SINIFTA ÖĞRETĠM LĠDERLĠĞĠ Doç. Dr. Yücel GELĠġLĠ G.Ü.MEF. EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ BÖLÜMÜ Öğretimde Liderlik 1
Liderlik kavramı Liderlik kavramı yöneticiyle eģ tutulan kavram olmakla beraber aralarında ciddi fark vardır. Genel olarak yöneticilik; insan gücü, bilgi, teknoloji, finansman ve fiziki imkanların amaçları gerçekleģtirmek için etkili kullanma iģi olarak tanımlanmaktadır Öğretimde Liderlik 2
Liderlik nedir? Yöneticilik nedir? Liderlik ve yöneticilik aynı mıdır? Liderler yöneticimidir? Yöneticiler lider midir? Öğretimde Liderlik 3
Yöneticilik kurumsal yetkilerle sınırlıdır. Yöneticililer yönetmelik ve yasaların çizdiği sınırlar içinde karar verme ve uygulama serbestliğine sahiptirler, yöneticilerin kendileri için tanımlanmıģ yetki ve sorumlulukların dıģına çıkmaları söz konusu değildir. Kamu kurum ve kuruluģlarında olduğu gibi yöneticiler ya eğitimle yada okullarda olduğu gibi belli hizmet esasına göre atanmaktadır. Öğretimde Liderlik 4
Lider ve öğretim lideri, yöneticilik anlayıģından farklılık göstermektedir. Lider tanımları incelendiğinde liderde bulunulan özellikler ile farlılık olduğu görülecektir. Liderlik belirli bir yöneticilik sonucu oluģmuģ özellikler değildir. Liderler kendilerini saran yasa ve yönetmelikten bağımsız hareket eden kiģilerdir. Öğretimde Liderlik 5
Liderler; yöneticilerden farklı olarak kurumsal değiģimleri sağlayabilen, vizyon geliģtirebilen ve kurumun hedeflerini gerçekleģtirmek için insan gücü ve diğer kaynakları harekete geçirebilen, personeli motive edebilen, ortak kararlan alan ve uygulayan kiģilerdir. Öğretimde Liderlik 6
K A R Ş I L A Ş T I R M A L I Y Ö N E T İ C İ L İ K V E L İ D E R L İ K Ö Z E L L İ K L E R İ Y Ö N E T İ C İ L İ D E R Y ö n e t i r. Y ö n l e n d i r i r. M e v c u t d ü z e n i s ü r d ü r ü r. Y e n i l i k p e ş i n d e d i r. O t o r i t e s i s t a t ü s ü n d e n k a y n a k l a n ı r. O t o r i t e s i k e n d i s i n d e n d i r. Y e t k i l e r i k e n d i s i n d e t o p l a r. A s t l a r ı n ı y e t k i l e n d i r i r. İ t a a t i v u r g u l a r. K a t ı l ı m ı v u r g u l a r. P l a n l a r a a ş ı r ı b a ğ l ı d ı r. A l t e r n a t i f y a k l a ş ı m l a r a a ç ı k t ı r. B e l i r l e n m i ş a m a ç l a r a h i z m e t e d e r. İ ş i d o ğ r u y a p a r. Y e n i a m a ç l a r o r t a y a a t a r. D o ğ r u i ş i y a p a r K o n t r o l ü v u r g u l a r G ü v e n i e s a s a l ı r. Öğretimde Liderlik 7
Liderlik; organizasyonda baģarıya ulaģmak için hedefler doğrultusunda bireyleri motive etmek, güvenilir ve dürüst olmak, Ģeffaflık ve çalıģanlara saygı duymak ile ilgilidir. Öğretimde Liderlik 8
Genel olarak liderlerde bulunması gereken özellikler Ģu Ģekilde sıralanabilir; KiĢisel özelliklerden kaynaklanan güç(karizma) Karar verme ve uygulama yeteneği Kural ve yapıyı değiģtirebilme yeteneği Kurum içinde iģbirliği ve uyum sağlama yeteneği Grubu etkileyebilme ve harekete geçirebilme-motive etme gücü Öğretimde Liderlik 9
Liderlik ile ilgili tarihi süreçte tanımlamalar; 1900 lü yılların baģlarında; liderlikle ilgili karizmatik özelliklerin üzerinde durulmuģtur. Karizmatik lider sahip olduğu etkileyici özellikleri ile baģkalarını hedefleri doğrultusunda yönlendiren kiģilerdir. 1930 lu yıllarda liderlik grup kavramıyla anılmaya baģlamıģ; liderlik istenilen hedeflere ulaģmak için grup faaliyetlerini bir araya getirme iģi olarak tanımlanmaya baģlamıģtır. Öğretimde Liderlik 10
1960 lı yıllarda özellikler yaklaģımı ve davranıģçı yaklaģımlara durumsallık yaklaģımı da eklenmiģ, bu yaklaģımlar günümüze kadar etkisini sürdürmüģtür. Özellikler yaklaģımında; 1940 lı yıllarda döneme damgasını vuran liderlerin özellikleri belirlenmeye çalıģılmıģtır. Bu anlayıģa göre lider olunmaz lider doğulur.fiziksel, sosyal ve kiģilik özellikler ön plana çıkar. Öğretimde Liderlik 11
DavranıĢçı yaklaģımda; baģarılı olmuģ liderlerin davranıģlarının gözlemlenip incelenmesine dayalı olarak liderlerin yetiģtirileceği esası ön plana çıkar. Yapıyı kurma ve anlayıģ gösterme davranıģları ön plana çıkar. Durumsallık yaklaģımında; ortam uygun olursa lider ortaya çıkar yaklaģımı hakimdir. Lider grup iliģkileri,görevin yapısı, liderin hiyerarģik yapıdan aldığı yetkinin etkin liderliğe etkisi ön plana çıkar. Öğretimde Liderlik 12
BaĢarılı liderlerde görülen bazı nitelikler Özellikler; Beceriler; Duruma uyum Kavramsal düģünme sağlayabilme Yaratıcılık Sosyal çevreye duyarlık Ġncelik Hırs ve baģarı Diplomatlık Kararlılık Etkileyici konuģma Bağımsızlık Grubun görevi ile ilgili Diğerlerini etkileme bilgi Israrcılık Örgütleme ÇalıĢkanlık Ġkna edebilme gücü Kendine güven Sosyal beceriler Stresle baģa çıkma Sorumluluk istemeye gönüllülük Zeka Vizyon Öğretimde Liderlik 13
Eğitim öğretim etkinlikleri incelendiğinde yönetici ve liderlik kavramları ile karģı karģıya olduğumuz görülecektir. Eğitim sistemlerinin ve öğretim etkinliklerinin devamının sağlanması, eğitim yöneticilerinin görevlerini etkili Ģekilde yapmaları ile mümkündür. Öğretimde Liderlik 14
Eğitim yöneticileri yasa ve yönetmeliklerin kendilerine çizdikleri sınırlar içerisinde eğitim kurumlarının amaçlarına ulaģması için çaba sarf ederler. Okulların kendilerine yüklenen amaçları gerçekleģtirebilmesi, öğretim etkinliklerini sürdürebilmesine bağlıdır. Öğretimde Liderlik 15
Sınıfta öğretme öğrenme sürecinin devamından sorumlu kiģiler öğretmenlerdir. Öğretmenler lider midir? Öğretmenler öğretim lideri olabilirler mi? Öğretimde Liderlik 16
Bu soruların cevabını bulabilmek için toplumun ve yönetmeliklerin öğretmene yükledikleri sorumlulukların incelenmesi gerekir. Eğitim sistemleri ve toplum, özellikle Atatürk ün de belirttiği gibi öğretmenlere yeni nesilleri sizler oluģturacaksınız görevi dolayısıyla öğretim liderliği görevi verilmiģtir. Öğretimde Liderlik 17
Öğretim liderliği eğitim öğretim kurumlarının yüklendikleri amaçları gerçekleģmesini sağlamak için gerekli Ģartları oluģturmak ilkesine dayanmaktadır. Öğretmenlerin öğretme-öğrenme sürecinde belirlenmiģ amaçlara ulaģmak için öğretim sürecini planlaması, öğrencilerini bu etkinlikler için motive etmesi uygun eğitim ortamlarını organize etmesi gerekir. Öğretimde Liderlik 18
Öğretmenlerin öğretmenlik yeterlikleri yanında liderlik gibi özelliklere sahip olması bu sürecin etkinliğini artırır. Öğretmenler toplumda ve sınıfta model alınan kiģidir, kararları ve uygulamaları ile geleceği yetiģtiren insanlardır. Öğretimde Liderlik 19
Liderlik Türleri ve Öğretmenler Kültürel Liderlik; Kültür nedir? Öğretmen kültürlümü olmalıdır? Kültürel lider, kurumun güçlü ve aynı zamanda esnek kültürel yapısının oluģturulması ve geliģtirilmesi için çaba sarf eder. Öğretimde Liderlik 20
Öğretim lideri olarak öğretmenler kültürel lider iģlevini de üstlenerek, öğrencilerin derslere ve kuruma karģı motivasyonunu artıracak karģılıklı dostluk, güven ve anlayıģa dayalı değer ve normlar üretmeye çalıģacak hem de bu değerlerin paylaģılması için gerekli çabayı sarf edecektir. Bunu yaparken de kültürü üretilmesini ve yayılmasını sağlayacaktır. Öğretimde Liderlik 21
Vizyoner liderlik; Vizyon nedir? Öğretmenin vizyonu ne olmalıdır? Liderlerin birlikte oldukları insanları harekete geçirebilmesi gelecek için hedefler belirlemesine bağlıdır. Öğretimde Liderlik 22
Öğretim lideri olarak öğretmenler geleceği çok iyi görebilmeli sınıf içinde gelecek için hedefler belirlemeli ve öğrencileri bu hedeflere ulaģacak Ģekilde motive etmelidir. Öğretimde Liderlik 23
Etik liderlik; Etik nedir? Öğretmenliğin etiği var mıdır? Etik kavramı değer ve ilkelerle ilgilidir. Etik değerler yeterince geliģmemiģse kurallar ve yaptırımlar bireylerin etik davranıģlar göstermelerini sağlamaz. Bu nedenle bireylerde ahlak ve vicdan duygusu ve bunlara yönelik davranıģların geliģtirilmesi önem kazanır. Öğretimde Liderlik 24
Öğretmenlerin genelde okulda temelde ise sınıf ortamında değer, ilke ve kuralların kazandırılması açısından önemli sorumluluğu vardır. Öğretimde Liderlik 25
Süper liderlik; Liderlik kiģisel bir sorumluluk olarak geliģmelidir. Herkes kendinin lideri olmalıdır. Öğretimde Liderlik 26
Bireylerin öz disiplin anlayıģı içinde kendilerini yetiģtirmeleriyle süper lider olabilecekleri savunulmaktadır. Bu bağlamda öğrencilere rehberlik yapacak olan öğretmenlerdir. Öğretmenlerin sınıf ortamında kazandırmalıdırlar. Öğretimde Liderlik 27
Öğretmenler, öğrencilerin; kendi kendinin lideri olabileceğini, kendi kendilerine hedef belirlemelerini, pozitif düģünmelerini, Öğretimde Liderlik 28
BaĢarıları ödüllendirerek kendi kendine liderliği, Yapılan hataların tecrübe için fırsat olduğunu, Kendi kendini yönetebilecek çalıģma gruplarının oluģumunu, Kendi kendine liderlik kültürünü geliģimini sağlamalıdırlar. Öğretimde Liderlik 29
Transformasyonel liderlik; DönüĢüm nedir? Yeniliğe, geleceğe, değiģime ve reforma dönük bir liderlik tarzıdır. Transformasyonel liderliğin dört temel özelliği vardır, bunlar; karizma ve idealleģtirilmiģ etki, bireysel saygı, entelektüel uyarım, esinlenmiģ motivasyon veya ilham vermedir. Öğretimde Liderlik 30
Öğretmenlere yüklenen en önemli görevlerden biri de toplumsal yapının ve eğitim kurumlarının çağın gerektirdiği değiģimi sağlayacak öncü rolü üstlenmeleridir. Öğretmenler toplumsal dönüģümünde mimarlarıdır. Niteliği yüksek öğretmenler sahip oldukları vizyon sayesinde toplumun ihtiyaçlarını giderecek insanları yetiģtirirler. Öğretimde Liderlik 31
Entelektüel liderlik; Yaratıcı, yenilikçi, kendini ve baģkalarını motive edebilen küresel bakıģ açısına sahip, kendilerini sürekli yenileyebilen özellikle düģünsel gücü geliģmiģ, bilgi,beceri ve genel kültüre sahip yüksek eğitimli sadece tek bir alanda uzmanlaģmakla yetinmemektir. Öğretimde Liderlik 32
Öğretmenler de bilgi çağında değiģme ve geliģmenin lokomotifliğini yapan bireyler olmak zorundadır. 21.yüz yılın en önemli kaynağı olan insan kaynağının ve bilginin geliģtirilmesinde, paylaģımında ve etkili öğrenme ortamlarının oluģturulmasında öğretmenlerin önemli rolleri vardır. Öğretimde Liderlik 33