Bilis Eren Üniversiesi Fen Bilimleri Dergisi Bilis Eren Universiy Journal of Science ISSN: 2147-3129 Cil / Volume: 2 Sayı / Number: 2 Yıl / Year: 213 Yazışma Adresi: Bilis Eren Üniversiesi Fen Bilimleri Ensiüsü 13, Merkez, Bilis/TÜRKİYE Tel: 434 2283369 Fax: 434 2283368 fbe@beu.edu.r hp://fb.beu.edu.r
Yayın Kurulu / Ediorial Board İmiyaz Sahibi / Owner Sorumlu Müdür / Publishing Manager Baş Ediör / Edior in chief Ediörler / Ediors Dizgi / Typographic Ürün Ediörü / Produc Edior Prof. Dr. Mahmu DOĞRU Yrd. Doç. Dr. Mura KURŞAT Doç. Dr. M. Cihan AYDIN Yrd. Doç. Dr. Orhan Taner CAN Yrd. Doç. Dr. Mura KURŞAT Arş. Gör. Songül KARAKUŞ Arş. Gör. Zafer CÖMERT Danışma Kurulu / Advisory Board Prof. Dr. Ali Mükremin APAYDIN Prof. Dr. M. Emin EMIROĞLU Prof. Dr. Sabir RÜSTEMLİ Prof Dr. Ahme BEYARSLAN Prof. Dr. Şengül KARAMAN Prof. Dr. Eşref HATIR Prof. Dr. Ali ERTEKİN Prof. Dr. Muhiin YÜREKLİ Prof. Dr. İskender AKKURT Prof. Dr. Şemsein CİVELEK Prof. Dr. Süleyman AYDIN Prof. Dr. Ökkeş YILMAZ Prof. Dr. Soner ÖZGEN Prof. Dr. Sevda KIRBAĞ Doç. Dr. Süleyman AYDIN Doç. Dr. İdris AKYÜZ Doç. Dr. Hasan Hüseyin BALIK Doç. Dr. Sefa KAZANÇ Doç. Dr. Zulbiye ÖNAL Doç. Dr. İlhan Özer İLHAN Doç. Dr. Okay BAYKARA Doç. Dr. Yadigar Gülseven SIDIR Yrd. Doç. Dr. Tuncay SEVİNDİK Yrd. Doç. Dr. Ercan ISIK Yrd. Doç. Dr. Musa ÇIBUK Yrd. Doç. Dr. F. Çağlar ÇELİKEZEN Yrd. Doç. Dr. Fahrein ÖZBEY Yrd. Doç. Dr. Serkan ÖZEL Yrd. Doç. Dr. Nusre BOZKURT Yrd. Doç. Dr. İrfan EMRE Bilis Eren Üniversiesi Veeriner Fakülesi Fıra Üniversiesi Mühendislik Fakülesi Bilis Eren Üniversiesi Müh.- Mim. Fak. Bilis Eren Üniversiesi Fen Edebiya Fakülesi K. Süçü Imam Ünv. Fen-Edebiya Fakülesi Selçuk Üniversiesi Ahme Kelesoglu Eğiim. Fak. Ondokuz Mayis Ünv. Veeriner Fakülesi İnönü Üniversiesi Fen Edebiya Fakülesi Süleyman Demirel Ünv. Fen Edebiya Fakülesi Fıra Üniversiesi Fen Fakülesi Anadolu Üniversiesi Eczacılık Fakülesi Fıra Üniversiesi Fen Fakülesi Fıra Üniversiesi Fen Fakülesi Fıra Üniversiesi Fen Fakülesi Fıra Üniversiesi Tıp Fakülesi Osmangazi Üniversiesi Fen Fakülesi İsanbul Arel Üniversiesi Müh.-Mim. Fak. Fıra Üniversiesi Eğiim Fakülesi Erciyes Üniversiesi Fen Fakülesi Erciyes Üniversiesi Fen Fakülesi Fıra Üniversiesi Fen Fakülesi Bilis Eren Üniversiesi Fen Edebiya Fakülesi Yıldız Teknik Üniversiesi Eğiim Fakülesi Bilis Eren Üniversiesi Müh.-Mim. Fak. Bilis Eren Üniversiesi Müh.-Mim. Fak. Bilis Eren Üniversiesi Fen Edebiya Fakülesi Bilis Eren Üniversiesi Fen Edebiya Fakülesi Bilis Eren Üniversiesi Müh.-Mim. Fak. Bilis Eren Üniversiesi Müh.-Mim. Fak. Fıra Üniversiesi Eğiim Fakülesi
Bu Sayının Hakem Kurulu / Reviewers of This Issue Prof. Dr. Ömer MUNZUROĞLU Prof. Dr. Ömer ŞAHİN Prof. Dr. Sabir RÜSTEMLİ Prof. Dr. Tunay BİLGİN Prof. Dr. Zekariya GÜNEY Prof. Dr. İbrahim ŞENOL Doç. Dr. Erol YAŞAR Doç. Dr. Ayhan YILMAZ Doç. Dr. Salih YALÇINBAŞ Doç. Dr. Sami EKİCİ Doç. Dr. Şemsein DURSUN Doç. Dr. Mehme Siraç ÖZERDEM Yrd. Doç. Dr. Erkan TANYILDIZI Yrd. Doç. Dr. M. Faih TALU Yrd. Doç. Dr. Ayhan Abdullah CEYLAN Yrd. Doç. Dr. Cemil TÖLÜ Yrd. Doç. Dr. Cumhur CAMBAZOĞLU Yrd. Doç. Dr. Erkan DUMAN Yrd. Doç. Dr. İ. Yücel ÖZBEK Yrd. Doç. Dr. M. Sai EZGİ Yrd. Doç. Dr. Mura KARABATAK Yrd. Doç. Dr. Musafa KUTANİŞ Yrd. Doç. Dr. Ö. Faruk DURSUN Yrd. Doç. Dr. Özlem SELÇUK ZORER Yrd. Doç. Dr. Sema KONYALI Yrd. Doç. Dr. Sevil SAĞLAM Yrd. Doç. Dr. Sheida DANESHVAR Yrd. Doç. Dr. Yaşar AYAZ Yrd. Doç. Dr. Yaşar KIRAN Yrd. Doç. Dr. Bilal GÜMÜŞ Yrd. Doç. Dr. Engin YILMAZ Yrd. Doç. Dr. Pınar ERECEVİT Yrd. Doç. Dr. Nusre BOZKURT Dr. Tuba KARABOĞA Fıra Üniversiesi Siir Üniversiesi Bilis Eren Üniversiesi Yüzüncü Yıl Üniversiesi Muğla Üniversiesi Yıldız Teknik Üniversiesi Mersin Üniversiesi Bilis Eren Üniversiesi Celal Bayar Üniversiesi Fıra Üniversiesi Baman Üniversiesi Dicle Üniversiesi Fıra Üniversiesi İnönü Üniversiesi Selçuk Üniversiesi Çanakkale Onsekiz Mar Üniversiesi Kilis 7 Aralık Üniversiesi Fıra Üniversiesi Aaürk Üniversiesi Bilis Eren Üniversiesi Fıra Üniversiesi Sakarya Üniversiesi İnönü Üniversiesi Yüzüncü Yıl Üniversiesi Namık Kemal Üniversiesi Ahi Evran Üniversiesi Namık Kemal Üniversiesi İnönü Üniversiesi Fıra Üniversiesi Dicle Üniversiesi Bilis Eren Üniversiesi Tunceli Üniversiesi Bilis Eren Üniversiesi Muş Alparslan Üniversiesi Dergimiz Hakkında Bilis Eren Üniversiesi Fen Bilimleri Ensiüsü arafından yılda iki defa yayımlanan Fen Bilimleri Dergisi, Temel Bilimler ve Mühendislik alanlarında özgün araşırma makaleleri, derleme ve eknik no yayımlanmakadır. Dergide yayımlanacak makalelerin yazım dili Türkçe veya İngilizcedir. Yazım kurallarına uymayan makaleler, hakemlere gönderilmeden önce düzelilmek üzere yazara geri gönderilir. Bu nedenle, derginin yazım kuralları dikkae alınmalıdır. Makaleler şekiller ve ablolar dâhil 15 sayfayı geçmemelidir. Dergiye yayım için gönderilen makaleler en az üç hakem arafından değerlendirilir. Makalelerin dergide yayımlanabilmesi için hakemler arafından olumlu görüş bildirilmesi gerekmekedir. Dergi Yayın Kurulu, hakem raporlarını üç hakemin değerlendirmeleri geldiken sonra dikkae alarak makalelerin yayımlanmak üzere kabul edilip edilmemesine karar verir. Dergide yayımlanacak makalelerin bilimsel eik kuralları içerisinde olması gerekmekedir. Makalede yer alan üm yazarlar, çalışmalarının yayım haklarını Bilis Eren Üniversiesi Fen Bilimleri Dergisi ne devreiklerine dair Telif Hakları Formunu imzalamalıdırlar. Bu form ileilmeden yayın kabul edilse de yayımlanmayacakır. Büün bu belgeler e-posa veya posa ile dergi ediörlüğüne gönderilmelidir. Dergide yayımlanacak makalelerin içeriğinden kaynaklanan her ürlü yasal sorumluluklar ve elif haklarına ilişkin doğabilecek hukuki sorumluluklar amamen yazarlara aiir.
B.E.Ü. Fen Bilimleri Dergisi 22, 213 İÇİNDEKİLER / CONTENTS Araşırma Makaleleri / Research Aricles 1. Teknik Program Öğrencilerinin Bilgisayar ve İnerne Kullanımına Yönelik Tuumlarının Analizi Technical Program Sudens' Aiudes Towards Analysis of Compuer and Inerne Use S. Gökalp, T. Aydın 2. Cıva nın Allium saivum un Kök Ucu Hücreleri Üzerindeki Mioik Ekileri The Effecs of The Mercury on The Roo Tıp Cell Mioic Divisons of Allium saivum O. Gedik, N. Taşar, Y. Kıran 3. Foovolaik Paneller: Güneş Takip Sisemleri ve İklimlendirme Sisemleri Phoovolaic Panels: Sun Tracking Sysems and Cooling Sysems S. Rüsemli, F. Dinçer, M. Çelik, M.S. Cengiz 4. Skip Lis Veri Yapısında P Eşik Değerlerinin Rasgele Seviye Oluşurma ve Performansa Ekisi Effecs of P Threshold Values in Creaion of Random Level and o he Performance of Skip Lis Daa Srucure M. Aksu, A. Karcı, Ş. Yılmaz 5. Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Maemaik Kaygı Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi Evaluaion of Vocaional School Suden s Mahemaics Anxiey Levels in Term of Some Variables C. Taşdemir 6. Soya Fasulyesi Glycine max L. Merrill nin Doku Külüründe Mikroçoğalımı Micropropagaion of Soybean Glycine max L. Merrill In Plan Tissue Culure Ö. Efendioğlu, M. Türker, F.A. Özdemir 7 A Numerical Mehod for Solving he Mahemaical Model of Conrolled Drug Release Konrollü İlaç Salım Maemaiksel Modelinin Çözümleri için Nümerik Yönemler Y. Özürk, A. Gülsu, M. Gülsu 8 Kar Yükü Ekin Bölgelerde Çelik Kafes Sisem Güçlendirmesi Srenghening of Trussed Seel Join Sysem a he Region of Forceful Snow Loads M.C. Aydın, E. Işık 9 Su ve Toprak Örneklerinde Radon Gazi Yayılımının Mevsimsel Değişiminin İncelenmesi The Invesigaion of Seasonal Changes of Radon Gas Emission in Waer and Soil Samples S.Ş. Bal, M. Doğru 127-134 135-14 141-147 148-153 154-162 163-168 169-175 176-191 192-196 Derlemeler / Reviews 1. Türkmenisan Sü Sekörünün Mevcu Durumu: Fırsalar ve Zorluklar Curren Siuaion of Turkmenisan Dairy Secor: Opporuniies and Challenges G. Bashimov 11 Biyoeanolün Genel Özellikleri ve Üreimi İçin Gerekli Hammadde Kaynakları General Characerisics and Necessary Feedsock Sources for The Producion of Bioehanol A.O. Adıgüzel 197-23 24-22
BEÜ Fen Bilimleri Dergisi BEU Journal of Science 22, 127-134, 213 22, 127-134, 213 Araşırma Makalesi / Research Aricle Teknik Program Öğrencilerinin Bilgisayar ve İnerne Kullanımına Yönelik Tuumlarının Analizi Süha GÖKALP *1, Tolga AYDIN 2 1 Ardahan Üniversiesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, Ardahan 2 Aaürk Üniversiesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü, Erzurum Öze Tanımlayıcı nielik aşıyan bu araşırma Ardahan Üniversiesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Bilgisayar Programcılığı ve Elekrik Programı inerne kullanımına yönelik uumlarının ve ekileyen fakörlerin bölümleri, cinsiyeleri, sınıfları, sosyoekonomik durumları v.s. analiz edilmesi amacıyla yapılmışır. Araşırma Şuba- Nisan 213 arihleri arasında Ardahan Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Bilgisayar Programcılığı ve Elekrik Programlarında öğrenim görmeke olan 16 öğrenciden örneklem seçimine gidilmeden, araşırmaya kaılmayı kabul eden 135 öğrenci ile yapılmışır. Veri oplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu, Bilgisayar ve İnerne Kullanımı ile ilgili Tanııcı Özellikleri ve Bilgisayar ve İnerne Kullanımına Yönelik Tuum Ankei kullanılmışır. Araşırma bulgularına göre; öğrencilerin ağırlıklı genel oralamaları, ailelerinin yaşadıkları yer, bilgisayarı kullandıkları oram ile bilgisayar ve inerne kullanımına yönelik uum ölçeği puan oralamaları arasındaki farkın isaisiksel olarak anlamlı olduğu espi edilmişir p<.5. Öğrencilerin bölümleri, cinsiyeleri, sınıfları, sosyoekonomik durumları, anne ve baba eğiim durumları ile bilgisayar ve inerne kullanımına yönelik uum ölçeği puan oralamaları arasındaki farkın isaisiksel olarak anlamlı olmadığı bulunmuşur p>.5. Öğrencilerin inerne ve bilgisayar kullanımına yönelik uumlarının ora düzeyde olumlu olduğu ve bu uumların bazı değişkenlerden cinsiye, ailelerinin yaşadıkları yer ekilendiği belirlenmişir. Anahar Kelimeler: Bilgisayar, İnerne, Teknik program, Öğrenci. Technical Program Sudens' Aiudes Towards Analysis of Compuer and Inerne Use Absrac This sudy, descripive ype, was carried ou o analyze he use of compuers and he inerne of Ardahan Universiy Vocaional School of Technical Sciences Compuer Programming and Elecrical Program sudens. The sudy was carried on beween February-April 213 a Ardahan Vocaional School of Technical Sciences Compuer Programming and Elecrical Programs. The populaion of his sudy comprised of 16 sudens. The sample group of his sudy comprised of 135 sudens ha acceped o paricipae volunarily. The daa were colleced by means of a "Sudens Descripion Form" and consiss of surveys ha measure sudens' aiudes owards he use of compuers and he inerne. According o he findings, here was a significan difference beween scale score means of compuer and Inerne use based on he grade poin average of he sudens, heir families, where hey live, hey use he compuer p <.5. There was no a significan difference beween scale score means of compuer and Inerne use based on he heir deparmens, gender, class, socio-economic saus, educaional level of he moher and faherp>.5. Resuls concluded ha he sudens' aiudes owards he use of Inerne and compuer deermined ha moderaely. Keywords: Compuer, Inerne, Technical program, Suden. * Sorumlu yazar: suhagokalp@yahoo.com 127
S. Gökalp, T. Aydın / BEÜ Fen Bilimleri Dergisi 22, 127-134, 213 1. Giriş Bilgisayarlar inanılmaz bir hızla yayılarak, hem iş yaşamımızı hem boş zamanlarımızı hem de sosyal hayaımızı pek çok yönden ekilemekedir. Bunun yanı sıra, bilgisayar-insan ekileşimi, bilgisayar becerilerinin ve ecrübesinin fazla olması mesleki ve kişisel başarıyı olumlu olarak ekilemekedir [1,2]. Günümüzde bilimin, eknolojinin ve bilgisayarın her alanda yaygın olarak kullanımının arması, özellikle eğiim-öğreimde yeni gelişmelerin yaşanmasını ve bilgisayarın okullardaki kullanımının armasını sağlamışır [3,4]. İnerne eknolojilerinin bilgi ileme ve erişme eknolojisi olarak kullanılmasının yaygınlaşması, bilgili insanların sorunu olmaka ve dolayısıyla en çok üniversie düzeyinde eğiim ve öğreim faaliyei yapan kişileri ilgilendirmekedir. Geleceğin nielikli insan gücü kuşağını oluşuracak olan üniversie öğrencileri inerne eknolojilerini ne kadar çok özümserse bu eknolojilerin gelişimi o kadar kolay olacakır [5]. Bilgisayar ve inernein eğiim-öğreim sürecinde ekili ve amacına uygun kullanılabilmesi, öğrencilerin bilgisayar ve inerne kullanımına yönelik uumlarıyla ilişkilidir. Lieraürde bu konuyla ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde; Köse ve arkadaşları Meslek Yüksekokulunda öğrenim gören öğrencilerden, bilgisayar sahibi ve inerne erişimi olan öğrencilerin diğer öğrencilere göre bilgisayar ve inerne kullanımına yönelik daha olumlu uuma sahip olduklarını espi emişlerdir [6]. Okay eknik öğremen adaylarının inerne kullanım amaçlarını incelediği çalışmasında, ileişim amaçlı inerne kullanımında en çok e-posa kullanımının olduğunu sapamışır. Öğrencilerin inernei eğiim amaçlı olarak en çok ödev ve dersle ilgili araşırma yapma ve öğrenci işleri ile ilgili kullandıkları ve inernei icari amaçlı olarak kullanım oranının düşük olduğunu bulmuşur [7]. Farklı programlarda öğrenim gören öğrencilerin inernee yönelik uumlarının belirlenmesi öğrencilerin inernee yönelik uumlarının daha iyi anlaşılması ve inernee yönelik uumlara eki edecek olan değişkenlerin belirlenmesi bakımından önemlidir [8]. Tanımlayıcı nielik aşıyan bu araşırma Ardahan Üniversiesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Bilgisayar Programcılığı ve Elekrik Programı inerne kullanımına yönelik uumlarının ve ekileyen fakörlerin bölümleri, cinsiyeleri, sınıfları, sosyoekonomik durumları v.s. analiz edilmesi amacıyla yapılmışır. 2.Maeryal Meo Tanımlayıcı nielik aşıyan bu araşırma Ardahan Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Bilgisayar Programcılığı ve Elekrik Programlarında öğrenim görmeke olan 16 öğrenciden örneklem seçimine gidilmeden, araşırmaya kaılmayı kabul eden 135 öğrenci ile yapılmışır. Veri oplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu, Bilgisayar ve İnerne Kullanımı ile ilgili Tanııcı Özellikleri ve Bilgisayar ve İnerne Kullanımına Yönelik Tuumlarını Ölçen Anke en oluşmakadır. Kişisel Bilgi Formu: Kaılımcıların bölüm, cinsiye, sınıf, yaşadıkları yer, okul başarısı ve ekonomik durumlarını inceleyen soruları içermekedir. Bilgisayar ve İnerne Kullanımı ile ilgili Tanııcı Özellikleri: Öğrencilerin bilgisayar ve inerne kullanımını sorgulayan soruları içermekedir. Bilgisayar ve İnerne Kullanımına Yönelik Tuum Ankei: Bu anke Pola ve Güzel in üniversie öğrencilerinin bilgisayar ve inerne kullanımına yönelik uumları isimli çalışmalarından alınmışır [6,9]. Anke oplam 25 maddelik 5 li Liker ipinde olup 17 olumlu 8 olumsuz cümleden oluşmakadır. Ölçeğin ilk 15 maddesi bilgisayar kullanımına yönelik, sonraki 1 maddesi ise inerne kullanımına yönelik uumları ölçmekedir. Bu maddeler Tamamen Kaılıyorum, Kaılıyorum, Kararsızım, Kaılmıyorum, Hiç Kaılmıyorum olmak üzere beş kaegoride ölçeklendirilmişir. Ölçek uygulandıkan sonra Tamamen Kaılıyorum kaegorisinden başlayarak sırayla olumlu cümleler 5,4,3,2,1 olarak, olumsuz cümleler ise 1,2,3,4,5 olarak puanlanmışır. Ölçeğin Bilgisayar kullanımına yönelik al boyuunun Cronbach alfa güvenirlik kasayısı.7, İnerne kullanımına yönelik uum al boyuunun Cronbach alfa güvenirlik kasayısı.62 olarak hesaplanmışır. Bilgisayar ve inerne kullanımına yönelik ölçeğin Cronbach alfa güvenirlik kasayısı.75 olarak hesaplanmışır. Soru formu öğrencilere yüksekokulda verilerek, okuyarak doldurmaları isenmişir. Araşırmada veriler SPSS 16. veri analiz programında değerlendirilerek elde edilmişir. Elde edilen 128
S. Gökalp, T. Aydın / BEÜ Fen Bilimleri Dergisi 22, 127-134, 213 sonuçların yorumlanmasında frekans ve yüzde, arimeik oralama ve sandar sapma kullanılmışır. Kaılımcıların görüşleri doğrulusunda program, cinsiye ve inerne erişim değişkenleri bakımından,.5 düzeyinde anlamlı bir fark aranmış, bunun için bağımsız grup -esi, ek yönlü varyans ANOVA analizi, Kruskal Wallis esi kullanılmışır. Tablo 1. Öğrencilerin anııcı özelliklerine göre dağılımı Tanııcı Özellikler N=135 Sayı % Bölüm Bilgisayar Elekrik Cinsiye Bayan Erkek Sınıf 1.Sınıf 2.Sınıf Ağırlıklı Genel OralamaAGNO -1.99 2-2.99 3-4 Ailesinin Yaşadığı Yer Köy-Kasaba İlçe Şehir Büyük Şehir Ailesinin Sosyo-Ekonomik Durumu Gelir Giderden Az Gelir Gidere Denk Gelir Giderden Fazla 91 44 3 15 6 75 49 51 35 47 37 3 21 31 84 2 67.4 32.6 22.2 77.8 44.4 55.6 36.3 37.8 25.9 34.8 27.4 22.2 15.6 23. 62.2 14.8 Tablo 2. Öğrencilerin bilgisayar ve inerne kullanımı ile ilgili özelliklerine göre dağılımı Tanııcı Özellikler N=135 Sayı % Kendisisine Ai Bilgisayar Durumu Var Yok Bilgisayarı Kaç Yıldır Kullandığı 1 yıldan az 1-2 yıl 2-3 yıl 3-4 yıl 4 yıldan fazla Bilgisayarı En Çok Nerede Kullandığı Faküle Küüphane Cafe Evde Diğer Bilgisayarı En Çok Hangi Amaçla Kullandığı Oyun, Eğlence İleişim Araşırma, Öğrenme Diğer Cep Telefonunda İnernein Durumu Var Yok İnernei Kaç Yıldır Kullandığı 1 yıldan az 1-2 yıl 2-3 yıl 3-4 yıl 4 yıldan fazla 14 31 8 19 16 28 64 7 8 15 88 17 19 33 65 18 8 55 13 25 14 24 59 77. 23. 5.9 14.1 11.9 2.7 47.4 5.2 5.9 11.1 65.2 12.6 14.1 24.4 48.1 13.3 59.3 4.7 9.6 18.5 1.4 17.8 43.7 129
S. Gökalp, T. Aydın / BEÜ Fen Bilimleri Dergisi 22, 127-134, 213 İnernei En Çok Nerede Kullandığı Faküle Küüphane Cafe Evde Diğer İnernei Günde Oralama Kaç Saa Kullandığı 1 den az 1-2 2-3 3-4 İnernee En Çok Hangi Servisleri Kullandığı e posa www fp oyun cha/irc diğer İnernee e-posa Hizmeini Hangi Sıklıkla Kullandığı Hergün Hafada Birkaç gün Hafada Bir Gün Arada Sırada Asla 3. Bulgular ve Tarışma 13 1 19 71 22 2 61 29 25 14 93 2 4 15 7 37 36 9 46 7 9.6 7.4 14.1 52.6 16.3 14.8 45.2 21.5 18.5 1.4 68.9 1.5 3. 11.1 5.2 27.4 26.7 6.7 34.1 5.2 Öğrencilerin bölüm, cinsiye ve sınıf özelliklerine göre bilgisayar ve inerne kullanımı uumları Tablo 3 e verilmişir. Elekrik bölümü öğrencilerinin Bilgisayar bölümü öğrencilerine göre, erkeklerin bayanlara göre ve birinci sınıf öğrencilerinin ikinci sınıf öğrencilerine göre uum oralamaları daha yüksekir. Elekrik bölümü öğrencilerinin, erkeklerin ve birinci sınıf öğrencilerinin bilgisayar ve inerne kullanımı uumlarının daha olumlu olduğu söylenebilir Tablo 3. Tablo 3. Öğrencilerin bölüm, cinsiye ve sınıf özelliklerine göre bilgisayar ve inerne kullanımı uum oralamalarının karşılaşırılması Tanııcı Özellikler Bilgisayar Kullanımı İnerne Kullanımı Bilgisayar ve İnerne N=135 Kullanımı Bölüm Bilgisayar Elekrik Tes ve p değeri 33.25±7.63 35.64±8.7 =1.67 p>.5 24.88±4.93 25.45±4.74 =.643 p>.5 58.13±1.58 61.9±11.7 =1.473 p>.5 Cinsiye Bayan Erkek Tes ve p değeri 33.61±8.9 35.5±6.75 =1.169 p>.5 24.93±4.8 25.11±4.9 =.17 p>.5 58.54±12.89 6..61±11.65 =.753 p>.5 Sınıf 1.Sınıf 2.Sınıf Tes ve p değeri 34.32±8.12 33.8±7.62 =.38 p>.5 25.4±4.91 24.8±4.84 =.712 p>.5 59.72±11.24 58.6±1.87 =.584 p>.5 Ağırlıklı genel oralaması düşük olanlar yüksek olanlara göre, köy ve kasabada yaşayanlar büyük yerleşim yerlerinde yaşayanlara göre ve geliri giderinden az olanlar diğerlerine göre uum oralamaları daha yüksekir Tablo 4. Öğrencilerin ağırlıklı genel oralaması ve ailelerinin yaşadıkları yer ile bilgisayar ve inerne kullanımı uumları arasındaki farkın isaisiksel olarak anlamlı olduğu espi edilmişir. Ağırlıklı genel oralaması düşük ve köy/kasaba gibi yerleşim yerlerinde yaşayanların 13
S. Gökalp, T. Aydın / BEÜ Fen Bilimleri Dergisi 22, 127-134, 213 bilgisayar ve inerne kullanımına yönelik daha olumlu bir uum içinde oldukları sonucuna ulaşılabilir. Tablo 4. Öğrencilerin ağırlıklı genel oralamaları, ailelerinin yaşadıkları yer ve ekonomik durumlarına göre bilgisayar ve inerne kullanımı uumları Tanııcı Özellikler Bilgisayar Kullanımı İnerne Kullanımı Bilgisayar ve İnerne N=135 Kullanımı Ağırlıklı Genel OralamaAGNO -1.99 2-2.99 3-4 Tes ve p değeri 36.41±8.15 35.8±6.5 29.17±7.18 F=1.862 p<.5 25.67±4. 25.1±5.28 24.14±5.4 F=1.23 p>.5 62.8±12.15 6.18±11.78 53.31±12.58 F=7.189 p<.5 Ailesinin Yer Köy-Kasaba İlçe Şehir Büyük Şehir Tes ve p değeri Yaşadıkları Ailesinin Ekonomik Durumu Gelir Giderden Az Gelir Gidere Denk Gelir Giderden Fazla Tes ve p değeri Sosyo- 36.28±6.56 33.43±7.39 33.2±9.35 31.24±8.4 KW=8.34 p<.5 35.87±7.27 33.95±7.79 31.5±8.43 KW=3.266 p>.5 26.13±4.28 25.73±5.15 24.81±4.94 22.19±4.65 KW=8.974 p<.5 25.77±5.84 25.11±4.61 23.8±4.16 KW=1.775 p>.5 62.4±8.92 58.93±13.28 58.24±1.1 53.43±11.32 KW=11.431 p<.5 61.65±11.73 59.6±1.46 55.3±11.53 KW=3.765 p>.5 Öğrencilerin bilgisayar kullanımı ile ilgili özelliklerine göre bilgisayar ve inerne kullanımı uum oralamalarının karşılaşırılması Tablo 5 e verilmişir. Kendisine ai bilgisayarı olmayanlar olanlara göre, bilgisayarı 1-2 yıldır kullananlar diğerlerine göre, bilgisayarı küüphanede kullananlar diğer mekânlarda kullanan öğrencilere göre ve bilgisayarı ileişim amaçlı kullanan öğrenciler diğer öğrencilere göre uum oralamaları daha yüksekir Tablo 5. Tablo 5. Öğrencilerin bilgisayar kullanımı ile ilgili özelliklerine göre bilgisayar ve inerne kullanımı uum oralamalarının karşılaşırılması Tanııcı Özellikler Bilgisayar Kullanımı İnerne Kullanımı Bilgisayar ve İnerne N=135 Kullanımı Kendisisine Ai Bilgisayar Durumu Var Yok Tes ve p değeri 33.49±7.96 35.84±7.17 =1.473 p>.5 24.97±4.97 25.39±4.54 =.417 p>.5 58.46±11.17 61.23±1.32 =1.23 p>.5 Bilgisayarı Kaç Yıldır Kullandığı 1 yıldan az 1-2 yıl 2-3 yıl 3-4 yıl 4 yıldan fazla Tes ve p değeri 33.88±3.68 39.84±4.6 36.5±6.74 35.71±8.67 3.96±7.64 KW=24.741 p<.5 26.38±4.56 26.79±4.44 26.19±4.12 24.45±4.84 24.29±5.44 KW=6.648 p>.5 6.25±6.5 66.63±7.9 62.69±9.5 6.±12.38 55.42±1.65 KW=.172 p>.5 Bilgisayarı En Çok Nerede Kullandığı Faküle Küüphane Cafe Evde Diğer 34.57±6.75 42.75±4.3 34.27±5.71 33.47±8. 32.41±8.23 23.43±6.42 28.±4.11 25.4±4. 24.8±4.45 25.47±6.25 58.±7.87 7.75±6.88 59.67±8.22 58.26±11.26 57.88±12.16 131
S. Gökalp, T. Aydın / BEÜ Fen Bilimleri Dergisi 22, 127-134, 213 Tes ve p değeri Bilgisayarı En Çok Hangi Amaçla Kullandığı Oyun, Eğlence İleişim Araşırma, Öğrenme Diğer Tes ve p değeri KW=11.362 p<.5 33.68±6.74 35.21±7.65 33.29±7.68 34.89±9.82 KW=1.447 p>.5 KW=4.241 p>.5 24.89±2.88 26.28±7.29 24.82±4.68 25.±4.61 KW=.172 p>.5 KW=1.973 p<.5 58.58±8.48 61.17±14.3 58.11±1.86 6.21±1.78 KW=1.249 p>.5 Cep elefonunda inerne olmayan öğrenciler olan öğrencilere göre, inernei en çok küüphanede kullananlar diğer mekânlarda kullananlara göre, fp uzanılı servisleri kullananlar diğerlerine göre ve e-posa hizmeini hiç kullanmayanlar kullanan öğrencilere göre uum oralamaları daha yüksekir Tablo 6. Tablo 6. Öğrencilerin inerne kullanımı ile ilgili özelliklerine göre bilgisayar ve inerne kullanımı uum oralamalarının karşılaşırılması Tanııcı Özellikler Bilgisayar Kullanımı İnerne Kullanımı Bilgisayar ve İnerne N=135 Kullanımı Cep Telefonunda İnernein Durumu Var Yok Tes ve p değeri 33.5±8.1 34.8±7.56 =.948 p>.5 24.95±4.98 25.24±4.73 =.335 p>.5 58.45±11.37 6.4±1.48 =.822 p>.5 İnernei En Çok Nerede Kullandığı Faküle Küüphane Cafe Evde Diğer Tes ve p değeri İnernee En Çok Hangi Servisleri Kullandığı e posa www fp oyun cha/irc diğer Tes ve p değeri İnernee e-posa Hizmeini Hangi Sıklıkla Kullandığı Hergün Hafada Bir Kaçgün Hafada Bir Gün Arada Sırada Asla Tes ve p değeri 33.46±5.11 4.±5.68 34.37±6.8 33.32±8.53 33.64±8.27 KW=6.421 p>.5 34.86±7.34 32.96±7.23 41.5±2.12 3.25±6.6 38.53±.13 37.±8.91 KW=1.337 p>.5 31.±7.61 32.5±8.5 32.78±7.97 34.43±4.65 37.13±6.76 KW=9.816 p<.5 24.7±5.28 28.±4.32 25.1±4.12 24.56±4.7 25.55±5.77 KW=4.92 p>.5 23.57±4.25 25.19±4.89 28.±. 24.25±4.57 25.67±4.7 24.71±6.99 KW=3.225 p>.5 24.86±4.82 24.78±5.14 24.33±3.74 25.91±4.9 23.±4.76 KW=3.91 p>.5 58.15±9.56 68.±7.47 59.47±8.17 57.89±11.69 59.18±11.85 KW=8.414 p>.5 58.43±1.59 58.15±1.43 69.5±2.12 54.5±1.85 64.2±14.9 61.71±11.51 KW=6.365 p>.5 55.86±12.46 56.83±13.64 57.33±11.71 6.33±9.75 61.13±11.52 KW=7.927 p>.5 Öğrencilerin bilgisayar kullanımına ilişkin uum puan oralamaları 34.3 ±7.82 olarak bulunmuşur. Ölçeken alınan puan en az 15, en fazla 75 dir. Öğrencilerin bilgisayar kullanımına yönelik uumlarının ora düzeyde olumlu olduğu söylenebilir Tablo 7. Öğrencilerin inerne kullanımına ilişkin uum puan oralamaları 25.7 ±4.86 olarak espi edilmişir. Ölçeken alınan puan en az 1, en fazla 5 dir. Öğrencilerin inerne kullanımına yönelik uumlarının ora düzeyde olumlu olduğu söylenebilir Tablo 7. 132
S. Gökalp, T. Aydın / BEÜ Fen Bilimleri Dergisi 22, 127-134, 213 Tablo 7. Öğrencilerin bilgisayar ve inerne kullanımı uum ankeinden aldıkları puan oralamaları Anke Bölümleri X±SS Bilgisayar Kullanım Tuumu 34.3 ±7.82 İnerne Kullanım Tuumu 25.7 ±4.86 4. Sonuç Araşırma sonunda okullardaki öğrencilerin bilgisayara inernee yönelik genel uumlarının ora düzeyde olumlu olduğu, bölümler, sınıflar, cinsiyeler bakımından bilgisayar ve inerne kullanım uumları arasında bir farklılık olmadığı ve bazı değişkenlere ağırlıklı genel oralama, ailelerinin yaşadıkları yer gibi göre inerne ve bilgisayar kullanım uumları arasında fark olduğu belirlenmişir. Cinsiyee göre erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre daha olumlu uumu olsa da bilgisayara ve inerne kullanımına yönelik uum puanlarının oralamaları arasındaki fark isaisiksel olarak anlamlı değildir p>.5. Teo ve Tezci öğremenlerin, bilgisayara yönelik uumlarını inceledikleri çalışmalarında kaılımcıların bilgisayara yönelik uumlarının cinsiyee göre farklılaşma gösermediği sonucuna ulaşmışlardır [1,1]. Buna karşılık Alun ve ark., öğrencilerin üzerinde yapıkları çalışmada erkek adayların bilgisayara yönelik uumlarının kız öğrencilere göre yüksek olduğunu belirlemişlerdir [11]. Zhang, inerne kullanımına yönelik olarak yapılan bir çalışmada kız ve erkek öğrencilerin inernee yönelik uumları bakımından anlamlı bir fark bulunmamışır [12]. Bu bulguyu desekleyen başka çalışmalarda bulunmakadır [6,13,14]. Ekonomik düzeye göre geliri giderinden az olan öğrenciler diğer öğrencilere göre daha olumlu uumu olsa da bilgisayara ve inerne kullanımına yönelik uum puanlarının oralamaları arasındaki fark isaisiksel olarak anlamlı değildir p>.5. Özküük ve Orgun, ekonomik düzey ile uumlar arasında anlamlı bir farklılaşma bulamamışlardır[15]. Öğrencilerin bilgisayar ve inerne kullanımına yönelik olumlu uumları onların bilgisayarı ve inerne eknolojilerini bir eğiim aracı olarak daha isekli ve ekin bir şekilde öğrenmelerini sağlayacakır. Kaynaklar 1. Teo T. 28. Pre-service Teachers Aiudes Towards Compuer Use: A Singapore Survey, Ausralasian Journal of Educaional Technology, 244:413-424. 2. Hammond M., Younie S., Woollard J., Carwrirgh V., Benzie D. 29. Wha Does Our Pas Involvemen wih Compuers in Educaion Tell Us? A View Fromhe Research Communiy, Universiy of Warwick, Covenry: The Associaion for Informaion Technology in Eeacher Educaion. 3. Boino R. M. 24. The Evoluion of ICT-Based Learning Environmens: Which Perspecives For The School of The Fuure? Briish Journal of Educaional Technology, 35 5: 553 567. 4. Alun T., Bekaş E. 21. Views of Regional Boarding School Teachers abou he Use of ICT in Educaion, Procedia Social and Behavioral Sciences, 9, 462 467. 5. Yıldırım S., Bahar H. H., 28. Eğiim Fakülesi Öğrencileri İle Meslek Yüksek Okulu Öğrencilerinin İnernee Karşı Tuumları Erzincan Üniversiesi Örneği, Selçuk Üniversiesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 653-664. 6. Köse S., Gencer A. S., Gezer K. 27 Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Bilgisayar ve İnerne Kullanımına Yönelik Tuumlar. Pamukkale Üniversiesi Eğiim Fakülesi Dergisi, 21, 44-54. 7. Okay Ş. 21. Teknik Öğremen Adaylarının İnerne Kullanım Amaçlarının İncelenmesine İlişkin Bir Araşırma. Makine Teknolojileri Elekronik Dergisi, 71: 97-19. 8. Alun A. 23. Öğremen Adaylarının İnernee Yönelik Tuumları, Eğiim ve Bilim, 28 127: 3-9. 133
S. Gökalp, T. Aydın / BEÜ Fen Bilimleri Dergisi 22, 127-134, 213 9. Pola H., Güzel, E. Üniversie Öğrencilerinin Bilgisayar Ve İnerne Kullanımına Yönelik Tuumları, Unıversıy Sudens'aıudes Towards The Use Of Compuers And Inerne. 1. Tezci E. 29. Teachers Effec on ic use in Educaion: he Turkey sample, Procedia Social and Behavioral Sciences, 1, 1285 1294. 11. Alun T., Yiği N., Adanur Z. 211. İlköğreim Öğrencilerinin Bilgisayara Yönelik Tuumlarının İncelenmesi: Trabzon İli Örneği, Turkish Journal of Compuer and Mahemaics Educaion, 21:69-86. 12. Zhang Y. 27. Developmen and validaion of an inerne use aiude scale. Compuers ve Educaion 49, 243 253. 13. Çekbaş Y., Savran A., Durkan N. 23. Eğiim Fakülesi Öğrencilerinin Bilgisayara Yönelik Tuumları. Bilgi Teknolojileri Kongresi-II Kongre Kiabı ss 311-313.. Denizli: Pamukkale Üniversiesi. 14. Harmandar M., Samancı O. 2. Eğiim fakülesi kimya eğiimi bölümü öğrencilerinin bilgisayara yönelik uumları. IV. Ulusal Fen Bilimleri Kongresi Kongre Kiabıss.686-688. Ankara: Haceepe Üniversiesi Eğiim Fakülesi. 15. Özküük N., Orgun F. 24. Öğreim Elemanlarının İnerne Kullanma Düzeyleri ve Bilgisayara Yönelik Düşünceleri, IV.Uluslararası Eğiim Teknolojileri Sempozyumu, 24-26 Kasım 24, Bildiriler Kiabı, Sakarya,836. 134
BEÜ Fen Bilimleri Dergisi BEU Journal of Science 22, 135-14, 213 22, 135-14, 213 Araşırma Makalesi / Research Aricle Cıva nın Allium saivum un Kök Ucu Hücreleri Üzerindeki Mioik Ekileri Osman GEDİK 1, Neslihan TAŞAR 1, Yaşar KIRAN *1 1 Fıra Üniversiesi, Fen Fakülesi, Biyoloji Bölümü, Elazığ. Öze: Bu çalışmada, önemli çevre kirleicilerinden biri olan cıva HgCl 2 nın sarımsak Allium saivum kök ucu hücrelerinin mioz bölünmeleri üzerine ekileri araşırılmışır. Denemelerde Hg +2 nın farklı konsanrasyonları.15625,.3125,.625,.125,.25,.5, 1. ve 2. mm kullanılmışır. Düşük Hg +2 konsanrasyonları ile muamele edilen sarımsakların çimlenmesinde konrole göre belirgin bir farkın olmadığı, ancak yüksek konsanrasyonlarda çimlenmenin azaldığı ve.25 mm üzerindeki örneklerden kök gelişiminin amamen durduğu gözlenmişir. Ayrıca uygulanan üm konsanrasyonlarda, kök büyümesi konrole göre engellenmişir. Cıva nın konsanrasyon arışına paralel olarak, hücre bölünmesinin azaldığı, kalgın kromozom, mulipolar anafaz, anafazda köprü ve granülleşme gibi çeşili mioik anormalliklerin arığı espi edilmişir. Anahar Kelimeler: Cıva, Allium saivum, Mioz, Ağır meal The Effecs of The Mercury on The Roo Tıp Cell Mioic Divisons of Allium saivum Absrac In his sudy, he effecs of mercury HgCl 2 one of he significan environmenal polluan, on mioic divisions of he roo ip cells of garlic Allium saivum were invesigaed. Differen concenraions.15625,.3125,.625,.125,.25,.5, 1. ve 2. mm Hg +2 of mercury were applied. I was observed ha here are no significan differences in he germinaion of seeds ha exposed o low mercury concenraions. On he oher hand, a higher concenraions of mercury inhibied germinaion and roo growh was soped above.25 mm concenraions. In addiion, roo growh was inhibied according o he conrol group a all concenraions. In parallel o he increase of he mercury concenraions cell division was decreased, several mioic anomalies such as, lagging chromosomes, mulipolar anaphases, chromosome bridges and granulaion were increased. Keywords: Mercury, Allium saivum, Miosis, Heavy meals 1.Giriş Ağır mealler grubunun bir üyesi olup oda sıcaklığında sıvı durumda bulunan cıva periyodik cevelin 2B grubunda ve 14.6 g/cm 3 yoğunluğa sahip bir geçiş elemenidir. Yerkabuğunda oralama.8 ppm oranında bulunan doğal cıva içeriği havada.5.6 ng/m 3 ; bikilerde.1.3 μg/g genelde <.1 μg/g seviyelerindedir [1]. Cıva endüsrinin birçok alanında kullanılmakadır. Yakılar, mealürji fabrikaları, ermomereler, ilaç sanayinde, diş edavilerinde dolgu malzemesi olarak, laborauvar uygulamalarında, boya ve kâğı sanayinde, çimeno imalaında kullanılmaka ve orama önemli mikarda cıva yayılmakadır. Ayrıca rafineri, jeoermal su kaynakları, orman yangınlarında biki erlemeleri ve oprak kurumalarının yanında amosfere salınan cıva çeşili yollarla sucul orama ulaşır [1]. İnsan faaliyeleri sonucu yılda 2-7 on civarında civanın amosfere ve sulara serbes bırakıldığı ahmin edilmekedir [2]. HgCl 2 yüksek bikiler için emel besin değildir ve düşük * Sorumlu yazar: ykiran@fira.edu.r 135
O. Gedik, N. Taşar, Y. Kıran / BEÜ Fen Bilimleri Dergisi 22, 135-14, 213 konsanrasyonlar da bile ciddi oksisie sonuçlarına maruz bırakabilir [3]. Biki büyümesinin yavaşlaması HgCl 2 ün en belirgin fiooksik ekilerinden biridir. Bu olay besin alımındaki değişim ve hücre yapısının bozulması gibi birçok meabolik işlem bozukluğu ile ilişkili [4] olmasının yanı sıra oksidaif sresinde oraya çıkmasına yol açığı belirlenmişir [5].Tüm ağır mealler yüksek konsanrasyonlarda poansiyel olarak oksikir [6]. Organik cıva ile ilgili ilk çalışmalarda, kromozomlarda parçalanma, somaik muasyonlar ve polende kısırlık meydana geirdiği belirlenmişir [7]. Bazı araşırıcılar cıva nın yüksek ohum çimlenmesini oksik olarak ekilediğini belirmişir [8]. Ağır meallerin aşırı konsanrasyonlarının alımı bikilerin büyümesini yavaşlaır. [9, 1]. 2. Maeryal ve Meo Bu çalışmada bir külür bikisi olan sarımsak Allium saivum, ağır meal olarak da cıva Hg ++ nın klor uzu HgCl 2 kullanılmışır. Çözelilerin amamı bidesile su ph=6.3 kullanılarak hazırlanmışır. Sarımsaklar deney grubu için hazırlanan farklı.15625,.3125,.625,.125,.25,.5, 1. ve 2. mm HgCl 2 konsanrasyonlardaki Hg ++, konrol grubu ise musluk suyu içerisinde al kısımları çözeliye değecek şekilde 35 ml lik deney üplerinin ağzına yerleşirilerek; 23-24 o C deki eüve yerleşirildi. Her 24 saae bir üplerdeki azalan çözeli eşi mikarda ilave edilerek 72 saa süresince akip edildi. 72 saa sonra her bir gruba ai kök uçları kesilerek; 24 saa aseik asi: alkol 1:3 içerisinde bekleilerek fiksasyon işlemi gerçekleşirildi. Daha sonra kök uçları, 6 o C de 1N HCl ile eüvde 2 dakika hidroliz edildi ve Feulgen reakifi ile 1 saa boyandı. 15 dakika musluk suyunda bekleilen kök uçlarının uç kısmındaki koyu boyanan 1-2 mm lik büyüme merisemleri kesildi ve % 45 lik aseik asi oramında ezme preparaları yapıldı [11]. 3. Bulgular ve Tarışma Uygulanan cıva klorür dozlarının amamının mioz bölünme üzerinde olumsuz eki yapığı belirlenmişir. Mioz bölünme frekansının, doz arışına bağlı olarak giderek azaldığı espi edilmişir Tablo 1. Ayrıca mioz bölünmenin profaz, meafaz, anafaz ve elofaz evrelerindeki bölünen hücre sayısında konrollere göre belirgin bir azalma görülmüşür. Mioik indeks hücre bölünme frekansını yansıır ve kök gelişim oranını belirlemede önemli bir paramere olarak kullanılır [12]. Tablo 1 den de görüleceği gibi Hg ++ konsanrasyonu arışına bağlı olarak mioik indeks azalmış dolayısıyla bu azalmaya paralel olarak mioik anormalliklerde arış görülmüşür. Mioik gözlemler sonucunda Allium saivum un konrol grubuna ai kök ucu hücreleri Şekil 1 de ve cıva ya maruz bırakılan kök ucu hücrelerinde meydana gelen anormallikler ise Şekil 2 de verilmişir. Konrol grubunda 72 saa muamele edilen kök uçlarında sayılan 2 hücreden 146 hücrede bölünme görüldü. Bu grupaki anormallikler ve bunların fazlara dağılımı; anafaz da 1 hücrede mulipolar anafaz, 2 hücrede köprü şeklindedir Tablo 1..15625 mm lık Hg ++ ile 72 saa muamele edilen kök uçlarında sayılan 2 hücreden 98 hücrede bölünme görüldü. Bu konsanrasyondaki anormallikler ve bunların fazlara dağılımı; anafaz da 6 hücrede mulipolar anafaz, 6 hücrede köprü ve elofaz da bir hücrede kalgın kromozom şeklindedir Tablo 1..3125 mm lık Hg ++ ile 72 saa muamele edilen kök uçlarında sayılan 2 hücreden 78 hücrede bölünme görüldü. Bu konsanrasyondaki anormallikler ve bunların fazlara dağılımı; meafaz da 1 hücrede kalgın kromozom, anafaz da 4 hücrede mulipolar anafaz, 11 hücrede köprü, 2 hücrede kalgın kromozom şeklindedir Tablo 1..625 mm lık Hg ++ ile 72 saa muamele edilen kök uçlarında sayılan 2 hücreden 65 hücrede bölünme görüldü. Bu konsanrasyondaki anormallikler ve bunların fazlara dağılımı; meafaz da 2 hücrede kalgın kromozom, anafaz da 12 hücrede mulipolar anafaz, 9 hücrede köprü, 2 hücrede kalgın kromozom ve elofaz da bir hücrede kalgın kromozom şeklindedir Tablo 1..125 mm lık Hg ++ ile 72 saa muamele edilen kök uçlarında sayılan 2 hücrenin hiç birinde bölünme görülmezken sayılan hücrelerden 262 sinde granülleşme olduğu görüldü Tablo 1..25 mm lık Hg ++ ile 72 saa muamele edilen kök uçlarında sayılan 2 hücrenin hiç birinde bölünme görülmezken sayılan hücrelerden 319 unda granülleşme olduğu görüldü Tablo 1. 136
O. Gedik, N. Taşar, Y. Kıran / BEÜ Fen Bilimleri Dergisi 22, 135-14, 213 Tablo1. Cıva HgCl2 nın Allium saivum kök ucu hücrelerindeki mioik ekileri Anormal bölünen hücre sayısı Uygulama Sayılan oplam hücre Mioik indeks % Kromozom anormalilikleri % Normal bölünen hücre Meafazda kalgın kromozom Mulipolar Anafaz Anafazda köprü Anafazda kalgın kromozom Telofazda kalgın kromozom Granülasyon Konrol 2 7.45 2.5 146-1 2 - - -.1562 5 mm.3125 mm.625m M.125m M.25m M 2 5.5 12.24 98-6 6-1 - 2 4.7 2.51 78 1 4 11 2 - - 2 4.4 35.38 65 2 12 9 2 1-2 - - - - - - - - 262 2 - - - - - - - - 319 Şekil 1. Allium saivum un normal mioik safhaları; 1- Profaz, 2- Meafaz, 3- Anafaz, 4- Telofaz 137
O. Gedik, N. Taşar, Y. Kıran / BEÜ Fen Bilimleri Dergisi 22, 135-14, 213 Şekil 2. Cıva nın çeşili konsanrasyonlarının neden olduğu mioik anormallikler; 5- Meafaz da kalgın kromozom, 6- Anafaz da köprü, 7- Anafaz da köprü ve kalgın kromozom, 8- Mulipolar anafaz 9- Mulipolar elofaz, 1- Anafazda kalgın kromozom, 11- Granülasyon 12- Telofaz da kalgın kromozom 138
O. Gedik, N. Taşar, Y. Kıran / BEÜ Fen Bilimleri Dergisi 22, 135-14, 213 4. Sonuç Bu çalışmada, cıva klorür dozlarının amamının mioz bölünme üzerinde olumsuz eki yapığı belirlenmişir. HgCl 2 ün konsanrasyon arışına bağlı olarak mioik indeksin azaldığı ve kromozomal anormalliklerin arığı espi edilmişir. Yapığımız çalışmada HgCl 2 ün farklı konsanrasyonları.15625,.3125,.625,.125,.25,.5, 1. ve 2. mm kullanılmışır..15625,.3125,.625,.125,.25 mm lık konsanrasyonlara ai veriler Tablo 1 de görülmekedir..5, 1. ve 2. mm lık konsanrasyonlar da ise kök uzaması durmuş dolayısıyla mioik akivie incelemeleri için yeerli uzunluka kök sağlanamamışır. Mikrobesin elemeni olsun veya olmasın ağır meallerin bikide aşırı birikimi fizyolojik srese, büyüme ve gelişmede azalmaya sebep olur [13]. Biki dokularında ağır meal birikimi fazla olursa mineral besin alımı [14], ranspirasyon [15], foosenez [16], enzim akiviesi [17], klorofil biyosenezi [18] ve çimlenme [19] gibi çok sayıda olay olumsuz yönde ekilenir. Bunlara memranlarda hasar [2], hormon dengesinin bozulması, su ilişkisinin değişmesi gibi fizyolojik olaylar da eklenebilir. Yapılan çalışmalarda elde edilen bulgulara göre Pb, Cu, Cd ve Hg nın klor uzları fasulye fidelerinin siokinin düzeylerinde önemli oranlarda azalışlara yol açmışır. Genel olarak en büyük oksik ekiyi cıva gösermiş, cıvayı sırayla kadmiyum, bakır ve kurşun izlemişir [21]. Cıva, çinko, kadmiyum ve bakır gibi ağır meallerin, ohumların çimlenmesi esnasında amilaz ve peroksidaz izoenzimlerinin sayısını arırdığı, ohumların çimlenme yüzdesini ise azalığı belirlenmişir [22]. Bununla beraber, cıvalı bileşiklerin DNA replikasyonunu engelleyebileceği [23], kromlu bileşiklerin ise kromaid kırılmalarına yol açığı göserilmişir [24]. Ayrıca cıvanın bir inhibiör gibi görev yaparak normal hücre bölünmesi için gerekli proeinlerin senezini engellediği ve bu şekilde hücrelerde mioik gecikmelere sebep olduğu belirilmişir [25]. Bu çalışmadan elde edilen bulgular sarımsağın cıva kirliliğine oleranslı bir biki olmadığını oraya koymakadır. Çalışılmış diğer biki ürlerinde olduğu gibi cıvanın önemli bir arım bikisi olan sarımsaka çimlenme ve kök büyümesini engellediği, mioik indeksi azalığı ve çeşili mioik anormalliklere sebep olduğu görülmekedir. Kaynaklar 1. Güven A., Kahvecioğlu Ö., Karal G., Timur S. 24. Meallerin Çevresel Ekileri-III, TMMOB Mealurji Mühendisleri Odası, Mealurji Dergisi, 138: 64-71. 2. Robinson J.B., Tuovinen O.H. 1984. Mechanism of microbial resisance and deoxificaion of mercury and organo mercury compound, Physiol, Biochem, and Gen Anal Microbiol Rev., 48: 95-124. 3. Sal D. E., Blaylock M., Kumar N.P., Dushenkov A., Ensley V., Che B.D., Raskin I. 1995. Phyoremediaion: A novel sraegy for he removal of oxic meals from he environmen using plans, Bioechnol, 13: 468 474. 4. Hall J.L. 2. Cellular mechanisms for heavy meal deoxificaion and olerance, J. Exp. Bo., 53: 1 11. 5. Schuzendubel A., Polle A. 22. Plans responses o abioic sresses: heavy meal-induced oxidaive sress and proecion by micorrhizaion, J. Exp. Bo., 53: 1351 1365. 6. Gadd G. M., Whie C. 1989. Heavy meal and radionuclide accumulaion and oxiciy in fungi and yeass. In: Meal Microbe Ineracions eds R. K. Poole and G. M. IRL press, 19-38. 7. Levan A. 1971. Cyogeneic effecs of hexyl mercuri bromide in he Allium es, J. Ind. Bo. Soc., 5: 34-349. 8. Mukherji S., Ganguly G. 1974. Toxic effecs of mercury in germinaing rice Oryza saiva L. seeds and heir reversal, Ind. J. Exp. Biol.,12: 432-434. 139
O. Gedik, N. Taşar, Y. Kıran / BEÜ Fen Bilimleri Dergisi 22, 135-14, 213 9. Manomia P., Bhowmik N., Bandopadhyay Bulbul., Sharma A. 24. Comparison of mercury, lead and arsenic wih respec o genooxic effecs on plan sysems and he developmen of geneic olerance, Environ and Experi Bo., 52: 199 223. 1. Zengin F. K., Munzuroglu Ö. 25. Effecs of some heavy meals on conen of chlorophyll, proline and some anioxidan chemicals in bean Phaseolus vulgaris L. Seedlings, Aca biologi cracovi seri boanica, 472: 157 164. 11. Sharma A. K., Sharma A. 1982. Chromosome Techniques-Theory and Pracice, second ed, Balimore, MD, Universiy Park Press, 575. 12. Jiang W., Liu D. 2. Effecs of Pb 2+ on roo Growh, Cell Division, and Nucleolus of Zea mays L., Bull. Environ. Cona, Toxicol, 65: 786-793. 13. Ouzounidou G. 1994. Copper Induced Changes on Growh, Meal Conen and Phoosynheic Funcions of Alyssum monanum L.Plans Environmenal and Experimenal Boany, 34: 165-172. 14. Ouzounidou G., Elefheriou E.P., Karaaglis S. 1992. Ecophysical and Ulrasrucural Effecs of Copper in Thlaspi ochroleucum, Canadian Journal of Boany, 7: 947-957. 15. Poschenrieder C.H., Gunse B., Barcelo J. 1989. Influence of Cadmium on Waer Relaions, Somaal Resisance and Abscisic Acid Conen in Expanding Bean Leaves Plan Physiology. 16. Lidon F.C., Ramalho J., Henriques F.S. 1993. Copper Inhibiion of Rice Phoosynhesis Journal of Plan Physiology, 142: 12-17. 17. Van Assche, F., Ceulemans R., Clijers H. 198. Zinc Mediaed Effecs on Leaf CO 2 Diffusion Conducance and Ne Phoosynhesis in Phaseolus vulgaris L. Phoosynhesis Research, 1: 171-18. 18. Lidon F.C., Henriques F.S. 1991. Limiing Sep on Phoosynhesis of Rice Plans Treaed Wih Varying Copper Levels Journal of Plan Physiology, 138: 115-118. 19. Munzuroglu Ö., Geçkıl H. 22. Effecs of Meals on Seed Germinaion, Roo Elongaion and Coleopile and Hypocoyl Growh in Triicum aesivum and Cucumis saivus Environmenal Conaminaion and Toxicology, 43: 23-213. 2. Kennedy C.D., Gonsalves F.A.N. 1987. The Acion of Divalen Zinc, Cadmium, Mercury, Copper and Lead on he Trans-Roo Poenial and Efflux of Excised Roos, Journal of Experimenal Boany, 38: 8-817. 21. Zengin F.K., Munzuroğlu Ö. 24. Fasulye Fidelerindeki Phaseolus vulgaris cv. Srike Siokinin İçeriği Üzerine Ağır Meallerin Hg++, Cd++, Cu++ ve Pb++ Ekileri., Doğu Anadolu Araşırmaları Research of Easern Anaolia Region, 2 2: 48-54. 22. Ayaz F. A., Kadıoglu A. 1996. The Effec of Heavy Meals on he Isoenzymes of Amylase and peroxidase during Germinaion of Lenil Lens esculana L. Seeds,Tr. J. Boany, 2: 53-56. 23. De Flora S., Bennicelli C., Bagnasco M. 1994. Genooxiciy of Mercury Compounds. A Review, Mua Res., 317: 57-79. 24. Klaserska I., Naarajan A. T., Ramel C. 1976. An Inerperaion of he Origin of Subchromaid Aberraions and Chromosome Sickiness as a Caogory of Chromaid Aberraions, Heredias, 83: 153-162. 25. Nandi S. 1985. Sudies on he Cyogeneic Effec of Some Mercuric Fungicides, Cyologica, 5: 921-926. 14
BEÜ Fen Bilimleri Dergisi BEU Journal of Science 22, 141-147, 213 22, 141-147, 213 Araşırma Makalesi / Research Aricle Foovolaik Paneller: Güneş Takip Sisemleri ve İklimlendirme Sisemleri Sabir RÜSTEMLİ *1, Furkan DİNÇER 2, Mura ÇELİK 3, M. Sai CENGİZ 4 1 B.E.Ü., Elekrik Elekronik Mühendisliği Bölümü, Bilis 2 M.K.Ü., Elekrik Elekronik Mühendisliği Bölümü, Anakya 3 Y.Y.Ü., Elekrik Elekronik Mühendisliği Bölümü, Van 4 B.E.Ü., Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, Bilis Öze Güneş enerjisinden elekrik enerjisi üreimi foovolaik PV adı verilen güneş panelleri ile sağlanmakadır. Foovolaik panellerin fiyalarında düşüş yaşanması ve güneş enerjisinin elekrik enerjisi üreiminde emiz bir enerji kaynağı olmasından dolayı güneş enerjisinin kullanımında son yıllarda önemli bir arış görülmekedir. Bir güneş panelinin performansı verimiyle ölçülmekedir. Aldığı güneş ışınlarının yüzde kaçını kullanılabilir elekrik enerjisine dönüşürdüğü, verimi belirleyen en önemli parameredir. Ancak belli dalga boylarındaki ışın elekrik enerjisine dönüşürülebilir. Geri kalan büyük bir mikar ya güneş panelini oluşuran madde arafından emilerek ısıya dönüşürülmeke ya da yansıılmakadır. Bundan dolayı, bu çalışmada foovolaik panelin enerji kazancını arırıcı yönemler ele alınmış, değerlendirilmiş ve çeşili önerilerde bulunulmuşur. Anahar Kelimeler: Güneş enerjisi, Güneş akip sisemleri, İklimlendirme Absrac Phoovolaic Panels: Sun Tracking Sysems and Cooling Sysems Solar elecric power is generaed by solar energy phoovolaic PV solar panel. In he recen years a significan increase could be observed in he use of solar energy because of ha he price of phoovolaic panels are decreasing and solar energy is a clean source energy in he producion of elecric energy. A solar panel performance can be measured wih energy yield. The percenage of conversion of sunligh ino usable elecriciy is he mos imporan parameer for energy yield. Depending on consrucion, phoovolaic panels can produce elecriciy from a range of wavelenghs of ligh, bu usually canno cover he enire solar range. The res of inciden sunligh energy is refleced or makes up a grea of hea being absorbed by solar panel. Therefore in his sudy, earnings-enhancing mehods of efficiency in he phoovolaic panel energy were evaluaed and some suggesions were proposed. Keywords: Solar energy, Solar sysems, Air condiioning 1. Giriş Günümüzde elekrik enerjisi insanlığın en yaşamsal ihiyaçlarından biri haline gelmişir. Dolayısıyla bugün için en kullanışlı ve ekonomik enerji elekrik enerjisidir. Teknolojinin gelişmesiyle enerji ihiyacı her geçen yıl yaklaşık olarak %4 - %8 oranında armakadır. Buna karşılık bu ihiyaçların büyük bir bölümünü karşılayan fosil yakı rezervleri ise çok hızlı bir şekilde azalmakadır. Önümüzdeki yıllarda bu rezervlerin ükeneceği ve ihiyacı karşılayamayacağı yapılan ahminlerden anlaşılmakadır. Diğer arafan fosil yakıların çevreye ve insan sağlığına verdiği zararlar belirgin bir şekilde hissedilmekedir. Fosil yakılardan enerji üreimi ile havaya salınan sera gazları nedeniyle küresel iklim değişikliği, ekolojik dengelerin bozulmaya başladığı günümüzde gerekli önlemlerin alınmaması durumunda dünyamız yaşanılabilir bir dünya olmakan çıkabilir. Bundan dolayı araşırmacılar bir yandan yeni enerji kaynaklarını araşırmaya, diğer yandan ise var olan enerji * Sorumlu Yazar: srusemli@beu.edu.r 141