2006(2) TARIM 2.460 2.053 2.394-16,5 16,6 4,1 2,8 2,8 MADENC K 1.205 1.380 1.536 14,5 11,3 2,0 1,9 1,8 MALAT 25.646 30.635 35.720 19,5 16,6 42,2 41,4 41,3 ENERJ 1.020 1.539 1.387 50,9-9,9 1,7 2,1 1,6 ULA TIRMA 11.410 14.203 16.560 24,5 16,6 18,8 19,2 19,2 TUR ZM 4.630 5.601 6.650 21,0 18,7 7,6 7,6 7,7 KONUT 8.027 10.864 13.244 35,3 21,9 13,2 14,7 15,3 M 711 675 787-4,9 16,6 1,2 0,9 0,9 SA LIK 2.469 3.407 3.973 38,0 16,6 4,1 4,6 4,6 ER 3.152 3.717 4.157 17,9 11,8 5,2 5,0 4,8 ZMETLER TOPLAM 60.730 74.076 86.408 22,0 16,6 100,0 100,0 100,0 Kaynak: DPT, Genel Ekonomik Hedefler ve Yat mlar 2006 (1) Gerçekle me Tahmini (2) Program Ayr ca yine DPT taraf ndan haz rlanan Orta Vadeli Program (2006-2009) kapsam nda, madencilikte ham madde arz güvenli inin geli tirilmesi ve madenlerin yurt içinde i lenerek ülke ekonomisine sa lanan katk n art lmas n temel amaç oldu u belirtilmi tir. Bu çerçevede; madencilikte sanayi ve enerji hammaddeleri aramalar na a rl k verilmesi, madencilik ürünleri yurt içinde i lenerek katma de erlerinin art lmas ve madencilik sektöründe mevzuat düzenlemelerinin tamamlanmas kararlar al nm r. 4. SONUÇ Sanayile me hedefine yönelmi bir ülke için bak n yukar da da aç kland gibi hayati bir önemi vard r. Ülkemizin bak r cevherleri yönünden son derece umut verici bir jeolojik yap na kar n yeterince ara lmad bilinmektedir. Öte yandan prospeksiyon çal malar tamamlanm, yap ve rezervi kesin bilinen baz maden yataklar n çe itli nedenlerle i letilemedi i de bir ülke gerçe idir. Ülkemiz blister ve özellikle katot eklinde yar mamul ithal ederken i lenmemi hammaddeyi (konsantre) ihraç etmektedir. Madencilik ve metalürji faaliyetlerinde hem döviz tasarrufu hem de istihdam yaratacak faaliyet seviyelerine eri mek için yurtiçi potansiyelimizin do ru tespit edilip iyi de erlendirilmesi bir zorunluluktur.