Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması

Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Mart 2018 www.pwc.com.tr

2 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması İçindekiler Yönetici Özeti PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Öne çıkan bulgular Araştırma Hakkında 3 4 17

33 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliğiyle İlgili Çalışanlar Ne Düşünüyor? Dünya nüfusunun yarısını oluşturan kadınların eğitimden sağlığa, iş gücüne katılımdan siyasetteki temsiliyetlerine ve çalışma hayatında cinsiyet eşitliğine kadar birçok alanda karşılaştıkları sorunlar çok yönlü. Türkiye özellikle kadınların iş gücüne katılımı açısından gelişmiş ülkelerden olumsuz ayrışmakla birlikte, çalışma hayatında cinsiyet eşitliği, daha doğrusu eşitsizliği gelişmiş ve/veya gelişmekte olan tüm ülkelerde çözülmesi gereken ortak bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Bu konudaki farkındalık her geçen gün artsa da, alınan sonuçlar ne yazık ki hedeflenenlerden hala uzak. Dünya genelinde yapılan araştırmalara bakıldığında, Türkiye toplumsal cinsiyet eşitliği açısından parlak bir görünüm sergilemiyor. Dünya Ekonomik Forumu nun 144 ülkeyi kapsayan ve ülkelerde ekonomik katılım ve fırsat, eğitime katılım, sağlık ve sağ kalım ve politik güçlenme gibi 4 tematik alanı değerlendirdiği Küresel Cinsiyet Uçurumu 2017 raporuna göre Türkiye 131. sırada yer alıyor. İstatistiki veriler kullanılarak hesaplanan endeksler böyle söylüyor. Peki, Türkiye de hem kadın hem erkek çalışanlar arasında cinsiyet eşitliği algısı nasıl? Çalışma hayatında bir eşitlik ya da eşitsizlik olduğunu düşünüyorlar mı? İşte, bu sorulardan yola çıkarak 8 Mart Dünya Kadınlar Günü ne özel olarak bir araştırma hazırladık ve Türkiye de çalışanların gözünde cinsiyet eşitliğinin nasıl algılandığını inceledik. Ücret ve temel haklar çalışma hayatında cinsiyet eşitliği açısından en net ölçülebilir ve ilk bakılması gereken temel veriler. Araştırmamızın sonuçlarına göre katılımcıların yarısı kendi kurumlarında ücret eşitsizliği olmadığını düşünüyor, diğer taraftan ücret eşitsizliği olduğunu düşünen kadınların oranı erkeklere göre daha fazla. PwC nin bu konuda küresel çapta olan araştırması «Winning the fight for female talent» raporu da benzer sonuçlar ortaya koyuyor. Eğitim, gelişim, terfi gibi kariyer yönetimi konularına geldiğimizde ise katılımcılarının %70 i kadın ve erkeklerin kurumlarda eşit eğitim gelişim olanaklarına sahip olduğunu düşünürken, terfi fırsatlarında bu oran %53 e geriliyor. Bu durum her ne kadar eğitim gelişim fırsatlarında eşit veya benzer fırsatlara sahip olsalar bile kadınların terfilerde önlerinde bir bariyer gördüğüne işaret ediyor. Son dönemde özellikle kurumsal ve çok uluslu şirketler çeşitlilik politikalarına çok fazla önem veriyor ve kurum içinde çeşitliliği arttırmak için farklı uygulamalar hayata geçiriyorlar. PwC 20. Küresel CEO araştırmasına göre, araştırmaya katılan CEO ların %87 si yetenek çeşitliliğine ve daha fazla kapsayıcı olabilmeye odaklanıyor. Buna rağmen kadın çalışanların önemli bir oranı hala ayrımcılığa uğradığını düşünüyor. Örneğin, Winning the fight for female talent» raporuna göre kadınların %21 i bir iş başvurusu ya da iş görüşmesi sırasında cinsiyet ayrımcılığına uğradığını dile getirirken erkeklerde bu oran sadece %5. Türkiye de ise araştırmaya katılan katılımcılar arasında ayrımcılığa uğradığını düşünen kadınların oranı erkeklerinkinin iki katı. Türkiye de kadının iş gücüne katılımını artırmak ve her alanda kadın ve erkek arasında fırsat eşitliği sağlamak için atmamız gereken adımlar olduğu açık. Toplumsal kalkınma için kız çocuklarının eğitiminden, çalışma hayatında devlet ve kurumlar tarafında sağlanan çocuk bakım hizmetleri konularına kadar geniş bir yelpazede teşvik ve projelere ihtiyaç var. Çalışma hayatında, siyasi ve sosyal her alanda daha fazla kadın görebilmek umuduyla Bilgütay Yaşar PwC Türkiye İnsan Yönetimi ve Organizasyon Danışmanlığı Lideri

4 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Öne çıkan bulgular OECD ülkelerini kapsayan araştırmalara göre tüm dünyada cinsiyete dayalı ücret eşitsizliği verileri göze çarparken, Türkiye de yapılan Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği araştırmasına katılan kadın ve erkeklerin %54 ü kendi kurumlarında ücret eşitsizliği olmadığını düşünüyor. Araştırmaya göre bir iş başvurusu ya da iş görüşmesi sürecinde ayrımcılığa uğradığını düşünen kadınların oranı erkeklerin oranının iki katından fazla. Çocuk sahibi olmak kadınlar tarafından kariyerlerinde bir engel olarak görülmüyor. Erkekler, çalışma hayatında kadın oranının daha az olmasının sebebini kadınların gönüllü olarak iş piyasasından çekilmesi olarak görüyor, kadınlar ise bu durumu en çok aile ve/ veya çocuk bakımına yönelik destekleyici hizmetlerin yeterince sağlanmaması ile açıklıyor. Katılımcıların arasından ileride kendilerini üst düzey yönetici olarak görmeyen kadınlar daha çok kurumların politikalarını ve kariyer olanaklarını sebep olarak ilk sıraya koyuyor.

5 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Türkiye, kadının çalışma hayatındaki temsil oranın en düşük olduğu ülkelerden biri Dünya Ekonomik Forumu nun 144 ülkeyi kapsayan Küresel Cinsiyet Uçurumu 2017 araştırmasına göre Türkiye, ekonomik katılım ve fırsat, eğitime katılım, sağlık ve sağ kalım ve politik güçlenme göz önünde bulundurulduğunda, 131. sırada yer almaktadır. 2017 de Türkiye deki üst düzey yöneticilerin %18 i kadın ve bu oranla Türkiye, 144 ülke arasında 107. sırada yer alıyor. Türkiye deki uzman meslekler ve teknik elemanlar arasındaki kadınların oranı %39. Bu oran, Türkiye yi dünya genelinde 104. sıraya getiriyor. PwC nin yaptığı Women In Work Index* 2017 araştırmasına göre İskandinav ülkeleri kadına çalışma hayatında en fazla yer veren ülkeler: 1 2 3 İzlanda İsveç Norveç Kaynağa ulaşmak için tıklayınız http://www3.weforum.org/docs/wef_gggr_2017.pdf * Women In Work Index dünyada her yıl yapılan ve OECD ülkelerinin verilerini kapsayan global bir PwC araştırmasıdır.

6 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Türkiye de ve dünyada kadın-erkek arasında ücret eşitsizliği olduğunu düşünen kadınların oranı erkeklerin iki katı PwC nin Mart 2017 de yayınladığı Winning the fight for female talent* araştırmasına göre araştırmaya katılan kadınların yarısı, eşit yetkinliklere sahip kadın ve erkek çalışanlar arasında bir ücret eşitsizliği olduğunu düşünüyor. Ücret eşitsizliği olduğunu düşünen erkeklerin oranı ise %23. Türkiye de yapılan Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırmasına göre ise bu oran kadınlarda %31 ile Avrupa ya göre daha düşük olmakla beraber cinsiyetler arasındaki düşünce farklılığı Türkiye de de yine iki katı olarak karşımıza çıkıyor.? Kurumunuzda benzer pozisyon, profesyonel tecrübe ve yetkinlikteki kadın ve erkek çalışanlar arasında ücret eşitsizliği olduğunu düşünüyor musunuz? Küresel %50 Türkiye %23 %31 %16 Kaynağa ulaşmak için tıklayınız https://www.pwc.com/gx/en/about/diversity/iwd/iwd-female-talent-report-web.pdf * Winning the fight for female talent araştırması PwC Global de 70 den fazla ülkeden toplam 4792 kişinin katıldığı bir araştırmadır.

7 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Mevcut ücret eşitsizliği oranları dikkate alındığında, çoğu OECD ülkesinde farklılıklarının kapanmasının ortalama 50 yılı bulacağı tahmin ediliyor PwC nin 2017 yılında yaptığı Women in Work Index araştırmasına göre dünyada cinsiyete dayalı ücret eşitsizliğinin: Women in Work Index araştırmasına göre cinsiyete bağlı ücret farklılığı OECD* ülkeleri ortalamasında %16 ile erkeklerin lehine. En yüksek olduğu ülkeler En düşük olduğu ülkeler %36 %26 %22 %7 %6 %6 Kore Japonya Almanya Polonya Yeni Zelanda Slovenya %16 Yüzdeler kadın ve erkek ücretleri arasındaki farkı ifade etmektedir. * OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü

8 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması TÜİK verileri de eşit eğitim seviyesine sahip kadın ve erkek çalışanlar arasında erkekler lehine bir ücret farklılığı bulunduğunu destekliyor -%23 -%10 -%22 İlkokul ve altı Lise Yüksekokul ve üstü Yukarıdaki tablo, TÜİK in dört yılda bir yaptığı ücret araştırmasına göre Türkiye de eğitim seviyesi ve cinsiyete göre 2014 yılı ortalama yıllık brüt ücret değerleri (TL) dikkate alınarak hesaplanmıştır*. Erkek Kadın * Türkiye İstatistik Kurumu, Kazanç Yapısı Araştırması 2014

9 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Araştırma katılımcılarının %70 i, kadın ve erkeklerin eşit eğitim gelişim olanaklarına sahip olduğunu düşünürken terfi fırsatlarında bu oran %53 e geriliyor Kurumunuzda kadın ve erkek çalışanların benzer ve /veya eşit eğitim gelişim?? fırsatlarına sahip olduğunu düşünüyor musunuz? Kurumunuzda terfilerin kadın ve erkek çalışanlar için adil ve objektif kriterlere dayalı olarak yapıldığını düşünüyor musunuz? Katılımcıların %70 i kurumlarında, kadın ve erkek çalışanların benzer ve/veya eşit eğitim gelişim fırsatlarına sahip olduğunu düşünüyor. Katılımcıların %53 ü %25 Hayır %65 Evet %10 Fikrim yok/ Emin değilim kurumlarında, terfilerin kadın ve erkek çalışanlar için adil ve objektif kriterlere dayalı yapıldığını düşünüyor. %38 Hayır %47 Evet %15 Fikrim yok/ Emin değilim %15 %81 %3 %24 %66 %3 Hayır Evet Fikrim yok/ Emin değilim Hayır Evet Fikrim yok/ Emin değilim

10 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Karar alma süreçlerinde erkeklerin büyük çoğunluğu fırsat eşitliği olduğunu düşünürken kadınların sadece yarısı aynı fikirde? Kurumunuzda karar alma süreçlerinde benzer görevlerdeki kadın ve erkek çalışanların eşit fırsatlara sahip olduğunu düşünüyor musunuz? Katılımcıların %61 i karar alma süreçlerinde benzer rollerdeki kadın ve erkeklerin eşit fırsatlara sahip olduğunu düşünüyor. %36 Hayır %54 Evet %10 Fikrim yok/ Emin değilim %19 %76 %6 Hayır Evet Fikrim yok/ Emin değilim

11 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Türkiye deki kadınlar dünya geneline göre iki kat daha fazla ayrımcılığa uğradıklarını düşünüyor PwC nin Mart 2017 de yayınladığı Winning the fight for female talent* araştırmasına göre: herhangi bir iş başvurusu ya da iş görüşmesi sürecinde cinsiyet ayrımcılığına uğradığını belirten kadınların oranı %21 iken erkeklerin oranı sadece %5. Dünya genelinde ayrımcılığa uğradığını belirten çocuk sahibi olan kadınların oranı çocuk sahibi olmayan kadınlara göre daha fazla. Türkiye de çocuk sahibi olmanın uğranılan ayrımcılık hissi ile anlamlı bir ilişkisi olmadığı karşımıza çıkıyor. Türkiye de yapılan Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırmasına göre katılımcıların %34 ü bir iş başvurusu ya da iş görüşmesi sürecinde ayrımcılığa uğradığını düşünüyor. Bir ayrımcılığa uğradığını düşünen kadınların oranı erkeklerin oranının iki katı.? Herhangi bir iş başvurusu veya iş görüşmesi sürecinde bir ayrımcılığa uğradığınızı düşündüğünüz veya hissettiğiniz oldu mu? Küresel Türkiye %21 %5 %40 %19 * Winning the fight for female talent araştırması PwC Global de 70 den fazla ülkeden toplam 4792 kişinin katıldığı bir araştırmadır.

12 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Türkiye de kadınların çalışma hayatındaki oranının daha düşük olmasının belli başlı sebepleri var, TÜİK de bunu doğruluyor TÜİK 2017 verilerine göre kadınların iş gücüne katılım oranı %34 iken erkeklerin oranı %72*? Kadın çalışanların iş yaşamındaki oranının erkeklere göre daha düşük olmasının nedenleri sizce nelerdir? Genel Sonuçlar Kadın ve Erkek Katılımcılara Göre Öncelik Sırası Aile ve / veya çocuk bakımlarına yönelik destekleyici hizmetlerin yeterince sağlanmaması Annelik ve evlilik konularının kurumlar gözünde bir engel olarak görülmesi Kadınların gönüllü olarak çalışma hayatından çekilme kararları (evlilik, çocuk vb. sebeplerden dolayı) Çalışma saatleri %41 %78 %75 %70 İşe alım sürecinde cinsiyet ayrımcılığı %36 Fazla mesai Kurumlarda çeşitlilik politikalarının yeterli ve etkili olmaması Kurumların kariyerde ilerlemeye engel olması %34 %34 %24 Aile ve/veya çocuk bakımına yönelik destekleyici hizmetlerin yeterince sağlanmaması Annelik ve evlilik konularının kurumlar gözünde bir engel olarak görülmesi 1 2 2 3 Kariyer tercihi / odağı %20 Kadınların gönüllü olarak çalışma hayatından çekilme kararları (evlilik, çocuk vb. sebeplerden dolayı) 3 1 Çalışma ortamı Eğitim seviyesi Bilgi ve beceri seviyesi Toplam deneyim yılı %19 %5 %3 %1 Çalışma saatleri İşe alım sürecinde cinsiyet ayrımcılığı Fazla mesai 4 5 4 5 * Türkiye İstatistik Kurumu, İşgücü İstatistikleri Kasım 2017

13 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Kadın ve erkeklerin işten ayrılma sebepleri genellikle paralellik gösteriyor? Son iş yerinizden ayrılma sebepleriniz nelerdir? Genel Sonuçlar Kadın ve Erkek Katılımcılara Göre Öncelik Sırası İş tatminsizliği %26 Kariyer gelişimi için yeterli imkanın olmaması %25 Ücret yetersizliği %23 Çalışma koşulları ile ücret ve yan haklar arasında adil bir denge olmaması İş değişikliği yaşamadım %21 %20 Yeteneklerim ve yetkinliklerimin ödüllendirilmemesi Mobbing %15 %13 İş tatminsizliği 1 3 İş ve özel yaşamım arasındaki dengesizlikler Eğitim ve gelişim imkanlarının sınırlı olması Kurumların kariyerde ilerlemeye engel olması Çocuk / bebek bakımı %13 %11 %6 %4 Kariyer gelişimim için yeterli imkanın olmaması Ücret yetersizliği Çalışma koşulları ile ücret ve yan haklar arasında adil bir denge olmaması 2 3 4 1 2 4

14 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Kadınlar için iş seçiminde kurumsallık ön plana çıkarken, erkekler en çok kurumun sunduğu kariyer imkanlarına dikkat ediyor? En son işinizi seçerken aşağıdaki faktörlerden hangileri seçim kararınızda etkili olmuştur? Genel Sonuçlar Kadın ve Erkek Katılımcılara Göre Öncelik Sırası Kurumsal bir yapı olması %54 Kariyer imkanları %49 İş tanımı / iş tatmini %48 Çalışma ortamı %46 Ücret %36 Çalışma saatleri %27 İş güvencesi %23 Yan haklar (yemek, ulaşım, sağlık sigortası vb.) %23 Teknik bilgi birikim ve deneyim ile pozisyonun gerekliliklerinin örtüşmesi Lokasyon (kurumun eve yakınlığı) %22 %22 Kurumsal bir yapı olması 1 2 Kurum değerlerinin kişisel değerler ile örtüşmesi %20 İşin tanımı/ iş tatmini 2 4 Kurumun sunduğu eğitim gelişim olanakları Ücretin zamanında ödenmesi gibi temel konular Kurumun çeşitliliğe önem veren bir kurum olarak bilinmesi Kurumun sunduğu kreş, çocuk yardımı, çocuk bakım hizmetleri vb. olanaklar %20 %16 %10 %1 Çalışma ortamı Kariyer imkanları Ücret 3 4 5 3 1 5

15 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Çocuk sahibi olmak kadınların gözünde bir kariyer engeli değil? Katılımcıların Uluslararası bir tecrübenin kariyeriniz için kritik önem taşıdığını düşünüyor musunuz? %90 ı uluslararası bir tecrübenin kariyeri için kritik önem taşıdığını düşünüyor. Çocuk sahibi olmayan kadınların %95 i belirli bir süre yurt dışında çalışmak isterken, çocuk sahibi olanlarda bu oran %87 ye gerilemektedir. Bu durum çocuk sahibi olmanın kadınların gözünde anlamlı bir bariyer olmadığını göstermektedir. %3 %7 %95 %87 %90 Evet Hayır Fikrim yok / Emin değilim

16 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Kurumlarının kariyer yönetim fırsatlarını yeterli bulmayan çalışanlar, üst yönetim rollerine karşı heveslerini kaybediyor? Kendi kariyer yolunuzu düşündüğünüzde ileride kendinizi üst düzey yönetici olarak görüyor musunuz? Kendini üst seviye yönetici olarak görmeyenlerin başlıca sebepleri Katılımcıların Kurumların kariyer yönetim fırsatlarının yeterli olmaması %33 %75 i kendilerini ileride üst düzey yönetici pozisyonlarında görmekte iken %14 ü kendini üst düzey yönetici pozisyonlarında görmemektedir. %16 Hayır %72 Evet %12 Fikrim yok/ Emin değilim Üst düzey yönetici pozisyonları ile ilgilenmiyorum Üst seviye rollerin sorumluluk ve stres seviyesi Aile ve profesyonel yaşam arasındaki dengesizlik kaygısı İyi bir üst düzey yönetici olacağımdan emin değilim Rol model eksikliği %31 %29 %19 %14 %8 %10 %81 %8 Hayır Evet Fikrim yok/ Emin değilim

17 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Araştırma Hakkında

18 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Araştırma Hakkında Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği araştırması 13.02.2018-21.02.2018 tarihleri arasında online bir anket aracılığıyla yapılmıştır. Araştırmaya Türkiye genelinden 943 katılımcı katkı sağlamıştır. Katılımcıların %30 u erkek, %70 i kadındır. Araştırmamızda Finansal Hizmetler başta olmak üzere hemen her sektörden katılımcı yer almaktadır. Katılım oranı ek yüksek il %78 ile İstanbul dur. Onu sırasıyla Ankara, İzmir ve Bursa takip etmektedir. %40 %60 %47 %53 %45 %55 %39 %61 Bekar Evli Bekar Evli Çocuk sahibi erkekler Çocuk sahibi olmayan erkekler Çocuk sahibi kadınlar Çocuk sahibi olmayan kadınlar Erkek Kadın Erkek Kadın

19 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması Araştırma Hakkında Araştırmaya katkı sağlayan katılımcıların sektörleri Finansal Hizmetler Profesyonel Hizmetler Endüstriyel Üretim Bilişim Teknoloji Enerji Otomotiv Holding, Topluluklar Hızlı Tüketim Katılımcıların Pozisyon Dağılımı %42 %35 %11 %9 %2 %1 %1 Sorumlu / Uzman Yardımcısı / Uzman Yönetici / Yönetmen / Müdür Üst Düzey Yönetici Görevli Şirket Sahibi / Kurucu Başkan Genel Müdür Yönetim Kurulu Üyesi

20 PwC Çalışma Hayatında Cinsiyet Eşitliği Araştırması PwC İnsan Yönetimi ve Organizasyon Danışmanlığı Araştırmamıza ilgi gösteren tüm katılımcılarımıza çok teşekkür ederiz. Araştırma hakkında daha fazla bilgi almak için: İletişim Bilgileri Katkıda Bulunanlar PwC Web Siteleri Bilgütay Yaşar PwC Türkiye İnsan Yönetimi ve Organizasyon Danışmanlığı Lideri bilgutay.yasar@pwc.com Mert Emcan PwC Türkiye İnsan Yönetimi ve Organizasyon Danışmanlığı Direktörü mert.emcan@pwc.com Filiz Aydın PwC Türkiye İnsan Yönetimi ve Organizasyon Danışmanlığı Kıdemli Danışmanı filiz.aydin@pwc.com Efe Uluırmak PwC Türkiye İnsan Yönetimi ve Organizasyon Danışmanlığı Merve Karaca PwC Türkiye İnsan Yönetimi ve Organizasyon Danışmanlığı www.pwc.com.tr www.pwc.com.tr/insan-yonetimi www.pwc.com.tr/people-and-organisation www.pwc.com.tr/yetkin-ik www.okul.pwc.com.tr 2018 PwC Türkiye. Tüm hakları saklıdır. Bu içerik sadece genel bilgi verme amacı taşır ve profesyonel danışmanlardan alınacak hizmetin yerine geçmez.