İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 1 Bölüm 1: ÇOCUK VE GELİŞİMİ... 5 İSKELET GELİŞİMİ VE BÜYÜME... 7 Boy Gelişimi... 8 Ağırlık Gelişimi... 11 Gelişme ve Büyümeyi Etkileyen Faktörler... 13 Çevre Etkenleri... 17 Büyüme Konusunda Antrenman Uygulamaları İçin Öneri ve Uyarılar... 21 SOSYAL VE DUYGUSAL GELİŞİM... 23 BİLİŞSEL GELİŞİM... 25 Psikososyal ve Bilişsel Gelişim Konusunda Uygulama için Uyarı ve Öneriler... 26 HAREKET (MOTOR) GELİŞİM... 27 Hareketsel (Motorik) Gelişim Dönemleri... 30 Hareket Gelişiminin Sırası... 37 Motorik Gelişim Yönünden Uygulama İçin Öneriler... 40 Sporla İlgili Hareketler Dönemi İçin Öneriler:... 41 KAYNAKLAR... 42 Bölüm 2: ÇOCUK VE GENÇ ANTRENMANI... 45 ÇOCUKTA SPORSAL BAŞARI YETENEĞİNİ ETKİLEYEN ÖGELER... 46 Gelişim Düzeyi... 46 Yetenek... 50 Antrenman ve Müsabakaların Niteliği... 51 SPORSAL BAŞARININ (VERİMİN) BİLEŞENLERİ... 51 ÇOCUK YAŞTA ANTRENMANA BAŞLAMAK İÇİN NEDENLER... 52 ANTRENMANA BAŞLAMANIN FARKLI BİÇİMLERİ... 55 Erken Katılım... 55 Geç Katılım... 55 Çapraz Katılım... 56 ÇOCUK VE GENÇ ANTRENMANININ ÖZELLİKLERİ... 56 Verimlilik Yönünden Çocuklar ve Yetişkinler... 57 Fizyolojik Yaklaşımla Çocuk Antrenmanının Özellikleri... 58 Çocukların Metabolik Özellikleri... 59 Aerob Kapasite... 59 Anaerobik Kapasite... 60 Kalp-Solunum (Kardiyopulmoner) Sistemlerin Farkı... 60 Dolaşım Sistemi Yönünden (Hemodinamik Yaklaşımla)... 60 Solunum Sistemi Yönünden... 61 Yüklenme Altında Isı Ayarlaması (Termoregülatör Tepki)... 61 v
Sıvı Kaybı (Hipohidrasyon)... 61 Yüklenmeyi Algılama ve Yüklenme Sonrası Toparlanma... 62 Yüklenmelerin Hareket Aygıtı Üzerine Etkileri... 62 ÇOCUK VE GENÇ ANTRENMANI DÖNEMLERİ VE İÇERİĞİ... 63 İlk Eğitim Aşamasının (Temel Eğitimin) Amacı ve İçeriği... 67 İkinci Eğitim Aşamasının (Temel Eğ. Antrenmanın) Amacı ve İçeriği... 69 Üçüncü Eğitim Aşamasının (Gelişim Antrenmanı) Amacı... 71 Hareket Eğitiminin Kavramı... 74 Hareket Eğitiminin İlkeleri... 75 Hareket Eğitiminin Yararları... 75 Çocuğun Duygusal Gelişiminde Hareket Eğitiminin Rolü... 76 Çocuğun Sosyal Gelişiminde Hareket Eğitiminin Rolü... 76 Çocuğun Bilişsel Gelişimde Hareket Eğitiminin Rolü... 77 Hareket Eğitimi Alanları... 78 Hareket Eğitiminin İçeriği... 83 HAREKET EĞİTİMİNDE KULLANILAN ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ... 85 Yöntem Seçimi... 86 Hareket Eğitimi İçin Yöntemsel Öneriler... 93 TEMEL EĞİTİM VE GELİŞİM ANTREMANLARININ YAPISI... 94 ÇOCUK ANTRENMANINDA YÜKLENME VE ÖLÇÜTLERİ... 95 Yüklenme Ölçütleri... 95 Yüklenmenin Kapsamı... 95 Yüklenme Yoğunluğu (Şiddeti)... 95 Yüklenmenin Süresi... 96 Yüklenmenin Sıklığı... 96 Yüklenmelerde Kapsama, Sıklık ve Yoğunluk İlişkisi... 97 ÇOCUK ANTRENMANINDA ALIŞTIRMA SEÇİMİ... 97 Alıştırma Seçiminde Sıralama... 98 Malzeme (Araç-Gereçler)... 99 YÜKLENME YÖNTEMLERİ... 100 Devamlı Yüklenme Yöntemi... 100 İnterval Antrenman... 101 Tekrar Yüklenme Yöntemi... 103 ANTRENMAN PLANLAMASI... 104 Antrenman Planlaması... 104 Antrenman Planlarının Oluşturulması... 104 Planlamanın Genel İlkeleri... 105 Uzun Süreli Antrenman Planlaması... 106 Dört Yıllık Plan (Olimpik Plan)... 109 Yıllık Plan... 109 ANTRENMANIN DÖNEMLEMESİ (PERİYOTLAMA)... 109 Antrenman Yılının Dönemlenme Amacı ve İçeriği... 109 Dönemsel Antrenman Yapısı... 110 Çocuk Antrenmanının Tehlike ve Riskleri... 115 Çocuk Antrenmanı İçin Genel Öneriler... 116 KAYNAKLAR... 117 vi
Bölüm 3: KONDİSYONEL MOTOR ÖZELLİKLERİN GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ... 121 MOTORİK ÖZELLİKLERİN GELİŞMİNDE DUYARLI DÖNEMLER... 121 DAYANIKLILIK YETENEĞİNİN GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ... 125 Dayanıklılığın Spordaki Önemi... 126 DAYANIKLILIK YETENEĞİNİ OLUŞTURAN BİLEŞENLER... 129 Yapısal Faktörler... 130 Koordinatif Etkenler... 133 Fizyolojik etkenler... 134 DAYANIKLILIK TÜRLERİ... 137 Katılan Kas Gruplarının Oranına Göre Dayanıklılık Türleri... 138 Aerobik Dayanıklılık... 138 Anaerobik Dayanıklılık... 142 Kısa Süreli Yüklenmelerde Anaerobik Dayanıklılık... 146 Orta Süreli Yüklenmelerde Anaerobik Dayanıklılık... 147 Uzun Süreli Anaerobik Dayanıklılık... 148 Süreleri Açısından Dayanıklılık Türleri... 150 Dayanıklılığın Diğer Motorik Özelliklerle İlişkisine Göre Türleri... 151 Genel - Özel Dayanıklılık Türleri... 152 ÇOCUKLARDA DAYANIKLILIĞIN GELİŞİMİ... 153 Okul Öncesi Çağda Dayanıklılık Yeteneği... 153 1. ve 2. Okul Çocuğu Çağında Dayanıklılık Özelliğinin Gelişimi... 155 Ergenlik Döneminde Dayanıklılık Yeteneğinin Gelişimi... 158 ÇOCUKLARDA DAYANIKLILIK ANTRENMANI... 159 PROGRAMININ HAZIRLANMASI... 159 Amaçları Belirleme... 160 Çalışmanın Planlaması... 160 DAYANIKLILIK TÜRLERİNİN ANTRENMANI... 163 Genel Dayanıklılık Antrenman Yöntemleri... 163 Devamlı Yükleme Yöntemiyle Alıştırmalar... 165 İnterval Yüklenme Alıştırmaları... 168 GELİŞİM DÖNEMLERİNE GÖRE GENEL DAYANIKLILIK ANTRENMANLARI... 170 6 Yaşına Kadar Genel Dayanıklılık Antrenmanları... 170 1. ve 2. Okul Çağı Genel DayanıklılıkAntrenmanı... 171 Ergenlik Döneminde Genel Dayanıklılık Antrenmanı (12 15 Yaşları)... 174 I. ve 2. Ergenlik Dönemi İçin Antrenman İçeriği... 176 GELİŞİM DÖNEMLERİNE GÖRE ÖZEL DAYANIKLILIK... 177 DAYANIKLILIĞIN UZUN SÜRELİ PLANLAMASI... 181 ÇOCUKLAR İÇİN DAYANIKLILIK ANTRENMANLARI KONUSUNDA ÖNERİLER... 182 KAYNAKLAR... 184 KUVVET YETENEĞİNİN GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ... 188 KUVVET KAVRAMI... 188 KUVVETİN OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER... 188 Fizyolojik Etkenler... 188 vii
Koordinatif Etkenler... 189 Morfolojik (Yapısal) Etkenler... 189 Psikodinamik Etkenler... 190 KUVVET TÜRLERİ... 191 KUVVET GELİŞİMİ... 191 Maksimal Kuvvetin Gelişimi... 192 Çabuk Kuvvetin Gelişimi... 194 Kuvvette Devamlılığın Gelişimi... 196 KUVVETİN EĞİTİLEBİLİRLİĞİ (Antrene Edilebilirliği)... 198 ÇOCUKLARIN KUVVET ANTRENMANINA UYUMU... 200 ÇOCUKLAR İÇİN KUVVET PROGRAMLARI HAZIRLAMA... 205 1. Adım: Gerekli Analizlerin Yapılması... 206 2. Adım: Alıştırma Seçimi... 211 3. Adım: Antrenman Yoğunluğu ve Tekrar Sayısını Belirleme... 218 Antrenman Ağırlığının Hesaplanması... 222 Yüklenme Yoğunluğunun Arttırlması... 223 4. Adım: Yüklenmenin Sıklığı (Dinlenme Evresi)... 224 5. Adım : Antrenman Sıklığı... 224 KUVVET ANTRENMANI PROGRAMLARINI HAZIRLAMA... 225 Program Felsefesi... 225 BİREYSEL KUVVET ANTRENMANI PROGRAMLARINI HAZIRLAMA... 225 Program Hazırlığı ile ilgili İlkeler... 228 Araç Gereçlerin seçimi... 229 Program Tasarımı... 229 KULLANILAN DİRENÇLERE GÖRE KUVVET ANTRENMANI... 232 Vücut Ağırlıklarıyla Kuvvet Antrenmanı Programı... 232 KASILMA YOĞUNLUĞUNA GÖRE KUVVET ANTRENMANLARI... 234 1. Çabuk Kuvvet Antrenmanı... 234 Sıçrama Kuvveti Antrenmanı... 235 Atış Kuvveti Antrenmanı... 237 Kuvvette Devamlılık Antrenmanı... 238 Maksimal Kuvvet Antrenmanı... 240 GELİŞİM DÜZEYLERİNE GÖRE ÇOCUKLARLA KUVVET ANTRENMANLARI... 242 6 Yaşına Kadar Çocuklarda Kuvvet Antrenmanı... 243 7-9 Yaşları Arası Çocuklarda Kuvvet Antrenmanı... 244 10-12 yaş Arası Çocuklarda Kuvvet Antrenmanı... 245 13 15 Yaşları (Ergenlik Dönemi) Kuvvet Antrenmanı... 247 Genel Kuvvet Antrenmanları... 250 Özel Kuvvet (Spor Türüne Özgü) Antrenmanı... 255 KUVVET ANTRENMANI DÜZENLEME VE UYGULAMADA KARŞILAŞILAN ZORLUKLAR... 256 Ekipmanların Kullanımında Karşılaşılan Zorluklar... 256 Uygun Yoğunluğunun Arttırılmasında Karşılaşılan Sorun... 257 ÇOCUKLARLA KUVVET ÇALIŞMALARININ RİSKLERİ... 258 Akut Yaralanmalar... 259 viii
Kas İncinmesi ve Burkulmalar... 260 Kıkırdak Zedelenmeleri... 260 Epifizyel Plaka Kırıkları... 261 Kırıklar... 261 Kronik Sakatlanmalar... 262 Bel - Sırt Sorunları... 262 Kas Dengesizliği Sorunu... 263 ÇOCUK VE GENÇLERDE KUVVET ANTRENMANI İÇİN ÖNERİLER... 264 KAYNAKLAR... 265 SÜRAT ÖZELLİĞİNİN GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ... 269 SÜRAT KAVRAMI... 269 SÜRATİN SPORDAKİ ÖNEMİ... 269 SÜRATİN TÜRLERİ... 270 Tepki (Reaksiyon) Sürati... 272 Hareket Sürati (Çabukluk Çeviklik)... 273 İvmelenme Yeteneği... 274 Süratte Devamlılık / Sprint Dayanıklılığı... 275 SÜRAT ETKİLEYEN FAKTÖRLER... 275 SÜRAT ÖZELLİĞİNİN GELİŞİMİ VE EĞİTİLEBİLİRLİĞİ... 277 Okul Öncesi Çağda Sürat Gelişimi ve Eğitilebilirliği... 279 SÜRAT ANTRENMANI YÖNTEMLERİ... 283 Tekrar Yöntemi ve Yoğun İnterval Yöntemleri... 284 Temel Sürat Eğitiminde Yöntemsel Uygulamalar... 286 SÜRAT TÜRLERİNE GÖRE ANTRENMAN PROGRAMLARI... 286 Sürat Antrenmanı İçin Yöntemsel Temel İlkeler (Öneriler)... 294 KAYNAKÇA... 296 HAREKET GENİŞLİĞİ YETENEĞİ VE EĞİTİMİ... 299 KAVRAM... 299 TÜRLERİ... 299 I. Sınıflama... 299 II. Sınıflama... 299 HAREKET GENİŞLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER... 300 HAREKET GENİŞLİĞİNİN GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ... 301 Okul Öncesi Çağda Hareket Genişliğinin Gelişimi... 302 1. Okul Çocuğu Çağında Hareket Genişliğinin Gelişimi... 302 2. Okul Çocuğu Çağında Hareket Genişliğinin Gelişimi... 302 1. ve 2. Ergenlik Çağında Hareket Genişliğinin Gelişimi... 302 GELİŞİM DÖNEMLERİNE GÖRE HAREKET GENİŞLİĞİ EĞİTİMİ... 303 1. Okul Çocuğu Çağında Hareket Genişliği Eğitimi... 303 2. Okul Çocuğu Çağında Hareket Genişliği Eğitimi... 304 Ergenlik Çağında Hareket Genişliği Eğitimi... 305 HAREKET GENİŞLİĞİ ANTRENMANINDA YÖNTEMLER VE İÇERİK... 305 Fonksiyonel Hareket Genişliği Antrenman Yöntemleri... 305 EKLEM HAREKET GENİŞLİĞİ ANTRENMAN İÇERİĞİ... 308 ix
Eklem hareket genişliğine yönelik antrenman, eklem metobalizmasına, nörofizyolojik yönden engelleme-aktifleme sürecine ve bağ dokuları ile ekleme etki eden kaslar üzerine etkili olur.... 308 Aktif Esnetme (Balistik) Yöntemi... 310 Hareket Genişliği Antenmaları İçin Yöntemsel Öneriler... 312 KAYNAKÇA... 313 Bölüm 4: KOORDİNATİF YETENEKLERİN GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ... 315 KOORDİNASYON KAVRAMI... 315 KOORDİNATİF YETENEKLERİN BİLEŞENLERİ... 317 Denge Yeteneği... 318 Karmaşık Tepki (Reaksiyon) Yeteneği... 318 Ritm Yeteneği... 318 KOORDİNASYON TÜRLERİ... 320 KOORDİNASYONUN ÖZELLİKLERİ... 322 KOORDİNASYONU ETKİLEYEN FAKTÖRLER... 323 KOORDİNATİF YETENEKLERİN GELİŞİMİ... 324 Okul Öncesi Çağda Koordinatif Yeteneklerin Gelişimi... 325 1. Okul Çağında Koordinatif Yeteneklerin Gelişimi... 325 İkinci Okul Çağında Koordinatif Yeteneklerin Gelişimi... 328 Birinci ve İkinci Ergenlik Döneminde Koordinatif Yeteneklerin Gelişimi... 329 KOORDİNATİF YETENEKLERİN EĞİTİMİNDE YÖNTEM VE İÇERİK... 331 Genel Koordinasyon Antrenmanının İçeriği... 332 ÖZEL KOORDİNASYON ANTRENMANI... 335 KOORDİNATİF YETENEKLERİN EĞİTİMİ İÇİN YÖNTEMSEL ÖNERİLER 336 KAYNAKLAR... 336 Bölüm 5: SPORTİF TEKNİK VE EĞİTİMİ... 339 TEKNİK KAVRAMI... 339 SPORTİF TEKNİĞİN ÖNEMİ... 339 SPORTİF TEKNİĞİN TÜRLERİ... 340 SPORTİF TEKNİĞİN EĞİTİLEBİLİRLİĞİ... 340 SPORTİF TEKNİĞİN ÖZELLİKLERİ... 340 Kinematik Özellikleri... 341 Dinamik Özellikleri... 341 SPORTİF TEKNİĞİN EĞİTİMİ... 342 TEKNİK ÖĞRENİMİNİN DAVRANIŞ PSİKOLOJİSİ YÖNÜNDEN TEMELLERİ... 344 1. Dönem: Hareket Öncesi (Premotor) Dönem... 344 2. Dönem: Hareket Dönem (Motorik Dönem)... 344 3. Dönem: Hareket Sonrası (Postmotorik) Dönem... 344 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ... 345 GELİŞİM DÖNEMLERİNE GÖRE TEKNİK EĞİTİMİ... 345 Öğretim Sırası... 347 Hareketin Tanıtımı ve Önemi Hakkında Bilgi Vermek (Kavrama Dönemi)... 347 Ödev Verme ve Uygulama (Kaba Koordinasyon Dönemi)... 347 x
Gözlem... 347 Hataların Saptanması ve Düzeltilmesi (İnce Koordinasyon Dönemi)... 347 Yeniden Uygulama (İnce Koordinasyon ve Pekiştirme Dönemleri)... 347 Tekniğin Anlatımı (Pekiştirme Dönemi)... 347 SPORTİF TEKNİKLERİN ANTRENMANI KONUSUNDA ÖNERİLER... 347 Bölüm 6: SPORTİF TAKTİK VE EĞİTİMİ... 349 TAKTİK KAVRAMI... 349 TAKTİĞİN TÜRLERİ... 349 TAKTİĞİN ÖNEMİ... 350 SPORTİF VERİMİN BİLEŞENİ OLARAK TAKTİK VE AŞAMALARI... 350 TAKTİK EĞİTİMİ... 352 TAKTİK EĞİTİMİN İÇERİĞİ... 353 TAKTİK EĞİTİMİN AŞAMALARI... 354 1. Basamak... 354 2. Basamak... 354 3. Basamak... 355 DÖNEMLERE GÖRE TAKTİK EĞİTİMİ... 355 Birinci Okul Dönemi Taktik Eğitimi... 355 İkinci Okul Çocuğu Dönemi Taktik Eğitimi... 356 Ergenlik ve Gençlik Dönemleri Taktik Eğitimi... 357 Taktik Eğitimi için Yöntemsel Öneriler... 357 TEKNİK VE TAKTİK KAYNAKLARI... 358 Bölüm 7: MÜSABAKANIN ÇOCUK SPORUNDAKİ YERİ... 359 MÜSABAKA NEDİR?... 360 ANTRENMAN VE MÜSABAKA İLİŞKİSİ... 360 Antrenman Müsabaka Arasındaki Temel Farklılıklar... 361 Uzun Süreli Performans Geliştirmede Müsabakanın Yeri... 361 Gelişme Döneminde Müsabakaların Çocuk Antrenmanındaki İşlevi... 363 Müsabakaların Kontrol İşlevi... 364 Müsabakaların Gözlem ve Seçme İşlevi... 364 Müsabakaların Eğitim İşlevi... 365 GELİŞİME UYGUN MÜSABAKANIN ÖN KOŞULLARI... 367 Müsabaka Ön Koşullarında Çok Yönlülük... 367 MÜSABAKALARIN SAYISI VE SIKLIĞI... 369 ÖĞRENME, ANTRENMAN VE KONTROL MÜSABAKALARI... 371 Uluslararası Yıldız ve Gençler için Müsabakalar... 371 İLKÖĞRETİMDE ÇOCUKLARIN SPOR MÜSABAKALARINA KATILIMI... 372 Çocukların Spora ve Müsabakaya Katılımı... 372 Çocuklar Müsabakaya Ne Zaman Hazırdır?... 373 Erken Katılıma İlişkin Problemler... 374 Beden Eğitimcileri İlgilendiren Problemler?... 374 KAYNAKLAR... 375 xi
Bölüm 8: SPORDA YETENEK SEÇİMİ VE EĞİTİMİ... 377 YETENEK TÜRLERİ... 378 Statik Yetenek Kavramı... 378 Öğrenim Teorisiyle İlgili Yetenek Anlayışı... 379 Dinamik Yetenek Anlayışı... 379 YETENEKLİ SPORCUNUN ÖZELLİKLERİ... 381 YETENEK SEÇİMİNDE YENİ YAKLAŞIMLAR... 382 1. PERFORMANSI ETKİLEYEN MOTORİK ÖZELLİKLERİNİN ÖLÇÜMÜ... 383 Performansı Etkileyen Motorik Özelliklerden Yararlanma... 386 2. PERFORMANS GELİŞİM TEMPOSU... 387 3- SUBJEKTİF VERİLERİN YETENEK SEÇİMİNDEKİ YERİ... 389 Yetenek Seçimi Konusunda Son Değerlendirme... 390 SEÇİLEN YETENEKLERİN GELİŞTİRİLMESİ... 390 Geliştirme Eğitiminin Dönemleri ve İçeriği... 390 1.Keşfetme ( Başlangıç Verimi) Dönemi... 391 2. İkinci Seçim Evresi (Ara Verimi Dönemi)... 392 3. Son verim Tahmini (Prognoz) Dönemi... 392 Geliştirme Eğitiminin İçeriği... 392 YETENEK YÖNLENDİRİLME MODELLERİ... 394 Almanya Modeli... 394 Gelişim İçin Yeni Düzenlemeler... 396 İsveç (TTA) Modeli... 397 YETENEKLERİN EĞİTİMİNDE YETİŞKİNLERE DÜŞEN GÖREVLER... 398 Antrenörlerden Beklenenler... 398 Öğretmenlerden Beklenenler... 399 Ana-Babalardan Beklenenler... 399 Hakemlerden Beklenenler... 400 Seyircilere Düşen Görevler... 401 Basın ve Yayın Kurumlarına Düşen Görevler... 401 KAYNAKLAR... 402 xii