Çocuklarda beslenme durumunun değerlendirilmesi Dr. Ceyda TUNA KIRSAÇLIOĞLU
Beslenme durumunun değerlendirilmesi 1) Klinik değerlendirme Öykü Fizik inceleme Antropometrik ölçümler 2) Laboratuvar değerlendirme 3) Vücut kompozisyonunun ölçülmesi 4) Fiziksel/bilişsel fonksiyonların ölçülmesi El sıkma Mini mental durum değerlendirmesi
Klinik değerlendirme Prenatal ÖYKÜ Natal Postnatal
Klinik değerlendirme Prenatal Natal Postnatal Hamilelikte geçirilen enfeksiyonlar Annenin kronik hastalıkları İlaç kullanımı Annenin beslenmesi Hamileliğin seyri
Klinik değerlendirme Prenatal Natal Postnatal Doğum şekli (NSVY,C/S) Doğum zamanı (term, preterm, postmatur) Doğum ağırlığı Erken membran rüptürü
Klinik değerlendirme Prenatal Natal Postnatal Beslenme öyküsü Kronik hastalık, alerji öyküsü İshal, kusma varlığı gibi sistemik sorgulama İlaç kullanım öyküsü Çocuğun önceki boy ve vücut ağırlığı ölçümleri
Beslenme öyküsü Anne sütü aldı mı? Ne kadar süre ile aldı? Tek başına ne kadar aldı? Formula mama aldı mı? Ne zaman? Ne kadar? Ne sıklıkta? Hangisi? Tamamlayıcı beslenme öyküsü Ne zaman başlandı? Katı besinlere geçişte sorun oldu mu? Sofra besinlerine ne zaman geçildi? Yemek zamanları eğlenceli mi yoksa zorlayıcı mı geçiyor? Besin reddi/kaçınması?
Diyet günlüğü 3-7 gün süre ile tüm yediklerinin yazılması En azından 24 saatlik değerlendirme yapılması Öğün sayısı ve zamanı Her öğünde yediği besinler ve miktarları Ara öğün? Bebekler için gece beslenme sorgusu Bu liste ile protein, KH, yağ tüketim oranlarının belirlenmesi
Sistemik sorgulama İştahsızlık Bulantı, kusma, karın ağrısı Dışkılama sayısı, ishal, yağlı dışkılama, kanlı dışkılama, dışkıda parazit görme Ateş, eklem ağrısı.. Terleme, sinirlilik, uyuklama Aşırı su içme, aşırı yemek yeme, sık idrara gitme
Soygeçmiş Anne-baba boy ve vücut ağırlığı Anne babada, ailede kronik hastalık öyküsü Ailenin sosyoekonomik durumu Evde yaşayan kişi sayısı, yemek-sofra alışkanlıkları
FİZİK İNCELEME TAM BİR FİZİK İNCELEME YAPILMASI ÇOK ÖNEMLİ!!!! Saç ve saçlı deri Gözler Ağız Fontaneller Tiroid muayenesi Cilt Ekstremiteler Solunum sistemi-kvs myn Nörolojik muayene
FİZİK İNCELEME BESLENME BOZUKLUĞUNDA Saç ve saçlı deri Seyrek, zayıf depigmente saçlar Gözler Konjunktivalar kuru, bilateral korneal ülserasyon, perforasyon Ağız Stomatit, çeliozis, glossit Fontaneller Geniş, kapanmamış. Tiroid muayenesi Guatr Cilt Solukluk, pullanma şeklinde döküntü, peteşiekimoz, perifolliküler keratoz. Ekstremiteler Ödem, X-O bacak, akontozis nigrikans Solunum sistemi-kvs myn Taşikardi, takipne, kostokondral eklemlerde genişleme Nörolojik muayene Ataksi, periferik nöropati, tetani.
ANTROPOMETRİK ÖLÇÜMLER Temel ölçümler Boy Vücut ağırlığı Baş çevresi (<3 yaş) Yardımcı ölçümler Ortakol çevresi Triseps deri kalınlığı
Vücut ağırlığı Mümkün olduğunca az giysi (bebekler çıplak) Tartı hassas olmalı (bebeklerde 10-20 g, büyüklerde 100 g).
Boy İlk 2 yaşta yatarak, sonra ayakta boy ölçümü Ayakta ölçüm <0.7 cm. yatarak ölçüm
Baş çevresi
Üst orta kol çevresi Standardın > %85 ise normal. 1-5 yaş çocuklarda <12.5 cm. ise yetersiz beslenme <11 cm. ise ağır malnütrisyon
Cilt kıvrım kalınlığı (Triseps cilt kıvrım kalınlığı) 1-4 yaş < 5 mm. malnütrisyon Standartlara göre < %90 malnütrisyon, >%110 obezite
ANTROPOMETRİK ÖLÇÜMLER Temel ölçümler Boy Vücut ağırlığı Baş çevresi (<3 yaş) Yardımcı ölçümler Ortakol çevresi Triseps deri kalınlığı Bu ölçümler standart değerlerle karşılaştırılır. Persentil eğrileri Standart sapma skoru Median yüzdesi [standartların %50 değerine göre =ideal değerine göre hesaplanır]
Tek bir ölçüm Belirli aralıklarla ölçümler Beslenme yetersizliği Fazla kilo alımı
12 yaş, kız Boy 157 cm VA 61.5 kg
Z skoru= Hastanın değeri-ortalama değer/ SD
YAŞA GÖRE AĞIRLIK z skoru <-2 zayıf z- skoru (-2)-(-3) düşük kilolu z-skoru <-3 çok düşük kilolu YAŞA GÖRE BOY z skoru <-2 Kısa z- skor(-2)-(-3) kısa boy z-skor<-3 çok kısa boy
Boya göre ağırlık (İdeal VA %) İdeal vücut ağırlığı çocuğun boyuna göre olması gereken ağırlıktır. Boya göre ağırlık % si = Ölçülen VA X 100 Boya göre ideal ağırlık İdeal VA Beslenme durumu <%70 Ağır malnütrisyon %70-79 Orta malnütrisyon %80-89 Hafif malnütrisyon %90-110 Normal %110-120 Aşırı kilolu >%120 Şişman
9,5 yaşında kız VA 21 kg Boy 130 cm Boy-VA persentil? Boya göre ağırlık ve %si nedir?
9,5 yaşında kız VA 21 kg (<%3) Boy 130 cm (%10-25) Boya göre ağırlığı nedir? Boya göre ağırlık %si nedir?
9,5 yaşında kız VA 21 kg (<%3) Boy 130 cm (%10-25) Boya göre ağırlık ve %si nedir?
9.5 yaşında kız VA 21 kg (<%3) Boy 130 cm (%10-25) Boya göre ağırlığı:25 kg
İdeal vücut ağırlığı çocuğun boyuna göre olması gereken ağırlıktır. Boya göre ağırlık % si = Ölçülen VA X 100 Boya göre ideal ağırlık VA 21 kg Boy 130 cm İdeal ağırlığı= boya göre ağırlık 25 kg Boya göre ağırlık %84 (hafif malnütrisyon)
Vücut kitle indeksi VKİ=VA(kg)/ boy (m 2 ) %85-95 aşırı kilolu >%95 obez VKİ z-skoru >3 morbid obez 2-3 obez 1-2 aşırı kilolu 1-(-2) Normal <-2 zayıf <-3 ciddi zayıf
Bel çevresi Abdominal yağ miktarının en iyi göstergesi Çocuklarda yaş ve cinsiyete göre belirlenen değerler(+) >5-6 yaşından sonra bel çevresi/boy 0.5 santral obezite Bel çevresi/kalça çevresi kızlarda >0.9, erkeklerde 0.85 olması metabolik sendrom!!
Sağlıklı bir bebek/çocuk VA Boy BÇ 1. 3 ay 20-30 g/gün 3.5 cm/ay 2 cm/ay 2. 3 ay 15-20 g/gün 2 cm/ay 1 cm/ay 3. 3 ay 10-15 g/gün 1.5 cm/ay 0.5 cm/ay 4. 3ay 8-10 g/gün 1.3 cm/ay 0.4 cm/ay 1 yaşında DA x3 DB x1.5 4 yaşında DA x5 DB x 2 İlk 1 haftada %5-10 fizyolojik kilo kaybı (+), 10-14.günde DA na ulaşılır.
Prematür doğanlar için Vücut ağırlığı için, ilk 12 ay süre ile (özel durumlarda 24-36 ay süre ile) Baş çevresi için ilk 18 ay süresinde Düzeltilmiş yaş kullanılır (40 haftaya tamamlanır) Boy için 3.5 yaşa kadar
Beslenmenin değerlendirilmesinde farklı sınıflamalar var. Bir kısmı malnütrisyonu derecelendiriyor. Bir kısmı da akut kronik yada kronik malnütrisyonda akut etkilenimi ayırt ediyor.
GOMEZ SINIFLAMASI Yaşa göre ağırlık >%90 Normal %89-75 Hafif malnutrisyon %74-60 Orta malnutrisyon <%60 Ağır malnutrisyon
Wellcome Yaşa göre ağırlık Ödem (+) Ödem (-) %60-80 Kwashiorkor Düşük ağırlık (beslenme yetersizliği) <%60 Marasmus-kwashiorkor Marasmus
MC LAREN SINIFLAMASI Ödem 3 Dermatoz 2 Ödem ve dermatoz 6 Saç değişikliği 1 Hepatomegali 1 Albumin (değerine göre puan verilir) 0-7 0-3 Marasmus 4-8 Marasmus +Kwashiorkor >9 Kwashiorkor
WATERLOW SINIFLAMASI Boya göre ağırlık Yaşa göre boy >%95 <%95 >%90 Normal Kısa boy(kronik) <%90 Zayıf(akut) Akut-kronik malnutrisyon (zayıf+bodur) Boya göre ağırlık (z skoru) Yaşa göre boy (z skoru) <-2 (-2)-(2) >2 <-2 Zayıf ve kısa Zayıf Zayıf (-2)-(2) Kısa boy Normal - >2 Kısa boy obez Obez -
LABORATUVAR DEĞERLENDİRMESİ Tam kan sayımı Albumin Elektrolit (Na,K,P,Mg,Ca) Glukoz TİT,İK Dışkı incelemesi (parazit) HIV CRP İlk değerlendirmede Beslenme destek tedavisi yanıt izlemi Metabolik komplikasyon saptanması Enflamatuvar aktivitenin ölçülmesi
Olgu - 1 Doğum tarihi:30.09.2010 Başvuru tarihi: 10.09.2015 5 yaş, erkek VA 12 kg Boy 102 cm
5 yaş VA 12 kg (<%3) (z skoru: -2,87) Boy 102 cm (%3-10) (z skoru: -1,63) Boya göre ağırlık:?
5 yaş VA 12 kg (<%3) (z skoru: -2,87) Boy 102 cm (%3-10) (z skoru: -1,63) Boya göre ağırlık: 16 kg (%75)
Yaşa göre ağırlık >%90 Normal %89-75 Hafif malnutrisyon %74-60 Orta malnutrisyon <%60 Ağır malnutrisyon %75 Yaşa göre ağırlık %75 Boya göre ağırlık %75,5 Boya göre ağırlık Beslenme durumu <%70 Ağır malnütrisyon %70-79 Orta malnütrisyon %80-89 Hafif malnütrisyon %90-110 Normal %110-120 Aşırı kilolu >%120 Şişman %75
Yaşa göre ağırlık >%90 Normal %89-75 %75 Hafif malnutrisyon %74-60 Orta malnutrisyon <%60 Ağır malnutrisyon Boya göre ağırlık Beslenme durumu <%70 Ağır malnütrisyon %70-79 %75. Orta malnütrisyon %80-89 Hafif malnütrisyon %90-110 Normal %110-120 Aşırı kilolu Yaşa göre boy >%120 Şişman Boya göre ağırlık >%95 <%95 %93 >%90 Normal Kısa boy(kronik) <%90 %75 Zayıf(akut) Akut-kronik malnutrisyon (zayıf+bodur)
Olgu 2 Doğum tarihi:28.04.2000 Başvuru tarihi: 26.01.2016 15 9/12 yaş Kız VA 44kg Boy 162 cm
15 9/12 yaş VA 44kg (<%3)(yaşa göre z skor: -1,87) Boy 162 cm (%25-50) (yaşa göre z skor: -0.4) Boya göre VA?
15 9/12 yaş VA 44kg (<%3)(yaşa göre z skor: -1,87) Boy 162 cm (%25-50) (yaşa göre z skor: -0.4) Boya göre VA? Boya göre VA: 55 kg
Doğum tarihi:28.04.2000 Başvuru tarihi: 26.01.2016 Olgu 2 Yaş: 15 9/12 yaş Cinsiyet: Kız VA 44kg (<%3)(yaşa göre z skor: -1,87) Boy 162 cm (%25-50) (yaşa göre z skor: -0.4) Boya göre VA: 55 kg Boya göre ağırlık % si = Ölçülen VA X 100 Boya göre ideal ağırlık Boya göre VA: %80
Yaşa göre ağırlık >%90 Normal %89-75 %77 Hafif malnutrisyon %74-60 Orta malnutrisyon <%60 Ağır malnutrisyon Boya göre ağırlık Yaşa göre ağırlık %77 Boya göre VA %80 Beslenme durumu <%70 Ağır malnütrisyon %70-79 Orta malnütrisyon %80-89 %80 Hafif malnütrisyon %90-110 Normal %110-120 Aşırı kilolu >%120 Şişman VA 44kg (<%3)(yaşa göre z skor: -1,87) Boy 162 cm (%25-50) (yaşa göre z skor: -0.4)
Yaşa göre ağırlık >%90 Normal %89-75 %77 Hafif malnutrisyon %74-60 Orta malnutrisyon <%60 VA 44kg (<%3)(yaşa göre Ağır z skor: malnutrisyon -1,87) İdeal Boy VA 162 (Boya cm göre (%25-50) ağırlık) (yaşa Beslenme göre z durumu skor: -0.4) <%70 Yaşa göre boy %98 Ağır malnütrisyon Boya göre VA %80 %70-79 Orta malnütrisyon %80-89 %83 Hafif malnütrisyon %90-110 Normal %110-120 Aşırı kilolu Boya göre ağırlık Yaşa göre boy >%120 Şişman >%95 %98 <%95 >%90 Normal Kısa boy(kronik) <%90 Zayıf (akut) Akut-kronik malnutrisyon %80 (zayıf+bodur)
Olgu 3 Doğum tarihi: 25.03.2001 Başvuru tarihi: 18.09.2015 14.5 yaş Erkek VA 30kg Boy 138 cm
14.5 yaş VA 30kg (<%3)(yaşa göre z skor: -2,6) Boy 138 cm (<%3)(yaşa göre z skor:-3,6)
14.5 yaş VA 30kg (<%3)(yaşa göre z skor: -2,6) Boy 138 cm (<%3)(yaşa göre z skor:-3,6) Boya göre VA 32 kg (%93)
Doğum tarihi: 25.03.2001 Başvuru tarihi: 18.09.2015 Yaş: 14.5 yaş Cinsiyet: E Olgu 3 VA 30kg (<%3)(yaşa göre z skor: -3,2) Boy 138 cm (<%3)(yaşa göre z skor:-3,6) Boya göre VA 32 kg (%93) Boya göre ağırlık% = Ölçülen VA X 100 Boya göre ideal ağırlık Boya göre ağırlık %93
Yaşa göre ağırlık >%90 Normal %89-75 Hafif malnutrisyon %74-60 Orta malnutrisyon <%60 %59 Ağır malnutrisyon Yaşa göre ağırlık %59 Yaşa göre boy %83 Boya göre VA %93 İdeal VA (Boya göre ağırlık) Beslenme durumu <%70 Ağır malnütrisyon %70-79 Orta malnütrisyon %80-89 Hafif malnütrisyon %90-110 %93 Normal %110-120 Aşırı kilolu >%120 Şişman
Yaşa göre ağırlık >%90 Normal %89-75 Hafif malnutrisyon %74-60 Orta malnutrisyon <%60 %59 Ağır malnutrisyon İdeal VA (Boya göre ağırlık) Beslenme durumu VA 30kg (<%3)(yaşa göre z skor: -3,2) Boy 138 cm (<%3)(yaşa göre z skor:-3,6) <%70 Ağır malnütrisyon %70-79 Orta malnütrisyon %80-89 Hafif malnütrisyon %90-110 Normal %110-120 Aşırı kilolu >%120 Şişman Yaşa göre boy Boya göre ağırlık >%95 <%95 >%90 Normal Kısa boy(kronik) %93 %83 <%90 Zayıf(akut) Akut-kronik malnutrisyon (zayıf+bodur)
Olgu 4 11.5 yaşında kız VA: 70.4 kg Boy: 157 cm VA%? Boy%? İdeal ağırlık?
11.5 yaş VA: 70.4 kg (>97p) Boy: 157 cm (75-90p)
11.5 yaş VA: 70.4 kg (>97p) Boy: 157 cm (75-90p) Boya göre ağırlık :48 kg (%146) VKİ: 28.6 kg/m 2
11.5 yaş VA: 70.4 kg (>97p) Boy: 157 cm (75-90p) Boya göre ağırlık : %146 VKİ: 28.6 kg/m 2 (>97p) VKİ z skor: 2.58
Beslenme bozukluğunun akut-kronik ayırımı önemli! Beslenme bozukluğu başladığında bu durumun yakalanması önemli. Önce ağırlık etkileniyor Kilo alımında duraklama ya da kayıp +. Öncelikle VA persentil eğrisinde duraklama ve gerileme +. Boya göre ağırlık yüzdesinin normal olması beslenmenin iyi olduğunu göstermiyor. Mutlaka VA, boy, boya göre ağırlık birlikte değerlendirilmeli!!!