TÜRKİYE TAŞKÖMÜRÜ KURUMU KOZLU TAŞKÖMÜRÜ İŞLETME MÜESSESESİ ANKARA 2012 DOĞAL YILI RAPORU ELEKTRİK ÜRETİM VE TİCARET AŞ (ADÜAŞ) 2012 YILI RAPORU
Bu rapor, 03.12.2010 tarih, 6085 sayılı Kanun ile 233 sayılı KHK uyarınca düzenlenmiş, Rapor Değerlendirme Kurulunun 25.10.2013 tarih ve 42 sayılı oturumunda kabul edilmiştir.
Müessese Ünvanı : Kozlu Taskömürü İşletme Müessesesi Merkezi : Zonguldak Bağlı Olduğu Kuruluş : Türkiye Taşkömürü Kurumu Esas Sermayesi : 1.090.000.000TL (*) Ödenmiş Sermayesi : 1.177.860.000TL Karar Organı (Yönetim Komitesi) Karar organındaki unvanı Adı ve soyadı Müessesedeki Görevi Görevli Bulunduğu Süre Başlama Tarihi Ayrılış Tarihi 1-Başkan Kazım EROĞLU Müessese Müdürü 19.03.2004 Devam ediyor 2-Üye Ali DEMİRSOY Müessese Müdür Yardımcısı 15.12.2009 Devam ediyor 3-Üye Nurettin Yılmaz Müessese Müdür Yardımcısı 16.06.2010 Devam ediyor 4-Üye Mithat GÜLSEVER Müessese Müdür Yardımcısı 21.12.2009 Devam ediyor 5-Üye A.Haydar BORAN Müessese Müdür Yardımcısı 16.12.2011 Devam ediyor (*) Müessesenin sermayesi TTK Yönetim Kurulu nun 26.01.2012 tarih ve 43 sayılı kararı ile 1.190.000.000.-TL.'ye yükseltilmiştir.
İÇİNDEKİLER Sayfa No I. TOPLU BAKIŞ... I II. İDARİ BÜNYE... 1 A- Mevzuat... 1 B- Teşkilat... 2 C- Personel durumu... 4 III. MALİ BÜNYE... 13 A- Mali durum... 13 B- Mali sonuçlar... 16 IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI... 18 A- Giderler... 19 B- Tedarik işleri... 19 C- Üretim ve maliyetler... 27 D- Pazarlama... 101 E- Sigorta işleri... 105 F- İşletme sonuçları... 106 G- Yatırımlar... 109 V. BİLANÇO... 121 -Aktif... 121 -Pasif... 127 VI. GELİR TABLOSU... 131 VII. EKLER... 137
Raporda yer alan kısaltmalar AB AID AKÇT COP ÇATES DPT DLF ECSC EKİ ESD ETKB EÜAŞ GSMH GSYİH IEA İDT İSO KHK KİK KİT KYSK MİGEM MKE MTA MTEP PAÜİ PCI PDKS TBMM TEP TİM TİS TKİ TTK TÜİK USBM YKK YPK : Avrupa Birliği : Alt Isıl Değeri : Avrupa Kömür Çelik Topluluğu : İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi : Çatalağzı Termik Santralı : Devlet Planlama Müsteşarlığı : Devolopment Loan Fund : Avrupa Kömür Çelik Topluluğu : Ereğli Kömür İşletmeleri : Eşik Sınır Değer (TWA) : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı : Elektrik Üretim Anonim Şirketi : Gayri Safi Milli Hasıla : Gayri Safi Yurt İçi Hasıla : Uluslararası Enerji Ajansı : İktisadi Devlet Teşekkülü : Uluslararası Sınıflandırma Sistemi : Kanun Hükmünde Kararname : Kamu İhale Kurumu / Kanunu : Kamu İktisadi Teşekkülü : Karadon Yeni Servis Kuyusu : Maden İşleri Genel Müdürlüğü : Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu : Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü : Milyon Ton Eşdeğer Petrol : Pano Ayak Üretim İşçisi : Pulverize Kömür Enjeksiyonu : Personel Devam Kontrol Sistemi : Türkiye Büyük Millet Meclisi : Ton Eşdeğer Petrol : Taşkömürü İşletme Müessesesi : Toplu İş Sözleşmesi : Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu : Türkiye Taşkömürü Kurumu : Türkiye İstatistik Kurumu : Amerikan Jeolojik Teknikler : Yönetim Kurulu Kararı : Yüksek Planlama Kurulu
I I. TOPLU BAKIŞ Zonguldak havzasındaki taşkömürünün 1829 yılında ilk kez Ereğli İlçesi Köseağzı Değirmeni mevkiinde bulunmasına müteakip 1836 yılında Avusturya dan Kozlu ya getirilen Hırvat asıllı madencilerle başlayan kömür üretimi çalışmaları, 1841 yılından itibaren Osmanlı Devlet adamlarının oluşturduğu bir kumpanyaya havale edilmiştir. 1848 yılında, Filyos tan Ereğli ye kadar uzanan sınırlar içinde kalan kömür havzası Padişah Vakfı na devredilmiştir. Havzada ilk işletmecilik faaliyetleri ve madencilik yatırımları Kozlu da yapılmıştır. Üretim, nakliyat ve yükleme sorunlarının çözülmesi amacıyla, 1851 yılında, maden nezaretçileri Evkaf Nezareti tarafından özel anlaşma ile havzaya getirilmiştir. Havzada ilk taşıma projesi İngiliz uzmanlar tarafından Kozlu da yapılmıştır. İngiltere den getirilen demiryolu malzemesi ve vagonlar ile Kozlu sahilinden Papaz Havzası na kadar dekovil hattı döşenmiş olup havzanın ilk sahil yükleme tesisleri, 1851-1852 de Kozlu da yapılmıştır. Kozlu sahilinden Papaz Havzası na kadar hizmet veren ilk dekovil hattı, 1872 tarihinde sahilden İhsaniye ocaklarına kadar uzatılmış, Kozlu sahilinde oluk adı verilen yükleme tesisleri ve iskele yapılmıştır. Havzanın ilk kuyusu olan 1 no.lu Kurci Kuyusu (+11/-70) Kozlu da, Kurci Şirketi tarafından 1885 te açılmış ve 1200 m. yarıçaplı alan içinde faaliyet göstermiştir. Ruhsatı Sarıcazadeler e ait olan Kozlu ocaklarının hisse senetleri 1913 yılında Alman kökenli bir Belçika şirketinin eline geçmiş, ocaklar 1918 yılından itibaren Türk Kömür Madenleri A.Ş. adı ile İtalyanlar tarafından çalıştırılmıştır. 1927 den sonra da yasal zorunluluk gereği Türk Kömür Madenleri A.Ş. ile kira sözleşmesi yapılmıştır. Ereğli Şirketi nin Kozlu da işletmeciliğe başlamasından sonra demiryolları ve kömür yükleme tesisleri yeniden düzenlenmiş, lokomotifler ve vagonlarla taşıma güçlendirilmiştir. 1920 yılında TBMM Hükümeti havzaya el koymuş, havzadaki ocaklar 1926 yılından sonra Türkiye İş Bankası tarafından 3 Haziran 1926 tarihinde kurulan Kömür- İş Şirketi ile Fransız sermayeli Ereğli Şirketi tarafından işletilmiştir. İlk ulusal kuruluş olan Kömür-İş Şirketi, İncirharmanı, İhsaniye ve Yeni Şirket ocaklarında üretim yapmıştır. 28.11.1936 tarihinde Ereğli Şirketi ile bir satın alma sözleşmesi imzalanmış, 07.04.1937 tarih ve 3146 sayılı Kanunla Ereğli Şirketi Hükümet tarafından satın alınarak tüm varlıklarıyla Etibank a devredilmiştir. 1937 yılında Etibank Yönetim
II Sayıştay Kurulu kararları ile Etibank Ereğli Kömür İşletmesi T.A.Ş. (EKİTAŞ) kurularak faaliyete geçirilmiş, bu gelişmenin ardından 27.08.1937 tarihinde Kozlu Kömür İşletmesi (Kömür-İş) de, EKİTAŞ ın bir kuruluşu haline gelmiştir. 30.05.1940 tarihinde 3867 sayılı Kömür Havzasındaki Ocakların Devletçe İşletilmesi Yasası çıkarılmış, bu yasanın ardından 15.10.1940 tarihli Ereğli Kömür Havzasının Devletçe İşletilmesine Dair Kararname ile bütün imtiyazlar, imal ruhsatları ve özel ocaklar EKİTAŞ'a devredilmiştir. Etibank Yönetim Kurulu nun 23.10.1943 tarih ve 275/8 sayılı kararı ile de EKİTAŞ, Ereğli Kömürleri İşletmesi Müessesesi (EKİ) haline dönüştürülmüş, bu düzenlemeler sırasında Kozlu Bölgesi de, artı kotlar ile -200 kotu arasında 1940 öncesinden kalma tesislerle, dağınık bölümler halinde 4 ayrı işletme bölümü ile yeniden teşkilatlandırılmıştır. Etibank ın EKİ Müessesesi tarafından işletilen ocaklar 22.05.1957 tarihinde kabul edilen ve 31.05.1957 tarihinde yayınlanan 6974 Sayılı Kanunla kurulan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu na (TKİ) devredilmiştir. -200/-300 kotları arasında mevcut bulunan 24 milyon ton rezervin önemli bir kısmının üretiminin 1965 yılına kadar tamamlanmasıyla 1965 den sonra rezerv sahası yetersizliği ile karşılaşılmış, programlanan üretimin gerçekleştirilmesi için İhsaniye ve İncirharmanı bölümlerinde -300 katından desandrilerle -360 kotuna inilmiş, bu şekilde oluşturulan -360 ara katı ile yeni rezerv sahaları hazırlanmıştır. 1960 yılında başlatılan -425 kat hazırlıkları kapsamında projelendirilen 22 km lik galerinin 13 km si ancak 1970 yılı sonuna doğru tamamlanabilmiştir. KİT lerin yeniden düzenlenmesi kapsamında çıkarılan 10.10.1983 tarih ve 96 sayılı KHK ile Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) kurulmuş, Havzadaki taşkömürü rezervinin işletilmesi hakkı tüm hukuku ile TTK ya verilmiştir. TTK Yönetim Kurulu nun 28.11.1985 tarih ve 442 sayılı kararı ile 01.01.1986 tarihi itibarıyla Kozlu Bölgesi Müessese haline getirilmiştir. Müessesenin Yeni Kuyu ve ihraç tesisleri 1992 yılında tamamlanmış, fakat -560 kat hazırlıklarına devam edilirken 263 işçinin hayatını kaybettiği Kozlu Ocakları Gaz ve Toz Patlaması olayının yaşanması Kozlu ocaklarında sürdürülen büyümeyi engellemiş, kurtarma ve ocak açıklıklarının yeniden kazanılması çalışmaları 1995 yılına kadar sürdürülmüştür. 1995 yılından sonra da -560 katı hazırlıklarına ağırlık verilmiş olup bugün üretim ağırlıklı olarak, -485/-560 katları arasından yapılmakta, 01.08.2004 tarihinden itibaren de özel sektörden hizmet alımı yöntemiyle başlatılan - 560 ve -630 katı hazırlıklarına halen devam edilmektedir. Müessesenin son 5 yıla ilişkin toplu bilgileri aşağıdaki çizelgede sunulmuştur.
III Toplu bilgiler Ölçü 2008 2009 2010 2011 2012 Son iki Artış veya azalış yıl farkı % Sermaye Bin TL 750.000 850.000 930.000 1.080.000 1.190.000 110.000 10 Ödenmiş sermaye Bin TL 720.000 795.000 890.000 1.065.000 1.177.860 112.860 11 Öz kaynaklar Bin TL 12.773 - - 81.849 87.220 5.371 7 Yabancı kaynaklar Bin TL 59.077 82.756 94.421 17.057 13.451 (3.606) (21) Yabancı kaynaklara sirayet eden zarar Bin TL - 3.242 1.818 - - - Finansman giderleri Bin TL - - - - - - Maddi duran varlıklar (edinme değeri) Bin TL 131.017 136.180 152.168 164.009 173.804 9.795 6 Maddi duran varlıklar (birikmiş amortismanı) Bin TL 71.542 75.109 79.604 85.295 92.141 6.846 8 Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler Bin TL 11.641 10.805 16.554 12.321 9.980 (2.341) (19) Yatırımların gerçekleşme oranı (nakdi) % 109 91 90 78 66 (12) (15) Tüm alım tutarı(hizmet alımları dahil) Bin TL 16.231 17.867 20.811 19.894 19.795 (99) () Üretim miktarı (satılabilir kömür) Bin ton 345 395 418 407 359 (48) (12) Tüm üretim tutarı (üretim maliyeti) Bin TL 93.414 119.761 126.260 132.822 141.990 9.168 7 Üretim verimliliği (veya randıman) Kg/Yev 956 844 891 910 834 (76) (8) Satış miktarı : -Mües. üretimi kömür Bin ton 341 384 414 401 351 (50) (12) -Emtia kömür Bin ton - - - Net satış tutarı Bin TL 40.754 54.673 60.735 73.995 68.093 (5.902) (8) Stoklar: -İlk madde ve malzeme Bin TL 4.551 4.086 6.886 7.594 7.213 (381) (5) -Yarı mamuler Bin TL - - - -Mamuller Bin TL - 949 - - 602 -Ticari mallar Bin TL - - - -Diğer stoklar Bin TL 517 - - 914 1.517 603 66 Memur (ortalama) Kişi 24 23 23 24 24 Sözleşmeli (ortalama) Kişi 204 196 190 185 204 19 10 İşçi (ortalama) Kişi 1.749 2.136 2.241 2.146 2.044 (102) (5) Personel için yapılan tüm giderler Bin TL 88.520 101.045 107.093 118.983 124.259 5.276 4 Cari yıla ilişkin: -Memurlar için yapılan giderler Bin TL 839 849 904 1.102 965 (137) (12) -Memur başına aylık ortalama gider TL 2.800 3.189 3.597 3.826 3.350 (476) (12) -Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL 6.437 6.829 7.015 7.824 9.775 1.951 25 -Sözleşmeli başına aylık ortalama gider TL 2.604 3.036 3.154 3.524 4.264 740 21 -İşçiler için yapılan giderler Bin TL 72.844 93.367 99.174 105.193 105.709 516 -İşçi başına aylık ortalama gider TL 3.470 3.859 3.947 4.273 4.310 37 1 Dönem kârına ilişkin vergi ve diğer yasal yük. Bin TL - - - - - - Tahakkuk eden vergiler Bin TL 1.341 3.490 3.298 6.971 5.705 (1.266) (18) GSYİH'ya katkı (üretici fiyatlarıyla) Bin TL 11.944 24.363 25.868 38.955 29.242 (9.713) (25) GSYİH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL 13.285 27.853 29.166 45.926 34.947 (10.979) (24) GSMH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL 13.285 27.853 29.166 45.926 34.947 (10.979) (24) Faaliyet karı veya zararı Bin TL (74.421) (83.791) (89.360) (85.165) (98.525) (13.360) 16 Dönem karı veya zararı Bin TL (82.440) (91.015) (93.575) (91.333) (107.489) (16.156) 18 Bilanço karı veya zararı Bin TL (707.228) (798.242) (891.817) (983.150) (1.090.639) (107.489) 11
IV Sayıştay Kozlu Müessesesi taşkömürü üretimini İhsaniye-İncirharmanı İşletmesi nden gerçekleştirmekte, üretilen koklaşabilir nitelikteki tuvönan kömürler hizmet alımı yolu ile Kozlu Modüler Lavvarı nda yüklenici vasıtasıyla yıkanmakta, elde edilen yüksek küllü filtrasyon ürünü kömürler Çatalağzı Termik Santralı na (ÇATES) düşük küllü lave kömürler ise başta demir-çelik fabrikaları ve Çay-Kur olmak üzere piyasaya arz edilmektedir. Müessesenin 2012 yılı işletme faaliyetleri sonucunda 351.750 ton satılabilir üretim gerçekleşmiş, bu miktarın 350.859 tonluk kısmı satılmış, karşılığında 67.867,4 bin lira tutarında net satış hasılatı elde edilmiştir. Bu tutardaki net satış hasılatına 1.553,1 bin lira tutarındaki diğer faaliyetlerden sağlanan gelir ve karların ilave edilmesiyle toplam gelirler 69.420,5 bin lira olmuş, toplam giderlerin 176.909,8 bin lira tutarında gerçekleşmesi sonucunda 107.489,3 bin lira tutarında dönem zararı meydana gelmiştir. TTK Genel Müdürlüğü nce hazırlanan ve 2009-2013 yıllarını kapsayan Kısa ve Orta Vadeli İyileştirme Programı nda; son yıllarda Kuruma sağlanan yatırım imkanları ile ana altyapı hazırlıklarından derin kuyu ihtiyacının önemli bir kısmının giderildiği, ana kat hazırlıklarının önemli bir kısmının da hizmet alımlarıyla sürdürülmeye başlandığı, diğer taraftan işgücünün rehabilitasyonu, makine ve teçhizat modernizasyonu, iş güvenliği teçhizatlarının iyileştirilmesine yönelik çalışmalarda adımlar atılmış olduğu ve bu çalışmaların sürdürülmesi gerektiğinden bahsedilerek bu çalışmaların tamamlanması ile üretim artışı hedeflerine kademeli olarak ulaşılacağı belirtilmektedir. Ancak, Müessese de Kurum un diğer müesseselerinde olduğu gibi bu hedefler doğrultusunda bugüne kadar belirgin bir üretim artışının sağlanamadığı, gerçekleşen yıllık üretimlerin de Kurum un yeniden yapılanması kapsamında temin edilen kazı işçileri ve aktarılan kaynaklara rağmen belirlenen bu stratejik hedeflerle uyuşmadığı görülmektedir. Müessesede 2010 yılında 418 bin ton olan satılabilir kömür üretimi, 2011 yılında 407 bin tona, 2012 yılında da 359 bin ton seviyesine düşmüştür. 2012 yılında yapılan hazırlık, üretim, kömür yıkama maliyetlerine etki eden hususlar genel olarak değerlendirildiğinde; -Yapılan ve yapılmakta olan yeni ana kat galerileri, tamir tarama ve eski açma hazırlıkları ile 2009 yılında işe alınan pano ayak üretim işçilerine (693 işçi) rağmen ocakların derinleşmesi, genişlemesi, nakliyat ve ana nakliyat yollarının uzaması, -Aktarma nokta ve sayılarının artması, bu nedenle daha fazla sayıda, özellikle nakliyat ve bakım onarım, tamir tarama işçisine ihtiyaç duyulması, malzeme-personel nakil sürelerinin uzaması, -Fiili çalışma sürelerinin kısalması, emek yoğun klasik çalışma sistemine devam edilmesi, ayaklarda tam ve/veya yarı mekanize sistemlerle üretim yapma yoluna gidilmemesi, galerilerde taban kabarması ve kesit daralması nedeniyle etkin bir nakliyat sistemi oluşturulamaması,
V -Belirli aralıklarla yeraltı işçisi alınmasına karşılık emeklilikler nedeniyle hızla azalan işçi sayısının optimum bir seviyede tutulamaması, -Özellikle pano ayak üretimine hizmet veren nakliye, elektro-mekanik işçiliklerinin kritik seviyesinin bile altına inmiş olması, -Çok sayıda işçinin bankalara ve piyasaya olan borçları nedeniyle icra takibi altında bulundukları, böylesine bir borç sarmalı içinde olan bu işçilerin içinde bulundukları psikolojinin çalışma devamlılığına ve verimliliğine olumsuz etki yapması, Gibi sebepler, Müessese de üretim maliyetlerinin yükselmesine neden olan ve üretimin artmasını engelleyen başlıca sorunlar olarak görülmektedir. Yukarıda özetlenen sorunların çözümlenebilmesi ve Müessesenin taşkömürü üretiminin artırılabilmesi amacıyla; - İş disiplininin geliştirilmesi, üretim yönetimine daha fazla ağırlık verilmesi suretiyle işgücü ve tesis verimliliklerinin artırılması, ocaklardan daha temiz kömür elde edilmesine yönelik önlemler alınması, - Üretimin arttırılmasına yönelik hazırlık yatırımlarının planlanan sürede tamamlanması, - Hazırlık ve üretim çalışmalarında otomasyon ve mekanizasyona gidilmesine çalışılması, - Emekli olan yeraltı üretim işçilerinin yerine zamanında yeni işçi alınması ve işçi sayısındaki yetersizlik nedeniyle üretimde darboğaz oluşmasının önlenmesi, Gerekmektedir. Öneriler : Kozlu Taşkömürü İşletme Müessesesinin 2012 yılındaki çalışmaları üzerinde T.C. Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. 1- Müessesede işgücü kayıplarının önlenmesi, iş verimliliğinin artırılması ve işyeri disiplini sağlanması amacıyla; - İzinsiz ve mazeretsiz işe gelmemeyi, hastane izni kullanmayı alışkanlık haline getiren, disiplinsiz hareket eden, iş amirlerine ve arkadaşlarına karşı uygunsuz ve fiili davranışlarda bulunan, işyeri moralini ve disiplinini bozarak üretimi aksatan işçilere 4857 Sayılı İş Kanununun ilgili hükümlerinin uygulanması konusunda Kurum yöneticileri tarafından gösterilen kararlılığın tavizsiz olarak sürdürülmesi, - Personel Devam Kontrol Sistemiyle ilgili olarak TTK Genel Müdürlüğünce çıkarılan genelge ve talimatlarla ilgili uygulamanın Kurum Teftiş Kurulu nca yapılan denetimlerde izlenmesi ve sonucuna göre işlem yapılması,
VI Sayıştay - PDKS kayıtları ile lambahane kayıtları ve kamera görüntülerinin ilgili birim amirlerince aylık olarak kontrol edilmesi, vergi kayıplarına ve kamu zararına yol açan haksız ödemelerin önüne geçilmesi ( Sayfa: 10), 2- Müessese ruhsat alanı içerisinde K-3 ve K-4 sahalarında redevans usulü ile işletmecilik yapan firmanın, Kuruma olan birikmiş borçlarının sözleşme hükümleri çerçevesinde tahsil edilmesi, gerektiğinde sözleşme ve ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda sözleşmenin feshi de dahil olmak üzere gerekli işlemlerin yapılması (Sayfa: 59-60), 3- Kozlu Müessesesinin üretim faaliyetlerinin program hedefleri doğrultusunda kesintisiz olarak sürdürülmesinde büyük önemi olan II. Kısım Galeri İhalesi kapsamında ihale edilen işle ilgili olarak yüklenici firmanın, Kurum ile imzaladığı sözleşme ve şartnameler doğrultusunda iş güvenliği ve işçi sağlığına ilişkin mevzuat hükümlerine titizlikle uyması ile yapılan işin, istenilen kalitede ve süresi içinde bitirilmesi hususlarında; firma işyerlerinin, iş güvenliği ve işçi sağlığı koşulları ile yapılan imalatların kalitesi yönünden daha sık denetlenmesi, tespit edilen noksanlıklar ve kusurlu işlerin öncelikle tamamlatılması, gerektiğinde sözleşme ve eki şartnameler ile ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda sözleşmenin feshi de dahil olmak üzere gerekli işlemlerin yapılması (sayfa: 69-70), 4- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve Ek 12 de listelenen diğer öneri ve tavsiyelerinde yerine getirilmesi. Sonuç: Kozlu Taşkömürü İşletme Müessesinin 2012 yılı bilançosu ve 107.489.291,72 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur.
1 A-Mevzuat : II. İDARİ BÜNYE Kamu İktisadi Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları Hakkında 11.04.1983 tarih ve 60 sayılı KHK ile; Ereğli Kömürleri İşletme Müessesesi yerine (EKİ) Armutçuk, Kozlu, Üzülmez, Karadon ve Amasra Taşkömürü İşletme Müesseselerini bünyesinde toplayan Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) kurulmuştur. 11.04.1983 tarih ve 60 sayılı Kamu İktisadi Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları Hakkında KHK, 22.10.1983 tarihli 18199 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 19.10.1983 tarih ve 2929 sayılı Kanunla değiştirilmiştir. Kamu İktisadi Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları hakkında 2929 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeden sonra 28.10.1983 tarihli 18205 sayılı Resmi Gazete de Türkiye Taşkömürü Kurumunun Kuruluşu Hakkında 10.10.1983 tarih ve 96 sayılı KHK yayımlanmıştır. Türkiye Taşkömürü Kurumu nun kuruluşu, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinin 28.12.1983 tarih ve 912 sayılı nüshasında tescil ve ilanı yapılarak tamamlanmıştır. Kamu İktisadi Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları 18.06.1984 tarihli 18435 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında KHK ile yeniden düzenlenmiş ve 2929 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmıştır. 233 sayılı KHK gereğince hazırlanan, Ekonomik İşler Yüksek Koordinasyon Kurulu tarafından kabul edilen Türkiye Taşkömürü Kurumu Ana Statüsü 11.12.1984 tarihli 18602 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe konmuştur. Kozlu Taşkömürü İşletme Müessesesi ise; Türkiye Taşkömürü Kurumu nun 28.11.1985 tarih, 444 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile Zonguldak Taşkömürü İşletme Müessesesine bağlı olarak faaliyette bulunan Kozlu Bölge Müdürlüğü nün 01.01.1986 tarihinden itibaren Müessese haline dönüştürülmesi ile kurulmuş, buna ait karar Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinin 26.12.1985 tarih, 1417 sayılı nüshasında yayımlanarak Kozlu Taşkömürü İşletme Müessesesi tüzel kişilik kazanmıştır. Kamu İktisadi Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşlarının 233 sayılı KHK çerçevesinde kuruluşlarının tamamlanması ve Ana Statülerinin Resmi Gazete de yayımlanmasından sonra 20.05.1991 tarihli 20876 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 15.05.1991 tarih ve 3743 sayılı Kanunla diğer kuruluşlar yanında Türkiye Taşkömürü Kurumu Kuruluşu Hakkında 28.10.1983 tarih ve 96 sayılı KHK yürürlükten kaldırılmıştır.
2 Sayıştay Türkiye Taşkömürü Kurumu 233 sayılı KHK ve Türkiye Taşkömürü Kurumu Ana Statüsü hükümlerine göre faaliyetini sürdürmektedir. Kozlu Taşkömürü İşletme Müessesesi; 3346 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonlarının TBMM ince Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve 6085 sayılı Sayıştay Kanunu nun denetime tabi olup, 233 sayılı KHK de saklı tutulan hususlar dışında özel hukuk hükümlerine göre faaliyetini sürdürmektedir. B-Teşkilat: 1-Teşkilatın yapısı: Kozlu Taşkömürü İşletme Müessese Müdürlüğünün teşkilat yapısı; 233 sayılı KHK gereğince hazırlanan 11.12.1984 tarihli 18602 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Türkiye Taşkömürü Kurumu Ana Statüsü ile düzenlenmiştir. TTK Yönetim Kurulu nun 10.09.1991 tarih ve 240 sayılı kararı ile kabul edilen Türkiye Taşkömürü Kurumu Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliği ne göre, Yönetim Komitesi; Müessese Müdürü, üretim, etüd-tesis, idari ve elektro-mekanikten sorumlu 4 müessese müdür yardımcısı ve bunlara bağlı servis müdürlükleri ve şeflikleri ile yönetim komitesine bağlı özel büro şefliği ve doğrudan müessese müdürüne bağlı sivil savunma amir ve uzmanlığı birimlerinden oluşmuştur. 10.09.1991 tarihi ve 240 sayılı TTK Yönetim Kurulu Kararı ile kabul edilen Türkiye Taşkömürü Kurumu Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliği nde muhtelif Yönetim Kurulu Kararları ile değişiklik yapılmış, söz konusu Yönetmelik TTK Yönetim Kurulu nun 03.03.2008 tarih ve 49 sayılı kararı ile yürürlükten kaldırılarak yerine Türkiye Taşkömürü Kurumu Teşkilat Yapısı, Görev ve Çalışma Esasları Yönergesi yürürlüğe konmuştur. 2-Karar organı : 233 sayılı KHK ve TTK Ana Statüsüne göre; Müessesenin karar organı Yönetim Komitesidir. 233 sayılı KHK nin 18 inci maddesi uyarınca Yönetim Komitesi bir başkan dört üyeden oluşmakta, Yönetim Komitesinin üyeleri Müessesenin üst seviyedeki yöneticileri arasından TTK Yönetim Kurulu nca atanmaktadır. 03.03.2008 tarih ve 49 sayılı TTK Yönetim Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Taşkömürü Kurumu Teşkilat Yapısı, Görev ve Çalışma Esasları Yönergesi ne göre; Yönetim Komitesi, TTK Genel Müdürlüğü tarafından tespit edilen esaslara, işletme bütçesi ve programlara uygun olarak verimlilik ve karlılık ilkeleri doğrultusunda müessesenin yönetimini sağlayacak kararları almakla görevli ve yetkili bulunmaktadır.
3 Kozlu Taşkömürü İşletme Müessese Müdürlüğü Yönetim Komitesi başkan ve üyeleri raporun giriş bölümünde yer almaktadır. Yönetim Komitesi üyeleri Müessese Müdürü ve müdür yardımcılarından oluşmaktadır. Müesssesenin Yönetim Komitesinde 2012 yılında herhangi bir değişiklik olmamıştır. Denetim tarihi itibarıyla (Nisan 2013) Yönetim Komitesinde boş üyelik bulunmamaktadır. Yönetim Komitesi 2012 yılında 37 toplantı yapmış, çeşitli konularda 58 karar almıştır. 3-Yürütme organı : 233 sayılı KHK nin 17 nci maddesi, TTK Ana Statüsünün 13 üncü maddesine göre; müessesenin yetkili ve sorumlu yürütme organı müessese müdürlüğüdür. Müessese Müdürlüğü; müessese müdürü, üretim, etüt-tesis, idari, elektromekanikten sorumlu 4 müessese müdür yardımcısı ile birlikte yürütme organını oluşturmakta, müessese müdürü ve müessese müdür yardımcılarına bağlı; işletme müdürlükleri, şube müdürlükleri ve başmühendislikler bulunmaktadır. 03.03.2008 tarih ve 49 sayılı TTK Yönetim Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Taşkömürü Kurumu Teşkilat Yapısı, Görev ve Çalışma Esasları Yönergesi Müessese Müdürünü; TTK Ana Statüsünde belirlenen amaç ve faaliyetler ile Genel Müdürlüğün öngördüğü programlar çerçevesinde, Müessesenin çalışma politikasını belirlemek, organize etmek, zorunlu kaynakları sağlamak ve ilgili birimlere tahsis ederek denetlemek, planlanan hedeflere ulaşmak için Müessesenin yeraltı ve yerüstü faaliyetlerini organize etmek, her türlü arama, etüt, plan, proje ve programların yapılmasını ve uygulamasını sağlamakla görevlendirmiştir. Müessese müdürü; müesseseyi kanun, tüzük ve yönetmelik hükümleri ile TTK Yönetim Kurulu ve Müessese Yönetim Komitesi kararları doğrultusunda yönetmekle görevli olup, idare ve yargı mercilerine ve üçüncü kişilere karşı müesseseyi temsil etmektedir. Müessese müdürü, müdür yardımcıları, işletme müdürleri, şube müdürleri ve başmühendisler başta olmak üzere personel atamaları TTK Yönetim Kurulu kararıyla gerçekleştirilmektedir. - Hukuk servisi: 26.11.2008 tarihli 27066 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 27.10.2008 tarih ve 2008/14269 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile TTK Genel Müdürlük ve Müesseselerinde yapılan kadro iptal ve ihdas işlemleri sonucunda TTK ya bağlı Müesseselerin Hukuk Müşavirliği birimleri iptal edilmiş, bu görevler Genel Müdürlük Hukuk Müşavirliği bünyesine alınmıştır.
4 Sayıştay Müessese aleyhine açılan davalar genellikle, iş kazaları, maluliyet, meslek hastalıkları ve kıdem tazminatlarıyla ilgili iş davalarıdır. Bu davalar Genel Müdürlük Hukuk Müşavirliğince takip edilmektedir. Müessesenin leyh ve aleyhine açılan davalara Genel Müdürlük denetim raporunda yer verilmiştir. - Teftiş ve kontrol servisleri: Müessesenin teftiş işlemleri; TTK Teftiş Kurulu Yönetmeliğine göre Kurum Teftiş Kurulu Başkanlığı nca yürütülmektedir. 2012 yılı teftiş programı gereğince Müessesenin 2011 yılı işlemlerinin teftişine 01.10.2012 tarihinde başlanmış, 19.10.2012 tarih, 142 sayılı Teftiş Kurulu Raporu düzenlenmiş, gerekli öneri ve tavsiyelerde bulunulmuştur. C- Personel durumu : 1-Personel kadroları ve personele ilişkin işlemler : Müessesenin 2012 yılı program kadroları, Müessese Yönetim Komitesinin 22.12.2011 tarih, 50 sayılı kararıyla kabul edilmiş, TTK Yönetim Kurulu nun 30.12.2011 tarih ve 38/445 sayılı kararıyla onaylanmıştır. Müessesenin 2012 yılı personel kadroları ile dönem içinde çalışan ortalama personel ve dönem sonu personeli önceki yılla mukayeseli olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 2011 2012 Çalışan personel Norm Program Çalışan personel Personel Yıl kadro kadro Yıl Ortalama Ortalama sonu sonu kişi kişi sayı sayı kişi Kişi A - Memurlar: Genel idare hizmetleri 24 24 30 24 24 Toplam (A) 24 24-30 24 24 B - Sözleşmeliler: 399 Sayılı KHK'ye göre çalışanlar 185 191-289 204 211 Toplam (B) 185 191-289 204 211 C - İşçiler: 1-Sürekli işçiler: 2.146 2.119-2.027 2.044 1.990 2-Gündelikçiler (saat ücretliler) Toplam (C) 2.146 2.119-2.027 2.044 1.990 Genel toplam (A+B+C) 2.355 2.334-2.346 2.272 2.225
5 Müessese nin 2012 yılı bütçe ve iş programında 30 u memur, 289 u sözleşmeli, 2.027 si de işçi olmak üzere toplam 2.346 personel çalışması programlanmıştır. 2012 yılsonu itibarıyla ise, Müessesede 24 memur, 211 sözleşmeli, 1990 da işçi olmak üzere toplam 2.225 personel çalışmıştır. Müessese de çalışan toplam personele bakıldığında, memur sayısı aynı kalırken, sözleşmeli, personel sayısı 20 kişi artmış, işçi sayısı ise 129 kişi azalmıştır. Bakanlar Kurulu nun 2012/3777 sayılı Kararıyla gerçekleştirilen, kadro ihdas ve iptalleri sonunda TTK Genel Müdürlüğü ne tahsis edilen kadroların, teşekkül merkezi ve bağlı müesseselere dağılımı, 09.11.2012 tarih, 40/371 sayılı TTK Yönetim Kurulu Kararıyla yapılmıştır. Bu düzenleme sonucunda Kozlu Müessesesinde görev yapan üç tekniker Teşekkül merkezine, merkezde görev yapan bir sağlık memuru da Kozlu müesssesine atanmıştır. Personelin müessese içinde servislere dağılımı ve yıllık hareketlerini gösterir çizelgeler raporun 1,2,3 ve 4 numaralı eklerinde yer almıştır. Memur statüsünde çalışan personelin özlük hakları; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 399 sayılı KHK, sosyal hakları ise 5434 sayılı T.C Emekli Sandığı Kanununa tabi bulunmaktadır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 233 ve 399 sayılı KHK lere tabi olan personel ile 2495 sayılı Bazı Kurum ve Kuruluşların Korunması ve Güvenliklerinin Sağlanması Hakkında Kanun ve buna ait yönetmeliğe tabi olanların hizmete alınması görev ve yetkileri, nitelikleri, atanma, ilerleme, yükselme, hak ve yükümlülükleriyle diğer özlük hakları, 14.06.1995 tarihli 22313 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü Personel Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Söz konusu personel ayrıca, TTK Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği ile TTK Genel Müdürlüğü Kadrolu ve Sözleşmeli Personel Sicil Amirleri Yönetmeliği ne tabi bulunmaktadır. Müessesenin Personel Müdürlüğü bünyesinde İşçi Sağlığı ve Koruma Başhekimliği bulunmaktadır. Bu birime; 1 baştabip, 1 tabip, 1 şef, 1 memur, 1 veri hazırlama ve kontrol işletmeni, 2 hemşire kadrosu verilmiş, ayrıca; işçi statüsündeki personelden 5 yeraltı sıhhiye, 8 harici sıhhiye kadrosu tahsis edilmiştir. Müessesede görevli işyeri hekimi bulunmamaktadır. Yıl içinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı müfettişlerince yapılan incelemelerde, bu eksiklikler nedeniyle Kozlu Müessesesi 2012 yılında toplam 4.098 lira tutarında ceza ödemek zorunda kalmıştır. Konuyla ilgili daha ayrıntılı bilgi ve önerilere, Genel Müdürlük raporunda yer verilmiştir.
6 Sayıştay Sözleşmeli personelin özlük hakları 399 Sayılı KHK ye, 399 Sayılı KHK de hüküm bulunmayan hallerde Devlet Personel Başkanlığı nın görüşü alınmak kaydıyla 657 Sayılı Kanuna, sosyal hakları ise 5434 Sayılı T.C Emekli Sandığı Kanunu na ve 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu na tabidir. 2012 yılı sonu itibarıyla Müessesede 211 sözleşmeli personel çalışmaktadır. Yılı içinde, 8 emeklilik, 1 istifa, 4 ü de başkaca nedenlerle olmak üzere toplam 13 kişi ayrılırken, 8 sözleşmeli personel açıktan atanmış, 25 naklen tayin olmak üzere 33 kişi işe başlamıştır. Sözleşmeli personelin hareketini gösterir çizelge rapor ekinde (EK:3) yer almıştır. İşçi statüsünde çalışan personelin özlük ve sosyal hakları; 4857 Sayılı İş Kanunu, 2821 Sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu hükümlerine göre yürütülmektedir. Müessesede 2012 yılında Kamu İşletmeleri İşveren Sendikası ile Genel Maden İşçileri Sendikası arasında imzalanan ve 01.01.2011-31.12.2012 tarihlerini kapsayan 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesi hükümleri uygulanmıştır. Müessesede 2012 yılında 19 işçi girişine karşılık 112 si emekli olmak üzere toplam 148 işçi çıkışı olmuş, yıl sonu itibarıyla işçi sayısı 129 kişi azalmak suretiyle 2.119 dan 1.990 kişiye düşmüştür. 2012 yıl sonu itibarıyla çalışan 1.990 işçinin 1.741 i yeraltı, 249 u da yerüstünde çalışmaktadır. İşçilerin işyerine dağılımı ve işçi hareketlerini gösteren çizelgeler rapor ekinde (EK:4 ve 5) gösterilmiştir. Kurumda açıktan atamalar; Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarının yıllık Genel Yatırım ve Finansman Programları çerçevesinde Kurumdan bir önceki yıl ayrılan personel sayısına bağlı olarak Yönetim Kuruluna tanınan yetki ile yapılmaktadır. 2-Personele yapılan harcamalar: 2012 yılında personele yapılan harcamalar, önceki yıl verileriyle karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.
7 2011 2012 Personele yapılan harcamalar Toplam harcama Bin TL Harcanan Kişi başına ayda düşen TL Ödeneğin son durumu Bin TL Esas ücretler Bin TL Ek ödemeler Bin TL Sosyal giderler Bin TL Harcanan Cari yıl toplamı Bin TL Geçmiş yılla ilgili ödeme ve geri alışlar Bin TL Toplam harcama Bin TL Kişi başına ayda düşen TL A- Memurlar 1.102 3.826 1.398 312 459 194 965 36 1.001 3.350 B- Sözleşmeliler 7.824 3.524 9.560 6.788 1.275 1.712 9.775 320 10.095 4.264 C- İşçiler 110.057 4.084 106.407 46.253 25.795 33.661 105.709 7.454 113.163 4.310 Genel toplam ( A+B+C ) 118.983 117.365 53.353 27.529 35.567 116.449 7.810 124.259 Geçen yıl toplamı 111.642 107.884 52.056 28.339 33.724 114.119 5.899 118.983 Fark 7.341 9.481 1.297 (810) 1.843 2.330 1.911 5.276
8 Sayıştay Müessesenin 2012 yılı personel giderleri toplamı önceki yıla göre % 4,4 oranında artmak suretiyle 124.259 bin lira tutarında gerçekleşmiştir. Bu tutarın 116.449 bin lirası cari yıla, 7.810 bin litrası da geçmiş yıllara ilişkindir. 2012 yılında gerçekleşen toplam personel harcamalarının % 0,9 oranında 1.001 bin lirası memurlara, % 8,1 oranında 10.095 bin lirası sözleşmeli personele, % 91,0 oranında 113.163 bin lirası da işçilere ilişkindir. 2012 yılında cari yılla ilgili personel harcamalarının % 45,8 i oranında 53.353 bin lirası esas ücretler, % 23,6 oranında 27.529 bin lirası ek ödemeler, % 30,6 oranında 35.567 bin lirası da sosyal giderlerden oluşmuştur. Memur ve sözleşmeli personel ücretlerinde 2012 yılının ilk altı ayında uygulanacak artışlar ve ücret tavanları, 6260 sayılı 2012 yılı Bütçe Kanunu nun 21 inci maddesinde belirlenmiş, aynı maddede yılın ikinci yarısında yapılacak zamlar için de Bakanlar Kuruluna yetki verilmiştir. 399 sayılı KHK nin eki (II) sayılı cetvelde yer alan sözleşmeli personele 2012 yılında ödenecek ücret tavanları, 2012/1 Sayılı Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararıyla belirlenmiştir. Buna göre 2012 yılının ilk yarısında 3.611 lira olarak belirlenen KİT sözleşmeli personeline uygulanacak en yüksek ücret tavanı yılın ikinci yarısında % 4 oranında artırılmak suretiyle 3.756 liraya yükseltilmiştir. İşçi personele Kamu İşletmeleri İşveren Sendikası ile Genel Maden İşçileri Sendikası arasında imzalanan 01.01.2011-31.12.2012 tarihlerini kapsayan 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesi uygulanmıştır. 01.01.2011-31.12.2012 tarihlerini kapsayan 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesinde; yeraltında çalışan tüm işçi ve nezaretçilere verilen % 15 oranındaki maden tazminatına ilave olarak, pano ayak üretimi işçileri, usta ve uzmanları ile üretimde çalışan nezaretçi, tekniker ve mühendislerine, ayrıca hazırlık işçiliği sanatının işçi, usta ve uzman ehliyet dereceleri ile yeraltında çalışan diğer nezaretçi, tekniker ve mühendislerine iyileştirme yapılmıştır. Kozlu Müessesesine ait 2011 yılı Sayıştay Raporunun 2 numaralı önerisinde; Müessesede işgücü verimliliklerinin artırılması ve işyeri disiplininin sağlanması amacıyla; - İzinsiz ve mazeretsiz işe gelmemeyi, olağan olamayacak şekilde hastane izni kullanmayı alışkanlık haline getiren, disiplinsiz hareket eden, iş amirlerine ve arkadaşlarına karşı uygunsuz ve fiili davranışlarda bulunan, işyeri moralini ve disiplinini bozarak üretimi aksatan işçilere 4857 Sayılı İş Kanunu nun ilgili hükümlerinin tavizsiz uygulanması konusunda Kurum yöneticileri tarafından gerekli kararlılığın gösterilmesi,
9 - Personel Devam Kontrol Sisteminin anlamı ve önemi açısından PDKS uygulamalarına ilişkin olarak TTK Genel Müdürlüğünce çıkarılan Genelge ve Talimatların titizlikle uygulanması ile Müessese çalışanlarının ikaz edilerek bu hükümlere uymalarının sağlanması, - PDKS kayıtları, lambahane kayıtları ile kamera görüntülerinin silsile halinde ilgili birim amirlerince aylık olarak kontrol edilerek vergi kayıplarına ve kamu zararına yol açan haksız ödemelerin önüne geçilmesi, - 4857 sayılı İş Kanunu ve 27.11.2010 tarih ve 27768 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliğinin ilgili maddeleri gereğince, en kısa sürede İş Sağlığı Güvenlik Birimi oluşturmak üzere bir veya birden fazla işyeri hekimi ile diğer sağlık personelinin temin edilmesi için Genel Müdürlük nezdinde girişimlerde bulunulması, Konularında Kurum tarafından gerekli tedbirlerin alınması talep edilmiştir. Denetimler sırasında yapılan incelemelerde; Kuruma bağlı işyerlerinde çalışan işçilerin disiplinsiz davranışları nedeniyle ortaya çıkan işgücü kayıplarının önlenmesi amacıyla Disiplin Cezaları konusunda 19.09.2012 tarih, 679 sayılı bir Genelge yayımlandığı ve sözkonusu Genelgede yer alan kuralların taviz verilmeden uygulanması gerektiğinin bütün müesseselere bildirildiği, PDKS uygulamaları konusunda daha titiz davranıldığı görülmekle birlikte, beklenen olumlu sonuçların henüz bütünüyle sağlanamadığı tespit edilmiştir. Özellikle hastane izni ve rapor kullanmayı alışkanlık haline getiren işçilerin işyerlerinde işyeri hekimi bulunmamasının yarattığı boşluktan da yararlanmak suretiyle bu alışkanlıklarını sürdürdükleri görülmektedir. Bilindiği üzere, TTK Genel Müdürlüğüne bağlı müesseselerde önceki yıllardan beri işyeri hekimi bulunmaması nedeniyle çevredeki sağlık kuruluşlarına muayene veya kontrol için giden işçilerin yol açtığı işgücü kayıpları ciddi boyutlara ulaşmaktadır. Müesseselere gereken sayıda işyeri hekimi ve sağlık personeli alınması halinde iş gücü kayıplarının önemli ölçüde azalacağını ve bu soruna bir an önce çözüm bulunması gerektiğini dikkate alan TTK Genel Müdürlüğü, 30.06.2012 tarih, 28339 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun getirdiği yükümlülükler çerçevesinde, sonuncusu 2013 yılı Mart ayında olmak üzere üç kez ihaleye çıkmasına rağmen bu konuda henüz olumlu bir sonuç alınamamıştır. Son olarak, TTK Genel Müdürlüğü nün 20.03.2013 tarih, 1360 sayılı yazısıyla; 6331 Sayılı Kanun kapsamında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nca yetkilendirilen Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi (OSGB) gibi tüzel kişiliklerin
10 Sayıştay yanında Bakanlıkça aranılan yetkilere sahip gerçek kişi tıp hekimlerinden de hizmet alınıp alınamayacağı konusunda Bakanlık görüşü sorulmuştur. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve İş Güvenliği Genel Müdürlüğü nün 28.03.2013 tarih, 7667 sayılı yazısıyla TTK Genel Müdürlüğü ne cevap verilmiş ve sadece OSGB lerden hizmet alımı zorunluluğu bulunmadığı, gerçek kişilerden de iş sözleşmesi yapılmak suretiyle hizmet satın alınabileceği yolunda uygun görüş bildirilmiştir. Denetim tarihinde (Ağustos 2013) yapılan incelemelerde Bakanlıktan alınan uygun görüş çerçevesinde TTK Genel Müdürlüğü nce işyeri hekimliği hizmeti satın alınması konusunda açılacak ihalelere gerçek kişilerin de katılımını sağlayacak şekilde hazırlıkların sürdürüldüğü görülmüştür. Müessesede işgücü kayıplarının önlenmesi, iş verimliliğinin artırılması ve işyeri disiplini sağlanması amacıyla; - İzinsiz ve mazeretsiz işe gelmemeyi, hastane izni kullanmayı alışkanlık haline getiren, disiplinsiz hareket eden, iş amirlerine ve arkadaşlarına karşı uygunsuz ve fiili davranışlarda bulunan, işyeri moralini ve disiplinini bozarak üretimi aksatan işçilere 4857 Sayılı İş Kanununun ilgili hükümlerinin uygulanması konusunda Kurum yöneticileri tarafından gösterilen kararlılığın tavizsiz olarak sürdürülmesi, - Personel Devam Kontrol Sistemiyle ilgili olarak TTK Genel Müdürlüğünce çıkarılan genelge ve talimatlarla ilgili uygulamanın Kurum Teftiş Kurulu nca yapılan denetimlerde izlenmesi ve sonucuna göre işlem yapılması, - PDKS kayıtları ile lambahane kayıtları ve kamera görüntülerinin ilgili birim amirlerince aylık olarak kontrol edilmesi, vergi kayıplarına ve kamu zararına yol açan haksız ödemelerin önüne geçilmesi, önerilir. 3-Sosyal konular ve giderleri : Müessese personeli için 2012 yılında gerçekleşen sosyal giderler geçen yılla mukayeseli olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.
11 A- Cari yılla ilgili: Sosyal giderler 2011 Bin TL Memurlar Sözleşmeliler İşçiler Toplam 2012 BinTL 2011 Bin TL 1-Aile ve çocuk yardımı 26 30 211 262 237 292 55 2-Evlenme, doğum ve ölüm yardımı 2 13 14 15 14 (1) 3-Sosyal yardım 3.624 3.656 3.624 3.656 32 4-Barındırma giderleri 3 1 22 2 250 20 275 23 (252) 5-Yedirme yardımı 2.513 2.544 2.513 2.544 31 6-Giydirme yardımı 0 0 0 7-Taşıma gideri 922 930 922 930 8 8-Sosyal güvenlik ve genel sağlık sigortası primi işveren payı ve ek karşılığı 153 163 1.218 1.437 20.110 20.741 21.481 22.341 860 9-Emekli ikramiyesi, işten ayrılma tazminatı 4 11 228 357 232 368 136 10-İşsizlik sigortası primi işveren payı 1.558 1.557 1.558 1.557 (1) 11-Sağlık giderleri 1 1 0 (1) 12-Eğitim giderleri 216 155 216 155 (61) 15-Personel dernek ve vakıflara yardımlar 539 535 539 535 (4) 16-Ayni ve nakdi başka sosyal giderler 22 2.089 3.152 2.111 3.152 (1041) B-Geçmiş yılla ilgili: 2012 Bin TL Toplam (A) 184 194 1.477 1.712 32.063 33.661 33.724 35.567 1.843 1-Emekli ikramiyesi, işten ayrılma tazminatı 12 37 92 319 4.514 7.360 4.618 7.716 3.098 2-Diğer ödemeler Toplam (B) 12 37 92 319 4.514 7.360 4.618 7.716 3.098 Genel toplam (A+B) 196 231 1.569 2.031 36.577 41.021 38.342 43.283 4.941 2011 Bin TL 2012 Bin TL 2011 Bin TL 2012 Bin TL Fark BinTL
12 Sayıştay Müessese personeli için 2012 yılında gerçekleşen sosyal giderler toplamı önceki yıla göre % 12,8 oranında artmak suretiyle 43.283 bin lira olmuştur. Bu tutarın % 0,5 i memurlara, % 4,6 sı sözleşmeli personele, % 94,9 u da işçilere ait bulunmaktadır. Cari yılda işçi, memur ve sözleşmeli personele yapılan sosyal giderlerin ağırlıklı tutarını; sosyal güvenlik kurumu primleri işveren ve çalışan paylarına, sosyal yardımlar, yedirme ve işsizlik sigortası primi işveren payı tutarlarına aittir. Cari yılda işçi personele yapılan sosyal giderler; Genel Maden İşçileri Sendikası ile imzalanan Toplu İş Sözleşmesi gereğince yapılan ödemelerden oluşmakta, işsizlik sigortası primi işveren payı sosyal giderler içinde yer almaktadır. İşçi personele 24. Dönem Toplu İş Sözleşmesinin 62 nci maddesinde, yemek bedeli, evlenme, doğum, ölüm, hastalık yardımı, taşıt yardımı, ayni ve nakdi sosyal giderler olarak verilen kömür yardımı düzenlenmiştir. Geçmiş yılla ilgili sosyal giderleri; emekliler için SSK ya ödenen sosyal yardımlar ile emekli ikramiyesi ve işten ayrılma tazminatının geçmiş yıllarla ilgili kısmı oluşturmaktadır.
A- Mali durum: Sayıştay III. MALİ BÜNYE Müessesenin analize elverişli hale getirilen varlıkları ile bunların finansman kaynaklarının ayrıntısı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 2011 2012 Fark Bin TL Mali durum Bin TL % Bin TL % Varlıklar (Aktif) 1-Dönen varlıklar a) Hazır değerler 446-199 - (247) b) Kısa sürede paraya çevrilebilir değerler 9.187 10 10.199 10 1.013 Toplam (1) 9.633 10 10.398 10 766 2- Duran varlıklar a)uzun sürede paraya çevrilebilir değerler 20-20 - - b) Bağlı değerler 89.253 90 90.253 90 1.000 Toplam (2) 89.273 90 90.273 90 1.000 Varlıklar toplamı 98.906 100 100.671 100 1.765 Kaynaklar (Pasif) 1- Yabancı kaynaklar a) Kısa vadeli 16.808 17 13.188 13 (3.620) a) Uzun vadeli 249-263 - 14 Toplam (1) 17.057 17 13.451 13 (3.606) 2- Öz kaynaklar 81.849 83 87.220 87 5.371 Kaynaklar toplamı 98.906 100 100.671 100 1.765 Müessesenin bilançosunda yer alan varlıklar ve kaynaklar tasnif edilerek rapor ekleri arasına (Ek: 6) ve (Ek:7) yer almıştır. Mali bünye analizine esas olan bu çizelgelerdeki veriler baz alınarak yukarıdaki mali durum çizelgesi düzenlenmiş ve Müessesenin temel mali tablolarının kalemleri arasındaki oransal ilişkiler bin TL bazında aşağıda irdelenmiştir. 1- Mali yapı oranları: a) Mali kaldıraç : 2012 2011 % % Yabancı kaynaklar x 100 13.451x100 = Varlıklar toplamı 100.671 = 13 17 Faaliyet dönemlerini sürekli zararla kapatan ve kaynak yaratamayan Müessese tüm işletme faaliyetlerini yabancı kaynaklarla yürütmekte ve bunun finansmanı ana teşekkülce her yıl sermaye artırımına gidilerek karşılanmaktadır. Müessesenin yabancı kaynaklarının varlıklarına oranı önceki yıla göre dört puan düşerek 13 olmakla birlikte, bu durum Müessesenin kaynak yaratamıyor olması gerçeğini değiştirmemektedir. 13
14 Sayıştay Sonuç olarak, Müessesenin her 100 TL tutarındaki varlığına karşılık 13 TL yabancı kaynağı bulunmaktadır. b) Mali yeterlilik (finansman) : 2012 2011 % % Öz kaynaklar x 100 87.220 x 100 = Yabancı kaynaklar 13.451 = 648 480 Müessesenin hesap döneminde öz kaynaklarının yabancı kaynaklara oranı 168 puan artarak 648 olmuştur. Bu durumda, Müessese her 100 TL tutarındaki yabancı kaynağı için 648 TL tutarında öz kaynağa sahip olmaktadır. Müessese, öz kaynakları ile yabancı kaynaklarını büyük oranda karşılamasına ve yabancı kaynakları faize tabi, kredi niteliğinde yabancı kaynak olmamasına rağmen, faaliyet dönemlerini zararla kapatmaktadır. c) Oto finansman (iç kaynaklar) : Müessese ana faaliyetini dahi zararla kapattığından, iç kaynaklarına (oto finansman) ilişkin rasyo düzenlenmemiştir. d) Bağlı değerlerin finansmanında kullanılan kaynaklar ve bu değerlerin kaynaklar içindeki yeri: 2012 2011 % % Bağlı değerler x 100 90.253 x 100 = Öz kaynaklar 87.220 = 103 109 Bağlı değerler x 100 = 90.253 x 100 Varlıklar toplamı 100.671 = 90 90 Maddi duran varlıklar(net) x 100 = 81.663 x 100 = 94 80 Öz kaynaklar 87.220 Müessesenin her 100 TL tutarındaki öz kaynağına karşılık 94 TL tutarında maddi duran varlığı, 103 TL tutarında da bağlı değerleri vardır. Ayrıca varlıklarının her 100 TL sinin 90 TL si bağlı değerlerdedir. Ancak, Müessese faaliyetleri sonucunda öz kaynak yaratamadığından ve tüm öz kaynağı Hazine tarafından sermaye artırımı suretiyle oluştuğundan, yukarıdaki oranlara ilişkin sonuçların bu kapsamda anlaşılması gerekmektedir. e) Paraya çevrilebilir ve hazır değerlerin varlıklar içindeki yeri : 2012 % 2011 % Hazır değerler x 100 199 x 100 = Varlıklar toplamı 100.671 = 0,2 0,5
Geçen yıl olduğu gibi cari yılda da Müessesenin varlıklarının çok küçük bir kısmı hazır değerlerdedir. 15 2- Likidite oranları : Cari oran = Dönen varlıklar x100 = 10.398x100 Kısa vadeli yabancı 13.188 kaynaklar 2012 % 2011 % = 79 57 (10.398- (Dönen varlıklar stoklar) x 9.332)100 Likidite = 100 = = 8 7 oranı Kısa vadeli yabancı 13.188 kaynaklar Kısa vadeli yabancı kaynakların vadelerinde karşılanabilmesi bakımından dönen varlıkların kalite ve yeterliğinin bir ölçüsü olan likide rasyolarının yukarıda sıralanan sonuçlarına göre, Müessese dönen varlıkları ile kısa vadeli borçlarının bir kısmını karşılayabilmektedir. Şöyle ki, Müessesenin her 100 TL tutarındaki kısa vadeli borçlarına karşılık, 79 TL dönen varlığı, 8 TL de stoklar dışında kalan dönen varlığı bulunmaktadır. Ancak, gerek önceki yıl, gerekse cari yıldaki bu rasyo da, Müessesenin mali yapısının gerçek durumunu göstermemektedir. Zira Müessese sürekli sermaye artırımı ile varlığını sürdürmektedir. Keza, üretim maliyetleri hatta işçi ücretleri bile karşılanamadığından, Genel Müdürlük Hazine desteği olmadan, Müessese ise Genel müdürlük desteği olmadan faaliyetlerini yürütememektedir. 3- Varlıkların kullanım oranları : Dönen varlık devir hızı : Net satışlar 68.094 = Dönen varlıklar 10.398 2012 2011 = 6,5 7,7 Net satışlar 68.094 = Ortalama ticari alacaklar 209 Satışların maliyeti = 138.864 = 461 Ortalama mamul stokları 301 = 326 1.057 Net satışlar = 68.094 = 0,7 0,7 Varlıklar toplamı 100.671 -
16 Sayıştay Öz kaynak devir hızı : Net satışlar 68.094 = Öz kaynaklar (ortalama) 84.535 = 0,8 1,8 Aktif kıymetlerin işletme faaliyetlerinde kullanımlarındaki etkinlik ya da verimliliklerini gösteren devir hızı oranlarından görüleceği üzere, Müessese faaliyet döneminde, ortalama ticari alacaklarını 326 kez, ortalama mamul stoklarını 461 kez, dönen varlık toplamını 6,5 kez, varlıklar toplamını 0,7 kez, ortalama öz kaynaklarını 0,8 kez devir ettirmiştir. Rasyolarda yer alan ortalama değerler, Müessesenin yılbaşı ve yılsonu sonuçlarının aritmetik ortalamaları alınarak bulunmuştur. Ayrıca, Müessesenin net işletme sermayesi bulunmamaktadır. B- Mali sonuçlar : 1- Zararlılık : a) Öz kaynak yitirilişi : Dönem zararı x100 107.489 x 100 = Öz kaynaklar 81.849 2012 2011 % % = 131 112 Müessesenin faaliyet dönemi zararı, öz kaynağını %131 oranında aşmasına rağmen öz kaynak yitirilişine ilişkin oran gerçek durumu yansıtmamakta olup, fikir vermesi açısından hesaplanmıştır. Zira, yukarıda da bir çok defa belirtildiği gibi Müessesenin öz kaynakları sadece sermaye artırımı yoluyla oluşturulabilmektedir. Öz kaynak yitirilişinin görülebilmesi için, orantısal ilişkiler öz kaynakların dönem başı durumu dikkate alınarak hesaplanmış olup, önceki yıl dönem başında Müessesenin öz kaynağı bulunmadığından orantısal ilişki kurulamamıştır. 2- Mali sonucu ilgilendirilen etkenler : Müessesenin ortalama maliyetler ile ortalama satış fiyatı arasındaki olumsuz fark, faaliyet zararı oluşmasına neden olmakta ve sağlanan hasılat ile satılan malın maliyetinin yaklaşık %50 si karşılanabilmektedir. Nitekim faaliyet döneminde satılan çeşitli boyutlardaki kömürün ortalama ticari maliyeti 499,79 TL/ton olarak gerçekleşirken, satış fiyatı 193,43 TL/ton olduğundan, ton başına 306,36 TL zarar edilmiştir. 2012 2011 % % İşçi ücret ve giderleri 105.709 x 100 = Net satışlar 68.094 = 155 142 Satışların maliyeti 138.864 x 100 = Net satışlar 68.094 = 204 181 Faaliyet dönemi sonu itibariyle, her 100 liralık net satışa karşılık 155 TL işçi ücreti yapıldığı, 204 TL de satış maliyetinin oluştuğu görülmektedir. Müessese geçmiş yıllarda olduğu gibi, net satışlarıyla ne maliyetlerini, ne de işçi giderlerini karşılayabilmektedir. Bu durum, Müessesenin geleceği için olumlu düşünülmesini olanaksızlaştırmaktadır.
İşgücü ağırlıklı derin yeraltı madenciliğinin özelliği nedeniyle işçilikler dahil üretim maliyeti giderlerinin tamamına yakını sabit nitelik taşımaktadır. Bu nedenle üretim miktarı azaldıkça sabit giderlerden birim üretim başına düşen pay artmakta üretim maliyetleri yükselmektedir. Artan maliyeti satış fiyatlarına yansıtma imkanı bulunmadığından sabit giderler doğrudan zarara dönüşmektedir. Üretim miktarı azaldıkça buna bağlı olarak satış miktarı da azalmakta satışlardan elde edilen hâsılat işçi ücretlerini bile karşılayamamaktadır. Zararın azaltılması ve mali yapının iyileştirilebilmesi için, işyeri disiplinine önem verilmesi ile işgücü verimliliğinin yükseltilmesi, üretim ve satış miktarlarının artırılması gerekmektedir. 17
18 Sayıştay IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI Kozlu Taşkömürü İşletme Müessesesi, Zonguldak İli Kozlu Beldesindeki sahalarda mevcut kömür rezervlerini işletmek üzere kurulmuştur. Kuruluş faaliyetlerini değişik kotlarda ve denizaltına giden galerilerde, 50 km yi bulan işletme alanında sürdürmektedir. Müessese tarafından üretilen kömürler özel sektör tarafından kurulup işletilen lavvarda yıkanarak nitelik ve boyutlarına göre ayrıldıktan sonra, Genel Müdürlük tarafından yapılan satış anlaşmaları çerçevesinde, alıcılarına sevk edilmektedir. Müessese faaliyetleri, Müessese Yönetim Komitesi kararıyla kabul edilen ve TTK Yönetim Kurulu tarafından onaylanan iş programı ve işletme bütçesine göre yürütülmektedir. Müessesenin 2012 yılı İş Programı ve Bütçesi, Müessese Yönetim Komitesinin 22.12.2011 tarih, 50 sayılı kararı ile kabul edilmiş, TTK Yönetim Kurulu nun 30.12.2011 tarih, 38/445 sayılı kararı ile onaylanarak uygulamaya konulmuştur. Müessesenin 2012 yılı iş programında; Toplam personel sayısının 2.346 kişi olacağı, bu sayının 2.027 sinin işçi, 289 unun sözleşmeli, 30 unun da kadrolu memur olacağı, toplam 2027 işçiden 1.777 sinin yer altında, 250 sinin de yer üstünde çalışacağı tahmin edilmiştir. Bu dönemde Müessese işletmelerinde 429.764 ton satılabilir kömür üretileceği, bu miktarın 7.579 tonunun iç tüketimde sarf edieceği ve kalan 422.185 tonun satışa sunulacağı öngörülmüştür. 2012 faaliyetlerinde toplam 34.196 bin lira tutarında işletme malzemesi, yatırım malzemesi ve hizmet alımı gerçekleşeceği, toplam harcamaların ise 167.862 bin lira tutarında oluşacağı programlanmıştır. Satışa arz edilecek 422.185 ton taşkömüründen 73.946 bin lira tutarında satış hasılatı elde edileceği ve 2012 yılı sonunda Müessese faaliyetlerinin 105 milyon lira zararla sonuçlanacağı öngörülmüştür. Müessesenin 2012 yılı işletme faaliyetleri sonucunda ise; 1990 ı işçi, 211 i sözleşmeli ve 24 ü de memur olmak üzere toplam 2.225 personel çalışmış, 359.194 ton satılabilir üretim gerçekleşmiş, bu miktarın 7.444 tonu iç tüketimde kullanıldıktan sonra 351.750 ton satılabilir taşkömürü üretimi gerçekleşmiş, bu miktarın 350.859 tonluk kısmı satılmıştır. Kuruluşun 2012 yılında kömür satışından elde ettiği 67.867,4 bin lira tutarındaki net satış hasılatına ilave olarak diğer faaliyetlerden sağladığı gelir ve karların toplam tutarı 69.420,5 bin lira olmuş, toplam giderlerin ise 176.909,8 bin lira gerçekleşmesi sonucunda 107.489,3 bin lira tutarında dönem zararı meydana gelmiştir. İşletme faaliyetlerini oluşturan unsurlar, raporun ilgili bölümlerinde değerlendirilmiştir.