Varlıkların Hareket Özellikleri Hareket Çeşitleri Cisimleri Hareket Ettirme ve Durdurma 1
Varlıkların Hareket Özellikleri Aşağıda verilen resimleri inceleyelim. Varlıkların hareketli ya da hareketsiz olduklarına karar verip tabloyu dolduralım. Hareketsiz Varlıklar Hareketli Varlıklar Salıncak Ev Araba Çocuklar Köpek Ağaç Can, evindeki hareketli ve hareketsiz varlıkları listeliyor. Can a listesindeki varlıkları doğru alana yerleştirmesi için yardımcı olalım. Hareketli Varlıklar Annem-kardeşim-kardeşimin kuşu-babam-çiçek-köpeğim. televizyon annem bisiklet kardeşim top kardeşimin kuşu Hareketsiz Varlıklar Televizyon-bisiklet-topayakkabı-bilgisayar-buzdolabı babam bilgisayar köpeğim ayakkabı çiçek buzdolabı 3
Varlıkların Hareket Özellikleri Aşağıdaki tabloda yazılı ifadelerden doğru olanların kutucuğunu yeşile boyayalım. Doğru ifadelerin harflerini soldan sağa doğru sırasıyla yazarak şifreyi oluşturalım. Harekete yeni başlayan bir otomobil hızlanma hareketi yapar. B Garajda duran araç hareketlidir. Bir cisim zamanla yer değiştiriyorsa hareket ediyor demektir. N Şifre: R Cansız varlıklar dışardan etki olmadıkça hareket etmez. İ Çita, kaplumbağaya göre daha yavaştır. L Sokaktaki elektrik direği sallanma hareketi yapar. İ A F E R İ N Bir cisim, tek bir hareket yapabilir. Ç Hareket eden varlıkların hızları farklı olabilir. U Helikopter pervanesi dönme hareketi yapar. İ Hızlı bir cisim, yavaş cisme göre aynı yolu daha kısa sürede gider. R Bitki kökleri hareket etmez. T Kol saatinin akrep ve yelkovanı sallanma hareketi yapar. M Aşağıda verilen kavramları kullanarak cümlelerdeki boşlukları dolduralım. sallanma hareket sıfır dönme yön değiştirme yol Kilit anahtarla açılırken... hareketi yapar. Lunaparktaki gondol... hareketi yapar. Bir cisim duruyorsa hızı... dır. Yolda giden bisikletli sola döndüğünde... hareketi yapar. Bir varlığın başka bir varlığa göre yer değiştirmesine... denir. Bir cisim belirli bir sürede ne kadar çok... alıyorsa o kadar hızlıdır. dönme sallanma sıfır yön değiştirme yol hareket 4 Bilfen Yayıncılık
5 Varlıkların Hareket Özellikleri Aşağıdaki bulmacayı, görselleri verilen cisimlerin yaptıkları hareket türüne göre dolduralım. 1 2 4 7 3 6 5 8 1 5 2 6 3 7 4 8 Y A V A Ş L A N M E Ö D M A Ş L A L L A N M A S M A M N A L Z I H V A Y Z I H A M A Ö N D E Ğ İ Ş T İ R M E N Ö D E
Cisimleri Hareket Ettirme ve Durdurma Kutularda verilen açıklamalara ait kavramlar bulmacada verilmiştir. Kavramları bulmacadan bulup ilgili kutunun altına yazalım. Bulmacada açıkta kalan harfleri soldan sağa, yukarıdan aşağıya doğru birleştirerek şifreyi bulalım. R A İ F E Ü R T İ D Z N M K U G D E U R A Ö B V M R N A V A Ş M A E R D E I T N Ç E K M E ŞİFRE:... Aferin Başardın Çekmeceyi kapatırken uygulanan kuvvet çeşitidir.... İtme Cisimlerin hareketine neden olan itme veya çekmedir.... Kuvvet Topacın ipini çekerek bu hareket çeşidini yapmasını sağlarız.... Dönme Uçurtmanın uçmasını sağlayan hava olayıdır.... Rüzgar Arabanın kapısını açmak için kapıya uygulanan kuvvet çeşitidir.... Çekme Cismin hızının sıfır olması durumudur.... Durma 6 Bilfen Yayıncılık
Cisimleri Hareket Ettirme ve Durdurma Aşağıdaki tabloda doğru olan ifadelerin yer aldığı kutucukları boyayalım. Bakalım fare peynire ulaşabilecek mi? Sörf yapan sporcu ipe itme kuvveti uygular. Duvara çarpan top durur. Aslan, tavşana göre yavaş hareket eder. Hareket hâlindeki vantilatörün pervanesine dokunmak tehlikelidir. Kaplumbağa, çitaya göre yavaş hareket eder. Kuvvet uygulanan tüm cisimler hareket eder. Kuvvet sadece çekmedir. Hareket eden cisimlerin durması için kuvvet gerekir. Varlıklara uygulanan itme veya çekme kuvvettir. Dünya dönme hareketi yapar. Çekmeceyi açarken itme kuvveti uygularız. Rüzgârın yelkenlilere uyguladığı kuvvet çekme kuvvetidir. Kuvvet sadece itmedir. Hava varlıklara itme kuvveti uygular. Alışveriş arabasını iterek ya da çekerek hareket ettirebiliriz. Aynı büyüklükteki kuvvet ile her cismi hareket ettirebiliriz. Kuvvet bütün cisimleri hızlandırır. Ekmek hamurunu yoğururken itme kuvveti uygularız. Perondan uzaklaşan tren hızlanan hareket yapar. Saatin sarkacı dönme hareketi yapar. Hareket için kuvvete gerek yoktur. Köpeği fark eden kedi hızlanma hareketi yapar. 7
Cisimleri Hareket Ettirme ve Durdurma A) Aşağıdaki hareketlerin gerçekleşmesini sağlayan etkileri yazalım. B) Günlük yaşantımızda hareketli cisimler bazı tehlikeli durumlara yol açabilir. Selçuk verdiği bilgiyi desteklemek için aşağıdaki olaylardan hangilerini örnek gösterebilir? İşaretleyelim. 8 Bilfen Yayıncılık
Kavrama Soruları Kelime Sandığım Kelime sandığında yer alan kelimeleri kullanarak boşlukları tamamlayalım. Bir cismin belli bir noktaya göre zamanla yer değiştirmesine... hareket denir. Hareketleri sırasında hızlarını azaltan cisimlerin yaptığı harekete... yavaşlama hareketi denir. Durmakta olan varlıklar harekete başladıklarında ya da belli bir hızda giden aracın hızı arttırıldığında yaptığı hareket hızlanma... hareketidir. Varlıkları hareket ettirmek için uyguladığımız itme ve çekmeyi... kuvvet olarak adlandırırız. Arabaya binerken arabanın kapısını... çekme kuvveti ile açarız. Çekmeceyi kapatmak için... kuvveti uygularız. Varlıkların bazıları bir nokta etrafında dönerek hareket eder. Bu hareket türü... dönme hareketi olarak tanımlanır. Hareket eden araçların yönlerini değiştirmesi... yön değiştirme hareketi olarak adlandırılır. itme Salıncak ve lunaparktaki gondolun yaptığı hareket... sallanma hareketidir. çekme hareket yön değiştirme sallanma itme yavaşlama dönme kuvvet hızlanma 9
Kavrama Soruları Kavram Haritam Aşağıda verilen kavram haritasını görsellere dikkat ederek uygun sözcüklerle tamamlayalım. dönme - hızlanma - sallanma - itme - çekme - yönü değişen - yavaşlama olarak adlandırılır olarak adlandırılır itme veya çekme KUVVET ve HAREKET çeşitleri vardır yavaşlama hızlanma yön değiştirme dönme sallanma 10 Bilfen Yayıncılık
Kuvveti Tanıyalım Kavrama Soruları Soru - Cevap 1. Aşağıdaki varlıkların yaptığı hareketin çeşidini işaretleyelim. Dönme hareketi Dönme hareketi Sallanma hareketi Sallanma hareketi Hızlanma hareketi Yavaşlama hareketi Yavaşlayan hareket Yönü değişen hareket Hızlanan hareket 2. Aşağıdaki resimlerde gösterilen varlıklara etki eden kuvvetin çeşidini yazalım. İtme... İtme... Çekme... İtme... Çekme... İtme... 11
Kavrama Soruları 3. Esra fen laboratuvarında arkadaşlarıyla birlikte deney yapmıştır. Ancak deneyin açıklamasını yaparken bazı yerleri boş bırakmıştır. Esra nın boş bıraktığı yerleri tamamlayalım. Deneyin Amacı: Varlıkların hareketini... iterek ya da... çekerek gerçekleştiririz. Kullanılan malzemeler: Oyuncak araba, kitap. Deneyin yapılışı: Oyuncak arabayı bir zeminde hareket ettirmeye çalışalım. Kitabı düz zeminde kendimize... veya kendi- yakınlaştırarak mizden... uzaklaştırarak hareket ettirelim. Ne oldu? Oyuncak arabayı düz zeminde... kuvveti uygulayarak hareket ettirebildik. çekme itme Kitabı düz zeminde... kuvveti ile kendimize yaklaştırarak... itme kuvveti ile de kendimizden uzaklaştırarak hareket ettirebildik. 4. Hareketli varlıkların hareketinin devamlılığı için sürekli bir etki gerekli midir? Örnek vererek açıklayalım. Hayır,... Kuvvetin etkisi ortadan kalktıktan sonra hareket bir süre devam... edebilir. Örneğin, buz pistinde koyarken ilk başta patene uyguladığımız kuvvetle bir süre devam edebiliriz. 5. Hareketli cisimleri durdurmaya çalışmak doğru bir davranış mıdır? Örnek vererek açıklayalım. Hayır,... değildir. Matkabın ucunu çalışırken tutmaya çalışmak tehlikelidir. 12 Bilfen Yayıncılık
Karma Test 1. Aşağıdaki öğrencilerden hangisi kuvvetle ilgili doğru bilgi vermiştir? A) Kuvvet yalnızca insan etkisiyle oluşur. B) İtme ve çekme kuvvet çeşitidir. 1. Kuvvetin tanımını yaparak iki örnek verelim. Hareket eden bir cismi durduran, duran bir cismi hareket ettireni cisimleri şekil ve yönünü değiştiren etkiye kuvvet denir. Kapıyı açmak Dolabı itmek C) Kuvvet her zaman harekete neden olur. 2. Ömer elindeki golf sopası ile topa vurarak topun deliğe girmesini sağlayacaktır. 2. Ömer in topa uyguladığı kuvvet şekline iki örnek yazalım. Çekmeceyi kapatmak Rüzgârın rüzgâr gülünü ittirmesi. Ömer golf sopasıyla topa vurduğunda hangi kuvveti uygulamış olur? A) İtme B) Çekme C) İtme ve çekme 13
Karma Test 3. Aşağıdaki hareketlerden hangisi rüzgârın varlığa uyguladığı kuvvet sayesinde gerçekleşir? A) B) 3. Diğer seçeneklerdeki hareketlerin gerçekleşmesi için uygulanan kuvvetin adlarını yazalım. İtme C) 4. 4. Belirlediğimiz tehlikeli hareketler ne gibi sorunlar ortaya çıkarır? Açıklayalım. Yukarıdaki kişilerden kaç tanesi tehlikeli davranış yapmaktadır? Yaralanmalara sebep olabilir. A) 1 B) 2 C) 3 5. Aşağıdakilerden hangisi dışarıdan bir etki olmaksızın hareket edebilir? 5. Dışarıdan bir etki olmadan hareket edemeyen varlıklara üç örnek yazalım. A) B) C) 14 Bilfen Yayıncılık
Karma Test 6. Aşağıdaki olaylardan hangisinde çekme kuvveti uygulanmaktadır? A) B) 6. Doğru seçeneğin dışındaki seçeneklerde uygulanan kuvvetin çeşidini yazalım. İtme C) 7. Kenan, odasındaki dolabı iterek yerini değiştirmek istedi. Ancak ne kadar kuvvet uygularsa uygulasın bir türlü dolabı hareket ettiremedi. 7. Odamızdaki eşyalardan hareket ettirilmesi zor olanlarına örnekler verelim. Yatak Çalışma masası Kenan ın dolabı hareket ettirememesinin nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Dolaba çekme kuvveti uygulamamıştır. B) Dolabın boyu Kenan dan uzundur. C) Dolaba uygulanan kuvvetin büyüklüğü dolabı hareket ettirmek için yeterli değildir. 15
Karma Test 8. Aşağıdakilerden hangisine uygu - lanan kuvvet çeşidi diğerlerinden farklıdır? 8. Doğru seçenekteki kuvvet çeşidine sınıf içinden bir örnek yazalım. A) B) Kalem kutusundan kalemi almak. C) 9. Aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur? A) Hareketli bir cismi yavaşlatmak için cismin hareketine zıt yönde kuvvet uygulanmalıdır. B) Cisimlerin hareketlerini de - vam ettirmek için sürekli kuvvete ihtiyaç vardır. C) Rüzgâr cisimlere çekme kuvveti uygular. 9. Seçeneklerdeki yanlış ifadelerin doğrularını yazalım. Cisimlerin hareketlerini devam ettirmek için sürekli kuvvete ihtiyaç yoktur. Rüzgâr cisimlere itme kuvveti uygular. 16 Bilfen Yayıncılık