ATÖYE BİGİSİ SIVI BASINCI Sıvılar ağırlıklarınan olayı bulunukları kabın saece tabanına eğil, kabın yüzeyinin er yerine ve içineki cisimlerin er yerine bir kuvvet uygular. Uygulaığı bu kuvvet etkisi ile basınç oluşturur. Sıvı basıncı; sıvının erinliğine ve sıvının yoğunluğuna bağlıır. Sıvının erinliği arttıkça kap tabanınaki sıvı basıncı a artar. Sıvının yoğunluğu arttıkça kap tabanınaki sıvı basıncı a artar. Sıvı basıncı, kabın şekline ve içineki sıvının miktarına bağlı eğilir. Geniş kap a Dar kap a Geniş kap 2a yoğunluklu sıvı yoğunluklu sıvı 2 yoğunluklu sıvı Sıvıların Basıncı İletmesi (Pascal Prensibi) apalı bir kaptaki sıvıya uygulanan basınç, bu sıvının er noktasına ve kabın iç yüzeyinin er noktasına aynen iletilir. Bu gerçek, Blaise Pascal tarafınan bulunmuştur. Örnek: Hirolik fren sistemleri, itfaiye merivenleri, amperli kamyonlar, berber koltukları vb. 1. Doğru mu? Yanlış mı? ( ) Sıvılar bulunukları kabın saece tabanına basınç uygular. ( ) Sıvıların basıncı bulunukları kabın şekline bağlı olarak eğişir. ( ) Sıvı basıncı sıvının cinsine bağlı olarak eğişir. ( ) Sıvının erinliği arttıkça aynı noktaya uygulanan sıvı basıncı azalır. ( ) Sıvının yoğunluğu arttıkça aynı noktaya uygulanan sıvı basıncı artar. ( ) Sıvılar üzerlerine uygulanan kuvvetin etkisiyle oluşan basıncı, saece uygulama oğrultusuna iletir. ( ) Sıvı basıncı sayesine küçük kuvvetler ile büyük kuvvetler ele eilebilir. ( ) Araba tamiranelerineki araba asansörleri (irolikliftler) Pascal prensibine göre yapılmıştır. ( ) Bir algıcın enizin içine aşağılara oğru inmesi üzerine uygulanan sıvı basıncını azaltır. ( ) Sıvılar akışkanır ve sıkıştırılabilirler. 2. Aşağıaki kelimeleri cümlelereki boşluklara uygun şekile yerleştirelim. acimleri - Blaise Pascal - er yerine - Isaac Newton - ağırlıkları - tabanına - azalır - kabın şekline - oğru - artar - ters - sıvının cinsine - sıkıştırılamazlar - farklıır Sıvı basıncının iletilmesi özelliği... alı bilim insanı tarafınan bulunmuştur. Sıvının erinliği arttıkça sıvı basıncının büyüklüğü... Sıvı maeler... neeniyle temas ettikleri tüm yüzeylere basınç uygular. Sıvı basıncı sıvının yoğunluğu ile orantılı olarak eğişir. Sıvılar kabın.. basınç uygular. Sıvıların basıncı. bağlı eğilir. Sıvı maeler.. Alkol ve suyun aynı erinlikteki bir noktaya uygulaığı basınçlar Ar tık Fen Dersine Ustalaşma Zamanı! 75
Öğreneceğimiz azanım Sıvı basıncını etkileyen eğişkenleri tamin eer ve taminlerini test eer. 3. Aşağıaki grafikte basınç eğerleri verilen noktaları kaptaki noktalar ile eşleştirelim. Basınç N 1 2 3 4 5 6 7 Noktalar R T S 4. Değişkenleri Belirliyorum. 1. I II Bir araştırmacı, sıvı basıncının angi faktörlere bağlı olup olmaığı akkına bilgi saibi olmak için yapacağı eneye yan- 2 2 aki kaplara aynı yükseklikte sular oluruyor. Araştırmacının bu eneyeki ipotezini aşağıaki boşluğa III yazalım.... 2......... 5. Soruları cevaplayarak bulmacayı tamamlayalım. Yukarıan Aşağıya 1. Sıvıların basıncı... arttıkça artar. 3. Sıvılara basıncın kaynağı.... tır. 1 Solan Sağa 2 2. Sıvıların basıncı bulunukları kabın..... bağlı eğilir. 4. Sıvılara basınç. ile oğru orantılıır. 5. maeler basıncı er yöne iletir. 4 3 5 76 Ar tık Fen Dersine Ustalaşma Zamanı!
6. Aşağıaki açık uçlu mantığına ayalı olarak azırlanmış soru ve etkinlikleri yapalım. 1. Coşkun, aşağıa verilen özeş plastik kaplara belirtilen yüksekliklere ve sıvıları oluruyor. apların tabanlarına yakın ve aynı seviyeleren elikler açan Coşkun, sıvıların fışkırma mesafelerine bakarak eliklere uygulanan sıvı basınçlarını karşılaştıracaktır. 2. Eşit acim bölmeli kapta bulunan sıvı, ve kaplarına eşit olarak paylaştırılıyor. sıvısı I 15cm sıvısı II 15cm sıvısı Buna göre aşağıaki soruları cevaplayınız. III 10cm a. Coşkun, sıvı basıncının sıvı yoğunluğu ile ilişkisini göstermek isterse angi iki üzeneği kullanmalıır? b. Coşkun, sıvı basıncının sıvı erinliği ile ilişkisini göstermek isterse angi iki üzeneği kullanmalıır? c. Coşkun, I ve II üzeneklerini kullanırsa yaptığı etkinlikteki eğişkenleri ve sıvıların fışkırma mesafeleri arasınaki ilişkiyi yazınız. ( sıvısının yoğunluğu sıvısının yoğunluğunan küçüktür.) Bağımsız eğişken:... Bağımlı eğişken:... ontrol eğişkeni:... Fışkırma mesafeleri:.... Coşkun, I ve III üzeneklerini kullanırsa yaptığı etkinlikteki eğişkenleri ve sıvıların fışkırma mesafeleri arasınaki ilişkiyi yazınız. Bağımsız eğişken:... Bağımlı eğişken:... ontrol eğişkeni:... Fışkırma mesafeleri:... 3., ve kaplarınaki sıvıların, kapların tabanlarına yaptıkları basınçların büyüklüklerini karşılaştırınız. 2S S Yarısına kaar su olu olan kapalı kap ters çevrilerek 2S tabanı üzerine yerleştiriliğine kabın tabanına etki een sıvı basıncı nasıl eğişir, açıklayınız? 4. Şekillere, ve kaplarına bulunan sıvıların yoğunluk ve erinlikleri verilmiştir. 3 2 Buna göre, ve kaplarınaki sıvıların, kapların tabanlarına yaptıkları basınçların büyüklüklerini karşılaştırınız. 2 4 5. Şekileki kapta bulunan sıvının kap tabanına uygulaığı sıvı basıncı P kaarır. Buna göre kap tamamen bu sıvı ile oluruluğuna kap tabanınaki sıvı basıncı kaç kat artar? Açıklayınız. Ar tık Fen Dersine Ustalaşma Zamanı! 77
7. Aşağıaki çoktan seçmeli soruları çözelim. 1. Aşağıaki kaplar yarısına kaar su ile oluur. I II III IV 3S 2S 2S 2S Taban alanları verilen kaplara içlerineki su miktarları kaar su ekleniğine, angi kaptaki basınç en az olur? A) I B) II C) III D) IV 4. Şekileki eşit bölmelenirilmiş kap ağzına kaar sıvı ile oluur. aptaki sıvı aşağıaki kaplara eşit şekile paylaştırılığına, angisine sıvı basıncı en büyük olur? A) B) C) D) 2. A B C D E Yukarıaki içi su olu kapta gösterilen noktalara etki een sıvı basınçları arasınaki ilişki aşağıakileren angisine oğru verilmiştir? A) P E > P B B) P C > P D C) P A > P D D) P A = P B 5. Aşağıaki kaplara farklı erinlik ve yoğunlukta sıvılar bulunmaktaır. 2 2 3. Aynı ortamaki özeş muslukların oluğu özeş kaplara seviyesine kaar ve 2 yoğunluklu sıvılar konuluyor. 1 2 Sıvıların kabın tabanına uygulaıkları basınçlar arasınaki P 1 /P 2 oranı kaçtır? A) 1/2 B) 1 C) 2 D) 4 2 a 1 Özeş musluklar açılığına kaplaran fışkıran sıvıların uzaklıkları a 2 > a 1 oluğuna göre, aşağıaki sonuçlaran angisine ulaşılabilir? A) Sıvının erinliği, sıvı basıncını etkiler. B) Sıvının cinsi, sıvı basıncını etkiler. C) Ortam sıcaklığınaki artış sıvı basıncının azalmasına neen olur. D) Yoğunluğu büyük olan sıvının fışkırma mesafesi aa azır. a 2 6. Bir kaba konulan sıvının kabın tabanına yaptığı basınç; I. Sıvının yoğunluğu II. Sıvının kaptaki erinliği III. abın şekli IV. Sıvının kütlesi eğişkenlerinen angilerine bağlıır? A) I ve II B) I ve III C) I, II ve IV D) II, III ve IV Değerlenirme Soruları - 2 (Sıvı Basıncı) testini çözebilirsiniz. Sayfa 87 88 78 Ar tık Fen Dersine Ustalaşma Zamanı!
Değerlenirme Soruları - 2 (Sıvı Basıncı) 1. übra, özeş şişelere aynı yükseklikte su oluruyor ve şişelerin farklı yerlerinen elikler açarak suyun ulaştığı mesafeleri şekileki gibi ölçüyor. 1 2 3. Şekileki su olu kabın bazı noktaları,, ve N arfleri ile belirtilmiştir. N 5 cm 10 cm übra, yalnızca bu gözlemlerinen yararlanarak sıvı basıncı ile ilgili; I. Sıvının erinliği arttıkça sıvının uygulaığı basınç artar. II. Sıvı basıncı kabın şekline bağlı eğilir. III. aplaran fışkıran sıvıların ulaştığı mesafe, sıvının cinsine bağlıır. yorumlarınan angilerine ulaşabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III Bu noktalara oluşan sıvı basınçlarının büyüklükleri arasınaki ilişki bazı şekiller ile aşağıa verilmiştir: eki basınç, eki basınçtan büyüktür. eki basınç, eki basınçtan küçüktür. Her şekil bir noktayı temsil ettiğine göre aşağıaki yorumlaran angisi kesinlikle oğruur? A) noktası ise, noktasıır. B) noktası ise, noktasıır. C) noktası ise, noktasıır. D) N noktası ise, noktasıır. 2. İçerisine eşit yükseklikte X, Y ve Z sıvıları bulunan özeş şişelerin üzerine şekileki gibi elikler açılmıştır. 1 2 3 4 X Y Seat, bu şişeler ile yapacağı eneyin eğişkenlerini aşağıaki gibi belirliyor: Bağımlı eğişken: Sıvının uygulaığı basınç Bağımsız eğişken: Sıvının cinsi ontrol eğişkeni: Sıvının erinliği Buna göre Seat, angi şişeleri eneyine kullanırsa belirleiği eğişkenler ile çelişmemiş olur? A) 1 ve 2 B) 2 ve 3 C) 1 ve 4 D) 3 ve 4 Z X 4. Ceren, özeş maeleren yapılmış, ve kaplarına belirtilen yükseklikte sıvılar oluruyor. 2 Ceren, bu kapları kullanarak aşağıaki araştırma sorularına cevap bulmaya çalışıyor: 1. apların tabanına oluşan sıvı basıncı, sıvının cinsine bağlı mıır? 2. apların tabanına oluşan sıvı basıncı, sıvının erinliğine bağlı mıır? 3. apların tabanına oluşan sıvı basıncı, sıvının bulunuğu kabın şekline bağlı mıır? Sıvının renkleri sıvının cinsini belirleiğine göre, Ceren araştırma sorularınan angilerine cevap bulabilir? A) Yalnız 1 B) 1 ve 2 C) 2 ve 3 D) 1, 2 ve 3 Ar tık Fen Dersine Ustalaşma Zamanı! 85
5. Yatay bir zemine bulunan özeş kaplaraki sıvıların, ve noktalarınaki sıvı basınçlarının sütun grafiği yana verilmiştir. Basınç Noktalar Buna göre kaplaraki sıvılar ve noktalar aşağıakilerin angisineki gibi olabilir? (Sıvı yoğunlukları arasına su > zeytinyağı > alkol ilişkisi varır.) A) B) C) D) Alkol Alkol 6. S kabı Alkol Yanaki eşit acim bölmeli S kabının tamamı su ile oluur. Büşra, S kabınaki suyun tamamını aşağıaki A, R ve I kaplarına koyarak; kap tabanlarınaki sıvı basınçlarının eşit olmasını istiyor. 7. Aşağıaki üzenekte uninin ağzına gerilmiş bir balon bağlanmış ve uniye bağlanan ortum U borusunun I. koluna bağlanmıştır. Hortum Huni Huni su içerisine tabana oğru ilerletiliğine, U borusunun II. kolunaki sıvı seviyesi artıyor ve uni kabın tabanına geliğine yüksekliği 3 cm oluyor. Yapılan bu eney ile ilgili aşağıaki yorumlaran angisi yapılamaz? A) Huni kap tabanına oğru ilerleiğine U borusunaki sıvı seviyesinin artmasının neeni, unieki balona uygulanan sıvı basıncının artmasıır. B) apta farklı cins bir sıvı olsayı; uni kabın tabanınayken yüksekliği 3 cm en farklı oluru. C) ap aa erin olsayı, yüksekliği 3 cm yi geçebiliri. D) Aynı acimeki su aa ar bir kapta olsayı, uni kap tabanınayken seviyesi yine 3 cm oluru. 8. Süleyman, öğretmeninin şekileki kaplara koyuğu farklı cinsteki sıvıların kap tabanlarına uygulaığı basıncın sütun grafiğini inceliyor. I II Basınç A R I Buna göre Büşra'nın; A, R ve I kaplarına koyması gereken sıvı acimleri aşağıakileren angisine oğru verilmiştir? A R I A) 5 bölme 3 bölme 3 bölme B) 7 bölme 3 bölme 5 bölme C) 6 bölme 4 bölme 5 bölme D) 6 bölme 5 bölme 4 bölme aplar Süleyman grafiği ve kapları inceleiğine; I. ap tabanlarınaki basınçların farklı olmasının neeni sıvıların cinslerinin farklı olmasıır. II. kabınaki sıvının yoğunluğu en fazlaır. III. kabınaki sıvının erinliği en fazlaır. yorumlarınan angilerini yapabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III 86 Ar tık Fen Dersine Ustalaşma Zamanı!