Önce biz sorduk kpss 2 0 1 8 50 Soruda 34 SORU Güncellenmiş Yeni Baskı ÖABT SINIF ÖĞRETMENLİĞİ ALAN EĞİTİMİ
Komisyon ÖABT Sınıf Öğretmenliği Alan Eğitimi Konu Anlatımlı ISBN 978-605-318-922-0 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 4. Baskı: 2018, Ankara Proje-Yayın: Pelin Özdemir Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Basım AŞ İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA (0312 394 55 91) Yayıncı Sertifika No: 36306 Matbaa Sertifika No: 26687 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
ÖN SÖZ Sevgili Öğretmen Adayları, Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Sınıf Öğretmenliği Alan Eğitimi Testi kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir. Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi pegem@pegem.net adresini kullanarak ya da 0 507 316 60 66 numaralı telefona WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Sorunuz en kısa sürede yazarlarımız tarafından cevaplandırılacaktır. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle... Başarılar...
SINIF ÖĞRETMENLİĞİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER ÖABT SINIF ÖĞRETMENLİĞİ, 50 sorudan oluşmakta ve Sınıf Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Temel Matematik, Genel Biyoloji, Genel Fizik, Genel Kimya, Türk Dili, Cumhuruyet Dönemi Türk Edebiyatı, Çocuk Edebiyatı, Uygarlık Tarihi, Türk Tarihi ve Kültürü, Genel Coğrafya, Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir. Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Sınıf Öğretmenliği Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı Alan Bilgisi Testi % 80 1-40 a) Temel Matematik b) Genel Biyoloji c) Genel Fizik d) Genel Kimya e) Türk Dili f) Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyat g) Çocuk Edebiyatı h) Uygarlık Tarihi i) Türk Tarihi ve Kültürü j) Genel Coğrafya k) Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği % 12 % 6 % 6 % 6 % 12 % 6 % 6 % 6 % 6 % 6 % 8 Alan Eğitimi Testi % 20 41-50 Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler 2014-2017 ÖABT Sınıf Öğretmenliği Sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.
İÇİNDEKİLER İLKOKUL PROGRAMLARININ TEMEL ÖZELLİKLERİ 2017 İLKOKUL EĞİTİM PROGRAMININ TEMEL ÖZELLİKLERİ...3 Temel Felsefi Özellikleri...3 Öğretim Programı'nda Temel Beceriler...4 Öğretim Programlarında Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımı...6 Öğretim Programı'nde Rehberlik...7 Çözümlü Test...8 Çözümler...10 İLK OKUMA YAZMA ÖĞRETİMİ İLK OKUMA YAZMA ÖĞRETİMİ...13 Birinci Sınıf Öğrencilerin Gelişim Özellikleri ve İlk Okuma Yazma Öğretimi...13 Birinci Sınıf Öğrencilerinin Gelişim Özellikleri...13 Fiziksel Gelişim Özellikleri...13 Zihinsel/Bilişsel Gelişim Özellikleri...13 Sosyal ve Duygusal Gelişim Özellikleri...13 Ahlaki Gelişim Özellikleri...14 İlk Okuma Yazmaya Öğretiminde Etkili Olan Faktörler...14 Takvim Yaşı...14 Okul Olgunluğu...14 Genel Zekâ...15 Sağlık Sorunları...15 Görsel Ayrım...15 İşitsel Ayrım...15 Sözel Dil Gelişimi...15 Dikkat...15 El Tercihi...16 Kalem ve Kalem Tutma...16 Oturuş Biçimi...16 Boşluklar...16 Yazılacak Kâğıt ve Kâğıdın Pozisyonu...16 Harflerin Yazılışı ve Yönler...17 Çizgi ve Satır Takibi...17 Türkiye'de İlk Okuma Yazma Öğretiminin Tarihsel Gelişimi...17 Cumhuriyet Öncesi Dönemde İlk Okuma Yazma Öğretimi...17 Cumhuriyet Dönemi'nde İlk Okuma Yazma Öğretimi...17 1924 İlkokul Programı...17
vi 1926 İlkokul Programı...17 1936 İlkokul Programı...17 1948 İlkokul Programı...17 1968 İlkokul Programı...17 1981 İlkokul Programı...18 2005 İlköğretim Türkçe (1-5 Sınıflar) Programı...18 2015 Türkçe Dersi (1-8 Sınıflar) Öğretim Programı...18 Bireşime Dayalı Yöntemler...18 Harf (Alfabe) Tekniği...19 Ses Tekniği...19 Hece Tekniği...19 Ses Temelli Cümle Tekniği...19 Çözümlemeye Dayalı Yöntemler...20 Hikâye/Öykü Tekniği...20 Cümle Tekniği...20 Sözcük (Kelime) Tekniği...21 Karma Yöntem...21 İlk Okuma Yazma Öğretimi ve Ses Temelli Cümle Yöntemi 22 Birinci ve İkinci Sınıflarda Kullanılacak Defterlerin Özellikleri 22 Ses/Harf Grupları 23 Ses Temelli Cümle Yönteminin İlkeleri...23 Ses Temelli Cümle Yönteminin Aşamaları...24 İlk Okuma Yazmaya Hazırlık...24 İlk Okuma Yazmaya Başlama ve İlerleme...25 2017 Türkçe Programı'nde Okuma ve Yazma Öğretimi 28 KAYNAKÇA 31 ÇÖZÜMLÜ TEST 32 ÇÖZÜMLER 36 TÜRKÇE ÖĞRETİMİ TÜRKÇE ÖĞRETİMİ 41 2005 Türkçe Dersi (1. - 4. sınıflar) Öğretim Programı ve Özellikleri 41 Öğrenme Alanları42 Dinleme...43 Konuşma...43 Okuma...44 Yazma...45 Görsel Okuma ve Görsel Sunu...46 2005 Türkçe Dersi (1. - 4. sınıflar) Öğretim Programı nda Temalar 47 Zorunlu Temalar ve İçerik Önerileri...48 Seçmeli Temalar ve İçerik Önerileri...48
vii Temaların Özellikleri ve Metin Seçimi 48 Atatürkçülük ile İlgili Kazanımlar 48 Ara Disiplinler ile İlgili Kazanımlar48 Kazanımların Öğrenme Alanlarına Genel Dağılımı 49 Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre Türkçe Öğretimi 49 1. Öğrenme 49 2. Öğrenme-Öğretme Süreci 49 3. Öğretmenin Rolü50 2005 Türkçe Dersi (1. - 4. Sınıflar) Öğretim Programı nda Öğrenme-Öğretme Süreci 50 1. Hazırlık50 2. Anlama51 3. Zihinde Yapılandırma 51 4. Kendini İfade Etme 51 5. Ölçme ve Değerlendirme 52 Öğrenme Türleri52 Sesli Okuma 52 Sessiz Okuma52 Sorgulayıcı Okuma 52 Sorgulayıcı Dinleme53 İkna Edici Konuşma 53 Sorgulayıcı Konuşma53 Betimleyici Yazma 53 Öyküleyici (Hikâye Edici) Yazma 53 İkna Edici Yazma 53 Reklam Yazma 53 Şikâyet Yazısı 53 Karşılaştırmalı Yazma 53 İş Birliği Yaparak (Paylaşarak) Yazma 53 Planlı Yazma 53 Sorgulayıcı Yazma 53 Not Alma 53 Kontrollü Yazma 53 Güdümlü Yazma 53 Özetleme 53 Türkçe Öğretiminde Kullanılan Yöntem ve Teknikler 54 Türkçe Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme 54 2005 Türkçe Dersi (1-8. Sınıflar) Öğretim Programı 55 2015 Türkçe Programı Temel Yaklaşımı 56 2015 Türkçe Öğretim Programı'nda Genel Amaçlar 58 Programdaki Öğrenme Alanları 58 Sözlü İletişim58 Okuma 59 Yazma 60 Türkçe Ders ve Öğretmen Kılavuz Kitabına Alınacak Metinlerin Nitelikleri 62 2015 Türkçe Dersi Programı Temaları 63
viii Sınıf Düzeylerine Göre Ders Kitaplarında Yer Alacak Okuma ve Dinleme Metinlerinin Türleri ve Dağılımı 63 Programda Ölçme ve Değerlendirme 64 2017 Türkçe Dersi Öğretim Programı Özellikleri...67 Kaynakça...68 ÇÖZÜMLÜ TEST - I...69 ÇÖZÜMLER...71 ÇÖZÜMLÜ TEST - II...73 ÇÖZÜMLER...76 FEN VE TEKNOLOJİ ÖĞRETİMİ Fen Bilimlerine İlişkin Temel Kavramlar...81 Olgu 81 Kavram 81 Genellemeler 81 Kuram 81 FEN, BİLİMSEL BİLGİ VE BİLİMSEL YÖNTEM...81 Fen81 Bilimin Doğası 81 Bilimin Doğasının Öğretimine İlişkin Yaklaşımlar 82 Tarihsel Yaklaşım 82 Dolaylı Yaklaşım 83 Doğrudan (Yansıtıcı) Yaklaşım 83 Bilimsel Süreç Becerileri 84 BİLİMSEL SÜREÇ BECERİLERİNİ GELİŞTİRME 86 Bilimsel Süreç Becerilerinin Değerlendirilmesi 87 Bilimsel Süreç Becerilerinin Geliştirilmesine İlişkin Örnek Bir Etkinlik 87 Bilimsel Çalışmanın Ürünleri88 FEN VE TEKNOLOJİ OKURYAZARLIĞI...88 FEN, TOPLUM, TEKNOLOJİ VE ÇEVRE...89 FENNE YÖNELİK TUTUMLAR...89 FEN BİLİMLERİ DERSİ GENEL AMAÇLARI...90 YAPILANDIRMACI YAKLAŞIM VE FEN ÖĞRENME...92 Yapılandırmacı Yaklaşımın İlkeleri 92 Yapılandırmacı Öğrenme-Öğretme Sürecinde Temel Faktörler 93 Yapılandırmacı Öğrenme Ortamlarının Tasarımı 93 Yapılandırmacı Yaklaşımda Öğretmen 93 Yapılandırmacı Yaklaşımda Öğrenme Süreci 93 Yapılandırmacı Yaklaşımda Ders Tasarımı 93 2017 Fen Bilimleri Programı Özellikleri...94
ix Öğrenme Alanları94 1. Bilgi İçeriği (Konu Anlam) Öğrenme Alanı...94 2. Beceri Öğrenme Alanı...95 Değer Öğrenme Alanu...95 Fen Mühendislik-Teknoloji-Toplum-Çevre (FMTTÇ) Öğrenme Alanı...96 KAVRAM ÖĞRETİMİ...96 Kavram Geliştirme Süreçleri...97 Kavram Öğretimi...97 Kavram Haritaları...98 Kavram Ağları...98 Zihin Haritaları...98 Bilgi Haritası99 Anlam Çözümleme Tabloları...99 Vee Diyagramları...100 ÖĞRETİM MODELLERİ...101 Sorgulamaya Dayalı Öğrenme...101 Probleme Dayalı Öğrenme...104 Proje Tabanlı Öğrenme...105 İş Birliğine Dayalı Öğrenme...107 Öğrenme Döngüsü (5E Öğrenme Modeli)...108 Çoklu Zekâ Kuramı...109 Sözel-Dilsel Zekâ...109 Görsel-Mekânsal Zekâ109 Bedensel-Kinestetik Zekâ...109 Mantıksal-Matematiksel Zekâ... 110 Kişiler Arası-Sosyal Zekâ 110 Kişisel-İçsel Zekâ... 110 Doğa Zekâsı... 110 Müziksel-Ritmik Zekâ... 110 FEN ÖĞRETİMİNDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 110 Geleneksel Ölçme Değerlendirme...111 Çoktan Seçmeli Sorular... 112 Eşleştirmeli Sorular... 112 Doğru-Yanlış Tipi Sorular... 112 Kısa Cevap Soruları 112 Açık Uçlu Sorular... 112 Alternatif Ölçme Değerlendirme 112 Performans Değerlendirme 113 Öğrenci Ürün Dosyası Değerlendirme... 113 Gözlem Tekniği... 114 Görüşme Tekniği... 114 Öz ve Akran Değerlendirme... 114 Dereceleme ve Puanlama Ölçekleri... 114
x Tanılayıcı Dallanmış Ağaç 115 Yapılandırılmış Grid 115 Kavram Haritaları 115 Kelime İlişkilendirme Testleri 116 FEN VE TEKNOLOJİ ÖĞRETİM PROGRAMINA İLİŞKİN ÖRNEK ETKİNLİK GELİŞTİRME... 116 KAYNAKÇA... 118 ÇÖZÜMLÜ TEST... 119 ÇÖZÜMLER...123 İLKOKULDA MATEMATİK ÖĞRETİMİ MATEMATİK NEDİR?...127 Matematiğin Temel Elemanları 127 Teorik-Uygulamalı Matematik 127 Klasik-Modern Matematik 127 Akademik Matematik-Okul Matematiği 127 MATEMATİĞİ ÖĞRENME VE ÖĞRETME...128 Davranışçı Yaklaşım 128 Bütünlükçü (Gestaltçı) Yaklaşım 128 Fonksiyonalist Yaklaşım 129 Bilişsel Gelişmeci Yaklaşım 129 Yapılandırmacı Yaklaşım 129 Buluş Yoluyla Öğrenme 129 Tam Öğrenme 130 Bilgi-İşlem Yaklaşımı 130 Anlamlı Öğrenme (Sunuş Yoluyla Öğretim) 131 Gerçekçi Matematik Eğitimi...131 Çoklu Zekâ Kuramı 131 Öğrenme Stilleri 131 MATEMATİK ÖĞRETİMİ YÖNTEMLERİ...131 Düz Anlatım Yöntemi 132 Tanımlar Yardımıyla Öğretim 132 Buluş Yoluyla Öğretim 132 Analizle Öğretim 132 Senaryo ile Öğretim 132 Gösterip Yaptırma Yöntemiyle Öğretim 132 Kurallar Yardımıyla Öğretim 132 Deneysel Etkinliklerle Öğretim 132 Oyunlarla Öğretim132 İLKOKUL MATEMATİK DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI...132 2004 Programının Özellikleri 133 MATEMATİK EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI...134 Temel Beceriler 134 Problem Çözme 134
xi Matematiksel Süreç Becerileri...134 Duyuşsal Beceriler...135 Psikomotor Beceriler...135 Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT)...135 Programın Öğrenme-Öğretme Yaklaşımı...135 Programın Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımı...135 4+4+4 EĞİTİM SİSTEMİ...136 2004 PROGRAMININ KAZANIMLARI...136 PROBLEM ÇÖZME...146 Problemi Anlama...147 Plan Yapma...147 Planı Uygulama...147 Çözümün Doğruluğunu ve Geçerliğini Kontrol Etme...147 Çözümü Genelleme ve Yeni/Özgün Problem Kurma...147 Problem Çözme Öğretimi...148 Sistematik Liste Yapma...148 Tahmin ve Kontrol...148 Diyagram Çizme...148 Bağıntı Bulma...148 Değişken Kullanma...148 Benzer Problemlerin Çözümünden Yararlanma (Basitleştirme)...149 Geriye Doğru Çalışma...149 Eleme...149 Tablo Yapma...149 Muhakeme Etme...149 Problem Kurma...149 Matematiksel İfadeye Uygun Problem Kurma...150 Şekil veya Tabloya Uygun Problem Kurma...150 Cevabı Zihinde Tutarak Problem Kurma...150 MATEMATİK EĞİTİMİNDE PROBLEM ÇÖZME...150 1. Problem Çözme İçin Öğretim...150 2. Problem Çözmeye İlişkin Öğretim...150 3. Problem Çözme İle Öğretim...150 DOĞAL SAYILAR VE DÖRT İŞLEM ÖĞRETİMİ...150 Sayma Sistemleri...150 Doğal Sayılar...151 Onluk Sayma Sistemi...151 DOĞAL SAYILARIN ÖĞRETİMİ...151 İlkokul Matematik Dersi Öğretim Programı'nda Doğal Sayılar Alt Öğrenme Alanı Kazanımları...151 Hazırlık Çalışmaları...152 Bir Basamaklı Doğal Sayıların Öğretimi...153 İki Ve Daha Çok Basamaklı Doğal Sayıların Öğretimi...153 DOĞAL SAYILAR ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN ÖĞRETİMİ...154
xii Doğal Sayıların Yuvarlanması...154 Sıralama ve Örüntüler...154 Düzen...154 DOĞAL SAYILARDA DÖRT İŞLEM ÖĞRETİMİ...155 İşlem Öğretimi...155 Toplama İşleminin Öğretimi...155 İlkokul Matematik Dersi Öğretim Programı'nda Doğal Sayılarla Toplama İşlemi Alt Öğrenme Alanı Kazanımları...155 1. Sınıf...155 2. Sınıf...155 3. Sınıf...155 4. Sınıf...156 Hazırlık Çalışmaları...156 İşlem Tekniğinin Öğretimi...156 İşlem Özelliklerinin Öğretimi...157 İşlem Sağlamasının Öğretimi...157 Zihinden Toplama İşlemi Öğretimi...157 Toplama İşlemini Gerektiren Problemler...157 Çıkarma İşleminin Öğretimi...157 1. Sınıf...157 2. Sınıf...158 3. Sınıf...158 4. Sınıf...158 Hazırlık Çalışmaları...158 İşlem Tekniğinin Öğretimi...158 İşlem Sağlamasının Öğretimi...159 Zihinden Çıkarma İşlemi Öğretimi...159 Çıkarma İşlemini Gerektiren Problemler...159 Çarpma İşleminin Öğretimi...159 İlkokul Matematik Dersi Öğretim Programı'nda Doğal Sayılarla Çarpma İşlemi Alt Öğrenme Alanı Kazanımları...159 2. Sınıf...159 3. Sınıf...159 4. Sınıf...160 Hazırlık Çalışmaları...160 İşlem Özelliklerinin Öğretimi...160 İşlem Tekniğinin Öğretimi...160 İşlem Sağlamasının Öğretimi...161 Çarpma İşlemini Gerektiren Problemler...161 Bölme İşleminin Öğretimi...162 İlkokul Matematik Dersi Öğretim Programı'nda Doğal Sayılarla Bölme İşlemi Alt Öğrenme Alanı Kazanımları...162 2. Sınıf...162 3. Sınıf...162 4. Sınıf...162
xiii Hazırlık Çalışmaları 162 İşlem Özelliklerinin Öğretimi 163 İşlem Tekniğinin Öğretimi163 Kalanlı Bölme İşleminin Öğretimi 163 İşlem Sağlamasının Öğretimi164 KESİR SAYILARI VE DÖRT İŞLEM ÖĞRETİMİ 164 Kesir Sayılarının Öğretimi164 İlkokul Matematik Dersi Öğretim Programı'nda Kesirler Alt Öğrenme Alanı Kazanımları 164 1. Sınıf 164 2. Sınıf 164 3. Sınıf 164 4. Sınıf 164 İlkokul Matematik Dersi Öğretim Programı'nda Kesirlerle İşlemler Alt Öğrenme Alanı Kazanımları 164 4. Sınıf 164 Hazırlık Çalışmaları 165 Kesir Sayılarıyla Problem Çözme 166 Toplama ve Çıkarma İşlemi Öğretimi 166 İşlem Özelliklerinin Öğretimi 167 ONDALIK KESİRLERİN ÖĞRETİMİ 167 Ondalık Gösterimin Öğretimi 168 İlkokul Matematik Dersi Öğretim Programı'nda Ondalık Gösterim Alt Öğrenme Alanı Kazanımları 168 4. Sınıf 168 Ondalık Gösterimde Çözümleme169 Ondalık Gösterimi Verilen Sayıların Karşılaştırılması 169 GEOMETRİ ÖĞRETİMİ 169 Çocuklarda Geometrik Düşünmenin Gelişimi 170 Geometri Öğretimi 170 İlkokul Matematik Dersi Öğretim Programı'nda Geometri Öğrenme Alanı Kazanımları 170 1. Sınıf 170 Geometrik Şekiller ve Cisimler170 Uzamsal İlişkiler 170 Eşlik 170 Geometrik Örüntüler 170 2. Sınıf 170 Geometrik Cisimler ve Şekiller170 Uzamsal İlişkiler 170 Geometrik Örüntüler 171 3. Sınıf 171 Geometrik Cisimler ve Şekiller171 Uzamsal İlişkiler 171 Geometrik Örüntüler 171 Geometride Temel Kavramlar 171 4. Sınıf 171 Geometrik Cisimler ve Şekiller171
xiv Uzamsal İlişkiler...171 Geometride Temel Kavramlar...171 ÖLÇME VE ÖLÇÜLER ÖĞRETİMİ...173 Ölçme ve Ölçüler Öğretimi...174 İlkokul Matematik Dersi Öğretim Programında Ölçme Öğrenme Alanı Kazanımları...174 1. Sınıf...174 Uzunluk Ölçme...174 Paralarımız...174 Zaman Ölçme...174 Tartma...174 Sıvı Ölçme...174 2. Sınıf...174 Uzunluk Ölçme...174 Paralarımız...174 Zaman Ölçme...174 Tartma...174 Sıvı Ölçme...174 3. Sınıf...175 Uzunlukları Ölçme...175 Çevre Ölçme...175 Alan Ölçme...175 Paralarımız...175 Zamanı Ölçme...175 Tartma...175 Sıvı Ölçme...175 4. Sınıf...175 Uzunluk Ölçme...175 Çevre Ölçme...175 Alan Ölçme...175 Paralarımız...175 Zaman Ölçme...175 Tartma...175 Sıvı Ölçme...175 Uzunluk Ölçüleri Öğretimi...176 Alan Ölçüleri Öğretimi...176 Sıvı Ölçüleri Öğretimi...178 Tartma Öğretimi...178 Zaman Ölçüleri Öğretimi...178 VERİ ÖĞRETİMİ...178 Veri Öğretimi...179 İlkokul Matematik Dersi Öğretim Programında Veri Öğrenme Alanı Kazanımları...179 1. Sınıf...179 Veri...179 Veri...179 Nesne Grafiği...179 3. Sınıf...179
xv Veri179 4. Sınıf 179 Veri179 2017 Matematik Programı 180 KAYNAKÇA...183 ÇÖZÜMLÜ TEST...184 ÇÖZÜMLER...188 HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİ HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİ...193 Hayat Bilgisi Dersinin İçeriği 193 Hayat Bilgisi Öğretiminin Amaçları 194 DÜNYADA HAYAT BİLGİSİ DERSİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ...195 TÜRKİYE DE HAYAT BİLGİSİ DERSİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ...196 2017 İLKOKUL HAYAT BİLGİSİ PROGRAMI...197 1. Ünite: Okulumuzda Hayat 201 2. Ünite: Evimizde Hayat 201 3. Ünite: Sağlıklı Hayat 202 4. Ünite: Güvenli Hayat 202 5. Ünite: Ülkemizde Hayat 202 6. Ünite: Doğada Hayat 202 HAYAT BİLGİSİ DERSİNDE ÖĞRETMENİN ROLÜ...203 2017 Programından Önce Uygulanan 2009 ve 2015 Programlarının Özellikleri 204 KAYNAKÇA...204 ÇÖZÜMLÜ TEST...205 ÇÖZÜMLER...208 SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ...213 Sosyal Bilgilerin Tanımı...213 SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNE FARKLI YAKLAŞIMLAR...213 Vatandaşlık Aktarımı Olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi 213 Sosyal Bilim Olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi...214
xvi Yansıtıcı Araştırma Olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi 214 DÜNYADA SOSYAL BİLGİLER GELENEĞİ 214 TÜRKİYE DE SOSYAL BİLGİLER GELENEĞİ 216 SOSYAL BİLGİLER VE SOSYAL BİLİMLER 217 SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNİN AMAÇLARI 217 Evrensel Amaçlar218 1. Bilgiye İlişkin Amaçlar 218 2. Beceriye İlişkin Amaçlar218 3. Tutum ve Değerlere İlişkin Amaçlar 219 4. Sosyal Katılıma İlişkin Amaçlar219 Öğretim Programı'nın Genel Amaçları 220 Sosyal Bilgilerde İçerik: Kapsam ve Yapı 220 İçeriğin Sıralanması 220 Programın Temel Yaklaşımı 221 PROGRAMIN YAPISI 222 BECERİLER 222 Tarihsel Empati 225 Kanıtı Tanıma ve Kullanma Becerisi 225 Bilgiyi Kullanılabilir Biçimlerde Planlama ve Yazma Becerisi 225 Mekanı Algılama Becerisi 225 Tablo, Diyagram ve Grafik Okuma Becerisi 225 Karşılaştırma Yapma Becerisi 226 Sebep Sonuç İlişkilerini Belirleme Becerisi 226 Karar Verme Becerisi 226 Kütüphane ve Referans Kaynaklarını Kullanma Becerisi 226 2017 Sosyal Bilgiler Programı Beceriker Arasında Yer Alan Okuryazarlıklar 226 Beceri Öğretimi 227 Kavramlar 228 Kavram Öğretimi 228 Değer Öğretimi 229 İlkokulda Değer Öğretimi 230 2017 Programlarında Değerler Eğitimi 230 1. Değer Açıklamak 230 a. Seçme: 230 b. Ödüllendirme: 230 c. Hareket: 230 2. Ahlaki Muhakeme 231 3. Değer Analizi 231 4. Gözlem Yoluyla Değer Öğretimi 231 2017 Sosyal Bilgiler Programı Öğrenme Alanları 233 BİREY VE TOPLUM 233
xvii KÜLTÜR VE MIRAS...233 İNSANLAR, YERLER VE ÇEVRELER...234 BİLİM, TEKNOLOJİ VE TOPLUM...234 ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM...235 ETKİN VATANDAŞLIK...235 KÜRESEL BAĞLANTILAR...236 KAYNAKÇA...237 ÇÖZÜMLÜ TEST...238 ÇÖZÜMLER...242 BİRLEŞTİRİLMİŞ SINIFLARDA ÖĞRETİM BİRLEŞTİRİLMİŞ SINIF KAVRAMI...247 Birleştirilmiş Sınıf Uygulamasını Zorunlu Kılan Nedenler...247 Birleştirilmiş Sınıflarda Öğretimin Esasları...248 Birleştirilmiş Sınıflarda Öğretimin Yararları...249 Birleştirilmiş Sınıflarda Öğretimin Sınırlılıkları...250 Birleştirilmiş Sınıfların Oluşturulması...250 Birleştirilmiş Sınıflı Okulların Kendine Özel Durumları...251 Öğrencilerin Kendi Kendilerine Çalışmaları...252 Öğretmenli Dersler...253 Ödevli Dersler...253 Sınıf Çalışması...255 Küme Çalışması...255 İlgi Kümeleri...255 Seviye Grupları...256 Bireysel Çalışma...257 Sesli Çalışmalar...257 Sessiz Çalışmalar...258 Yardımcı Öğrenciler...258 Planlı Çalışma...258 Çalışma Ortamı...258 ÖLÇME - DEĞERLENDİRME ARAÇ VE YÖNTEMLERİ...259 Dereceleme Ölçekleri Kullanma Nedenleri...260 KAYNAKÇA...261 ÇÖZÜMLÜ TEST...262 ÇÖZÜMLER...265 İNSAN HAKLARI, YURTTAŞLIK VE DEMOKRASİ EĞİTİMİ İNSAN HAKLARI, YURTTAŞLIK VE DEMOKRASİ EĞİTİMİ...269 İlk Çağ'da İnsan Hakları...269 Orta Çağ'da İnsan Hakları...269
xviii Yeni Çağ'da İnsan Hakları...269 İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi...271 Çocuk Haklarına Dair Sözleşme...273 YURTTAŞLIK...273 DEMOKRASİ...274 İNSAN HAKLARI YURTTAŞLIK VE DEMOKRASİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI...275 Programın Temel Yaklaşımı...275 Programın Yapısı...275 Üniteler ve Kazanımlar...276 Programın Uygulanmasına İlişkin Açıklamalar...277 Programın Ölçme Değerlendirme Yaklaşımı...278 İNSAN HAKLARI YURTTAŞLIK VE DEMOKRASİ EĞİTİMİ...278 İnsan Hakları, Yurttaşlık Ve Demokrasi Dersi Öğretim Programı...280 KAYNAKÇA...282 ÇÖZÜMLÜ TEST - I...283 ÇÖZÜMLER...285 ÇÖZÜMLÜ TEST - II...286 ÇÖZÜMLER...291 DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETİMİ DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETİMİ...295 Din Kültürü Ahlak Bilgisi Dersi Öğretiminin Temel İlkeleri...295 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programı...295 Beceriler...295 Kavramlar...296 Yardım...296 Ara disiplinler...296 Öğrenme alanları ve üniteler...296 1. Öğrenme Alanı: İNANÇ...296 2. Öğrenme Alanı: İBADET...296 3. Öğrenme Alanı: HZ. MUHAMMED...297 4. Öğrenme Alanı: KUR AN VE YORUMU...298 5. Öğrenme Alanı: AHLAK...298 6. Öğrenme Alanı: DİN VE KÜLTÜR...298 Ölçme ve Değerlendirme...298 KAYNAKÇA...299 ÇÖZÜMLÜ TEST...300 ÇÖZÜMLER...302
xix MÜZİK ÖĞRETİMİ MÜZİK ÖĞRETİMİ 305 Müzik Öğretiminin Genel Amaçları...305 Öğretim Programında Müzik Eğitimi Genel Amaçları...305 Müzik Dersinin Temel İlkeleri...305 Müzik Öğretim Programı Temel Özellikleri...305 Müzik Öğretim Programı Öğrenme Alanları, Beceriler, Değerler ve Özel Öğretim Yöntemleri...305 Temel Beceriler...305 Öğrenme Alanları ve Özellikleri...306 Müzik Öğretimi İlke ve Yöntemleri...306 Temel İlkeler...306 Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar;...307 Şarkı Öğretimi...307 Bütün-Parça-Bütün Yöntemi...307 Kulaktan Şarkı Öğretimi Süreci...307 Çocuklar İçin Şarkı Seçerken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar...308 KAYNAKÇA 308 ÇÖZÜMLÜ TEST 309 ÇÖZÜMLER 311 GÖRSEL SANATLAR GÖRSEL SANATLAR 315 Görsel Sanatlar Programı'nın Temel Hedefleri...315 Öğrenme Alanları...315 Öğretim Programına Göre Sanat Eleştirisi ve Cevaplanması Gereken Sorular...315 Görsel Sanatlar Eğitimin İlkeleri...316 Programla Ulaşılması Beklenen Temel Beceriler...317 Çocuk Resimlerinin Özellikleri...317 Çocuklarda Çizimlerin Gelişim Dönemleri...318 Karalama Evresi...318 Şema Öncesi Dönem...318 Şematik Dönem...319 Gerçekçilik Dönemi...319 Görünürde Doğalcılık Dönemi...319 KAYNAKÇA 320 ÇÖZÜMLÜ TEST 321 ÇÖZÜMLER 323
xx OYUN VE FİZİKİ ETKİNLİKLER DERSİ ÖĞRETİMİ OYUN VE FİZİKİ ETKİNLİKLER DERSİ ÖĞRETİMİ...327 2017 Oyun ve Fiziki Etkinlikler Programı Genel Amacı...327 Oyun ve fiziki etkinlikler dersinin temel ilkeleri...327 Öğretim programı yapısı...327 Hareket becerileri ile ilgili kavramlar...329 Oyun Stratejileri / Taktikleri Geliştirme ve Kullanma Becerisi:...331 Kişisel, Sosyal ve Düşünme Becerileri...331 KAYNAKÇA...332 ÇÖZÜMLÜ TEST...333 ÇÖZÜMLER...335
İLKOKUL PROGRAMLARININ TEMEL ÖZELLİKLERİ
3 2017 İLKOKUL EĞİTİM PROGRAMININ TEMEL ÖZELLİKLERİ Aşağıda verilen öğretim programı özellikleri ilkokulda okutulan tüm derslerin öğretim programlarındaki ortak özelliklerdir. Her dersin öğretimi ile ilgili bölümlerde bu bilgileri tekrarlamamak için bu, özellikle ayrı bir bölüm olarak verilmiştir. TEMEL FELSEFİ ÖZELLİKLERİ NOT 1. Eğitim felsefesi eğitim hedeflerinin temel yönlendiricisi olup öğretim programlarının bütünsel tutarlılığı bakımından oldukça önemlidir. 2. Programlarda genel olarak eğitim hedeflerinin odaklandığı başlıklar; Millî, manevi ve kültürel değerler Yetenek, Beceri, Tutum, Estetik duyarlılık olduğu vurguludur. 3. En temel eğitim hedefinin kendisiyle ve toplumuyla uyum içinde, sorumluluklarını bilen ve gereğini yerine getirebilen, bir yandan millî, diğer yandan da evrensel değerleri içselleştirmiş öz güven sahibi bireyler yetiştirme olduğu önemle belirtilmiştir. 4. Bireyi öğrenme ye yönlendirecek en önemli güç bu merak duygusu olduğundan hareket edilmiştir. Öte yandan yaşama dönük bir eğitimin, iyi, doğru ve güzel kavramlarını temel alması gerekliliği üzerinde durulmuştur. 5. Küresel rekabet kapasitelerine insan yetiştirmek için; Sorumluluk sahibi, Problem çözebilen, Karar verme becerileri gelişmiş, Eleştirel ve inovatif düşünebilen bireyler yetiştirmeye odaklanılmıştır. Öğretim programlarında birey olmanın aynı zamanda çok daha geniş bir dünya ailesi ne ait olmak olduğunun bilincine varacak, yaşadığı topluma ve ülkesine, toprağına samimi bir hisle bağlanacak, bilim ve teknolojiyi etkin şekilde kullanarak gerekli teknik bilgi, birikim, beceri ve yeterliliklere sahip kuşaklar yetiştirmek hedeflenmiştir. 6. Programlarda işbirliğinde dayalı öğrenme aşağıdaki özellikleri geliştirici olması bakımından önemsenmiştir. Bu özellikler; İşbirliği İletişim Farklılıklara saygı Düşünce paylaşımı Uzlaşma Sosyal becerileri geliştirme Başkalarının duygularını anlama Takım çalışmasına yatkınlık Yardımseverlik Cömertlik Müzakere etme ve birlikte sorun çözme şeklindedir. 7. Programlarda Eleştirel ve İnovatif düşünme becerileri a) Eleştirel düşünme Sorgulama Analiz Değerlendirme Argüman ileri sürebilme ve bunları savunabilme b) İnovatif düşünme Yeni kavrayışlar Özgün yaklaşımlar Yeni bakış açıları inovatif düşünme bireylerin fikir üretimini sağlayacak tekniklerin kullanılması, farklı fikirlerin ortaya atılması, fikir üretimine, hayal gücüne, düşünme becerilerinin geliştirilmesine dayalı eğitimin sağlanabilir. 8. Programlarda Estetik duyarlılık ve estetik eğitimi estetik yargının bir bilgi yargısı değil, bir beğeni yargısı olduğu bilinci ile hareket ederek öğrencinin güzel nesneye dair duyumlarını geliştirmeyi ve duygularını ifade edebilmesini amaçlar. Temelde estetik eğitimi ile öğrencinin hayal gücünün geliştirilmesi ve öğrencinin hayal gücü ile yaklaştığı güzel nesneye dair hissettiği duyguları öz güvenle ifade edebilmesi beklenmektedir. Estetik eğitiminin programlardaki hedefi aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır: fikirlerini, beğenilerini sunabilen, eğlenerek ve ilgi alanlarını geliştirerek öğrenen, yüksek motivasyonlu, eleştirel düşünme becerileri gelişmiş, mutlu, estetik değerlere uzak olmayan, estetik hazzın izini süren,
4 estetik bakış edinebilmiş, kendi hayal gücünü ortaya koyabilen, hayatın tek yönlü işleyişini kendi tasarımları ile zenginleştiren bireyler yetiştirmektir. 9. Programlarda Tarihsel Bilinç Tarih bilgisi ve bilincinin geleceğe ışık tutan yönüne dikkat çekilmiştir. Tarihin komplekssiz bir şekilde aktarılabilmesi vurgulanmıştır. Tarihin öznesi olmuş Türk milletinin başarılarının anlatımına önem verilmiştir. Eleştirel tarih felsefesinde geliştirmenin gerekliliği üzerinde durulmuştur. Millî ve evrensel; tarihsel ve kültürel mirasın korunması ve gelecek nesillere aktarılmasına önem veren bireyler yetiştirmek amaçlanmıştır. Yaşadığı döneme belirli bir tarih bilinciyle bakabilen bireylerin kendi çağının tanığı olarak insanın, sahip olduğu kültürün dışında farklı kültürlerin özelliklerini ve niteliklerini de öğrenmesi gerektiği, bunun hem kendi kültürümüz açısından hem de genel olarak dünya kültür tarihinin korunması açısından önem taşıdığı düşüncesi dikkate alınmıştır. 10. Programlarda bütünsellik, disiplinler arası yaklaşım ve bireysel farklılıklar Öğretim programlarında öğrencilerin duygusal, zihinsel ve sosyal yeteneklerini mümkün olduğu kadar eş ölçüde geliştirmelerine imkân verilmiştir. Ayrıca eşitlik, adil olma kavramları üzerinde yoğun olarak durulmuş; duyguları dile getirme, düşüncelerini öz güvenle ifade edebilme, öneride bulunma veya bir fikri reddedebilme hakları da düzeylerine uygun şekilde eğitimin parçası hâline getirilmeye çalışılmıştır. Öğrencilerin öğrenmeye karşı doğal yetenek, ilgi, eğilim, isteklerinin yanı sıra ailedeki yetişme süreçleri, ekonomik durumları, etnik kökenleri, cinsiyetleri ve benzeri birçok durumları farklılık gösterebilmektedir. Bu farklılıkların doğuştan mı getirildiği yoksa sonradan mı kazanıldığı önemli değildir. Farklı disiplinlerin bir arada olduğu ama nihayetin sadece bu disiplinlerin toplamından ibaret olmadığı, kendi niteliklerini taşıyan bir bütün e sahip ve aynı zamanda disiplinler arası etkileşimin açık olduğu bir yaklaşımla sadece hedefi değil, yolu da inşa eden bir içerikle öğretim programları hazırlanmıştır. ÖĞRETİM PROGRAMI'NDA TEMEL BECERİLER Öğrenme öğretme sürecinin odaklanması gereken üç durum aşağıdaki gibidir: bilgiyi edinmek, becerileri geliştirmek ve yetkinlikleri artırmak Bilgiye ulaşmanın kolaylaştığı, artık bilgiyi kullanma ve üretmenin önemli olduğu günümüzde öğretim programlarının ana çerçevesinin öğrencilerin temel becerilerini geliştirmek olması gereklidir. Öğretim programlarında yer alan kazanımların kapsadığı temel beceriler Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi esas alınarak ele alınmıştır. Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi Nedir? Dikkat Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi (TYÇ); Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi ile uyumlu olacak şekilde tasarlanan; ilk, orta ve yüksek öğretim dâhil, meslekî, genel ve akademik eğitim ve öğretim programları ve diğer öğrenme yollarıyla kazanılan tüm yeterlilik esaslarını gösteren ulusal yeterlilikler çerçevesini ifade etmektedir. Bu Yeterlilikler Çerçevesini Kimler Hazırlamıştır? Millî Eğitim Bakanlığı ve Yüksek Öğretim Kurulu başta olmak üzere kamu kurum ve kuruluşları, işçi ve işveren sendikaları, meslek örgütleri ve ilgili sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği içerisinde, ulusal ve uluslararası uzmanlar ile akademisyenlerin katılımıyla hazırlanan Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Bakanlar Kurulunun 2015/8213 sayılı kararıyla 19 Kasım 2015 tarihli ve 29537 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Yönetmelik gereğince hazırlanan Türkiye Yeterlilikler Çerçevesine Dair Tebliğ ve eki Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi, 02/01/2016 tarih ve 29581 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. (http://www.myk.gov.tr/index.php/en/tuerkiye-yeterlilikler-cercevesi, indirme tarihi, 26.01.2016) Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi Kapsamında Olup Öğretim Programlarına Yansıyan Anahtar Yeterlilikler Nelerdir? Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi nde yer alan anahtar yetkinlikler; Anadilde iletişim, Yabancı dilde iletişim,
5 Matematiksel yetkinlik ve bilim/teknolojide temel yetkinlikler Dijital yetkinlik, Öğrenmeyi öğrenme, Sosyal ve vatandaşlıkla ilgili yeterlilik, İnisiyatif alma ve girişimcilik algısı Kültürel farkındalık ve ifade şeklindedir. Ana dilde iletişim Ana dilde iletişim Kelime ve işlevsel dil bilgisi Sözlü ve yazılı iletişim kurma Dili anlama ve kullanma Yabancı dilde iletişim Yabancı dilde yetkinlik Kelime ve işlevsel dilbilgisi Yabancı dilde anlama Yabancı dilde karşılıklı konuşma başlatma, sürdürme ve sonuçlandırma Okuma, anlama ve üretme Kültürel çeşitlilik ve kültürler arası etkileşim farkındalığı Matematiksel Yetkinlik ve Bilim/Teknolojide Temel Yetkinlikler Matematiksel yetkinlik Problem çözme Mantıksal ve uzamsal düşünme Matematiksel modellerle (formül, kurgu, grafik, tablo vb.) iletişim kurma ve sunum yapma Bilim/Teknolojide Temel Yetkinlikler Doğal dünya, bilim, fen ve teknolojiyi anlama ve bunlara dayalı akıl yürütme Doğanın temel ilke ve kavramları Teknoloji ve teknolojik ürünleri tanıma Bilimsel araştırma temel özelliklerini tanıma Eleştirel takdir Etik, güvenlik ve sürdürülebilirliğe saygı Bilimsel ve teknolojik gelişmelere değer verme Dijital yetkinlik Bilgi iletişim teknolojisi içinde; Bilgiye erişim Bilgiyi değerlendirme Bilgiyi saklama Bilgi üretimi, sunumu ve araştırma için bilgisayar ve bilgi iletişim teknolojilerini kullanma İnternet ağlarına katılım ve iletişim Bilgi toplumunun teknolojilerini güvenli ve eleştirel kullanma Öğrenmeyi öğrenme Kendi öğrenme stili ve öğrenme stratejilerini bilme Kendi beceri ve niteliklerini, güçlü ve zayıf yönlerini bilme Öğrenmesini kolaylaştıracak uygun eğitim, rehberlik ve destek fırsatlarını araştırma Öğrenme için gerekli okuryazarlık, bilişim ve düşünme temel becerilerini kullanma Yaşam boyu öğrenme motivasyonu edinme Sosyal ve vatandaşlıkla ilgili yeterlilik Sosyal yetkinlik Kişiler ve kültürler arası etkileşim yeterliliği Farklılıklara saygı Ön yargılarla başa çıkma Uzlaşma Vatandaşlık yetkinliği İnsan haklarına saygı Kamu kaynaklarından yararlanma ve koruma Demokrasi temelli eşitlik Farklı dini ve etnik grupların farklı değerlerine saygı Demokratik ilkelere dayalı ulusal bağlılık Ulusal bağlılık için gerekli ve paylaşılan değerlere saygı Sorumluluk İnisiyatif alma ve girişimcilik algısı Düşünceleri eyleme dönüştürme becerisi Amaç belirleme, bu amaçlar için proje planlama ve yürütme Yaratıcılık ve yenilik Risk alma Etik değerlerin farkında olma İyi yönetim becerilerine sahip olma Kültürel farkındalık ve ifade Kendi kültürünü anlama Kültürel çeşitliliğe saygı Açık ve olumlu tutumla kültürünü bireysel ifade Kültürel hayata katılım Sanatsal ve estetik kapasiteyi geliştirme