PROGRAMLANAB L R DENETLEY C LER DERS 06 Temel Programlama Komutları 2.8. Temel Programlama Komutları 2.8.1. Start, Stop ve Çıkı lar Klasik kumanda devrelerinde sistemin çalı masını ba latmak ve durdurmak için kullanılan start ve stop butonları ile kumanda akı ını yönlendiren sensör, sınır anahtarı vb. elemanlar PLC cihazının giri lerine ba lanır. Klasik kumanda devrelerinde motor vb. alıcılara yol vermek için kullanılan kontaktörler ise PLC çıkı larına ba lanır. Klasik kumanda sistemlerinde rölelerle birlikte karma ık devre ba lantıları ile gerçekle tirilen i lemler PLC ile program yazılarak kolayca gerçekle tirilebilir. Bu bölümde klasik kumanda devreleri ile Ladder dili kullanılan PLC programları arasındaki ili ki anlatılacaktır.
Start Butonu ile Bir Motorun Kesik Çalı tırılması ekildeki klasik kumanda devresinde kullanılan start butonu ani temaslıdır. Butona basıldı ında M kontaktörü enerjilenir ve yol verdi i motor çalı ır. Butondan elimizi çekti imizde M kontaktörünün enerjisi kesilir ve yol verdi i motorun çalı ması durur. ekildeki klasik kumanda devresini PLC ile gerçekle tirmek için start butonunun PLC giri lerinden herhangi birine, M kontaktörünün ise PLC çıkı larından herhangi birine ba lanması gerekir. Burada kullanılan PLC CPU 222 AC DC Röle modeli olup çıkı larından 220 V altında 2A e kadar akım çekilebilmektedir. Bu i lemden sonra yapılması gereken PLC programı ile Start butonunun ba lı oldu u giri adresi ile M kontaktörünün ba lı oldu u çıkı adresini istenilen artlara göre ili kilendirmektir. ekilde verilen PLC programında I0.0 giri ine ba lı start butonuna basıldı ında I0.0 giri adres biti lojik 1 de erini alır. I0.0 giri biti ile adreslenen normalde açık kontak kapanarak Q0.0 çıkı adres bitinin lojik 1 de erini almasını sa lar. Q0.0 çıkı ı aktif olur ve M kontaktörü enerjilenerek yol verdi i motor çalı maya ba lar. Start butonundan elimizi çekti imizde I0.0 giri adres biti lojik 0 de erini alır ve bu bitle adreslenen kontak açılar. Q0.0 çıkı adres biti lojik 0 de erini alır. Bu durumda M kontaktörünün enerjisi kesilerek yol verdi i motorun çalı ması durur.
Start butonu ile bir motorun sürekli çalı tırılması ekildeki klasik kumanda devresinde start butonuna basıldı ında M kontaktörü enerjilenerek kontaklarını konum de i tirir. Start butonundan elimizi çekti imizde M kontaktörü, kapanmı olan konta ı üzerinden enerjili kalmaya devam eder ve yol verdi i motor sürekli çalı ır. Bu olaya mühürleme adı verilir. ekildeki klasik kumanda devresini PLC ile gerçekle tirmek için gerekli ba lantı di er ekil ile aynıdır. Burada mühürleme i lemi program tarafından gerçekle tirilir. ekilde görülen PLC programında I0.0 giri ine ba lı start butonuna basıldı ında bu giri ile adreslenen kontak kapanarak Q0.0 çıkı ını enerjilendirir. Q0.0 çıkı biti lojik 1 de erini alarak bu bitle adreslenen kontak kapanır ve mühürleme i lemini gerçekle tirir. Butondan elimizi çeksek bile çıkı enerjili kalmaya devam eder. PLC programlamada mühürleme i lemi, daha sonraki bölümlerde anlatılacak olan SET fonksiyonu ile de gerçekle tirilebilir. Bu devrede mühürleme i lemi ile çıkı sürekli enerjili kalır ve çıkı a ba lı alıcı durdurulamaz. Bu nedenle sistemi durdurmak için PLC giri ine stop butonu ba layarak programla ili kilendirmemiz gerekir. Start butonu ile sürekli çalı tırılan motorun stop butonu ile durdurulması ekildeki klasik kumanda devresinde start butonuna basıldı ında M kontaktörü enerjilenerek kendisini mühürler. Start butonundan elimizi çeksek dahi M kontaktörü enerjili kalmaya devam eder. Stop butonuna basıldı ında M kontaktörünün enerjisi kesilerek sistemin çalı ması sona erer. ekildeki devreyi PLC ile gerçekle tirmek için ekilde PLC nin I0.2 giri ine bir stop butonu ba lanmı tır. Sistemi durdurmak için PLC programında a a ıdaki ilk ekildeki gibi normalde kapalı bir kontak kullanırsak önemli bir hata yapmı oluruz. Çünkü I0.2 giri ine ba lı stop butonu normalde kapalı pozisyonda oldu undan ba lı oldu u giri i sürekli enerji altında tutar. I0.2 giri biti sürekli lojik 1 konumda olaca ından ladder programındaki I0.2 giri biti ile adreslenmi normalde kapalı kontak konum de i tirerek sürekli açık durumda kalacaktır. Bu durumda start butonu ile sistem çalı tırılamaz.
Bu sakıncayı önlemek için sistemi durdurmak amacıyla kullanılan I0.2 konta ının ekildeki gibi normalde açık olması gerekir. E er sistemi durdurmak için kullanılan PLC giri inin sürekli enerji altında kalmasını istemiyorsak durdurma i lemini start butonu kullanarak yapabiliriz. 2.8.2. Çıkı Atama ( = ) Komutu PLC programlarında mantıksal sinyal akı ının nihai sonucunu bir adres bitine aktarmak için çıkı komutu kullanılır. Sinyalin aktarıldı ı bit lojik 1 de erini alır. E er sinyal akı ı bir çıkı bitini lojik 1 yaparsa bu çıkı a ba lı alıcı enerjilenir. Sinyal akı ı kesildi inde çıkı ataması yapılan bit lojik 0 de erine döner. ÇIKI KOMUTU OPERANTLARI: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafıza alan bitleri Ladder yöntemiyle yazılan PLC programlarında bir çıkı do rudan enerji kayna ına ba lanamaz. Di er bir ifade ile program bir çıkı atama komutu ile ba layamaz. Çıkı tan önce en az bir tane normalde açık ya da normalde kapalı kontak bulunmalıdır.
2.8.3. LD ve LDN Kontak Yükleme Komutları LD Komutu: Normalde açık bir kontak ile hat ( komut blo u) ba latılmasını sa lar. Konta ın üst kısmına operant yazılır. Operant herhangi bir hafıza alan biti olabilir. Yükleme komutu ile ba layıp bir sonraki yükleme komutuna kadar olan kesim, mantıksal olarak birbirine ba lı komut blo udur. OPERANTLAR: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafıza alan bitleri LDN Komutu: Normalde kapalı bir kontak ile hat ba latılmasını sa lar. Konta ın üst kısmına operant yazılır. Operant herhangi bir hafıza alan biti olabilir. LD VE LDN KOMUTU OPERANTLARI: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafıza alan bitleri 2.8.4. NOT De illeme NOT komutu ladder diygramlarında NOT konta ı ile gösterilir. NOT konta ı enerji akı ını tersine çevirir. Giri inde enerji varsa çıkı ında enerji olmaz, e er giri inde enerji yoksa çıkı ına enerji sa lar. Yapılan i lem lojik de il i lemidir. NOT konta ı enerji hattına do rudan ba lanamaz. A a ıda örnekte NOT konta ının kullanım ekli ve STL dilindeki kullanımı görülmektedir.
2.8.5. A ( VE ), AN (VE DE L) Komutları ve Uygulaması A Komutu ladder mantı ına göre kendisinden önce gelen devre kesimine normalde açık bir konta ı seri ba lar. AN Komutu ladder mantı ına göre kendisinden önce gelen devre kesimine normalde kapalı bir konta ı seri ba lar. A ve AN KOMUTLARI OPERANTLARI: I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafıza alan bitleri 2.8.6. O (VEYA), ON (VEYA DE L) Komutları ve Uygulaması O Komutu ladder mantı ına göre kendisinden önce gelen devre kesimine normalde açık bir konta ı paralel ba lar. ON Komutu ladder mantı ına göre kendisinden önce gelen devre kesimine normalde kapalı bir konta ı paralel ba lar.
2.8.7. Birden Fazla Komut Blo u Arasında (ALD ) VE lemi ve Uygulaması Ladder mantı ına göre birden fazla konta ın kendi arasında seri veya paralel ba lanması ile olu an gruba blok adı verilir. STL mantı ına göre blok bir kontak yükleme (LD veya LDN) komutuyla ba layan ve bir sonraki kontak yükleme komutuna kadar olan kesimdir. Birden fazla komut blo unu birbirine seri ba lamak için ( VE i lemi) ALD komutu kullanılır. ALD komutu operantsız olarak yazılır. 2.8.8. Birden Fazla Komut Blo u Arasında (OLD) VEYA lemi ve Uygulaması Birden fazla komut blo unu birbirine paralel ba lamak için OLD komutu kullanılır. LADDER: STL: OLD komutu operantsız olarak yazılır. UYGULAMA 1: ekilde ladder diyagramı verilen PLC programını STL dili ile yazınız? UYGULAMA2: Verilen STL dili programının Ladder diyagramını çiziniz?
2.8.9. LPS, LPP, LRD ( Lojik yı ın ) Komutları LPS Komutu: Ara kol ba lantısı olu turmak için kullanılır. LRD Komutu: Bir çıkı a arakol olu turmak için kullanılır. LPP Komutu: En son çıkı kolu olu turmak için kullanılır. ÖRNEK: LADDER: STL: LADDER: STL: Kolların farklı network lere yerle tirilmesi durumunda lojik yı ın komutlarına ihtiyaç kalmaz. 2.8.10. SET, RESET Komutları ve Uygulaması SET KOMUTU: Bir hafıza alanının istenilen bitinden (S-Bit) itibaren n adet biti set (lojik 1) yapmak için kullanılır. Set yapılan çıkı lar hafızaya alınır ve reset yapılana kadar aktif durumda kalır. Verilen ladder devresinde I0.2 giri i aktif (lojik1) oldu unda kontak kapanarak SET fonksiyonunu çalı tırır. SET fonksiyonu Q0.0 dan itibaren 3 biti, bir ba ka ifade ile Q0.0, Q0.1 ve Q0.2 çıkı bitlerini aktif yapar. PLC nin bu çıkı larına ba lı alıcılar çalı ır. I0.2 giri i lojik 0 oldu unda kontak açılır. Set yapılan çıkı lar hafızaya alındı ından aktif durumda kalmaya devam eder. PLC programlamada klasik mühürleme tekni i yerine kullanılır.
RESET KOMUTU: Bir hafıza alanının istenilen bitinden (S-Bit) itibaren n adet biti reset (lojik 0) yapmak için kullanılır. Verilen ladder devresinde I0.0 giri i aktif (lojik 1) yapıldı ında kontak kapanarak Reset fonksiyonunu çalı tırır. Reset fonksiyonu Q0.0 dan itibaren 3 biti, bir ba ka ifade ile Q0.0, Q0.1 ve Q0.2 çıkı bitlerini pasif (lojik 0) yapar. PLC nin bu çıkı larına ba lı alıcıların çalı ması durur. Reset komutunun etkisini görmek için bitlerin set yapılmı olması gerekir. SET VE RESET KOMUTLARI OPERANTLARI: S-Bit, R-Bit : I,Q,M, SM,S,T,C,V,L hafıza alan bitleri n : IB, QB, VB, MB, SMB, SB, LB, AC, * VD, * LD, * AC, Sabit ( 0... 255) UYGULAMA: Üç fazlı bir asenkron motor ileri geri çalı tırılacaktır. I0.1 giri ine ba lı start butonuna basıldı ında motor ileri yönde, I0.2 giri ine ba lı start butonuna basıldı ında motor geri yönde çalı acaktır. Motor herhangi bir yönde çalı ırken di er yönde çalı tırılamayacaktır. I0.0 giri ine ba lı stop butonuna basıldı ında motor duracaktır. Çözüm:
2.8.11. Giri Sinyalinin Çıkan Kenarına Göre Çıkı Alma Yükselen kenar ( Pozitif kenar) algılama konta ı giri ine uygulanan sinyalin 0 dan 1 konumuna her geçi inde sadece bir tarama için enerji akı ına izin verir. Pozitif kenar algılama konta ının STL e de eri EU komutudur. Örnek: LD I0.0 EU S Q0.0,1 Verilen Ladder devresinde I0.0 giri i ani temaslı bir butonla aktif yapıldı ında kontak kapanarak enerji akı ı sa lar. Ancak grafikten anla ılaca ı gibi pozitif kenar algılama konta ı I0.0 konta ından gelen sinyalin sadece yükselen kenarında enerji akı ına izin verererek Q0.0 çıkı bitinin set yapılmasını sa lar. 2.8.12. Giri Sinyalinin nen Kenarına Göre Çıkı Alma ve Uygulaması Dü en kenar ( Negatif kenar) algılama konta ı giri ine uygulanan sinyalin 1 den 0 konumuna her geçi inde sadece bir tarama için enerji akı ına izin verir. Negatif kenar algılama konta ının STL e de eri ED komutudur. Örnek: LD I0.0 ED S Q0.0 ekildeki ladder devresinde I0.1 giri i ani temaslı bir butonla aktif yapıldı ında kontak kapanarak enerji akı ı sa lar. Ancak grafikten anla ılaca ı gibi negatif kenar algılama konta ı I0.1 konta ından gelen sinyalin sadece dü en kenarında enerji akı ına izin verece inden çıkı enerjilenmez. Butondan elimizi çekti imiz anda negatif kenar algılama konta ı giri ine uygulanan sinyalin dü en kenarında enerji akı ına izin vererek Q0.0 çıkı bitinin set yapılmasını sa lar. Pozitif ve Negatif kenar algılama komutları operant kullanmaz.
UYGULAMA: Q0.0 çıkı ı ile kontrol edilen bir motor I0.0 giri ine ba lı ani temaslı bir start butonu ile hem çalı tırılıp hem de durdurulacaktır. Çözüm: 2.8.13. Zamanlayıcı (Timer) Komutu PLC programlarında bir giri sinyaline kar ılık zamana ba ımlı çıkı sinyali üretmek için zamanlayıcılar kullanılır. S7 200 PLC lerde çalı ma ekli bakımından 3 tip zamanlayıcı bulunmaktadır. Çekmede Geçikmeli Zamanlayıcı ( TON) IN giri ine enerji geldikten sonra PT giri i ile belirlenen zaman sonunda, zamanlayıcı biti ile adreslenen kontakları konum de i tiren zamanlayıcılardır. Klasik kumanda devrelerindeki düz zaman rölesi gibi çalı ır. LADDER: STL: TON TX,PT
IN: Zamanlayıcı giri idir. IN giri ine gelen sinyal 1 oldu unda zamanlayıcı zamanı saymaya ba lar. Bu giri do rudan enerji hattına ba lanamaz. Zamanlayıcıyı ba latmak için mutlaka bir kontak kullanılmalıdır. PT(Preset Time): Zamanlayıcı ayar de eridir ve kullanıcı tarafından belirlenir. PT de eri desimal olarak 0.32767 aralı ında herhangi bir de er olabilir. PT de erini belirlemek için bir hafıza alan adresi kullanılabilir. TX: Zamanlayıcı adresini belirtir. Zamanlayıcı tarafından sayılan süre anlık olarak bu adrese yazılır. Aynı adresi kullanan bir de zamanlayıcı biti bulunmaktadır. IN giri inin enerjilenmesi ile birlikte zamanlayıcı zaman sayma i lemini ba latır. TX adresine kaydedilen zamanlayıcı anlık de eri ile PT ayar de eri birbirine e it oldu u anda zamanlayıcı biti ( TX ) ile adreslenen kontaklar konum de i tirir. Zaman sayma i lemi 32767 ye kadar devam eder. E er zamanlayıcının IN giri ine gelen sinyal 0 olursa sayma de eri sıfırlanır. Çekmede Gecikmeli Kalıcı Tip ( toplamalı tip) Zamanlayıcı (TONR) TONR tipi zamanlayıcı TON tipi zamanlayıcıdan farklı olarak enerjili kaldı ı sürelerin toplamını sayar. Zamanlayıcıda IN giri i enerjilendi inde zaman sayma i lemi ba lar. E er PT de erine ula ılmadan IN giri ine gelen enerji kesilirse zaman rölesi anlık de eri zaman rölesi adresinde saklanır. Böylece enerji tekrar uygulandı ında zamanlayıcı sayma i lemine kaldı ı yerden devam eder. Herhangi bir anda TX adresindeki zamanlayıcı anlık de eri ile PT de eri e it oldu unda zamanlayıcı biti ile adreslenen kontaklar konum de i tirir. TONR tipi zamanlayıcının de erini sıfırlamak için zamanlayıcı bitinin RESET komutuyla sıfırlanması gerekir. LADDER SEMBOLÜ: STL KOMUTU: TONR TX, PT
Bırakmada Geçikmeli Zamanlayıcı ( TOF) TOF tipi zamanlayıcı IN giri i enerjilendi inde zamanlayıcı biti ile adreslenen kontakları hemen konum de i tirir. IN giri ine uygulanan sinyal kesildi i anda zamanlayıcı sayma i lemini ba latır. TX adresine yazılan zamanlayıcı anlık de eri ile PT ayar de eri birbirine e it oldu unda kontaklar normal konumlarına dönerler. Klasik kumanda devrelerinde kullanılan ters zaman rölesi gibi çalı ır. TOF tipi bırakmada gecikmeli zamanlayıcı her marka ve model PLC de bulunmayabilir. TOF tipi zmanlayıcı komutu bulunmayan bir PLC de program hazırlarken ihtiyaç duyulması halinde problem TON tipi zamanlayıcılarla çözülür. LADDER SEMBOLÜ: STL KOMUTU: TOF TX,PT ZAMANLAYICI KOMUTLARI OPERANTLARI: IN: I,Q,M, SM,S,T,C,V,L hafıza alan bitleri ile adreslenen bir kontaktan sonra ba lanır. TX: T0 T255 arasındaki zamanlayıcı adresleri PT: IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AIW, AC, T, C, * VD, * LD, * AC, Sabit ( 0... 32767 ) Zamanlayıcı Uygulamaları UYGULAMA 1: I0.1 giri ine ba lı start butonuna basıldı ında Q0.0 çıkı ına ba lı motor çalı arak 20 sn sonra kendili inden duracaktır. Gerekli PLC programını yazınız? UYGULAMA 2: I0.1 giri ine ba lı start butonuna basıldı ında Q0.0 çıkı ına ba lı 1.motor çalı maya ba layacak, 10 sn sonra Q0.1 çıkı ına ba lı 2.motor devreye girecektir. ki motor birlikte 20 sn çalı tıktan sonra her iki motor devreden çıkacaktr. Gerekli PLC programını yazınız? Çözüm: Çözüm:
Sayıcı (Counter) Komutları Endüstride, üretilen ürün sayılarının belirlenmesi ya da bir i lemin tekrar sayısının tespitinde sayıcılar kullanılır. Sayıcılar sayma giri lerine gelen sinyalin yükselen kenarlarını sayarlar. S7 200 PLC lerde çalı ma ekli bakımından üç tip sayıcı bulunmaktadır. Yukarı Sayıcı ( CTU ) CTU sayıcıda CU sayma giri ine uygulanan sinyalin her yükselen kenarlarında sayıcı anlık de eri 0 dan itibaren bir artar. Sayıcı anlık de eri CX ile belirtilen sayıcı adresinde saklanır. Herhangi bir anda sayıcı anlık de eri, PV sayma de erine e it ya da büyük oldu unda sayıcı biti (CX) ile adreslenen kontaklar konum de i tirir. LADDER SEMBOLÜ: STL KOMUTU: CTU CX,PV ekilde görülen CTU tipi sayıcıda; CU ( Count UP): Yukarı sayma giri idir. CU giri ine uygulanan bir yükselen kenar sinyali sayıcı anlık de erini bir arttırır. Bu giri do rudan enerji hattına ba lanamaz. Sayma sinyallerini üreten bir kontak ile kullanılır. R (Reset): Sayıcı resetleme( sıfırlama) giri idir. R giri ine 1 uygulandı ında CX adresinde bulunan sayıcı anlık de eri ve sayıcı biti sıfırlanır. Konum de i tirmi olan sayıcı kontakları normal konumlarına döner. CU giri ine sinyal uygulanmaya devam ediliyorsa sayıcı sıfırdan itibaren tekrar saymaya ba lar. PV (Preset Value): Sayıcı ayar de eridir ve kullanıcı tarafından belirlenir. PV de eri desimal olarak 0.32767 aralı ında herhangi bir de er olabilir. PV de erini belirlemek için bir hafıza alan adresi kullanılabilir.
A a ı sayıcı ( CTD ) CTD sayıcıda CD sayma giri ine uygulanan sinyalin her yükselen kenarlarında sayıcı anlık de eri LD giri i ile yüklenen sayma de erinden itibaren bir azalır. Sayıcı anlık de eri CX ile belirtilen sayıcı adresinde saklanır. Herhangi bir anda sayıcı anlık de eri 0 oldu unda sayıcı biti (CX) ile adreslenen kontaklar konum de i tirir. LADDER SEMBOLÜ: STL KOMUTU: CTD CX,PV CTD ( Count DOWN): A a ı sayma giri idir. CD giri ine uygulanan bir yükselen kenar sinyali sayıcı anlık de erini bir azaltır. Bu giri do rudan enerji hattına ba lanamaz. Sayma sinyallerini üreten bir kontak ile kullanılır. LD (Reset): Yükleme giri idir. Bu giri e uygulanacak bir yükselen kenar sinyali, PV ile belirtilen sayıcı ayar de erini CX ile belirtilen sayıcı adresine yükler. PV (Preset Value): Sayıcı ayar de eridir ve kullanıcı tarafından belirlenir. PV de eri desimal olarak 0.32767 aralı ında herhangi bir de er olabilir. PV de erini belirlemek için bir hafıza alan adresi kullanılabilir. A a ı yukarı Sayıcı (CTUD) CTUD sayıcıda CU (yukarı sayma) giri ine uygulanan sinyalin her yükselen kenarında sayıcı anlık de eri bir artarken, CD (a a ı sayma) giri ine uygulanan sinyalin her yükselen kenarında sayıcı anlık de eri bir azalır. Sayıcı anlık de eri CX ile belirtilen sayıcı adresinde saklanır. Herhangi bir anda sayıcı anlık de eri, PV sayma de erine e it ya da büyük oldu unda sayıcı biti (CX) ile adreslenen kontaklar konum de i tirir. R giri i sayıcı resetleme(sıfırlama) giri idir. R giri ine lojik 1 uygulandı ında CX adresinde bulunan sayıcı anlık de eri ve sayıcı biti sıfırlanır. Konum de i tirmi olan sayıcı kontakları normal konumlarına döner. LADDER SEMBOLÜ STL KOMUTU: CTD CX,PV SAYICI KOMUTLARI OPERANTLARI: CU, CD, R : I, Q, M, SM, S, T, C, V, L hafıza alan bitleri ile adreslenen bir kontaktan sonra ba lanır. CX: C0 C255 arasındaki sayıcı adresleri PT: IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AIW, AC, T, C, * VD, * LD, * AC, Sabit ( -32768... 32767 )
2.8.19. Kar ıla tırma Komutları ve Uygulaması Kar ıla tırma komutları iki veriyi büyüklük, küçüklük ve e itlik ölçütlerine göre kıyaslayarak gerekli kumanda i aretlerinin üretilmesini sa larlar. Kar ıla tırma komutları ladder diyagramlarında bir kar ıla tırma konta ı ile gösterilir. Bayt kar ıla tırma komutları Bayt uzunlu undaki (0 255) iki operant içeri i kar ıla tırılır. Operantları bayt uzunlu undaki herhangi bir hafıza alan adresi ve sabit de er olabilir. Kar ıla tırma kontaklarının devreye ba lantı mantı ı normal kontaklar gibidir. Bu yüzden STL dili programlarında kar ıla tırma kontakları LD (Ba langıç), A (Seri ba lı), ve O (Paralel)ba lı konumda olabilir. n1 de eri n2 de erine e it oldu unda kar ıla tırma konta ı kapanarak enerji akı ına izin verir. n1 de eri n2 de erine e it ya da n2 de erinden küçük oldu unda kar ıla tırma konta ı kapanarak enerji akı ına izin verir. n1 de eri n2 de erine e it ya da n2 de erinden küçük oldu unda kar ıla tırma konta ı kapanarak enerji akı ına izin verir. n1 de eri n2 de erine e it de ilse kar ıla tırma konta ı kapanarak enerji akı ına izin verir. n1 de eri n2 de erinden büyük oldu unda kar ıla tırma konta ı kapanarak enerji akı ına izin verir. n1 de eri n2 de erinden küçük oldu unda kar ıla tırma konta ı kapanarak enerji akı ına izin verir.
Tamsayı kar ıla tırma komutları Bir word uzunlu undaki (-32768 +32767) tamsayıların kar ıla tırılmasında kullanılırlar. Operantları word uzunlu undaki herhangi bir hafıza alan adresi ve sabit de er olabilir. Tamsayı kar ıla tırma komutlarının Ladder ve STL gösterim biçimi alan belirteci dı ında aynıdır. Double word uzunlu undaki verilerin kar ıla tırılması için alan belirteci D olan Double word kar ıla tırma komutları, Double word uzunlu undaki alanda bulunan reel sayıları kar ıla tırmak için ise alan belirteci R olan kar ıla tırma komutu kullanılır. KAR ILA TIRMA KOMUTLARINDA N1 ve N2 Ç N OPERANTLAR: BAYT KAR ILA TIRMA: IB, QB, VB, MB, SMB, SB, LB, AC, * VD, * LD, * AC, Sabit WORD TAMSAYI KAR ILA TIRMA: IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AIW, AC, T, C, * VD, * LD, * AC, Sabit DOUBLE WORD TAMSAYI KAR ILA TIRMA: ID, QD, VD, MD, SMD, SD, LD, AC, HD, * VD, * LD, * AC, Sabit REEL SAYI KAR ILA TIRMA: ID, QD, VD, MD, SMD, SD, LD, AC, * VD, * LD, * AC, Sabit
Uygulama: I0.0 giri ine ba lı butona her basılı ta yukarı sayıcı de eri bir artacaktır. Sayıcı içeri i 0 ile 5 arasında (5 dahil) ise Q0.0 çıkı ı, 6 ile 10 arasında ise Q0.1 çıkı ı, e er sayıcı içeri i 10 dan büyükse Q0.2 çıkı ı aktif olacaktır. Sayıcı içeri i 20 oldu unda sayıcı sıfırlanacaktır. Çözüm: 2.8.20.2. Ta ıma (MOVE) Komutları Bayt, Word ve Double Word uzunlu undaki sabit verilerin aynı uzunluktaki bir hafıza alanına ya da bir hafıza alanında bulunan Bayt, Word ve Double Word uzunlu undaki verinin aynı uzunluktaki ba ka bir hafıza alanına ta ımak için kullanılan komutlardır. Move komutları kaynak ve hedef olmak üzere iki operant kullanır. Ta ınacak verinin bulundu u alan kaynak, ta ınacak verinin yazılaca ı alan ise hedef operanttır. Move komutlarının IN giri lerine kaynak, OUT çıkı larına ise hedef operant yazılır. Ta ıma i leminin gerçekle mesi için komutların EN giri lerinin enerjilenmesi gerekir. EN giri leri kesinlikle do rudan enerji kayna ına ba lanamaz. Bu i lem bir kontak ile gerçekle tirilmelidir.
Bayt Ta ıma (MOV_B) Komutu EN giri i enerjilendi inde, IN giri i ile belirtilen kaynak operanttaki bayt uzunlu unda veriyi OUT çıkı ı ile belirtilen yine bayt uzunlu undaki hedef operant alanına ta ır. Bu ta ımada kaynak operant içeri inde herhangi bir de i iklik olmaz. Ta ıma komutunun icrası sırasında bir hata olu ursa ENO çıkı ı lojik 0 de erini alır. STL: MOVB IN, OUT OPERANTLAR: IN: IB, QB, VB, MB, SMB, SB, LB, AC, * VD, * LD, * AC Sabit OUT: IB, QB, VB, MB, SMB, SB, LB, AC,* VD, * LD, * AC Word Ta ıma (MOV_W) Komutu EN giri i enerjilendi inde, IN giri i ile belirtilen kaynak operanttaki Word uzunlu unda veriyi OUT çıkı ı ile belirtilen yine word uzunlu undaki hedef operant alanına ta ır. Bu ta ımada kaynak operant içeri inde herhangi bir de i iklik olmaz. Ta ıma komutunun icrası sırasında bir hata olu ursa ENO çıkı ı lojik 0 de erini alır. STL: MOVB IN, OUT OPERANTLAR: IN: IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AIW, AC, T, C, Sabit OUT: IW, QW, VW, MW, SMW, SW, LW, AQW, AC, T, C * VD, * LD, * AC, Double word uzunlu undaki verileri ta ımak için MOV_D, double word uzunlu undaki alanda bulunan reel sayıları ta ımak için ise MOV_R komutu kullanılır. Bu komutların kullanım ekli ve operantları için S7 200 kullanım kılavuzuna bakınız.
Uygulama: I0.0 giri ine ba lı start butonuna basıldı ında çift numaralı çıkı lar (Q0.0, Q0.2, Q0.4, Q0.6 ) I0.1 giri ine ba lı start butonuna basıldı ında ise tek numaralı çıkı lar (Q0.1, Q0.3, Q0.5, Q0.7 ) aktif olacaktır. Çözüm: 2.8.21. Matematik lem, Fonksiyon Komutları ve Uygulaması PLC cihazlarında toplama, çıkarma, çarpma, bölme, karekök alma gibi i levleri yerine getirebilen matematik i lem ve fonksiyon komutları bulunmaktadır. Bu fonksiyonların kullanılmasıyla kumanda ve kontrol sistemlerinde uzunluk hesabı, alan hesabı, hacim hesabı devir sayısı ölçümü gibi i lemleri yapmak mümkün olmaktadır. Matematik i lem komutlarının icra edilmesi sonucunda yapılan i lemin sonucuna ba lı olarak SMB1 özel hafıza baytı alanında bulunan bazı durum bitleri set (lojik 1) olur. Bu durum bitleri kullanılarak i lem sonuçlarına göre program akı ı de i tirilebilir. SM1.0: Matematiksel i lem yapan komutların icrası sonucunda elde edilen sonuç sıfır (0) ise bu bit set olur. Sıfır biti olarak anılır. SM1.1: Matematiksel i lem yapan komutların icrası sonucunda ta ma meydana gelmesi veya geçersiz nümerik de er saptanması durumunda bu bit set olur. Ta ma biti olarak anılır. SM1.2: Matematiksel i lem yapan komutların icrası sonucunda elde edilen sonuç negatif bir sayı ise bu bit set olur. aret biti olarak anılır. SM1.3: Bölme komutlarının icrası sırasında bir sayıyı sıfır ile bölme giri imi varsa bu bit set olur. Sıfıra bölme hatası biti olarak anılır.
2.8.21.1. Matematik lem Komutları Tamsayı Toplama (ADD_I) Komutu Word uzunlu undaki iki tam sayının toplanması için kullanılır. Toplanacak sayılar IN1 ve IN2 giri lerine operant olarak yazılır. Operantlar sabit sayılar ve word uzunlu undaki hafıza alan adresleri olabilir. Toplam sonucu OUT çıkı ı ile belirtilen word uzunlu undaki hedef operant alanına yazılır. ( IN1+IN2 = OUT ) Toplama i leminin sonucuna ba lı olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 özel hafıza bitleri etkilenir. Toplama i lemi sırasında bir hata olu ursa ENO çıkı ı lojik 0 de erini alır. Double word uzunlu undaki tamsayıları toplamak için ADD_DI, Double word uzunlu undaki alanda bulunan reel sayıları toplamak ise ADD_R komutu kullanılır. Bu komutların kullanım ekli ve operantları için S7 200 kullanım kılavuzuna bakınız. Tamsayı Çıkarma (SUB_I) Komutu Word uzunlu undaki iki tam sayının çıkarılması için kullanılır. Çıkarılacak sayılar IN1 ve IN2 giri lerine operant olarak yazılır. Operantlar sabit sayılar ve word uzunlu undaki hafıza alan adresleri olabilir. Çıkarma i lemi sonucu OUT çıkı ı ile belirtilen word uzunlu undaki hedef operant alanına yazılır. ( IN1- IN2 = OUT ) Çıkarma i leminin sonucuna ba lı olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 özel hafıza bitleri etkilenir. Çıkarma i lemi sırasında bir hata olu ursa ENO çıkı ı lojik 0 de erini alır. Double word uzunlu undaki tam sayıları çıkarmak için SUB_DI, double word uzunlu undaki alanda bulunan reel sayıları çıkarmak ise SUB_R komutu kullanılır.
Tamsayı Çarpma (MUL_I) Komutu Word uzunlu undaki iki tam sayının çarpılması için kullanılır. Çarpılacak sayılar IN1 ve IN2 giri lerine operant olarak yazılır. Operantlar sabit sayılar ve word uzunlu undaki hafıza alan adresleri olabilir. Çarpım sonucu OUT çıkı ı ile belirtilen word uzunlu undaki hedef operant alanına yazılır. (IN1* IN2 = OUT) Çarpma i leminin sonucuna ba lı olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 özel hafıza bitleri etkilenir. Çarpma i lemi sırasında bir hata olu ursa ENO çıkı ı lojik 0 de erini alır. Double word uzunlu undaki tamsayıları çarpmak için MUL_DI, double word uzunlu undaki alanda bulunan reel sayıları çarpmak için ise MUL_R komutu kullanılır. Bu komutların kullanım ekli ve operantları için S7 200 kullanım kılavuzuna bakınız. Double Tam Sayı Sonuçlu Tam Sayı Çarpma ( MUL ) Komutu Bu komut IN1 ve IN2 giri lerinde bulunan word uzunlu undaki iki tam sayıyı çarpar ve sonucu OUT çıkı ı ile belirtilen double word uzunlu undaki hafıza alanına yazar. (IN1* IN2 = OUT ) Çarpma i leminin sonucuna ba lı olarak SM1.0, SM1.1 ve SM1.2 özel hafıza bitleri etkilenir. Çıkarma i lemi sırasında bir hata olu ursa ENO çıkı ı lojik 0 de erini alır.
Tam Sayı Bölme (DIV_I) Komutu Bu komut IN1 giri inde bulunan word uzunlu undaki tam sayıyı, IN2 giri inde bulunan ve yine word uzunlu undaki tam sayıya böler. Bölüm sonucu OUT çıkı ı ile belirtilen word uzunlu undaki hafıza alanına yazılır. Bölme i lemi sonucunda elde edilen kalan dikkate alınmaz. ( herhangi bir alanda saklanmaz.) Bölme i leminin sonucuna ba lı olarak SM1.0, SM1.1, SM1.2 ve SM1.3 özel hafıza bitleri etkilenir. Bölme i lemi sırasında bir hata olu ursa ENO çıkı ı lojik 0 de erini alır. Double word uzunlu undaki tam sayıların bölünmesi için DIV_DI, double word uzunlu undaki alanda bulunan reel sayıların bölünmesi için ise DIV_R komutu kullanılır. Bu komutların kullanım ekli ve operantları için S7 200 kullanım kılavuzuna bakınız. Kalanlı Tam Sayı Bölme (DIV) Komutu Bu komut IN1 giri inde bulunan word uzunlu undaki tam sayıyı IN2 giri inde bulunan yine word uzunlu undaki tam sayıya böler. Bölme i lemi sonucunda elde edilen bölüm ve kalan OUT çıkı ı ile belirtilen double word uzunlu undaki hafıza alanına yazılır. Bölüm, double word uzunlu undaki alanın dü ük de erli wordüne, kalan ise yüksek de erli wordüne yerle ir. Bölme i leminin sonucuna ba lı olarak SM1.0, SM1.1, SM1.2 ve SM1.3 özel hafıza bitleri etkilenir. Bölme i lemi sırasında bir hata olu ursa ENO çıkı ı lojik 0 de erini alır.