ARDS YÖNETİMİ Prof Dr. Havva ŞAHİN KAVAKLI Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp AD
Sunu Planı Tarihçe, tanım ve tanı kriterleri... Patofizyoloji, Klinik Patofizyoloji, Klinik Radyolojik Ö rnekler ARDS hastası yönetimi Ö zet
ARDS(Acute Respiratory Distress Syndrome, Akut Solunum Sıkıntısı Sendromu) Akut inflamatuvar diffu z alveolar hasar Alveolo- kapiller membran permeabilitesinde artma, Proteinden zengin sıvının pulmoner bölgeye geçmesine bag lı alveolar o dem Alveolokapiler membrana zarar veren nedenler pnömoni, aspirasyon gibi direkt hava yolu ile ilişkili olabileceği gibi sepsis, üremi, yağ embolisi gibi indirekt hematojen yollarla akciğere ulaşan nedenlerle de olabilir
AKUT SOLUNUM SIKINTISI SENDROMU: ARDS Her iki akcigĕri de ic ine alan nonkardiyojenik o zellikteki diffu z infiltrasyonla karakterize, oksijen tedavisine cevap vermeyen akut solunum yetmezligĭ söz konusu
Geçmişte kullanılan isimlendirmeler Non-Kardiyojenik Akcigĕr O demi Yetisķin Solunum Zorlugŭ Sendromu (ARDS) Akut Akcigĕr Yaralanması (ALI) Diffu z Alveolar Hasar S ok Akcigĕri......
1970 lerden beri bilinen bir hastalık 1994 AECC tanımı 2011 Berlin tanımı Adult Respiratory Distress Syndrome Acute Respiratory Distress Syndrome
Hastalıgĭn tanımı ve isimlendirmesi su rekli degĭsşede klinik sonucļar ve prognoz u zerinde fazla bir ilerleme kaydedilmemisţir
Tanı Kriterleri (Amerikan-Avrupa Konsensus Konferansı, 1994) Prespide edici fakto rler varlıgĭnda; Akut Basļangıc (6-72 saat) < 7 gu n Bilateral Iṅfiltrasyonlar Pulmoner Arter Wedge Basıncı <18 mmhg Hipoksemi: PaO2 / FiO2 <300 (ALI) PaO2 / FiO2 <200 (ARDS) Dirençli hipoksemi
ARDS Berlin kriterleri zamanlama Akciğer görüntülemesi Ödem kaynağı Oksijenasyon 1 hafta içinde ortaya çıkan veya kötüleşen solunum sıkıntısı Efüzyon, kollaps veya nodül ile açıklanamayan opasite Solunum sıkıntısının KY veya hipervolemiye bağlı olmadığının EKO gibi objektif yöntemle teyit edilmesi hafif orta ağır
etiyoloji Direkt Gastrik icȩrigĭn asp Pulmoner enfeksiyon Go gŭ s travması Toksik inhalasyon Embolik durumlar Suda bogŭlma İndirekt Sepsis S ok Akcigĕri DIC Akut pankreatit Eklampsi Multipl kan trans. İ lac ve toksinler Sistemik hastalıklar Toraks dıs ı travmalar
Patofizyoloji 1. Alveollere direkt/indirekt injuri alveoler makrofajlar tarafından proinlamatuvar sitokinlerin salınımına yol açar
Patofizyoloji 2. Sitokinler nötrofillerin alveol ve interstisyuma gelmesini sağlar, bu da alveole kapiller membran hasarı oluşturur
Patofizyoloji 3. alveole kapiller membran bütünlüğü kaybolur, interstisyum ve alveoller proteinöz sıvı ile dolar, surfaktan alveol desteği kalkar
ARDS de hipokseminin fizyopatolojisi- Alveoler-Kapiller Bariyerin Bozulması Non kardiyojenik akcigĕr o demi Akcigĕr kompliyansında azalma Arteryel hipoksi Iṅtrapulmoner s ant Ventilasyon/perfu zyon oranının bozulması Alveollerin kollapsı ve o dem sıvısı ile dolması FRC yi %50 azaltır. Altta kalan akcigĕr bo lgelerindeki opasiteler nedeniyle solunan hava akcigĕr ic inde es it olarak dagĭlmaz. Dirençli hipoksi
klinik Akut Faz: İlk 3-5 gu n ic inde gelis ir Gittikcȩ solunum yetersizligĭ artar, hızlı ve yu zeyel solunum basļar, O2 tedavisine rag men hipoksi devam eder.
klinik Subakut Faz: 5-7 gu n ic inde gelis ir Ciddi solunum yetersizligĭ ve hipoksi devam eder, hiperkapni go ru lu r Radyolojik olarak bilateral infiltrasyonlar yerles misţir Komplians azalmısţır Yeterli oksijenizasyon ic in yu ksek FiO2 ve PEEP gerekir
klinik Kronik Faz: 2 haftadan sonra gelis ir Hipoksi nispeten du zelmisţir. Fakat AC kompliansı du s u k ve o lu bosļuk oranı yu ksektir Fibrozis gelis meye basļamısţır
Klinik bulgular Solunum sıkıntısı ve tas ipne Siyanoz ve nemli deri Tas ikardi Hiperventilasyon Yaygın krepitasyon (pulmoner) Artmıs solunum is i Ajitasyon Dikkatte azalma, takip eden letarji
tanı Laboratuvar bulguları karakteristik olmayıp altta yatan hastalıgă bag lıdır ve ates ve lo kositoz sıklıkla vardır
tanı Akciğer grafisi Yeni basļangıcļı, bilateral, diffu z (akc igĕr o demi ile uyumlu) infiltrasyonlar Arteryel kan gazı Hipoksinin şiddeti
ARDS li hastalarda akcigĕr tomografi kesitlerinde buzlu cam, konsolidasyon alanları. Akcigĕrlerde non-homojen olarak etkilenme
tanı Ekokardiyografi Kardiyojenik akciğer o demi ayırıcı tanısı Toraks BT ARDS nin olası akciğer ko kenli nedenlerinin (pno moni, akc absesi vb..) ve komplikasyonlarının (pno motoraks, plevral efu zyon vb..) saptanması
Radyografik O rnekler
16
17
18
19
Ayırıcı tanı Sol kalp yetmezliği kaynaklı pulmoner ödem Diffüz alveoler hemoraji Akut eozinofilik pnömoni Acute interstisyel pnömoni Pulmoner alveoler proteinoz BOOP (Bronchiolitis obliterans organizing pneumonia) or COP (Cryptogenic organising pneumonia) Akut major pulmoner emboli Sarkoidoz Interstisyel pulmoner fibrozis
Tedavi-temel bakış açısı Bugu ne kadar ARDS patogenezine ve tedavisine yo nelik yapılmıs birc ok arasţırma ve c alıs maya rag men etkinligĭ kesin go sterilmis, rutin kullanımı o nerilen tedavi secȩnekleri sınırlıdır
tedavi Etiyolojik nedene yo nelik agresif tedavi Standard destekleyici tedavi Oksijenasyonun du zeltilmesi Komplikasyonların o nlenmesi Monitorize edilerek yogŭn bakımda izlem Agĭr hipoksik solunum yetmezligĭ o n planda, Tek bas ına oksijen tedavisine yanıtsız Yeterli alveoler ventilasyon ve periferik doku oksijenizasyonu (mekanik ventilasyon) Noninvazif mekanik ventilasyon Ciddi olgularda entubasyon ve invazif mekanik ventilasyon
Noninvaziv ventilasyon ve yüksek akımlı nazal kanül Entübasyon ve mekanik ventilasyon barotravma ve nozokomiyal pnömoni gibi komplikasyonlara neden olur Yüksek akım nazal kanül ve NIPPV bu yüzden ARDS li hastalarda faydalı alternatifler olabilir
ARDS li hastalarda endotrekeal entu basyon ve mekanik ventilasyon Yeterli ve istenilen konsantrasyonda O2 verilebilmesi Solunum is inin ve solunum kaslarının O2 tu ketiminin azaltılması Atelektatik akcigĕr alanlarının ac ılarak havalanmasının sag lanması
Mekanik Ventilasyon Uygulamaları Yu ksek volu mlu ve/veya basıncļı mekanik ventilasyon uygulamaları, alveol duvarlarındaki mekanik stresi artırarak, alveol duvarındaki hasarı artırmaktadır Akcigĕrleri koruyucu mekanik ventilasyon bu nedenle önemlidir
Mekanik Ventilasyon Uygulamaları Özellikle ARDS gibi akcigĕr parankiminde homojen olmayan bir tutuluma sahip durumlarda, belli bir basınc uygulandıgĭnda bu basıncţan her bir alveolu n nasıl etkilenecegĭni kestirmek gu cţu r Kompliyansı yu ksek alveollerde gerilim c ok yu kselip, hu cre membranına zarar verecek du zeylere erisȩbilmektedir. Bunun sonucunda hasarlı akcigĕrdeki o dem artarken, akcigĕrlerin sag lıklı kısımlarında da duvar hasarı, artmıs gec irgenlik, inflamasyon ve sonucunda pulmoner o dem gelisȩbilmektedir
Mekanik Ventilasyon Uygulamaları Su rfaktan kaybına ug ramıs, atelektatik alveollerin tekrarlayan ac ılıp kapanmaları (o zellikle yetersiz PEEP ve düşük TV altında) proinflamatuvar sitokinleri aktive eder Sistemik enflamasyon alevlenir ARDS şiddetlenir
Mekanik Ventilasyon Uygulamaları Akcigĕrleri koruyucu mekanik ventilasyon stratejilerinin kullanılması ile as ırı inflamatuvar yanıtın o nlenebilecegĭ ve mortalitenin daha az olacagĭ savunulmaktadır ARDS Clinical Trials Network un bir c alıs masında ARDS li hastalarda, tidal volu mlerin 12 ml/kg dan 6 ml/kg a indirilmesi ile mortalitede %22 oranında bir azalma oldugŭ go sterilmisţir
Mekanik Ventilasyon Uygulamaları Sonuç olarak: Ventilato rle ilisķili akcigĕr hasarını en aza indirmek ic in plato basıncļarı 30 cmh2o nun altında olarak du s u k tidal volu m (6 ml/ideal kg) ile ventilasyon yapılması o nerilmektedir Bu esnada kan ph degĕrinin normal sınırlara cȩkilmeye c alıs ılmaması, kontrendike degĭlse hiperkapniye izin verilmesi, permisif hiperkapni uygulanması o nerilmektedir
PEEP (Pozitif Ekspiryum Sonu Basınc ) Alveollerin tekrarlayan ac ılıp kapanmalarını ve atelektaziyi o nlemek ic in PEEP uygulanması da akcigĕrleri koruyucu mekanik ventilasyon yaklas ımlarındandır. Ayrıca, PEEP uygulaması ile atelektatik alveoller ac ılmakta, stabilize olmakta ve gaz degĭs imleri olumlu olarak etkilenmektedir
PEEP (Pozitif Ekspiryum Sonu Basınc ) Optimal PEEP degĕri belirlendikten sonra; PaO2 55-80 mmhg, O2 satu rasyonu %88-95 olacak sȩkilde en du s u k FiO2 hastaya uygulanmalıdır Amac FiO2 yi 0.7 nin altına indirmek olmalıdır
İnhale sentetik surfaktan, antitoksine karşı antikor, ketokonazol, simvastatin ve ibuprofen tedavileri denenmiş ve etkin bulunmamıştır NO: güçlü pulmoner vazodilatör: umut verici başlasa da sonradan mortaliteyi değiştirmediği görülmüştür. Sadece oksijenasyonda geçici iyileşme
trakeostomi Hastaya göre karar verilmeli Genel olarak mekanik ventilasyondan yaklaşık 2 hafta sonrasında trakeostomi yapılmalı Uzamış mekanik ventilasyonda daha stabil havayoluna izin verir Bazı vakalarda ise mekanik ventilasyondan ayırmayı kolaylaştırır
Alveoler-kapiller bariyerin etkilenen ilk noktasının pulmoner epitelyum oldugŭ pulmoner kaynaklı ARDS de intraalveoler dolum ve yama sȩklinde tutulum daha belirgindir. Ekstrapulmoner kaynaklı ARDS de ise bariyerin asıl etkilenen noktası endoteldir, yaygın interstisyel o dem buna bag lanmaktadır Pulmoner ARDS de alveoler konsolidasyon; Ekstrapulmoner ARDS de kollabe alveoller o n plandadır
Recruitment manevraları: yeniden işleve sokma manevraları Du s u k basınc ve du s u k tidal volu mle ventilasyon alveoleri kollapsa meyilli hale getirebilir. Kapalı alveollerin ac ılması ve bu sȩkilde oksijenasyon ve ventilasyonun du zelmesi ic in recruitment manevrası adı verilen farklı manevralar kullanılmaktadır Bunlar arasında uzun su reli, yu ksek basıncļa akcigĕr inflasyonu, ic cȩkme uygulaması ve PEEP ya da tepe inspiratuar basıncţa kademeli artıs uygulamaları vardır Genel olarak yeniden isļeve sokma manevralarına ekstrapulmoner kaynaklı ARDS nin daha iyi yanıt verdigĭ bildirilmektedir Bu da kollabe alveollerin ac ılma potansiyelinin daha fazla olmasına bag lanmaktadır.
Steroid tedavisi İlk olarak Meduri ve arkadasļarı 1998 yılında yaptıkları c alıs mada iyiles me go stermeyen ARDS si olan hastalarda uzun su reli metilprednizolon verilmesinin akcigĕr hasarında ve multiorgan yetmezligĭ skorlarında du zelme ve azalmıs mortalite ile ilisķili oldugŭnu bildirmisţir
Steroid tedavisi Meduri ve arkadasļarının 2007 yılında yapmıs oldukları c alıs mada ise erken ciddi ARDS li hastalara daha du s u k dozda metilprednizolon ile tedaviye basļanmasının sistemik inflamasyonu baskıladıgĭ, pulmoner ve ekstrapulmoner organ disfonksiyonunu ve mekanik ventilasyon su resi ile yogŭn bakım kalıs su relerini azalttıgĭ bildirilmisţir I lk 72 saat icȩrisinde hastalara 1 mg/kg/gu n steroid verilmesi ve tedavinin 28 gu n su re ile su rdu ru lmesi o nerilmektedir. Erken steroid tedavisi yogŭn bakım mortalitesini anlamlı du zeyde du s u rmekte, hastane mortalitesindeki du s u s ise anlamlılık sınırına yaklas maktadır. Bu c alıs mada da infeksiyon hızında artıs go sterilmemisţir.
Steroid tedavisi-sonuç: Steroidlerde rutin profilaktik kullanım uygun değil Şiddetli ARDS de steroid verilebilir Steroid verdiğinizde: Etomidat vermeyin Steroidi yavaş yavaş kesin
β2-adrenerjik agonistler ARDS li hastalarda da solunum sistemi direncini, hava yolu ve alveoler basıncļarı du s u rdu kleri, bu nedenle de barotravma ve alveoler hasar riskini azaltabilecekleri go sterilmisţir
Sıvı tedavisi Hastalar komplikasyonlar ac ısından yakın takip edilmeli, organ fonksiyonlarını en iyi du zeyde koruyabilmek ic in digĕr yogŭn bakım hastalarında oldugŭ gibi gereken destek tedaviler planlanmalıdır. Bu hastalarda sıvı tedavisi dikkatli yapılmalıdır Yapılmıs olan c alıs malarda sıvı kısıtlamasının ve diu retik kullanımının oksijenasyon ve mekanik ventilato r su resi u zerine olumlu etkileri oldugŭ bildirilmektedir
Sıvı tedavisi Primer ARDS: aspirasyon pnömonisi ya da inhalasyon injurisine bağlı ise : sıvı kısıtlaması ön planda Sekonder ARDS: uzak enfeksiyon ya da enflamasyona bağlı ise: başlangıç sıvı tedavisi ve vazoaktif ilaç hastayı stabilize etmek açısından daha ön planda Oligürik hastalarda ultrafiltrasyonlu hemodializ ya da kontinü venovenöz hemofiltrasyon/dializ gerekebilir
Prone pozisyon Prone pozisyon da, intrapulmoner s antı azaltarak ve ventilasyon dagĭlımını du zelterek, o zellikle ciddi ARDS li hastalarda, oksijenasyonu olumlu etkilemektedir. Belli subgruplarda yararlı ancak bası yaralarına dikkat Mortalitede anlamlı değişiklik yok
Yüksek frekanslı ventilasyon Yüksek frekanslı ventilasyonun ne mortalitede ne de uzun dönem morbiditede yararına dair kanıt yok
ECMO ARDS hastalarında mortaliteyi iyileştirmedi Ancak halen seçilmiş vakalarda kurtarıcı tedavi olarak kullanılmaktadır 2009 da H1N1 epidemisinde konvansiyonel mekanik ventilasyonla oksijenasyon sağlanamayan hastalarda ECMO sağkalımı iyileştirdi ARDS nin Berlin tanımında ECMO ciddi ARDS (PaO 2 /FiO 2 <100) için bir tedavi stratejisi olarak kabul edilmiştir
komplikasyonlar Mekanik ventilasyona bag lı Barotravma (pno motoraks, pno momediastinum) Nazokomiyal pno moni Mutiple organ yetmezligĭ Iṅdirek komplikasyonlar Derin ven trombozu Gastrointestinal kanama Malnutrisyon Kateter ile ilisķili enfeksiyonlar
Uzamış yoğun bakım ve mekanik ventilasyonla ilişkili komplikasyonlar gözden kaçırılmamalı: Minimize sedasyon Hastaya pozisyon verme ve cilt bakımı VIP önlemek için uygun stratejiler Erken do nemde enteral beslenme Derin ven trombozu profilaksisi, Gastrointestinal sistem kanama profilaksisi,
Enfeksiyona karşı önlem Enfeksiyon ac ısından yakın takip Uygun antibiyotik tedavisi erken verilmesi Gerekli olgularda intravaskuler yolların çıkarılması, enfekte sıvıların drenajı, cerrahi debridman, enfekte bölgenin rezeksiyonu: özellikle sepsis ilişkili ARDS vakalarında gerekir
ARDS şiddetine göre mortalite ARDS Severity PaO2/FiO2* Mortality** Mild 200 300 27% Moderate 100 200 32% Severe < 100 45% *on PEEP 5+; **observed in cohort
ARDS yönetim özet Altta yatan nedeni tedavi et PEEP uygula Havayolu basınçlarını monitörize et Konservatif sıvı yönetimi Potansiyel komplikasyonları azalt
ARDS yönetim özet Du s u k tidal volu m (6 ml/kg) + sınırlı plato basıncı (< 30 cmh2o), mortaliteyi azaltan ispatlanmıs tek tedavidir
Son söz ARDS hastası ailesi ve yakınları çok stresli, uygun bilgilendirme çok önemli
Teşekkür ederim