Ergonomi ile Verimlilik Paneli Ergonomi Uygulamaları ile Kâr Etmenin Yolları Uludağ Üniversitesi Endüstri Müh. Böl. 13.05.2010 BURSA
ERGONOMİ Çalışan ile teknik sistem arasındaki ilişkiyi inceleyen; bilimsel metotlara göre iş ve iş yeri düzenlemeleri yapan; ana amacı insanın özellikleri ve kapasitesine uygun iş düzenlemeleri gerçekleştirmek olan uygulamaya yönelik bir bilim dalıdır. 1. Ürün Ergonomisi : Müşteri için kullanımı rahat ürün üretme (Antropometrik ve dinamik özellikler önemli) 2. Üretim Ergonomisi : Üretim ve hizmet sektöründe insana uygun iş yeri düzenleme (İş görenin yükünü azaltmak, performansını artırmak önemli)
Amaç: Ergonominin amacı, çalışanın doğal sınırlarını da dikkate alarak onun yeteneklerinden en iyi biçimde yararlanma yöntemini bulmaktır.
İŞLETME Çevre Ödev İnsan Makine Çıktı Geri bildirim
Mental iş Kas işi Kontrolelemanları Giriş Çıkış Çıkış Giriş Ödev Çıktı / Sonuç İnsan Makine
İşletmenin kaynakları Makine İnsan Verim % Verim? İşletme Kârlı Mutlu Çalışan Sağlıklı Mutlu
Uygun olmayan iş yüksekliği
Vücut merkezinden uzakta iş merkezi
Vücut merkezinden uzakta iş merkezi Bacak ve ayak için yeterli boşluk yok, ya da hiç yok
Tezgahta kontrolün uygun olmayan düzenleme ile yapılması
Antropometri!
Uygun iş yüksekliği ve açısı
İş yükünün sürekli performans sınırından küçük, eşit veya büyük olmasında kalp atış frekansının zamanla değişmesi
Doğru ve yanlış beden konumunun performansa etkisi
Omurga, iskelet sisteminin en önemli elemanıdır. 33 omuru ile omurga vücudun merkezi kemik zinciridir. 7 boyun omuru, 12 sırt omuru, 5 bel omuru, 5 sağrı omuru, 4 kuyruk sokumu
1 Ön ligament 2 Sinir kökü 3 Arka ligament 4 Vertebranın arka çıkıntısı 5 Vertebra gövdesi
20 kg yük kaldırmada L3 ve L4 omurlarının iç kısmına gelen basınç
Yük Kaldırma ve Taşımada Sınır Değerleri Hesaplama Yöntemleri 1. Refa Önerileri 2. NIOSH Yöntemi 3. RWL Yöntemi 4. Almanya İş Güvenliği ve İş Hekimliği Kurumunun Değerlendirme Yöntemi 5. Çeşitli İşlerde Uygulanabilecek Kuvvetlerin ve Momentlerin Belirlenmesi 6. Kuvvet ve Momentin en büyük değerlerinin belirlenmesi
1. REFA Önerileri Sırtın dik konumunda ve maksimum kuvvet uygulayarak yük kaldırma ve yük taşımada sınır değerler verilmiştir. 2. NIOSH Yöntemi İle Maksimum Yük Hesabı Amerika Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü NIOSH (National Institute for Occupational Safety and Health) Cinsiyet Yükün kütlesi Yaş Frekans Yükün vücut eksenine uzaklığı
Fiziksel performansın cinsiyete ve yaşa göre değişimi
3. RWL Yöntemi İle Maksimum Yük Hesabı (Recommended Weight Limit) Yaş Cinsiyet Tutma faktörü Yatay mesafe Dikey mesafe Asimetri Frekans 4. Almanya İş Güvenliği ve İş Hekimliği Kurumunun Değerlendirme Yöntemi Temel özellikler metodu olarak adlandırılan bu yöntemlerde işçi için bir Risk Faktörü hesaplanmaktadır. Frekans Taşıma mesafesi Yük miktarı Cinsiyet Vücut postürü Uygulama koşulları
5. Yük çekme itme işlemlerinde risk faktörünün işin temel özelliklere göre belirlenmesi Frekans İtme-çekme mesafesi İş şartları Konum hassasiyeti Hareketin hızı Beden konumu Uygulama koşulları Cinsiyet 6. Çeşitli İşlerde Uygulanabilecek Kuvvetlerin ve Momentlerin Belirlenmesi Mevcut iş koşullarına bağlı olarak uygulanacak moment veya kuvvetin üst sınırı ne olabilir? Kuvvet uygulama noktası, kuvvet yönü, beden konumu ne olmalıdır? Kuvvet ara vermeksizin ne kadar uygulanabilir? Bu sonuçlara göre hangi tutma şekli seçilmelidir? İşin şekli? : Dinamik iş, statik iş. İşe iştirak eden kasların miktarı, Beden konumu, el ve ayağın konumu, hareket şekli, Uygulanan kuvvet veya momentin yerden yüksekliği, yönü, sıklığı, Çalışma düzlemi, çalışma hacmi Kuvvet uygulamanın süresi İşin toplam süresi Parça taşıma işlerinde parçayı tutma ve bırakma seviyeleri. Cinsiyet, yaş, deneyim 7. Kuvvet ve Momentin en büyük değerlerinin belirlenmesi - El-parmak sistemi - El-kol sistemi - Bacak-ayak sistemi - Hareket hacmi içinde uygulanabilecek kuvvetler
İŞ YERİ ÇEVRE FAKTÖRLERİ Klima Gürültü Aydınlatma Titreşim Zararlı maddeler Dış ortam sıcaklığına bağlı olarak, oda sıcaklığı için uygun sıcaklıklar
Çalışma ortamı sıcaklığı Kış: 18 22 C Yaz: 20 24 C Ortam nemi: % 30-65 Hava hızı: 0,1 0,25 m/s Aydınlatma Kontrast
Aydınlatma İş yerinde gerekli olan aydınlatma şiddetinin yaş ile ilişkisi
Mola düzenleme Molaların dinlendirme değeri, süresi uzadıkça azalır Aynı oranda, farklı mola dağılımının performansa etkisi
Monotonluk (İş yerinde tekdüzelik) Çalışanda iş süresince aktivite düzeyindeki değişmeler
Monotonluk (İş yerinde tekdüzelik) Bir vardiya boyunca dikkatten kaçan sinyaller ve reaksiyon süresi Monoton işlerde uyarı faktörünün etkisi
Ne yapılmalı? Nereden başlanmalı?
PCMAN model yapısı
Önemli Hareketlerin Sınırları Konum Eklem Hareket Maks. Açı sınırları ( ) Maks. Bölge( ) Rahat Konum Bölgesi ( ) Baş Üst gövde Baldır-Üst gövde Boyun ekl. Göğüs bel Kalça 1 ön-arka eğme, 2 sağ-sol eğme 3 sağ-sol dönme 4 ön-arka eğme 5 sağ-sol eğme 6 sağ-sol dönme 7 ön-arka eğme 8 dışa-içe yan +60-35 +55-55 +55-55 +100 50 +50-50 +50-50 +115 0 +30-15 95 110 110 150 100 100 115 45 +25 +5 0 0 +5 0 0 0 (100 +85) 1 0 Alt bacakbaldır Ayak-alt bacak Diz 9 ön-arka salınma +0-105 105 0 (-60-85) Ayak 10 yukarı-aşağı salınma +110 +55 55 +90 Ayak-üst gövde Bel-alt bacak-ayak 11 dışa-içe dönme +110-70 180 +15 0 Üst kol - üst gövde Alt kol üst kol El alt kol Omuz 12 dışa içe salın 13 yuk-aşa. sal. 14 ön-arka salın +180-30 +180-45 +140-40 210 225 180 0 (+40 +10) 2 +90 +40 Dirsek 15 kapa - aç +120 0 120 +85 +45 El 16 yan dış-iç sal 17 kola kapa-aç +40-20 +74-60 El üst Omuz alt 18 sola-sağa döndür +130-120 gövde kol 3 250-30 -60 Açıklama: Sağlıklı, genç insanlar için geçerlidir. Yaşlılarda sınırlar daha dardır. Kalın iş elbisesinde de sınırlar daralır. 1) Parantez içi: Oturma hali. 2) Parantez içi,: Beden önü çalışması. 3) Başlangıçta el gövde yan yüzeyine paralel. 60 135 0 0
71.6 TMU 27.4 TMU % 62 kazanç
70.6 TMU 28.4 TMU % 60 kazanç
127.1 TMU 41.4 TMU % 68 kazanç
Teşekkürler...